Heimskringla - 27.04.1921, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 2 7. APRIL, 1921
HEIMSKRINGLA
5. BLAEfSlÐA.
Imperíaí Bank of
Canada
—
STOFNSETTUR 1875.—AÐALSKRIFST.: TORONTO, ONT.
HöfuSstóll uppborgaöur: $7,000,000. VarasjóÖur: $7,500,000
Allar eignir.......................$108,000,000
216 fitbú 1 Dominlon of Cnnada. Sparhjfiíííidflld f hvfrju útbfii, ok inA
byrja SparÍHjfiftsrflknins; mfíi |>vf a® lfKRja inn $1.60 e5a nnelra. Vexi.
Ir eru borRaöir af peninKum yöar frfi inniejfga-éeKÍ. ónkaö eftb viö-
akiftum yöar. AneKjuleg vltfsklftl ðhjrgat.
Útibú Bankans að Gimli og Riverton, Manitoba
rit og álítum vér það bót, ef Kún
breytti aftur í gamla fyrirkomu-
lagið, og yrSi aðallega sögu og
fræðslurit. Ritstjórnargreinamar
maettu missa sig.
Þetta hefti hefir að færa lesend-
um sínum: Kapphlaup milii hests
og Ijóns, saga frá Mesopótamíu,
þýdd saga, endar hér. Um landbún-
að, 2 greinar, önnur um akuryrkju,
hin um kvikfjárrækt. Ritstjórnar-
greinarnar eru tvær um: Erindi
séra Adams (Isl. Þjóðerni Vestan-
hafs) og Þættir úr alþýðlegri
stjörnulfræði. Þá skrifar ritstjórinn
og grein um móðurmálið, og sVo
ritdóm um Kviðlinga K. N.’s, alll-
ítarilegann. Kallár ritstj. Kviðlinga
“Qimstein í sinni röð”, sem flestir
ættu að ^ignast og lesa vandlega.
Syrpa á það einnig skilið að vera
keypt og lesin, þó ekki sé hægt að
kalla hana “gimstein” tímarita.
TIL ÞJALAR-JÓNS
— Þar eg engar þjalir finn,
þetta’ eru bit og stungur;
nú ert að verða nafni minn
nokkuð högga þungur.
““Móra” kjöt og merkur svíns
má eig hafa’ að vistum,
þó að “hnútar” Hjaltalíns
hamri á þér bistum.
* Tilfinningar” manns ei má
meiða’ og vekja trega;
ef þú kýst að kveðast á
komdu bróðurlega!
Sturlu sé ei brandaJblalk
boðum skálda vorra,
heldur friðar traustaTak
tungunnar hans Snorra.
Ennþá má með sanni sjá
• sem og fyr á tíðuim:
það er Iíkur endi á
öllum frænda-stríðum.
Leiki’ að hefja heifta’ og stáls
— hlýta völvu orðum,
voru ekki óskir Njáls
eða Gunnars forðum.
Lítií orð og atvik smá
LVða-dóminn leggja
svo var spunninn endinn á
æfisögu beggja.
; ——:— ). ‘
Grettann hefi eg siglt um sjá
séð hvað stormar megna;
veit, að borðum Braga hjá
bezt er hófi’ að gegna..
Pálmi.
----------«---------
AFSTÖÐULEIKAKENNINGIN
(Grein þessi birtist í blaðinu
“Patihfinder”, 2. apríl 1921, og er
eigínlega áframihald af því sem
áSur er komiS út í þessu blaSi —
sjá Einsteins-kenninguna í 19., 20.
og.22. tölublaSi Heimskr. þ. á.
Lauslega þýtt a'f Árna S. Mýrdal)
Dr. Einstein, hinn frægi þýzk-
svissneski GySingur, sem hefir svo
gersamlega kollvarpaS heiminum
meS kenningu sinni, hefir í hyggju
aS komá til þessa lands áSur en
langt um líSur. Hann ætlar aS
reyna aS útlista kenningu sína fyr-
ir Vestuiheimsbúum. En þar sem
aSeins tólf menn í öllum heiminum
eru svo langt komnir þékkingar-
lega aS þeir hafi full not skýringa
hans, þá er lítil von til þess aS al-
menningur verSi nokkru nær eftir
úfþýSing hans áSur.
ÞaS er ýmislegt sem maSurinn
verSur aS trúa þótt hann ekki sjái.
Vísindin eru orSin svo víStæk,
sérfræSileg og margfbro'tin, aS
maSur getur veriS leikinn í sinni
eigin sérstöku vísindagrein en bor-
iS lítiS eSa ekkert skynbragS á
aSra, sem frábrugSin er. S'tórkost-
legar framfarir gerast nú á öllum
sviSum, og hiS afarmikla samsalfn
sannreyndra vísinda er orSiS svo
ýfirgripsmikiS, aS enginn mannleg
ur hugur rúmar þaS alt.
Vér þurfum því ekki aS láta
hugfallast þó vér ekki fullkom-
lega skiljum hvaS Einsteins-kenn-
ingin um “afsstöSuleikann” þýSir.
Þar sem sjón er sögu ríkari, er eSli
leg't aS oss langi til aS hver sann-
reynd sé heimfærS til hversdags-
legrar hluta. Þegar byrjaS er á aS
kenna barninu aS tveir og tveir
geri fjóra, þá notum vér virkilega
hluti svo sem epli eSa annaS til
þess aS staShæfingin verSi barn-
inu skiljanleg. BarniS verSur aS
komast á vist framlfarastig áSur en
|því skilst aS tveir og tveir hug-
hyndalega gdti gert fjóra.
Þegar vér erum komnir á þaS
iframfarastig, aS vér getum “hugs-
aS í líkingum” eSa hugmyndum,
í staS þess aS viSháfa hlutdænar
samlíkingar viS hverja staShæ'f-
ing, þá ihöfum vér stigiS^ fyrsta
sporiS í áttina, er gerir oss mögu-
'legt aS skilja Einsteins-kenning-
una. Gætum vér svo fetaS nokkr-
um þúsund skrefum framfyrir
ifyrsta sporiS, væri ekki örvænt aS
vér fengjum hana skiliS til fulls.
Eánsteins-kenningdn fæst viS
íjórSu rúmvíddina. En þar sem
vér alment hölfum ekki orSiS var-
ir neins utan takmarks þriSju rúm-
víddarinnar, verSur kenningin
þyngri en svo, aS vér fáum viS
hana táSiS. Vér verSum aS læra
aS hugsa í fjórSu rúmvíddina áS-
ur fen hún verSur oss aS nokkrum
notum. Befn lína hefir eina rúm-
vídd — lengd; rétthyrningur hef-
ir tvær rúmvíddir — lengd og
ibreidd; og teningurinn táknar
þriSju rúmvíddina — lengd,
breidd og þýkt. En þar næst kem-
ur ómælis dýpi, er fáum mun fært
aS kafa í.
Vér vitum aS tveir og tveir ger-
ir fjóra og aS tveir í þriSja veldi
gerir átta, í fjórSa veldi sextán og
svo framvegis. StærSfræSingar
segja oss aS fjórSa veldiS tákni
tening sem sé ibroitinn eSa lagSur
inn á sjálfan sig — en flestum mun
etfitt aS gera sér slíkt í hugarlund.
Ekki alls fyrir löngu bauS
Scientific American $5000 verS-
laun fyrir beztu ritgferSina um Ein-
steins-kenninguna. FéS var gefiS
af Eugene Higgins, auSugur stuSn-
ingsmaSirr vísindalegra framfara.
VerSlaunin hlaut S. Bolton frá
Lundúnum. ’ ÞaS voru 300 sam-
keppendur, þar á meSal margir
hinna ’fremstit vísindamanna heims
íns. VerSlaunaritgerSin og fleiri
um sama efni verSa braSlega gefn-
ar út í bókaiformi, er nefnist Af-
stöSuleikinn og þyngdarafliS . Út-,
gefendur eru Scientific,New York;
verS $2.1 5.
Hr. Bolton segir oss aS lengd
og breidd hafi ékki sinn sama ó-
háSa eiginleika og þeim var áSur
tileinkaSur”. RúmmálslfræSin
þarf leiSréttingar viS. Hlutir verSa
nú aS skoSast í fjórum rúmvídd-
um — nefnilega lengd, breidd,
þykt og tíma. Þessar fjórar víddir
rúmsins eSa mælingar ákveSa ná
kvæmlega stöSu eins og annars
hlútar í himin-geimnum, og án aS-
stoÖar þeirra allra, verður niSur-
staSan villandi.
Skekkjan er svo óendanlega lít-
il þegar kemur til mælingar hér á
jörSunni, aS hennar verSur ekki
vart þó hún sé hér engu síSur en
annarsstaSar. ViS mælingar hinna
feikilegu fjarlægSa milli fasta-
stjarna, rekast stjörnufræSingar á
viilu þessa sí og æ. Þeim gat al-
drei skilist hvaS henni olli; en nú
kemur Einsteins-kenningin þeim til
aSstoSar. ÞaS er íþessi hingar til
ólþekti fjórS'i rúmvíddarliSur- tím-
inn, sem uninn gerir.
Orsökin er, aS hreyfing hefir á-
hrif á tímann, og þaS er einmitt
hér sem afstöSuleikinn kemur til
greina. Tímanum er annaShvort
þrýst saman, eSa hann er teygSur
í sundur þegar hraSi eins hlutar er
afstöSuIega mismunandi borinn
saman viS hraSa einihvers annan
nlu/tar. Þar sem allir hlutir í voru
kerfi” hreyfast meS oss, þá er
venjulegast ekkert til, er vér getum
miSaS hina afstöSulegu hreyfing
viS, og VerSur því ekki sjáanleg,
én þegar svo ber viS, aS saman-
burSur viS eitthvert annaS "kerfi”
er mögulegur, þá fyrst verðum vér
varir viS hana —’eins og t. d. þlg-
ar vér erum á hraSleát, og sjáum
aSra hraSlest fara framhjá.
Þegar lestin nálgast oss og vélin
er aS blísfra, þá virSist tónstig
blístrunnar hærra en þaS í raun-
inni er, en lægra þegar hún er
komin framhjá, og kemur þetta til
af því aS auka hljóSöldur berast
aS eyranu og lækkar tóninn, en
þegar lestin er komin fram hjá, þá
tognar eSa lengist hljóSaldan, en
viS þaS lækkar tónninn. Tónn-
inn hækkar og lækkar hlutfallslega
samkvæmt hraSa leStarinnar af-
stöSulega viS sjálfa oss. Þessi sam-
líking skerpir ofurlítiS skilning
vorn á Einsteins-kenningnmni.
Faiiþegi lestarinnar, er vér mætt-
um, heyrSi stöSugt blísturshljóSiS
í sinni rétttu tónhæS, því hljóSiS
tílhéyrSi hans eigin “kerfi”, en vér
í hinu “keiifinu” heyrum IþaS
fyrst Ihærra svo lægra en tónhæS-
in virkilega var. Á sama hátt, sam-
kvæmt Einsteins-kenningunni, líta
mælingar rúms og tíma öSruvísi
út í augum áhorfanda í öSru
‘kerfi” en þau virSast áhoéfanda
í voru eigin “keffi", því hTaSi
þeirra er afstöSulega mismunandi.
Ef hraSi beggja krefanna er hinn
sami, þá hverfa áhdif þessi meS
öllu.
EinSteins-kenningin útskýrir
þyngarafliS á alt annan veg en
Newton gerir. Samkvæmt Newton
þá er þyngdarafliS meSskapaS afl,
sem dregur hverja smá ögn efnis
aS hverri annari smá ögn. En Ein-
stein ummyndar þessa skoSuri- al-
gerlega. Hann sýnir og segir aS
þyngdarafliS sé eSlileg afleiSing
vaxandi hraSa. Þegar maSur situr
í bifreiS sem er skyndilega knúiS
áfram meS vaxandi hraSa, þá ligg-
ur honum viS aS falla á bak aftur.
ÞaS er ekki aSdráttarafl jarSar-
innar sem þessu veldur, heldur
leiSir þaS af aÖgerÖarleysi (iner-
tia) líkamans, er stendur á móiti
allri hraSa breytingu. Eins lengi
og bíllinn og maSurinn hafa sama
hraSa verSur þyngdaraflsins ekki
vart. * •
Þessi dæmi ná harla skamt hvaS
djúpsæilegan skilning á Einsteins
keningunni snertir; þau eru aSeins
samhliSa dæmi, er benda í áttina
Þess verSur langt aS bíSa þar til
uppgötvun þessi V/erSur til hlítár
skilin af almenningi, ef hún verSur
þaS annars nokkurntíma. En eins
og einn höfundurinn kemst aS orSi
í tilraun sirini um Einsteins-kenú-
inguna, þá er ekki nauSsynlegt aS
inguna, þá er ekki nauSsynlegt aS
vér sjáum hugmyndina virkilega,
eSa hugsum um hana á hlutrænan
hátt, heldur verSum vér aS sam-
þykkja hana sem torskilinn virki-
leik, er hefir sannast meS marg-
víslegum tilraunum.
Bakverkurinn þjáir
hann ekki leogur.
MANGER WASSON HRÓSAP
DODD’S KIDNEY PILLS
sem þoldu ei svona eiSa ímeinum.
Eftir langa eldagerS
og undra verSa suSu í potti,
öllum sem nú eru á ferS
og áSur hengu á voni skotti,
í verSuglega veizlu er boSiS —
viSfeldnara er hráti en soSiS.
New BrunsWick-búi fær albata af
bakverk, og þakkar þaö Dood’si Svo enginn gleymist eins og fy
Eidney Pills. , auglýst skal til beggja handa..
- -,T. , . „ ,T „ Hér eru bein og hrímaS skyr
Sisson Ridge; Yietona Co.\IN. B.,j, ., . ■*
25. a])ríl (Sikeyti)— Ánægður með hoJlast fyrir lif og anda.
bata ltann seim Dodd’s Kidney Pills
hafa gefið honum, Mr. Manger Was-
son veí metinn bóndi hér í bygðinni,
ræður öllum sem bjást af nýrna-
veiki að fylgja dæmi slnu.
“Eg bíáðist af slæmiun bakverk
og var ekki vinnufær, eg hafði reynt
tvo lækna en beir gátu ekki bætt
mér. R/eyndi eg bá Dodd’s Kidney
PiUs, og fékk fullan bata eftir að
hafa brúkað nokrar öskjur. Mæli eg
bví einlæglega með Dodd’s Kidney
Pills.”
Dodd’s Kidney Pills eru aðeins
nýrna meðal. Þær styrkja nýrun og
gerir ]iau fær að ná öllum óhrein-
inum iir -blóðinu. Spyrjið nágranna
yðar um Dodd’s Kidney Pills.
1 —
Frá Islandi.
GOÐAFOSS HLEYPUR AF
STOKKUNUM. *
GoSafoss hinn nýji, skip Eiixí-
sikpafélagsins,, hljóp af stokkun-
mm 15. marz s. 1. í Svendborg.
ViSstaddir voru þar Sveinn Björrfe
son sendiherra og GarSar Gísla-
son stófkaupmaSur. Dóttir Sveins
Björnssonar sendiherra fram-
kvæimdi hina venjulegu skírnar-
atihöfn og gaf Ihinu nýja skipi náfn.
Taugaveiki hefir veriS meS
mesta móti Ihér á landi í vetur. Um
þessar mundir er hún allútbreidd
ibæSi í SkagafirSi víSa og Húsa-
vík. Alls Iha'fa 3 dáiS úr henni á
iHúsavík, tveir ungir menn og ein
kona, en úr SkagafirSi hafa ekki
dauSsföll frést.
Allir skjótast inn í Bröndu,
oft mun þurfa aS ráSa úr vöndu.
—G. M.—
\
GJAFIR
til spítalans á Akureyri
ÁSur auglýst............$8 12.02 !
Spanish Fork, Utah
Ed. C. Ghristianson......
Jakob Bjarnason ........
Henry Johnson ..........
Chr. Einarsson..........
Orville L. Johnson .......
Marinus Johnson ........
Ruibin Christinson .....
Munda Gíslason..........
Mrs. Steinunn Gíslason....
Mrs. Boas Anderson ....
Mrs. Rósa Bjarnason ....
Miss GuSrún GuSnason
Eric Hanson.... ........
Mrs. E. P. Jothnson.....
GuSm. Thorsteinsson ...,
Halldór B. Johnson ....
F. Bjarnason ............
B. Rqnólfss'on .........
Mrs. J. B. Johnson .... ....
Kristj. GuSnason .......
Bjarni J. Johnson ......
Mr. & Mrs. E. I. Egilson
John C. Johnson.........
Markus Johnson..........
Mrs. Wm. J. Johnson ....
A.A.Jolhnson ..... ....
Matt. Joihnson .........
Mr.&Mrs.Magn. Gíslascm
Gillbert J. Johnson ....
BárSur á Búrfelli ......
Botnvörpungamir: Eftir hiS Vigfús GuSmundsson ....
langa aSgerSarleysi togaranna, J. Victor Leifsson .........
imun nú vera komiS aS þeirri stund Sprigville
aS þeir leggi úr höfn, flestir þeirra, James Brailsiford ..
og haldi út á veiSar. Þeir sem ekki' Salt Lake City
fara, munu vera togarar yngri fé- A. J. Arnason ..........
laganna, sem ekki 'hafa fjárhags-! Wynyard, Sask
jegt bolmagn til aS reka útgerS- Mr.&Mrs.Ásg. I.Blondahl
iina eftir því sem nú hortfir viS. S. S. Bergmapn..........
Aftur munu flestir eSa allir togar- O. B. Hallgrimson .....
ar hinna eldri félaga fara og sum- Olaifur Hall.......
2.00
1.50
1.00
1.00
.50
2.50
1.00
1.00
.50
.50
.50
.50
1.50
1.00
1.00
2.00
.50
.50
1.00
1.00
.1.00
1.50
1.00
.50
1.00
.50
1.00
1.00
.60
1.00
1.00
1.00
farni
1.00
.1.00
2.00
5.00
3.00
3.00
1.00
W. Benedictson ........
B. Hjalmarsson......... 1.00
1.00
* 3.00
WEVEL CAFE
Bezti íslenzki matsölustaS-
urinn í borginni. Kaf fiVeitingar,
vindla-, vindlinga- og sætinda-
sala.
Landar! eftir kvöldskemtan-
irnar, komiS á Wevel og fáiS
ykkur bolla af ekta íslenzku
káffi meS heimatilbúnum klein-
um og pönnukökum; þaS hress-
ir og fjörgar líkamann eftir dags
erfiSiS. 'Veitiri^asalurinn er nú
nýmálaSur og prýddur fögrum
veggmyndum, og alt í ágætu
ástandi til aS taka á móti
gestum.
MATT. GOODMAN.
E. Eyjólfsson .......... 1.00
Pétur Johnson .......... 1.00
S^mtals — $992,62
Alb. Johnson
907 Confederation Life Bldg.
Winnipeg.
FYRIRSPURN
UndirrituS Helga (Jónasdóttir)
Joihnson, óskar upplýsinga um
heimilisfang manns síns Tryggva
Jónssonar frá Húsafelli, (sem
einnig þekkist undir nafninu Qle
Linde.) Línur frá --.ion sjálfum
væru mjög kærkomnar, en frá
hverjum sem er þaklksamlega meS
teknar. Áritan til mán er: Mrs
Helga Johnson, 3042-W. 68th St.,
Seattle, Wash.
GuSþjónustur viS Langruth
í maí-mánuSi.
ViS Beckvillie þ. 1.. B‘g Poirit
8., Beaver 15., B4g Point 22. og
Langruth 29.
VirSingarfylst
S. S. Christopherson
GuSm. FriSjónsson hélt fyrir-
lestur í “Nýja Bíó” í fyrradag. Lyjolfson
MeSal annars sagSi hann aS bænd ....
ur flyttu rúm sín út í fjárhús meS- -I0|hnson
. iv- . M. O. Magnússon .......
an a sauolburoinum stæoi og; B
G. 3. GuSmundsson
svæfu þá í hálfan mánuS, í mesta j
lagi 1—2 klst. í sólaithring! Á engj ; AsSb'r GuSjórísson
um sagSi hann aS þeir notuSu ekki
“gaíffla og annaS borSskraut”, er
þeir mötuSust! Taldi þaS sýnilega
afturför. aS menn yfirleitt skyldu
ekki nota fingurna til þess áS
borSa meS. Mátti meS sanni segja
um þennan fyrirlestur skáldsins aS
hann var “naglasúpa”, engú minni
en venja er til hjá honum.
: I Ónefndur
Mr. ðcMrs.G.Chrfetinnson
Langruth, Man.
Mr.&Mrs. Th. Hansson....
F. Hansi3on .... ......
O. Hansson ............
Olöf Hansson ..........
Oddur Oddsson..........
Th. Finnbogason .......
1.00
1.00
.20
.25
2.00
5.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
, >G. Thorleifsson..., ......
VerSfall. Landsverzlunin fékk j Hannesson................. L00
meS Gullfossi 70 tónn af sykri. A Thorstein9SOD.............50
HeildsöluverS er 1 kr. 55 aura kíl- y Er].endsson ........... 1.00
Mrs. S. Finnbogason .... 1.00
E. G. Erlendsson ........... 1.00
Skuggar cg Skin
Eftir Ethel Hebble.
Þýdd af S. M. Long.
479 blaðsíður af spennandi lesmái.
Yerð $! 00
THE VIKING PRESS, LTD.
af höglgnum og 1 kr. 40 af ‘steytt-
um’ sykri. í smásölu er verSið
20—25 aurumhærra kílóiS. Þetta
verSlfall á sykri er 20—25% frá
síSasta söIuverSi. HveitiverSiS
JækkaSi hjá landsverzluninni er ís-
land kom síSast úr 80—88 kr. niS
ur í 60—65 kr. sekkurinn eftir
igæSum,’ eSa um þriSjung, en mun
inú vera uppselt. Nýjar birgSir
koma meS Lagarfossi um, miSjan
næsta mánuS, sem vonandi verSa
eitthvaS ódýrari enn.
J. Helgason ............... L00
Ivar Jónasson ............ 1.00
S. Hjaltadal.............. 1.00
Hrá-æti.
NorSmenn 'átu ei hrauin hrá,
harSar voru gamlar sinar,
á þeim vinna enginn imá
ef uppi er minning látins vinar.
Þeir átu ekki hraunin hráu
sem hirSulaus í þrjú ár láu.
F.n þaS var sumra þreföld trú
, þefist fínna smakkast betur
eftir liSin árin þrjú.
um þaS dæmi hver sem etur
af þrjátíu ára þreyttum beinum,
1.00
1.00
1.00
5.00
Mrs. Baker ............
H. S. Helgason ........
John HafliSason .......
’ Riverton, Man.
Jóhann Briem ..........
S. ThorvaJdsson............ 5.00
S. Sigurdson............... 2.00
F. Sigurdsson ............. 1.00
J. Halldórsson ............ 1.00
Mrs. A. Halldórsson...........50
Th. .Thsrvaldsson .....
P. F. Vidalín .........i-
Kvenfél. “Djörfung” —-
Icelandic River, Man.
Jónas Jónasson............ 10.00
Mrs. Jónas Jónasson .... 10.00
SigtT. Jónasson.............5.00
J. S. Pásson................ L00
Tihorgr. Jónasson .....
Th. Thorarinsson ......
F. Sigurdsson .........
Gísli Einarsson........
Stöt5var hármissi og græ’ðir
nýtt hár. Góður árangur á-
byrgstur, ef meðalinu er gef-
lnn sanngjtjrn reynsla> Byðjið
lyfsalann um L. B. Verð með
pósti $2. 20 flaskan. Sendið
pantanir til L. B. Hair Tonic
Co., 695 Furby St. Winnipeg
Fæst einnig hjá Sigudrsson &
Thorvaldsson, Riverton, Man.
2.00
2.00
50.00
1.00
1.00
1.00
1.00
V1T-0-NET
The Vit-O-Net er seguliaagn-
aS heHbrigSisklæSi og kemur í
staSinn fyrir meSöl í ölum
sjúkdómum, og gerir í mörgum
tilfellum undursamlegar laekn-
ingar. LátiS ekki tækifæriS
fram hjá fara. komiS og reyniS
þaS.
Phone A 9809
304 DONALDA BLOCK,
Donald St., Winnipog.
Romm 18, Clement fflock,
Brandon.
i