Heimskringla - 18.05.1921, Page 1

SenditS ertir Tertllista tll
ttojal Crowii Soap, Ltd. . , .
664 Main St., Winnipeg BniBilOJT
t---------
f Verðlaun
SenditS eftir verUlista tll
Royal Crown Sonp, Lti.
654 Maln St.,
XXXV. ÁR
m
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 18. MAI, 1921
NCMER 34
CAMáÐA
Uylkiskosningar
iram í Saskatohev
lnn 9. júní n> fc.
fara fram viku á?5
HríSin stendur nú
Aukakosningar
Pingsins fyrir Med
dmmiS f Alberta,
eiga a<S fara
an á fimtudag
en útnefningar
ur. Kosninga-
álgleymingi.
til sambands-
icine Hat kjör-
á að fara fram
SambandsþingiS
FjlármálaræSan hefir veriS til
umrœöu þessa vikuna, og iþó því
nær einvörÖungu sá hluti hennar
setm snertir tollmálin. Kom Hon.
W. S. Fielding fram með breyt-
ingartillögu þar sem iþingiö lýsir
vanþóknun sinni á ctjórninni fyrir
aÖ hún hafi ekki komið fram með
neinar stórvægilegar breytingar á
toll-löggjöfinni, eða lagt fyrir þing
ið tillögur toWmálanefndarinnar.
Þessi tiWaga Fieldings fékk stuðn-
ing bændaflokksins og talaði Dr.
Clark frá Red Deer, langt mál fyr-
ir tollafnámi og frjálsri verzlun.
Stjórnarformaðurinn, Rt. Hon.
Artihur Meíghen, svaraði iþeim
Clark og Fielding. Kvað hann
þessa breytingartiWögu einstaka í
sinni röð, og í fyrsta sinni í sögu
þingsins að sWk tiWaga eða yfir-
lýsing í tiWögu formi, hefði verið
gerð. Búast Ihefði mátt við því,
að toWmálastefna Wberalflokksins
hefði faWst í yfirlýsingunni, en svo
væri ekki. TiWagan miðaði aðeins
áð því, að finna að gjörðum stjórn
arinnar. og væri stóryrðagjálfur
út í loftið. Hvorki Wberalar eða
hinn svonefndi framsóknarflokkur
hefði ennlþá gefið 'þinginu til
kynna hver væri eiginlega stefna
þeirra í toWmálunum. Einn Wberal
stæði upp og vildi algert toWafnám
en ekki væri sá fyr sestur niður en
annar úr sama flokfíi risi á fætur
og talaði móti toWaafnámi o,g vildi
ólmur sanngjarna verndartoWa.
Sama ætti sér stað með bœnda-
flokksþingmennina. Dr. Clark
þrumaði gæði fríverzlunarinnar yf
ir þingheimi, en hann væri þviínær
einrt með þá skoðun; aðrir bænd-
ur vildu annaðhvort 'lágtoWá, eða
toWafnám á einum hlut og toW-
hækkun á öðrum. En þrátt fyrir
ítrekaðar áskoranir hefði bænda-
flokkurinn Iþ^erskallast við að
leggja no'kkra fastákveðna tolll-
málastefnu fyrir þingið. Einn þing-
manna vildi þetta annar hitt, en all
ir ættu andstæðingarnir, Wberalar
og bændaflokksmenn, sammerkt í
því að vera annars hugar í tofl-
málunum en stjórnin, ekki af því
að þeir Ihefðu nokkuð betra að
bjóða, heldur vegna þess að á-
byrgðariausar aðfinslur gætu kom-
ið sér vel í kosningabardaganum.
Bændaflokkurinn væri raunar e&k
ert annáð en útibú úr 'liberala-
flokknum og væri bezt fyrir þá að
sameina sig sem fyrst. Raunar
væri sér sama hvort þeir sigldu
undir einu eða tveimur flöggum,
ef að þeir legðu stefnuskrár sínar
fyrir þingið og þyrðu að standa
við þær, því þá vissi almenningur
hina sönnu afstöðu þeirra, og þá
væri hægt að mæta þeim sem verð
ugum andstæðingum á hólminum,
en fyr ekki.
Stjórnarformaðurinn kvað næstu
árin mundu verða örðug fyrir flest
lönd. Jafnvægi (eftir strfðið) hæð
>st ekki á einu eða tveimur árum.
Ejárhagur Canada væri engu að
síður góður, borin saman við fjár-
^ag annara landa. Verzlun lands-
ins væri sífelt að blómgast. Og ef
að engar gjörbreytingar kæmu fyr
lr 1 landinu, yrði Canada ekki lengi
að rétta viðt og verða þúsund
S'nnum auðugra og framtakssam-
ara en nokkru sinni áður.
2 7.. júní. Kjördæmið losnaði við heimila stjórninni að leggja eign-
arhald á kolanámur, hesta. vagna,
lýsingartæki og skipaskurði; stjórn
in hefir og heimild til að taka að
dauða Hon. Arthur Siítons.
Tvö böru brunnu inni í Douglas
tovm í New Brunswick fyrir nokkr-|
um dögum síðan. Móðirin hafði
farið að
ein eftir.
sér eftirfit með umferð á vegum,
má takmarka eða banna vöruflutn-
heiman og skilð börnin . r. ,, , c
nga, ræour ytir stjorn allra natna,
! hefir vald til að ibanna skipum að
Menr.onitar í Manitoba og fara úr höfn eða skipa í land vör-
og Saskatchewan eru nú að flytja um. Ennfremur fær stjómin vald
í stóihópum til Mexico. Hafa þeir til að ákveða verð á kolum, gasi,
selt bújarðir sínar hér nyrðra og vatni, rafmagni, bensíni og sér hún
keypt 20,000 ekrur af landi í
Mexico.
um úthlutun þeirra nauðsynja.
Bönnuð er sala á skotvopnum. I
Stj órnin hefir rétt til að nota ,her-
menn itil hvaða nauðsynjaverka1
&em er. LögreglúWð hefir verið auk
ið og því gefin heimild til að fram
kvæma 'húsrannsóknir og hneppa
menn í varðhald.
------—o---------
ÖNfiOR LÖND.
Þrætan um Silesiu er ennþá óút-j
kljáð. Pólski herinn heldur borg-j
um þeim sem hann tók og viW j
hvergi bugast þaðan þrátt fyrir hót
anir stórveldanna. Hefir brezka1
stjórnin sent hraðorða tilkynningu
tíl pólsku stjórnarinnar, þar sem
meðal annars er sagt, að hún megi
að vara sig að stofna ekki hinu ný-
BAMMKIKIN
KolanámuverkfaW stendur yfii
um þessar mundír í námahéruðun-
um í West-Virginiá og er alt í
ófriðarbáli. Mest hafa ólætin orð-
ið í Merrimac héraðinu, meðfram
ánni samnefndu, sem skilur West-
Virginia frá Kentucky og eru
j manndráp og hermdarverk dag-
legir viðburðir á upþotssvæðinu.
I Ríkistjórinn í West-Virginia hefirj
beðið Washinton-Stjórnina að
senda herhð til þess að skakka
leikinn sökum þess að ríkislögregl-
an fær við ekkert ráðið.'
UngWngspiltur sem var
plægja á bújörð frænda Síns ná-^ fengna sjálfstæði PóWands í voða
lægt Salem, Va. varð fyrir því láni með þessari innrás inn í Silesiu.
að finna fjársjóð í jörðu sem nam Italir eru engu minan gramir Pól-
r.á'lægt $15,000. Voru það mest verjum en Bretar eru, aðeins
alt garrtlir gullpeningar og bar sá Frakkar einir rrræla tiltæki Pól-
ynsti ártalið 1823. Pilturinn héll verja bót. Þjóðverjar hafa sent her
fundi sínum leyndum um tíma af til landamæra Silesiu. Italir vilja
ótta fyrir því a?j auðurinn yrði tekj leyfa þeim það. en Bretar eru á
inn frá sér, en eftir að hafa sagt báðum áttum, en Frakkar aftaka
frá honum, var honum tilkjmt af^ það með ö'Ilu, hóta að koma Pól-
stjórnarvöldunum, að hann vær; i verjum til hjálpar ef það verði.
rétti eigandi hans og nú hefir hann j Horfurnar eru því engan veginn
keypt bújörðina af rænda sínum,
þar sem hann áður þrælkaði frá
insvögnum og Ukraine skilar Pól-
verjum 235 eimvögnum, 435 far-
þegavögnum og 880 vöruflutnings
vögnum.
Dönsku járnbrautirnar hafa
verið, reknar með miklu tapi hin
síðustu árin. Réð þar að miklu um
að útgjöld öll fóru mjög hækk-
andi eins og við annan rekstur, en
tekjurnar ekki að sama skapi. Var
því tekið ti'l þess ráðs, að hækka
faiþegagjöld öll um þriðjung, en
flutningsgjöld um helming, til þess
að auka tekjurnar. En engin bót
hefir orðið að því og tekjuhaWinn
aldrei meir en nú. Reikningsár
brautanna er miðað við fyrsta ap-
'ríl. Skýrsla er komin út um rekstur
ibrauitanna fyrstu þrjá ársfjórðung-
ana eikningsársins eða til síðast-
Iið.;ns nýárs. I Ágúst var hallinn
ein miljión kr., í septemiber 3 milj.
í október rúmar 5 milj., í nóvem-
ber 7,86 miljónir og í desember
8,59 milj. kr. En í sömu 9 mánuð-
um árið áður hafði hallinn þó ekki
verið meiri en 4'/2 miljón kr. alls.
Þrír fyrstu mánuðir eftir nýár eru
taldir verstu mánuðirnir og var
hallinn þann tíma 22 miljón kr.
síðast. Er því gert ráð fyrir, að
ha'llinn á reikningsári því, sem nú
er að líða, geti eigi orðið minni en
50 miljónir krónur alls. þíafa far-
þega- og þó einkum flutningsgjöld
brautanna minkað mjög síðan
taxtarnir voru hækkaðir.
niorgni til kvölds fyrir $10.00 um
mánuðinn. ^
Nýdáin er í Madisonborg í Wis-
consin, elsta kona ríkisins, Mrs.
Nordgdt Carney, 1 1 8 ára gömu!.
Ta'la kvenmanna sem eru í
þjónustu járnbrauta Bandaríkj-
anna, er 87,457.
Þingkosningar á
fhaldsmenn unnið
BRETLAND
Kosningabardaginn á írlandi er
byrjaður og endáður hvað Suður-
írfand snertir. Þingmannaútnefn-
ingar fóru fram þann 13. þ. m.
bæði á norður- og Suður-Irlandi,
og urðu Einn Feinar þvínær einir
um hituna sunnanmegin. Af 1 36 í
glæsilegar.
Nýafstaðnar
Italíu og hafa
mikinn sigur.
I svari til þýzku stjórnarinnar,
hefir skaðabótanefnd banda-
manna, gefið yfirlit yfir skemdir
þær sem orðið höfðu af völdum
Þjóðverja á Norður-Frakklandi í
j ófriðnum. Höfðu 1 699 sveitir ger
eyðilagst, 707 að þrem fjórðu og
1656 að hálfu leyti. Á þessu svæðij
höfðu 319,269 Ihús horfið fyrir
fult og alt, en 31 3,675 voru skemd
að nokkru Ieyti. Auk þess voru um !
20 þúsund verksmiðjur stórskemd :
ar. — 7985 kílómetrar af járn-:
ISLANÐ
brautum ásamt 4875 brúm og 12
jarðgöngum var gereyðilagt, en
52,754 kílómetrar vega og 3,800,_
000 hektarar lands; þar af var1
þingmönnum sem kjósa á til suð-j 1,740,000 læktað. Meðal gereyði
ur-lþingsins fengu Sinn Feinar 132j lagðra verksmiðja voru 4000 tó-
kosna gagnsóknarlaust, en hinirí vinnusmiðjur óg fjögur þúsund,
fjórir voru kosnir úr flokki íhalds- sem höfðu aðra iðju. KolanámunV
h
rr.anna, og allir af DubWn-háskól-
anum. Sinn Feinar ætla sér ekki að
taka sæti sín í þinginu, og getur
þingið Iþví ekki komið saman og
heimastjórnar ákvæðin ekki kom-
ist í framkvæmd. Situr því alt við
sama horfið og áður íhvað Suður-
írland snertir. Öðru vísi erþví var-
ið með Norður-lriand eða Ulster.
Þar á að kjósa 52 þingmenn og
voru 72 útnefndir. 40 Ulstermenn,
20 Sinn Feinar, og 12 National-
istar. En fullyrt er að hvorki Sinn
Feinar eða Nationalistar ætli að
taka sæti sín þar heldur. Kosning-
arnar eru hlutfallskosningar, og er
búist við að Ulstermenn fái 32
kosna, en 20 sæti skiftast á milii
hinna tveggja. Blóðug' uppþot
voru ýíða á Irlandi yfir hélgina og
voru 40 manns drepnir í þeim
skærum.
Kolaverkfalið heldur ennþá á-
fram, og er nú sagt að bolshevikai
séu farnir að styrkja verkfalls-
menn með fjárframlögum. Bráða-
rp'skosningu er ákveðið, að þegar
emlbættið losnar næst — og svo
áfram----eiga allir þjónandi prest-
ar og prófastar þjóðkirkjunnar og
guðfræðiskennarar háskólans, að
tiínefna 3 biskupsefni, og er sá
síðan rétt kjörinn sem fær þrjá
fimtu Stkvæða, en fái enginn svoj
mikið, á embættið að veitast þeim!
sem .flest fær atkvæðin og kirkju-
stjórnin telur hæfastan. Biskups-
kosning er nú lögfest í Noregi, Sví-
þjóð og Finn'landi, og mun veraj
á döfinni ií Donmörku. — 1 lög- j
unilm um stofnun vátryggingafé- j
lags fyrir fiskiskip er ákveðið, að
Samábyrgð Islands taki að sér i
endurtrygging fyrir íslenzk á-
byrgðarfélög skipa og báta, á alt
að helmingi þess hluta af trygging-
aíhæfu verði skipa þeirra og báta
, sem félögin sjálf taka að sér á-
byrgð á, auk beinnar tryggingar
á skipum, bátum, afla, veiðarfær-
um og útbúnaði. En ríkissjóður á
að ábyrgjast skuld'bindingar fél.
með alt að 800 þús. kr.
Sagt er, aS mjög sé nú imakkað
um nýja stjórn, sem í eigi að sitja
Guðmundur Björnsson landlæknir
Magnús Jónsson prófessor og Ben.
Sveinsson bankastjóri.
ar á þessu svæði eru svo skemd
ar, að talið er að það taki 10 ár
eða lengri tíma að koma lagi á
þær aftur. \
Friðarsamningar Pólvérja og
Rússa sem nýlega voru ndifskrif-
aðir erU í aðalatriðunum sem hér
greinir: — Báðir aðilir viðurkenna
■sjálfstæði Ukraine og Hvíta-Rúss-
lands. Hvor aðilinn um sig má
ekki vekja misklíð við stjórn hins
aðilans, engin félög má stofna til
slfks andróðurs og eigi heldur
koma upp her í þeim tilgangi eða
draga saman vopn. Báðir aðilar
láta allar hernaðarskaðabætur nið
ur falla, og veita pólitískum saka-
mönnum full grið. Al'lar vörur,
sem flufctar eru inn til Rússlands og
^Póllands skulu vera tollfrjálsar, en
Pólverjar 'hafa leyfi til að hafa
eftirlit með innflutningi frá Þýzka-
landi og Austurríki. Rússar greiða
Pólverjum innan eins árs 60 mil-
jónri króna í gulli og skila þeim
aítur 300 eimvögnum, 260 far-
byrgðalög hafa verið útgefin, er þegavögnum og 8000 vöruflutn-
Rvík 1 7. apríl
ALÞINGI *
Yfiriit
Yfir 40 fundir hafa nú verið
haldnir í hvorri- deild og þing-
skjölin eru orðin nokuð á fjórða
hundrað. Stórmálin flest, þ. á. m.
fjáriögin, eru þó enn í nefndum.
Þó er búist við því, að bankamálin
og fjármálin komi til 1. uimræðu
í nd. ulm helgina. Fjáraukalögin
voru til 3. umr. í nd. í gær og í
dag, og er ólokið enn. Undir 50
nýjar 'breytingartillögur komu þg
fram við þau, og er talið, að þær
hafi á þriðja hundrað þúsund kr.
gjaldauka í för með sér, ef þær
yrðu allar samlþyktar.
Af þingmannafrv. hefur verið
felt frv. unr- skiftingu Isafjarðar-
perstakalls í tvent. 1 nd. var það
samþykt imeð litlum atkvæðamun,
en í ed. lagðist allsherjarnefnd á
móti því, og þar var það felt. Þá
eru hjónabandslögin úrrædd í ed.
Hafði þar' komið til 3. umr. breyt-
ingatiWaga um það, að krefjast af
hjónaefnum lælknisvottorðs um,
að þau værulekki haldin neinum
næmum sjúkdóipum, s. s. sam-
ræðissjúkdómum, en hún var féld
mpð jöfnum atkvæðum þar — I
nd. hefir verið rætt aWmikið um
læknaskipun í Rvík — um að
leggja niður héraðslæknisemb., en
hafa fastan sóttvarnariækni og
heilbrigðisstjóra og stofna auk
þess nýtt kennaraemlbætti í læknis-
fræði við Iháskólann. Það er enn
óútkljáð.
Af lögum hafa alls verið af-
greidd 16 og 1 þingsálýktun, um
eftirlit méð skipum og bátuim og
öryggi þeirra. Lögin eru, auk
þeirra, sem áður er getið, um lög-
gilding verzlunaistaðar á Suður-
eyri, um sölu kirkjujarðanna að
Upsum í Svarfaðardal, um eignar-
nám á vatnsréttinduim í Andakilsá,
um biskupskosningu, um stofnun
vá'tryggingafélags fyrir firiciskip,
um breyting á lögum Eiðaskólans.
^lr þar gert ráð fyrir því, að Ben.
Blöndal >e:oi eftirleiðis fastur
kennari við Eiðciskólann og að
búnaðarnámskeið skólans verði
aðeins að vorinu. I frv. um bisk-
íslandsferð konungsins- Krist-
ján konungur leggur af stað frá!
Danmörku um miðjarf júnímánuð ;
og fer fyrst til Færeyja og síðan!
til Islands. Þaðan fer konungur-,
inn til Grænlands. Við það tæki-;
faeri verður hátíðlega lýst yfir yfir-'
ráðarétti aDna á Grænlandi.
Umsóknir. Um Árnessýslu sœkja
Páll Jónsson, Kristján Linnet,
Magnús Torfason og Steindór
Gunnlaugsson . Um Suður-Múla-
sýslu: Páll Jónsson, Jón Þ. Sig-
try*ggsson, Sigurður Sigurðsson frá
Vigur^ Magnús Gíslason fulltrúi og j
Páll Bj arnason.
Viðskiftanefndin er nú hætt
störfum, en stjórnin hefir auglýst
í Lögbirtingablaðinu bann gegn
innflutningi á ýmsum vörutegund-
um, sem taldar eru óþarfar. —
Reglugerð um peningaviðskifti við
útlönd er úr gildi feld, en Lyfi
stjórnarráðsins þarf til þess að
senda póstávísanir til útlanda.
Seðlaskömtunin er afnumin frá
byrjun þ. m.
F jalla-Eyvindur var leikinn hér
í fimtugasta sinn, 1 1. þ. m.
Varðskipið “Fylla” kom inn í
gær með enskan gótnvörpung brot
legan, og til Vestmannaeyja hefir
hún nýlega komið með þýzkan,
sem sektaður var um 2000 'kr., en
misti ekki afla né veiðarfæri.
'Þjófnaðarimálin frá í vetur hafa
nú verið dæmd í hæstarétti. Hegn-
ing Vidar Vik var 'hækkuð upp í
6 sinnum 5 daga og á hann að
fara úr landi, er ihann hefir áfplán-
að hegninguna. Hegning Guðj.
Guðimundssonar var lækkuð í 2
sinnum 5 daga, og G. Sigurbjarnar
sonar í 8 mán. betrunarhússvist úr
9 mán.
Grænlenskar . sögur. Danska
ríkisþingið hefir lagt fram 20 þús.
kr. til útgáfu á stóru riti um græn-
lenskar sögur, og verður það gefið
út á dönsku og ensku.
Slys. Á Giljum í Mýrdal hrap-
aði unglinsþiltur til bana í gili ná-
lægt bænum á 2. í páskum.
Nýr botnvörpungur. Hjalti Jóns
son framkvæmdarstjóri ei^nýkom-
I inn hingað frá Hamborg með nýj-
j an botnvörpung sem þar hefir ver-
ið smíðaður og heitir Menja, eign
h. f. Grótti. Skipstjóri er Karl
I Guðmundsson.
1
Síldveiðar Svía við Island. Sím-
fregn frá 2. þ. m. segir að sænska
stjórnin hafi borið fram í þinginu
tillögu um 1 00 þús. kr. fjárveiting
handa sænskum hringnótafélögum
til síldveiða hér við Island.
Mannalát. Dáinn er hér í bæn-
um 9. þ. m. Ólafur Ottesen leikari,
úrilungnabólgu. 1 1. þ. m. andaðist
frú Guðrún S. Jóhannesdóttir,
kona Karls Bjarnasonar prentara.
I nótt andaðist H. J. Bartels fyrv.
kaupmaður, 75 ára gamall.
AKUREYRI
Helgi magri. Nýkomin Heims-
kringla getur þess að Helgi magri,
sem er félag Eyfirðinga vestan
hafs, ætli að þessu sinni, að verja
ágóðanum af Þorráblóti sínu til
Sjúkrahússins á Akureyri, sem sé
í fjáiþröng eftir því sem blaðið
Dagur segi. Mun þar vera skír-
skotað til greinar, sem ibirtist í
blaðinu s.l. haust um sjúkraihúsið.
Vestur-Islendingar sýna enn sem
fyr bróðurhug sinn og viðbragðs-
flýti, þegar þörf er Ihjálpar. Dagur-
biður Heimskringlu að flytja þeim
alúðarþökk og vinarkveðju allra
þeirra imörgu manna, sem njóta
þessarar hjálpsemi.
Glíma fór fram í Samkomuhúsr
inu fyrra laugardagskvöld. Þrenn
verðlaun voru veitt. Drengir glím-
du um silÉurpening og hlaut hann
Guðmundur Ásgrímsson. Ungling-
ar glímdu um gullpening og varð
hlutskarpastur Alfreð Steiriþórs-
son. Seinast glímdu ful'lorðnir
menn um Akureyrarskjöidinn og
vann hann í annað sinn Garðar
Jónsson. Drengirnir giiímdu bezt.
Verðlaunakappið virðist ráða of
miklu uim glímuna. Enda treystust
dómendur ekki til að dæma nein-
um verðlaun fyrir fegurðargl.'mu.
Ur bœnum.
Heim til Islands með Lagar-
fossi fóru auk þeirra sem getið var
um í síðasta blaði, ungfrú Stefan-
ía Pálsson, alfarin, og þeir A.P.Jó-
hannsson, byggingarmeistari og
Jónas Jóhannsson frá Selkirk, báð
ir í kynnisför. Ásmundur mætir á
aðalfundi Eimskipafélagsins, sem
fulltrúi Vestur-Islenzku hluthaf-
anna. Engir farþegar komu að
heiman með Lagarfossi fyrir þá
sök, að skipið lagði frá Austur-
landi en ekki Reykjavík, eins og
búist hafði verið við.
Á mánudaginn vdru gefin sam-
an í hjónaband af séra B. B. Jóns-
syni þau Konráð Jóhannesson,
Hockey-kappinn nafnkunni og
ungfrú Hólmfríður Margrét
Elizabeth Jóhannsson kenslu-
kona. Hjónavíglsan fór fram að
hermíli foreldra búðgumans, Mr.1
og Xlrs. J ónasar Jóhannessonar,
675 • McDermot Ave., að við-
stöddum nánustu vinum og œtt-
mönnum brúðhjónanna. iHeims-
kringla óskar brúðhjónunum til
hamingju. ,
Hr. Jón Jónsson frá Sleðbrjót,
sem um tíma hefir verið í heim-
sókn hjá dótfcur sinni í Selkirk, og
jafnframt undir læknishendi Nþar,
fór ’heimleiðis til Siglunes í gær,
eftir tveggja daga dvöl hér í bæi
Hr. Árni Sveinsson frá Glen-
boro er í borginni.
Greinin “I Weingarten” eftir
Jón Sveinsson, sem birtist í tveim-
ur síðustu blöðum, var tekin upp
úr Eimreiðinni; þess láðist að geta
Séra Albert E. Krístjánsson
messar í Unitara kirkjunni á sur iu
daginn kemur.