Heimskringla - 06.07.1921, Síða 7

WINNIFEEG, 6. JÚLl, 1921
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐ5IÖA.
The Dominion
Bank
HORXI NOTRE DAME AV E.
SHERBROOKE ST.

Höfaí>fstóll uppb.
VarasjðVur ........
Allar eiju;ulr . . .
........$ 6,000,000
.........* 7,000,000
.........$79,000,000
Sérstakt athygli veitt viðskift-
um kaupmanna og verzlunarfé-
aga.
Sparisjótisdeildin.
Yextir af innstœðufé greiddir
jafn háir og annarsstaðar.
Vér bjóðum velkomin smá sem
stór viðskifti-
PHONE A 9353.
P. B. TUCKER, Ráðsmaður
Islenzkir piparsveinar
í Winnipeg.
' “HvaS eru margir íslenzkir
piparsveinar í Winnipeg?
Þessa spurningu hefi eg lagt fyr
ir marga af löndum mínum, nú á
hinum síSustu og verstu tímum.
Allir gátu til einhvers um töluna
en enginn hugði þá fleiri en 50.
Eg gat þess til acS þeir væru ekki
færri en 100 þessir "einstæSing-
ar” eSa “piparsveinar”, en svo
nefni eg alla þá karlmenn sem
eldri eru en 30 ára og aldrei hafa
gengiS í heilagt hjónaband.
Allir sögSu aS þessi tala væri
of há; slíkt væri alveg ómögulegt.
1 júní 1912 skrifaSi eg grein
í Heimskringlu og spáSi þá aS
eftir 100 ár yrSi hér í Winnipeg
ekkert eftir af íslenzku þjóSerni,
og taldi aSalástæSuna fyrir því
hvaS fáir af lslendingum kvænt-
ust, og þar af leiSandi svikust um
aS auka kyn sitt.
SíSan eg skrifaSi áminsta grein
hefir margt af fólki voru gengiS í
hjónaband, en ekki þó eins margt
og skyldi. Piparsveinum fjöIgaSi
meS ári hverju, og eg sá glögt aS
Islendingar í Winnipeg voru á
hraSri ferS til Nirvana.
En ágizkanir, hrókaræSur og
úollaleggingar eru lítils virSi. ÞaS
eru sannanir sem bæSi eg og aSr-
ir þurfa aS hafa áSur en hægt er
aS tala djarft út flokki En hvern-
ig átti aS fá óyggjandi sannanir?
Náttúrlega meS harSri vinnu og
engu öSru. Eg sá, aS ef eg átti aS
fá nokkra vissu um þaS hvaS
margir piparsveinar íslenzkir væru
hér í höfuSstaS vorum, varS eg aS
fgra á “stúfana” og safna nöfn-
um þeirra á einn lista.
Eg er maSur frár á fæti og
ekki mjög latur; þekki flesta landa
í borginni og var sannfærSur um
aS mér yrSi alstaSar vel tekiS, og
gefnar allar þær upplýsingar sem
blessaS fólkiS gat gefiS mér.
ÁSur en eg lagSi af staS í þessa
‘húsvitjan’ skrifaSi eg í vasalbók-
ina mína nöfn allra þeirra sem eg
mundi eftir, og las þau svo upp á
hverju heimili og spurSi heimilis-
fólkiS hvort þaS mundi eftir
nokkrum fleirum, og allir voru
fúsir til aS gefa mér upplýsingar
þær er þeir gátu viSvíkjandi þessu
einkennilega manntali!
Sérstaklega var ógift kvenfólk
reiSubúiS aS hjálpa mér alt sem
þaS gat, þegar eg sagSi þeim aS
eg ætlaSi aS láta prenta nöfn þess
ara ógiftu manna og koma því til
leiSar aS lög yrSu búin til á næsta
þingi hér í Manitoba er settu
$100.00 skatt á hvern einasta
ógiftan mann sem eldri væri en 30
ára. Þessi aSferS mín, aS lesa upp
öll nöfn “einstæSinganna” sem eg
náSi áSur en eg kom á heimilin,
hefir vakiS hina mestu og beztu
skemtun. FólkiS hefir ætlaS aS
springa af hlátri og hlakkar til aS
fá aS lesa þetta í blöSunum. Pip-
arsveinarnir sjálfir hafa líka meir
en lítiS liSsint mér. Þeir hugsuSu
sem svo, aS úr því aS nöfn þeirra
sem eg talaSi viS voru komin á
listann hjá mér, mættu nöfn
Kristjáns og Ketils vera þar líka!
Árangurinn af þessu manntali
mínu er sá, aS nú get eg gert skýra
grein fyrir 105 (eitt hundraS og
fimm) Islendingum sem aldrei
hafa giftir veriS og komnir eru á
fertugs aldur og þar yfir. Þó er
enginn særSur eSa veikur hermaS
ur talinn.
Þetta er ótrúlegur fjöldi af ekki
fleiri ísler.dingum en teljast hér í
borginni. Ef eg teldi alla íslenzka
karlmenn á lögaldri, þ. e. 21 og
þar yfir, kæmi þaS í ljós aS giftu —---------------------------
mennirnir yrSu í stórum minni FULLORÐINN
Saga eftir Amanda Sevaldsen
En þú, lesari góSur, munt NiSurlag _____________
spyrja: Hvernig á aS ráSa bót á
þessu böli? — ÞaS skal eg segja
þér, aS ætíS má koma meS krók
á móti bragSi. Ef ekki er hægt aS
gifta þessa snáSa, má búa til lög
BARNAGULL.
Vegurinn upp aS gömlu sveita-
kirkjunni varS alveg svartur af
sumir
hugsa sér aS lofa í kirkjunni og
hnyktu á.
Hann gat ef til vill rétt móSur
sinni hjálpanhönd meS krakkana
og ef hún komst í einhver vand-
ræSi. Hann gat víst veriS jafn
kirkjufólki Sumir óku,
gengu. Ungir og gamlir kræktu .‘taJ^d»rleSur karlmaSur fyrir því.
sem gera þeim þaS dýrt spaug aS S‘S áfram. — En uppi yfir ljómaSi
Ó, hann var svo himinlifandi
. . , , , , . K . | , , , glaSur, aS gleSin tindraSi ur aug-
vanrækja sin skylduverk. Þessir solin a laufgulan haustskóginn oz ■ l KI. ,
------- I 6 unum a honum. Nu hafS
105 íslenzku karlmenn hafu svift [
105 konur sínum fæSingarrétti,
sem hverri konu ber eftir guSs og
manna lögum. Réttinum aS eign-
ast maka og verSa móSir.
Þá er skuldin sem þeir skulda
landinu sem þeir eiga heima í;
skuld í dollurum og centum. ÞaS
er nú algengt hjá hagfræSingum
aS virSa fólk til peninga. Eg sá t.
d. í einu ReykjavíkurblaSinu fyr-
ir nokkru, aS hver íslenzkur sjó-
maSur var virtur á 80,000 krónur
fyrir landiS. Setjum nú svo, aS
hvert mannslíf, maSur eS^i kona,
á bezta aldri, sé til jafnaSar jg »
20,000 dollara virSi; ætti þá aS
_____ pabbi
. | ® aft urrt'hverfis, og sólarglampinn hans veriS honum svo óvanalega
blikaSi upp úr hverjum vants- góSur, og svo átti hann von á aS
polli og á hverjum daggardropa á la indælasta miSdagsverS þegar
grasinu regnvotu. — Já, þaS fór hann kæmi heim — kjötkökur og
aS verSa heitt af sólu, svo Elías ^jugraut — og síSdegis átti
* * , , . , að bjoða öllum nagrönnunum til
varð að lyft. app hattmum, þ.r'5ÚkWaSi.gilJis. Qg ,vo var M
sem hann gekk á milli pabba síns E]ías Pálsson orðinn fulltíða
og mömmu, uppdubbaÖur og í Há- maÖur.
tíSaskapi.
Því aS þaS hafSi komiS fyrir
hann um morguninn, sem honuní
þótti undarlegt og nýstárlegt.
Pabbi, hans eigin pabbi, hafSi tek
hendina á honum og sagt:
“Elsku drengurinn minn!" Aldrei
minsta kosti hver einn af þessum
einlífis mönnum aS skulda Can- hafSi Elías nú heyrt annaS eins’
ada $60,000.00, því ekki er hægt °S hann var svo blíSur og mjúk-
aS ætlast til minna en aS til jafn- ur í máli. "Elsku drengurinn minn
aSar yrSu 3 börn í hverri fjöl- hafSi hann sagt, “nú verSur þú
skyldu.
aS muna eftir því, aS þú ert full-
Elías Pálsson var nú búinn aS
vera fulltíSa maSur heila þrjá
mánuSi. En honum fanst ekki svo
mikiS variS í þaS, eins og hann
hafSi hugsaS sér. Hann var ekki
öllu frjálsari maSur fyrir því.
Hann gekk aS skógarhöggi all-
an liSlangan daginn. Og á kvöldiS
hafSi hann ýmsa snúninga heima
fyrir.
Og pabbi hans tók vikukaupiS
hans til sín.
trra- i. » i .. „ - f Þu hefir alt sem þu þarfnast
Lftir þvi sem þetta maletni er » , , 1 r *■
.. . . .. tioa maöur og att aS gera þer og ■ heima
betur athugaS frá öllum hliSum,
sýnist aSeins einn vegur til þess
sagSi pabbi hans. Og
‘Strák-óþokkinn,” sagði pabbi
hans og þreif af honum blaSiS og
kastaSi því á eldinn. “Þú ert nú
ekki alveg upp úr því vaxinn aS
líta í spurningakveriS þitt enn!”
Og þaS var svo einmunagott
vetrarfæri úti. Elías sat meS
Kötu litlu á hnjónum, til þess aS
mamma hefSi næSi til aS bera
matinn á borSiS.
Jafnskjótt sem hann væri bú-
inn aS borSa, ætlaSi hann aS
stíga á skíSin sín í tunglsljósinu
og fara upp í brekkuna. Hann
atti aS vera meS drengjunum frá
KiSabergi. KvöldiS fyrir hafði
hann stokkiS hálfu hærra íloftiS
en nokkur annar jafnaldri hans á
FáskrúSarbakka. Nú ætlaSi hann
reglulega aS láta til sín taka í
kvöld.
“Hefir
mamma?
ganginum. '
Og mamma var svo góS.
eg hefi ekki tekiS þau,
drengurinn minn.”
Svo var borSaS. SíSan leitaSi
Elías aS skíSunum vel og lengi.
"Þú verSur aS spyrja hann
pabba þinn eftir þeim,” sagSi
móSir hans meS hægS.
FaSir hans reis upp úr legu-
þú tekiS skíSin
Eg sá þau ekki
min,
úti í
"Nei,
elsku
öSrum gagn í heiminurn. En þá hann hafSi aldrei heyrt hann aftur Hekjinum og gekk út aS skíSa-
aS jafna reikninga viS þessa menn j verSurSu aS ha8a Þer vel- svo aS ^ hijúkan í máli síSan á fermingar-
vilja smeygja fram af sér foreldrar þínir þurfi ekki aS fyrir- deginum .
ílestum þeim skyldum er hverjum' verSa sig fyrir þig.”
gáSum borgara ber aS greiSa því
landi sem hann á heima í, og auS-
veldasti og bezti vegurinn er aS
setja á þá skatt sem má hækka ár
frá ári ef þeir ekki bæta ráS sitt. i shyld
hlaSanum, tók þar út tvo höggna
trjábúta og hampaSi þeim fram.
Fyrsta daginn, sem hann vann 1 an * Elias-
1 fyrir kaupi, keypti hann stóra! "Hérna eru nú skíSin þín, ef
Og nú var hann einmitt á gan§- r bæjarblaS;ð á afgreiSslunni. því þú vilt sjá þau! Þú verSur nú aS
inum aS einsetja sér aS lofa GuSi i þar gat hver magur lesiS um altj leggja af önnur eins barnaverk
því í kirkjunni í dag, aS hann' sem var aS gerast út í veröldinni j eins og þetta. Sá gengur enginn aS
vera maSur fyrir sig og I — alt sem fulItíSa manni var
Eg meina ef þeir ekki giftast og8era öllum rett alstaSar, alveg eins þörf aS vita, sagSi Hans, drengur
I no, þau gerSu, pabbi hans og 1 inn í búSinni.
Um kvöldiS sat Elías viS eld-
Og hann ætlaSi aS sýna aS stæSiS og las °g hélt blaSinu svo,
hann skyldi e'fna þaS. Og þaS var I aS hann var fyrir pabba sínum,
og kirkjuklukkurnar berg- ' þegar hann ætlaSi inn í herberg-
máluSu alt þaS sem hann var aS iS.
auka kyn sitt. ÞaS er því uppá-. °S
stunga mín, sem eg vona aS verSi^ mamraa'
studd og samþykt á næsta löggjaf j
arþingi hér í Manitoba, og eftir
farandi ákvæSi verSi gerS aS lög- e,ns
um, eSa einhver önnur meS sama
markmiSi:
Hver sá karlmaSur sem dvaliS
dugnaSi meS vinnu, sem er á
flökti úti hálfar næturnar. Eg skil
þaS, aS þú vilt koma þér hjá því
aS kljúfa í eldinn og láta hann
pabba þinn, lúinn og útslitinn,
standa einn í því stímabraki.”
Þá gerSist nokkuS, sem kom
flatt upp á. Mamma gekk beint til
pabba og mælti meS titrandi rómi
“Þú klofiS í eldinn — ekki eina
flís! — ÞaS léztu mér eftir. Mér,
sem hefi staSiS viS þvottabalann
allan liSlangan daginn og annast
um hús og börn og mat--------.”
Lengra komst hún ekki, því aS
hún fór aS hágráta. Elías kendi
svo í brjósti um móSur sína, aS
hann gleymdi alveg sínum sorg-
um. — Nú skildist honum svo
margt og mikiS, sem hann hafSi
aldrei hugsað út í áSur. — —
GóSa, væna, þolinmóSa mamma!
Enn loguSu glæSurnar á arn-
inum, svo aS þau gátu horfst í
augu, Elías og móSir hans, þegar
þau stóðu upp til aS fara í bóliS.
Mamma hans hafSi fastákveS-
'iS, aS Elías skyldi fara til móSur-
bróSur síns í bænum, og þaS
mjög bráSlega. Hún vissi vel
hvernig hún átti aS koma því fyr-
ir, sagSi hún. Og svo mundi þetta
smám saman lagast alt saman dá-
lítiS, því aS hún var svo viss um,
aS drengurinn hennar mundi
koma sér vel.
Elías hélt í hendina á mömmu
sinni og lagSi tárvota kinnina upp
aS vanganum á henni.
“Ó, mamma! Eg vildi bara aS
eg hefSi aldrei orSiS fulltíSa!”
(Æskan)
ÞaS maelti mín móSir.
ÞaS mælti mín móSir.
aS mér skyldi kaupa
fely og fagrar árar,
fara á brott meS víkingum,
standa uppi í #stafni,
stýra dýrum knerri,
halda svo til hafnar,
höggva mann — og annan.
Egill Skallagrímsson
hefir í fylkinu Manitöba í þrjá maka skal hann undanþeginn ein-
mánuSi og ekki getur sannaS aS búaskattinum.
hann hafi veriS löglega giftur og Þessir menn sem undanskyldir
eldri er en 30 ára, skal skyldaSur eru einbúa-skattinum í liSunum a.
aS greiSa í fylkissjóS $100.00
einu sinni á hverju ári eins lengi og
hann dvelur í áSurnefdu fylki
ógiftur. En undir eins og hann get
ur sannaS meS vottorSi aS hann
á lögelgan hátt hafi tekiS sér maka
skal hann ekki lengur borga þenn-
an skatt, sem nefna skal á íslenzku
ein'búa-skatt, en á ensku Bachelors
tax. En til þess aS lög þessi verði
réttlát og vinsæl skulu eftirfarandi
undantektir eiga sér staS:
a) Hver sá piparsveinn sem
hefir fyrir tveimur eSa fleirum aS
sjá af skylduliSi sínu, þ. e. for-
eldrum eSa öSru venzlafólki skal
undanþeginn einbúa-skattinum.
En sé fyrir einum aS sjá, skal
greiSa hálfan skatt — $50.00.
b) Nú hefir maSur og kona bú
iS saman og getiS börn, en aldrei
gifst á löglegan hátt, skal sá maS-
ur undanþeginn skattinum, en ráS
legt skal honum aS ganga í hjóna
band, svo börn hans verSi talin
skilg’etin.
c) Nú skyldi einhver geta sann
aS aS hann hafi 10 sinnum beSiS
sér konu en ætíS fengiS afsvar,
skal þeim hinum sama leyft aS
gera tvær fleiri tilraunir; en ef þær
tilraunir mfshepnast og hann veriS
1 2 sinnum hryggbrotinn skal hann
laus allra mála og álítast útskúf-
aSur frá kvenþjóðinni.
d) Nú getur þaS komiS fyrir
aS einhver af þessum oft nefndu Sigurjóns alþm. FriSjónssonar viS
c og d, skulu skyldaSir til aS
greiSa tekjuskatt (Income tax),
ef tekjur eru meiri en $1000 á ári.
Eins og lesendurnir sjá hefi eg
aSeins taliS menn þá sem aldrei
hafa gifst, en slept öllum ekkju-
mönnum, sem eru fjölda margir,
og ættu þeir hinir sömu sem ekki
hafa fyrir neinum aS sjá, aS vera
settir á sama bekk hvaS fjárút-
lát snertir, þaS er aS segja, hafi
þeir ekki aliS upp nein börn.
Þó eg hafi nú á lista mínum
nöfn 105 Islendnga sem heima
eiga í Winnipeg, eSa eiga þar at-
kvæðisrétt, er ekki þar meS sagt
aS þeir séu hér ekki fleiri. Eg þyk-
ist þess fullviss aS finna megi 15
—20 í viSbót og eg er langt frá
því aS vera hættur viS aS ná
fleirum á krókinn.
AS þessu sinni vil eg ekki láta
prenta nein nöfn, en ef þeir ekki
“bæta ráS sitt” neySist eg til þess
aS gera lýSum Ijóst hverjir þeir
eru sem tilheyra þessari “hundraS
manna herfylkingu” einhverntíma
á næsta ári. Eg veit aS nú eru
margir árgallar og þessvegna rerS
ur aS hafa umburSarlyndi meS
mör.num þessum.
Winnipeg, 25. júní ‘21
S. J. Austmann
óverSskuldaSi vegna þess, aS eg án samhjálparhreyfing, og þá sér-
hefi ekki veriS neinn meiri háttar staklega gagnvart þeim,, sem erfitt
forgöngumaSur í samvinnuhreyf- eiga. Hún setur samhjálpina sem
ingunni, og þó einkum vegna þess uífskraft upp á móti samkepninni
aS eg finn ekki mátt hjá mér til og yfir hana, og um leiS bróðern-
aS flytja þetta erindi samvinnu. áshugsjónina yfir frelsishugsjónina
félaganna eins og eg gjarnan vildi. AS því leyti sem samvinnuhreyf-
Frá sjónarmiSi samvinnumanna er ingin er jafnréttis- og jafnaSar
hér um hreýfingu aS ræSa, sem hreyfing, vill hún koma á jöfnum
stefnir aS gerbreytingu á þjóðfé- kjörum manna. ekki þannig, aS
Flutamgsræða,
sveinum beri þaS fyrir sig sem
vörn gegn skattinum, aS hann sé
ekki hæfur til hjónabands sökum
andlegra eSa líkamlegra galla,
skal hann skoSaSur af hæfum
læknum, ekki færri en tveimur,
og álíti þeir hann óhæfan sem
1. umræðu frumvarps til laga um
samvinufélög.
lagslegu lífi og skipulagi, og þó
á fornum og — aS henanr áliti —
traustum grundvelli. Samvinnu,
hreyfingin er í sínu insta eSIi ja'fn-
aSarhreyfing. Afþremur kjörorS.
um stjórnbyltingarinnar frönsku:
einn miSli öSrum, hinn ríki hin-
'um fátæka, sem hún skoSar aS-
eins.sem bót á gamalt fat, heldur
■meS því tryggja hverjum einum
ifullan ávöxt iSju sinnar, svo sem
fremst má verSa. Hún byggir
frelsi, jafnrétti, bróðerni, eru þaS þannig meSal annars á friShelgi
einkum jafnréttiS og bróSerniS eignarréttarns, en skoSar hann
sem hún leggur áherzlu á.Til þessa (þ-e. eignarrettinn) viS ávöxt
eru meSal annars þau sögulegu sigin iSju á nokkuS annan hátt en
rök, aS í frelsishugsjónina hljóp almennast er. Þar sem nú annai
nokkurskonar ofvöxtur á 19. öld- meginþáttur samvinnuhreyfingar.
inni, aS sumu leyti fyrir áhrif frá innar stefnir aS þvi, aS tryggja
þjóSmegunarfræSikenningum A. , rettindi enstaklinga gegn yfirgangi
Smiths og lífsþróunarkenningum annara, sem einatt er gerSur í
Ch. Darvins og hans fylgifiska, skjóli misskilinnar frelsishugsjón.
ofvöxtur, sem margir góðir menn tar, er henni eðlilega fjarlægt aS
hafa óttast og sem hefir nú aS ganga vísvitandi á réttindi annara.
lokum -r- aS margra áliti — átt j AS svo kann aS virSast sumum
mjög miknin þátt í því, aS leiSa j mönnum í fljótu bragSi, um ýms-
hina 3tó:kostIegu hernaSarógæfu1 >ar kenningar hennar, t. d. um
síSustu tíma yfnr svo aS segja «kattamál, er því og hlýtur aS
Mér hefir hlotnast sá óverÖ-
skuldaSi heiSur aS vera fyrsti
flutningsmaSur aS frumvarpi til
allar þjóSir. Scynvinnuhreyfingin
er þannig í aSra röndina hreyfing
á móti auSvaldi og hverskonar yf-
irgangi, þ. e. jafnréttis- og varnar-
hreýfing, sem lítur á auSsöfn ein-
staklinga í stórum stíl sem eins-
konar rán og á slíka auSsafnend-
ur sem einskonar stigamenn á viS-
skiftaleiðum almennings, er noti
sérstakar aSstöSur eSa aSstöSu-
hagræSi og yfirlök til aS skapa
sjálfum sér óhófleg laun.eSa draga
sér á annan hátt óhóflega mikiS af
almennu verSmæti, öðrum til fé-
fléttingar og niSurdreps. En í
hreyfingainnar, þegar henni er ráS
lagt aS nema samábyrgSina úr
'gildi, eins og nýlega hefir veriS
gert af merkum manni á NorSur-
landi, þó því verSi raunar ekki
neitaS, aS í samábyrgSinni er fólg
inn vegur til einskonar yfirgangs,
vegur ómenskunnar í einni eSa
annari mynd, vegur til aS liggja
upp á öSrum, sem kallaS er, veg-
ur til aS lifa yfir efni fram um
lengri eSa skemri tíma, á ábyrgS
og stundum aS lokum á kostnaS
annara. En samvinnuhreyfingin
he'fir svo mikla trú á lífskrafti sín-
um, aS hún treystir því, aS þessa
veiklun geti hún yfirstigiS, og
þessa trú byggir hún meSal ann.
ars á vexti sínum alt til þessa dags
Hún lítur á sjálfa sig sem ný-
græSing á vordegi, nýgræSing,
sem þegar er vaninn svo, aS mót-
blástur og áfelli verSa honum ekki
aS bana, eins og nýgræSing, sem
þrátt fyrir mótblástur og áfelli
hefir þó aðalgtrauma vorsins á
sínu bandi, strauma hlýinda, trú-
ar og vonar um nýja og betri tíma
AS svo mæltu vil eg leggja tií'
aS þessu máli verSi vísaS til alls-
herjarnefndar.
—Tíminn—
vera annaShvort vegna þess, aS
verkamenn hreyfingarinnar mis-
skildu hennar insta eSli og út-
ifærslu þess, aS mótstöSumennir-
iir hafa ekki áttaS sig á hvert stefnt
er. Getur hvorttveggja eSl'ilega
ikomiS fyrir, en hiS síSarnefnda
þó aS líkindum fremur og oftar,
ivegna þess, aS skilingsleysi á
istefnunni sé þó yfirleitt meira
þeim megin. — Samhjálparþáttur
samvinnuhreyfingarinnar kemur
eSlilega strax aS nokkru leyti
fram í samábyrgÖinni. ÞaS stafar
því af gjörsamlegum skilnings-
Skuggar ogSfein
Eftir Ethel Hebble.
Þýdd af S. M. Long.
470 blaísíðnr af speanandi lecmálr
YerÖ $1.00
THE VIKING PRESS, LTD.
laga um samvinnufélög. Eg segi iaSra röndina er samvinuhreyfing- «korti á dýpstu rótum samvinnu-
J