Heimskringla - 18.01.1922, Blaðsíða 7

WINNÍREG, 18. JANÚAR 1922
HEIMSKRINGLA.
7. BLAÐSIÐA.
The Dominion\
Bank
HOKM NOTKK B.IMI AVE. OO
SHERBROOKB ST.
Höfuðstóll, uppb.......$ 6,000 000
Varasjóður ............5 7,700,000
Allar eignir, yfir ....$120,000,000
Sérstakt athygli veitt viðskift
um kauprnanna og verzlunaríó-
aga.
Spsrisjóðsdeildin.
Vextir af innstæðufé greiddir
jafn liáir og annarsstaðar vi'ð-
gengst.
PHOJTE A 0253.
P. B. TUCKER, Ráðsmaður
in. Hverjir eru Iþeir viegir glegstir
sem til lljósisins lejSa? Vegir sann-
leikans munu iþeir einu, þó lítt séu
þeir Ifarnir, og hvergi sé þeirra
getið nema í landnámi skáldanna.
Á vtagamiótum 'ljóss o,g síkugga
standa skáldin, þessi skilnjngstré
sem þjóðimar v.erða að færa sér
í nyt. Forboðinu ©plin verða að
faffla í skaut Ifjöldans, og kærujn
okkur hvergi, þó “Jahve” hleypi
brúnum og hóti dómum hörðum.
Við saimeinum |þá þjóðsöngva í
Iheimissöng, og Jíikast til stingum
við Islendingar iþessu erjndi þar
ARNAGULL.
ÞÓRA OG ÁLFARNIR.
Áramóta-æfintýr.
Framh.
39
Matthías Jochumsson.
Erindi flutt á minn^ngar-mann-
fundj í Wynyard, Sask., 3. jan-
1921
Við imlætumst hér í Ikvöld, til
minnis um Matthías Joichum'sson,
jhinn lymaríka skáLda-ibjafka Is-
lendinga I bjarka-1 aúfinu sjáum
við hann, hér í friðarboga þess-
arar samkomu. I grafar-rökkruð
um F j ajlkonu faðmin u m, vi-tum
við a)f honuim fyrir austan Atlants
og íslamds áila, en í hjörtum okk-
ar hrærist hann og lifj.r frá einni
kynsJóð tffi annarar, elftir Iíf-frjógi
því sem hver og einn heifir í sér
fólgið. Mun það sannast að MalC
hías lifir Líkama sinn, ekki slkraut-
bundinn í Ibóikum, heldur
þunldinn í hjörtum. Verða menn
svo miestjr og ibeztir, að þeir
geymi Jlífgróður vits og þekking-
ar, sinna mestu og beztu manna
í lijörtum slínum; því ’hvað sem
upp isnýr: ”er sá mestur sem er
beztur.” En til þess að renna ekki
blint í ejóinn með það, er
nauðsymlegt að sem fllestir þekki
mun góðs og iJ'ls. — Enda er það
eibt höfuðatriðí sem greint hefir
á um frá ifyrstu ttíð tiL liðandi
stundar dagsins í dag. Getum við
tekið undir með skáldinu er seg-
ir: “Og jafnvel samtíð olckar enn,
sér elkki sína beztu menn."
Ekki væri sanngjarnt að heim-
færa þessa sorgSega sönnu stað-
haefingu stkáldsjns, upp á nútíðar-
kynslóðina íslenzku í sambandi
við Matthi£us skáLd. I háLfa öld,
hetfir isyoi að segja öll ísl. þjóðin
•éð hann, og þótst vita að hann
væri Vors og sóllar megin — og
þar af 'leiðandi góður. En hvemig
var Mattíhk'as góður? Hann var
skáld. Hvað er að vera skálld?
Það er að vera stoifnandi þess
fjársjóðs sem eykst þá af er gef-
ið. — Eð a svo kornst Matthías
sjáLfur að orði vjð Stephan
skáld, er hann sagði:
Auður skáldsLns segir sex,
sannleik þann ei dfum,
því hans arður ætíð vex
æ því meir sem geífum.”
Ekki skall hér rætt um, hversu
langt eður akamit hagfræði for-
tíðar og nútíðar ihefir valið grund
völl sinin frá þessu boðorði. Þó
imun óhætt að staðhæifa, að það
sé utangátta enn. — Hvernig
verður þetta boðorð uppfyLt?
Aðferð skáldeinna að safna þ ess-
um fjársjóð, mun aðallega fólgin
i þvi að segja satt, og segja altaf
satt, hvað sem það kioistar; auka
'skáJdin þannig pyngjur sínar, að
gefa það sem þau em ríkust af;
þeirra undir því kom-
margir vilja þyggja
óvinsællia sann-
Leika þeirra. — “Af verkunum
skuluð þér þekkja þá,” og þá kem
ur sér vel að vita mun góðs og
ills. Þegar menningu þjóðanna er
þannig farið, þá syngur hver með
sínu niöfi: Mér virðist betra að
vita mytkrið svart, það vekur hjá
mér löngun eftir birtu.” Þegar sú
löngun er valkin, verður mannikýn
ið ekki Jengur myrkursins meg-
er gróði
inn hversu
hinn (stundum)
“Eg hinsta dómsdag hræðist jafnt
og heimaþingin minna ræmd,
því aídrei verður sál imún samt
úr isjálfs míns leiigu frá mér dæmd.’
Þetta vissi Matthias flestum
skáHdum Ibetur og þesisveigna varð
hann ,sá sikálidalb j arki íslenzkiu
þjóðarinnar sem raun varð á. Af
ljóðum Matthíasar vjitum við, að
fjársjóð.utr hans sem skálds óx
ekki hvað irninst isiðari æfiárin..
Hefir áslæðan máslke verið sú, að
gjalfir hans voru betur þegnar dft-
ir þvT sam á Leið. Vœru nú skálda
eiginJeikaT Matthíasar bundnir
þrenningarbandi, mundi eg nefna
þá réttsýni, 'framsýni og dómsýni.
Umfaðmiar þassi meistaragáfa
hans stærstu spursmál veraílidar-
inmar, sem sé trúmálin, þjóðmál-
in 'eða iheimgmálin í isinni heild,
,oig 'sést Iþað glöggl’ega á kvæðinu
sem ieg ætla að ílytja ihér í kvöld.
Þetta kvæðj er samið 8. okt.
1914. Það voru fréttir ifrá 'blóð-
vel'linum kristna ;sem bárust um
mn- a]lan beim, og urð.u skáldinu yrk-
isdfmi. Ská'Ldið þá, sem fyr, veit
hvar fiskur 'liggur undir steini, og
segir:
“Er Satan laus? Hann var sagður
bumidjnn.
Eg isé í anda þann gamla hundinn;
hann tvístfgur þar í tröLlahami
á turnum 'báðum á Notre Dame
í Parísailborg,
og við ódæma-org
undirlheimö púlcarnir Jifna,
'en kölski hlær svo kjálkarnir
rifna.
Hanm leikur og dan'sar með ljóð
á munni
við lettan takt eftir sbormklukk-
umni,
og drápisvéladumur
og dauðaatunur,
sem djöflana gera miáttlausa,
hrjlfna. —
Þetta erindi er eins oig nokkurs-
lcolnar forspil fyrir aðal kvæðinu.
Nú ávarpar skáldið þamn sem á
turnunum stígur og segir:
‘Hví hlærðu svo hræfuigl Sata.n?’
Sá galmilii isvarar með því að taka
orðið áf Matthíasi og yrkja kvæð
ið sjiál'fur. — Er þar fróðJega orð
um ifarið um heiðna og kri'stna
fortíðar og nútíðar, styrjalldar-
ess mennjngu, enda er sá kunnugast-
ur öJIum þeim hnútuim, er frá er
látinn segja:
"Eg hlæ, því nú breikkar gatan;
eg hlæ ýfir þessar blóðugu elfur.
fandanigó leikið og kveðið við
d ans 1
Eg hlæ meðan kirkjan hri&tist og
slkel'fur,
eg hlæ yfir þessar b'Lóðugu elfar.
Eg Mæ og kálJa: Þú heilagi Pétur,
þejr myrða út í bláinn mæður og
böm
en imiða nákvæmt á varg og örn!
Hringdu nú, ifélagi, dálítið betur;
hér felur ei tré við fyrsta högg;
farðu nú til og sýndu rögg!
Hér ftr nú meira
en Markúlsar eyra
að merja. Hér herja
stórveldi fjögur
er spyrja eklki um páfa né post-
u'lasögUT.
\ ^
Minn signaði Pétur eg set þig í
"jan”
Nú sigrjð þið ekki hann Júlían.
Nú sérðu þá kristnu siðmenning,
og sjáðu nú rétt: Hvílík her-
kenning.
Hungraður múgur í hörmunga
tötrum
haldinn í skefjum alf kúgarans
fjðtrum;
bygging varin með brugðnuim
sverðum
lit'li
Ó, hvað þú ert góður
mað.. — lal.fur, ætlaði eg að segja
— Komdu svo með komin.”
Hiclldurðu eg gangi með þau
í vösunum? Nei, ónei, það geri
eg eklki. — Farðu nú heim og
minstu ekki á það við nokkurn
mann, hvað fyrir þig hefir komið.
Farðu síðan að hátta, en látfcu
dyrnar á svie'fnherbergitiu þínu
standa opnar. Svo skal eg ajá um
það sem þar á elftir kemur."
Að svo mæJbu Iét hann á ság
húfuna og hvarf.
Þóra tók vatnsföturnar og fór
heim með þær. 'Hún sá móður
sína standa úti í dyrum og bíða
ef'tir sér.
Hvar hefir þú verið svona
lenigi, Þóra mín? 1 næsta skifti
verður þú að vera fljótarj.”
Þóra svaraði ékki, e-n setti upp
ólundarsvip. Það var hún vön að
gera Iþegar fundið var að ein-
hverju við hana.
Systkmi hennar vildu líka fá að
vita, 'hvers vegna hún hefði verið '
stúlka, selm hét María, hafði ekki
vit á að hlaupa 'burt eins og hin
börnin, þegar Þóra kom inn, held-
ur trítlaði til hennar og bað hana
að segja sér aögu; en Þóra hafði
aldrei mjkla löngun til þess, og
sízt í dag, þegar hún hafði allan
híUgann á ósýnislkornunum, sem
hún átti að fá í skóna sína.
“Eg kann enga sögu. Farðu tiJ
hennar mömmu og 'biddu hana
að segja þér sögu.”
‘' M amma—í—eldlhús, ” svarað i
sú litla.
'En Þóra bænheyrði hana ekki.
María fór svo út í horn og var
þar að Jeika sér þangað tiil hún
fór að hátta. Og síðan fóru hin
börnin líka að hátta. Fjögur þau
yngstu sváfu í h'erbergi vjð hlið.
ina á ‘svefnheiibergi imóður sinnar,
en faðir þeirra var í Jangferð.
Þóra hafði l'ítið og Jólegt herbergi
út af 'fyrir siig uppi á Ib’fti.
Þóra lét dyrnar á heiiberginu
sínu standa opnar, þegar hún var
háttuð, eins og Grænkjióll hafðj
boðið ihenni, og beið svo með ó-
þreyju þesis sem verða vildi
Það leiðir einn 'klukkutíma og
það llðu tveir svo ekkert bar til
þær. — 'Komdu með kistilinn,
Bláko'óll,” sagði hann og sneri »ér
að bl’álcilæddujn ál'fi.
•Blákljóll benti þá nokkrum
Hún sá þó strax, að ‘frækoma-
sagan var sönn og virkileg, því
að á stóJnum við rúmið hennar
stóð 'litli kjstiillinn, se,m álfamir
smæljr.gjum, er fjær stóðu, að ikomu mieð. Hún stökk fram úr
koma nær. Báru tveir þeirra á rúminu, lét kornin í skóna, 'flýtti
milli sín kistil, sem var lítið stærri sér að kJæða sig og þvo sér og
svona Jengi við brunnjnn, en hún j tíðinda. Þá heyrði Þóra lágt
hratt þeiim frá sér með harðri þmsk, og áður en hún gat áttað
mig í fri.ði,” sagði
hendi.
“Látið
hún.
Þóra var elzt af 5 sysfckinum.
Hún var svo hörð við þau, að
þau voru vön að hJaupa út úr
sfcöfunni þegar hún kom inn.
Hún 'tók -eftir þeissu og fél’l það
illa, en henni kom alidrei til hug-
ar að J'eita að orsök þess hjá
sjálifri sér.
Með ofurlítflli alúð og mildi
hftfði hún getað Jaðað þau að sér,
en hún gerði það ekki, og í-
myndaðj sér svo að þau skildu sig
ekki og að hún væri einmcuia með
al þeirra.
Það ynsta, tveggja ára gömu'l
sig á hvað það værj, var Græn-
kjóLl og nbk'krir álfar með hoinum
komnir upp á yfiraængina henn-
ar.
En það þótti Þóru kynílegt, að
Iþeir höfðiu húfurnar á höfðunum,
en þó sáust þeir.
“Það er kátllegt—” saigði Þóra
og hætti í miðri setningunni.
"'Hvað er nú kátlegt?’ spurði
Grænkjóll. Að vjð höfum huf-
urnar og þú getur samt séð okk-
ur? VaT það ekki það? Það er af
því, skal eg eegja þér, að húf-
urnar missa hu iðsaflið á hverri
nýársnótt frá bví klukkan ei 12
og þangað til hún e* I, og þá geita
allir séð ok'kur, þó við höfuan! fleiki.
en sveskjusteinn.
"Hann hefir verið þungur; við
hö'fuim orðið að slciftaist á um að
bera hann. í honailm eru ifrae-
kornin tvö, sem eg lölfaðj þér. Þú
skaLt Iegigija sitt í hvom skó í
fyrramálið, og þá verður þú ó-
sýnileg alilan daginn tíil sólarlags.
En viljir þú vierða sýniLeg fyrri,
þar.ftu ékJki annað en að fleygja
'kornunum úr skónum. Það er all-
ur galdurinn.”
"Fáum við ekk'ert ‘fyrir fyrir-
hölfnjna?” spurði Blákjóll. En
Grænkjióll ávítaði hann fyrir það
og sagði:
"Hvemig getur þér dottið í
að spyrja svona? Sagði eg þér
ekki, að eg gerði þetta til’ þess að
endungjaLda greiða, sem Þóra
hafði gert mér? Fönum nú af stað
svo stúlkan geti ifarið að sofa.”
Þóra þakkaði gjöfina.
Grænkjólll ibrostj ílbyggilega og
sagði:
Ætli það sé ekki bezt að láta
þakkimar bíða þangað til við sjá-
um, hve mikla gleði þú hefir af
gjöfinni? En rétt er að reyna hana
Góða nótt!”
Nú var 'klukkan víst orðin eitt,
og ál.farnir hafa háft húsíumar á
hiöfðinu, því þejr hurfu cdt í einu.
Þóra steig fram úr rúminu, lok-
aði dyrunum oig lagðist svo tíl
svéfns. Hana dneymidi um margt
af þvá isem við Iiaifði boxið dag-
inn áður.
Þegar hún váknaði niæsta morg
un, var hún háJfrjngluð í höfð-
inu. H-ún vissj ékki, hve mikið af
því, Sem hún háfði í huganum,
var draumur, og hve mikið virki-
hljóp vo niður í borðsfcofuna.
iMóðir hennar var komin inn
með kaffið. Þó<ra gekk fast að
hliðinni á hennj, en móðirin sá
hana ekki.
"Enn hvað 'bömin fara seint á
fætur í dag,” saigði konan ag helti
kaffi í bo'lana. Súðan kalf.aði hún
á þau og var þá svarað í hliðar-
herbergir.u:
“Við kiömum istrax, mamma!
Hún Þóra 'er víat búinn að klæða
sjg, því hún er eklki uppi í her-
'berginu sínu."
‘Er hún þar ekki??” spurði
móðirin. “Eg er nú búin að vera
lengi á 'fó'tum og helfi 'hvergi orðið
vör við Ihana. Kannske hún hafi
gengið niður í garðjnn.”
Móðirin Pbór rétt 'fram hjá
Þóru og gekk út að gluigga, opn-
aði hann og kaJJáði: "Þóra! Þóra!
en enginn svaraði.
“Þá er eg aJveg ósýnileg,"
-sagði Þóra við sjál-fa sig. ”Ó,
hvað eg skal skemta mér í dagi
Þetta verður ágæt skemtun.”
Bömin komu inn og settust til
borðs. Kona-n skamtaðj þeim
brauðið.
Við og við leit hún með ótta-
svip tiJ dyranna.
“'Eg sk'iil ekkert í, bvað orðið
er af henni Þóru íitlu,” sagði hún.
Samvizka Þóru ‘fór nú að gera
vart við >sig. “'Mér hafðj ek'ki ktom
ið tíl hugar, að móðir mín mundi
verða hrædd um mig, þó eg hyr'fi
dálitla stunid."'Fíún ætlaði að fara
að taka komin úr skónum, þegar
hún heyrði að Ibömin fóru að
tala um hana; hún hættj þá við
það og hlustaði á þau.
Framha'ld
borin af viinnuilýðsins hierðum ;
og kirkjan isjálf með krossi og
turni
lcaldleg orðin með þunnu skumj,
hrófatilduT sem hangir af vana:
rlver er sá kra'ftur, sem verndar
hcma?
Hvorki er það kirkjan, PáLl né
PétUT,
né páfafcetrið, sem þvíJíkt getur,
bað er eg sjáillfur sem held í
hripið,
eg hendi að því gaman, en slæmt
er ákipið.
Nú hætti eg Fjamdans hróp að
þolá
heyrj Jíka tóninn í Jóni bo'la.
því tíðast hefi eg það tryggast
fundið,
að treysta þeim fyrir norðan
sundið.”
Þetta kvæði skírði séra Matt-
hías Stríðið og KöLski”, og sem
Vænta mátti, er það ekki upp-
néfni
Skýrsla.
yfir sams'kot til þátttöku íslend-
inga í “Ameriea’s Máking Expo-
sition” New York City, 29. okt.
til 12. nóv. 1921:—
i Dr. S. Thoirdarson-, Minn. $5.00
I Þóra Jónsson, New York 500
Þjóðnæfcnisdeildin “Island”
Brow, Man. 50.00
Frá lisl. í 'Seattle, Wash. 75.00
Dr. O. J. Olafsson, Ghicago. 25.00
Eiliaabet Sigurðsson, Blaine 5.00
M. Jónsson, New Westminster,
B. C..................... 500
Ónéfndur, Mountain, 'N. D. 1.00
Þj óðræknisdeildin ‘ ‘FjálJkon-
an”, Wynyard, Sask. 100.00
Frá Gardar og Þingvalla.
North. Dak. 46.00
Frá lal. á Point Roberts, W. 52.00
Frá Isl. í Duluth, Min-n. 30.00
A. Gudmundsson, Detrioit
Harbor, Wis. 10.00
Bárður NikuJásson, Detroit 5.00
Frá l'SÍj. í Winnipeg 329.90
Sveinn Johnson, Westdal 5.00
Mrs. Roisa Roibb, iN. Y. 5.00
L. Anderson, N. Y. 7.50
Aðalst. Kristjánsson 100.00
Mrs. og Mr. Asmund, East
Orange, N. J. 15.00
Frá ItsL í Sayreville, N. J. 15.00
Frá Kunningja Mrs. Asm. 2.00
Jón Gíslason, Chicago, 3.00
Kjartan Viglfússon, Chicago 7.00
E. J. Viig’fússon, Chicago 7.00
Frá ellstraféJaginu “Jón
Trausti,” iBlaine, Wash.
Ónéfmdur í N. Y.
Frá Isl. í Blaine, Wa'sh.
Frá Isl. 'í iMatlcerville, Alta 10.00
GÓÐA NÓTT!
Bömin (fcomrna inn á skrifstof-
una tili föður sáns) : “Við erum
komin héma tíl þesls að 'bjóða þér
góða nótt, pabbi, því við æt'.uni
mú að fara að hátta.”
Faðirinn (önnum káfinn) : “Æ,
eg hefi ekki tíma tjl þess núna.
Gerið þið það 'heldur í fyrramál-
ið"
Nú höfum við séð sýnishom af Thordarson, Rick Spring
Matfchíasii skáld í imikiUeik heims-
malanna. Mn nu hver og einn
líta isínum augum áf silfrið’’ _______ og ^rs' Holmfr. Ashbum,
Mon'tana ............... 1.00
Filá Isl. í Spanísh Forfk, U. 9.50
guillið.
Áður en eg skil við þetta er-
indi, væri vel við eigandi að
bregða upp sem snöggvast augna-
’bliksmynd áf Matthíasj, sem
hanin tók af sjálfum sér árið sem
leið, — eða seinasta árið sam
hann lifði í Jíkama sánum. —
hún er svona:
Bráðum kveð eg ifólk og Frón
fer í mína kistu,
rétt að segja sama flón
sem eg var í fyrstu.”
I mikilleik sínum var Matthías
mikill. Þó mun hann meiri í LítjJ-
læti sínu.
Jak. Jónsson
Torrington, Conn. 5.00
Frá IsL að Mountain, N. D. 20.00
Frá Isl. í 'Blaine Wash. 35.00
Páll Björnsson, Chicago 3.00
Vilhjiálmur Ste'fánsson,
Niew York 100.00
Ingvar Gudmundss. N.Y. 100.00
ÓJaíur Ólafsson, N. Y. 100.00
Gardar Giíslason, Rvík 25.00
Ámi Bjömsson, N. Y. 25.00
Mrs. Gertr. Johnson, N. Y. 5.00
John Antonsson, N. Y 15.00
Guðm. Eiríksson, N. Y. 5.00
Ingvar Antonisson, N. Y. 3.00
Mrs. James Roibh, N. Y. 2.00
Elin Grönwald, N. Y. 5.00
Mrs. H. Paokard 2.50
Mr. •og íMrs. Thorgrimsson 10,00
Samtals — $1,41 0.40
I tilefni af “Prívat" bréfi skrif-
uðu alf kunningja miíinum, skaJ það
t'ekið 'fram, aS eg hefi sent ölJum
viðurkenningiu fyrir peninga þá
sem >eg hefi tekið á mióti ifyrir sýn-
inguna hér. Flestjr þeir, sem pen-
ingana háfa sent, hafa gelfið mér
leyf'i til þess að auglýsa aðeins
upphaeðir. — Eg hefði verið bú-
inn að auglýsa þær fyr, en sum
Loforðin er rétt nýlega búið að
borga. — Sendi skýrsílu síðar um
hvernig peningunum hefjr verið
varið. Nú tek eg ekki á móti til-
lögum ifyrir þessa sýningu fram-
ar. Síðasta gjöfin kom þriðja
þessa mánaðar.
Með innilegu þakldæti og vin-
semd tfl allra þejrra landa minna,
«em á einhvern hátt hjálpuðu jþáitt
töku okkar í þjóðmyn'dunarsýn-
inigunni.
5. janúar 1922.
Aðalsteinn Kristjánsson.
477 Second St.,
Broioiklyn, N. Y.
Er ábyggilegt
vegna þesa að
það er búið til af sér-
fræðingum í heila- og
tauga sjúkdómum, og
vegna þess það inniheld-
ur engan vínanda eða
deyfandi efni.
Ef þú þjáist af tauga-
óreglu af einni eða ann-
ari tegund, þá láttu ekki
hjá líða að fá þér flösku
af Dr. Miles’ Nervine.
Batin ner þér viss. Það
sanan vottorð hundrað
þúsunda, sem reynt hafa
það og vita hvað þeir
segja.
Go to your Druggist and
get a bottle of Dr.
Miles Nervine today.