Heimskringla - 14.06.1922, Qupperneq 7

WINNIPEG, 14 JCNI, 1922.
HEIMSKRINGLA.
7. BLAÐSÍÐA.
The Dominion
Bank
IIOn.M NSTRK DAHB ͻK. OO
SHEHDROOKB ST.
HöfutSstóll, uppb...$ 6,000 000
VarasjóSur .........$ 7,700,000
Allar eignir, yfir .$120,000,000
Sórstakt athygli veitt vitSsklfh
rnn kaupmanna og verzlunarM-
aga.
Sp aris j ó ö s deildin.
Vextir af innstœðufé greiddir
jafn háir og annarsstaðar við-
r(»gst.
fhoick a saoa.
P. B. TUCKER, Ráðsmaíkur
j_ Sœnski erkibiskupinn
og fösturnar.
Erkibiskup Svía, Nathan Söder-
blom mun ýkjalaust mega teljast
einn mikilhæfasti andlegrar stétt-
ar maður, sem nú er uppi á Norð-
urlöndum. Fara saman hjá honum
frábærar gáfur og menningar-
þroski. Hefir biskupinn vakið
afar mikla eftirtekt, eigi aðeins á
Norðurlöndum, heldur einnig
miklu víðar.
íNú sem stendur er nafn Söder-
bloms erkibiskups á allra manna
vörum í Svíþjóð, og tilefnið er
dálítið einkennilegt. Hann hefir
sem sé gerst talsmaður þess, og
farið fram á það við presta sína
og söfnuði að innleiddur verði sá
siður að fasta einn dag í viku, og
renni það sem sparast við þessa
ráðstöfun til bágstaddra í Rúss-
landi og annarsstaðar, sem þörf
er á. Gerir biskupinn ráð fyrir,
að þenna föstudag sé ekki neytt
annars en þurs brauðs, það er að
segja þeir, sem sakir líkamlegs
erfiðis eða heilsu sinnar, komast
af með þenna kost. Það sem al-
menningi sparast á þenna hátt,
vill biskupinn láta renna til bág-
staddra. Er þetta vissulega góð
hugmynd og myndi meira að
segja hafa í för með sér bætt
heilsufar, að áliti margra heilsu-
fræðinga.
Fleira er það, sem síðustu mán-
uðina hefir orðið til þess að
vekja eftirtekt á Söderblom erki-
biskupi. Meðal annars hefir hann
sýnt mikinn áhuga fyrir aukinni
samvinnu milli hinna mismunandi
kirkjudeilda og hefir hann orðið
fyrir álasi fyrir þessa sök og m. a.
verið brugðið um, að hann væri
hneigður fyrir íburð kaþólsku
kirkjunnar hvað eiði alla snerti.
Þá hefir það einnig vakið mikla
athygli, að biskupinn eigi alls fyr-
ir löngu réðist á nafngreindan
jarðeiganda af stólnum og sagði
honum til syndanna á mjög ó-
mjúkan hátt, vegna þess að hann
hefði reynst þrándur í götu fyrir
ýmsum heilbrigðisráðstöfunum í
héraði sínu. Nokkru síðar kom
erkibiskupinn fram með tillögu
um, að atvinnuleysingjar skyldu
látnir vinna að húsabyggingum
til þess að bæta úr húsnæðisvand-
ræðunum. Með því væru slegnar
tvær flugur í einu höggi: að bæta
úr atvinnuleysi og húsnæðisleysi.
Hefir þessi uppástunga eigi vakið
minni umræður en uppástungan
um fösturnar.
Má af þessu ráða, að það eru
ekki aðeins kirkjunnar mál, sem
erkibiskupinn sænski lætur sig
miklu varða. En Iþó skyldi eng-
inn ætla, að hann vanræki stöðu
sína sem biskup, vegna áhugans á
verzlegum málum. Hann er tal-
inn einn mesti ræðuskörungur
nútímans í prédikunarstól, og í
guðfræðilegum vísindum er hann
einn af stóru spámönnunum.
(Lögrétta.)
hafa að þessu leyti fylgst vel með
tímanum.
Grænlenska blaðið heitir “Atua-
gagdliutit” og varð stofnandi
þess og fyrverandi ritstjóri átt-
ræður núna eftir nýárið. Hann
er Eskimói og heitir á dönsku
máli Lars Peter Silas Möller, en á
grænlenzku Ark ’aluh (þ. e.
yngri bróðir eldri systur). I sextíu
ár hefir maður þessi unnið ó-
sieitilega að mentun og framför-
um landsmanna sinna. Hann er
fæddur í Godthaab — og er nokk
uð af dönsku blóði í honum —
og ætlaði hann í fyrstu að gerast
veiðimaður, en forlögin hugðu
honum annað starf. Hann fór
ungur til Kaupmananhafnar og
lærði þar prentiðn og mentaðist
vel í henni. Meðan hann dvaldi
í Kaupmannahöfn var hann einu
sinni boðaður á fund Friðriks kon
ungs sjöunda. Heilsaði konungur
Grænlendingnum með þessum
orðum: “Þetta er í fyrsta sinni
sem eg sé Grænlending”. Lars
Möller svaraði án nokkurra um-
svifa: “Og þetta er í fyrsta sinni
sem eg sé konung”.
iLars Möller á mikinn þátt í því
að Meðal Eskimóa hefir vaknað
löngun til þess að læra að lesa og
skrifa, og fróðleiksfýsn yfirleitt.
Hann hefir oft verið hægri hönd
dönsku stjórnarinnar í ýmsum
vandamálum í Grænlandi, og á
mikinn þátt í því, að sambúðin
milli Dana og Eskimóa er jafnan
góð.
Prentsmiðian grænlenzka er
1 eign Lars Möller. Er hann enn út-
i gefandi blaðsins sem auk ritstjór-
ans hefir þrjá blaðamenn.
(Lögrétta.)
BARNAQULL
Kosningastef.
Nú byrja þeir bráðum að smala,
sem búast við sleikju að fá;
c" stórnvizkumylnurnar mala
svo makalaust fínt o’ní þá.
Og víðsýnis konstunum klæddir
þeir kveikja upp þjóðheilla blys;
en yfirráðs herrarnir hræddir
um hrakfarir, byltur og slys.
Þeir lofuðu lífernið vanda,
svo Ijóst yrðr hagfræðin séð;
en gæfan þeim gekk ei til handa;
það gleymdist að ávaxta féð.
Það þurfti í þjónana að reita,
—svo þarflega fjölmennan her—
og hollast að hafa þá feita
og handlipra, aftan í sér.
En margur, um frægð sem að fjas
ar,
nú fer ekki’ á hraðfara þeys,
því truntan hans Tobíasar
taglinu vingsar og eys.
Og Bíldfellskan blæs nú í kaunin,
er bersyndugt ástandið sér;
og það verður rammasta raunin,
á ringl begar stjórnliðið fer.
Því bændurnir búast til varnar,
cg brátt má þar árangur sjá,
með athafnir umbótagjarnar
og alþýðu farsældar þrá.
Pá!l Marvin Olafsson.
Fæddur 31. jan. 1921.
Dáinn 17. maí 1922.
(1 nafni móður.)
Græilenzkur ritstjóri.
.. . — «
Það er ef til vill fáum kunnugt,
að blað er gefið út á Grænlandi.
En því er þó svo varið, að á
Grænlandi er prentsmiðja og hún
meira að segja ekki úreltari en
svo, að prentsmiðjurnar hérna
hafa til skams tíma ekki verið
fullkomnari en prentsmiðjan í
Godthaab er nú. Grænlendingar
Ó! blessað smáa blómið mitt,
hve bros þín voru skær,
Mig hresti ástar auglit þitt,
sem ilman þrunginn blær.
En nú ert’ svifinn sjónum fjær
að sólargramsins strönd;
mér harmi gegn það huggun Ijær
að hrifinn ertu’ af grönd.
Hve sælt það er, við sólarris
að svífa mega’ á braut,
og fara heimsins flærð á mis;
já, firrast hverri þraut.
Því fyrir handan húmsins ál
án hrygðar dvelur nú
með englum drottins æ þín sál,
og engill sjálfur þú.
Eg veit, að síðar sjáumst við
hvar sælu þróast gnótt,
æ, vonin sú mér veitir þrótt
;og vermir. Góða nótt!
Jóhannes H. Húnfjörð.
Kaspar fékk ekkert að læra.
Einu sinni var konungur. Hann
gekk einn dag út í skóg. Þá sá
hann maurabyng. Margir maur-
ar voru að draga strá í bynginn.
Sumir þeirra voru ungmaurar, ný
komnir út. Þeir voru þegar tekn-
ir til vinnu og kunnu til verka.
Þeir söfnuðu sér mat. Þeir gerðu
sér herbergi. Þeir gerðu sér
undraverða ganga í maurabyngn-
| um. Það var svo að sjá, að þeir
iþegar væru útlærðir.
Þetta þótti konungi undarlegt.
Hann hugsaði með sjálfum sér.
I Maurinn er að eins dýr. Hann
{byggir sér hús af Iist mikilli. Eng-
inn hefir kent honum að byggja.
í Miklu fullkomnari er maðurinn.
Hvers vegna getur maðurinn ekki
lært alt af sjálfum sér?
Konungur átti sér stóran lysti-
garð. Afarhár múr var þar í
kringum. Þar voru tré með feg-
urstu aldinum. Þar voru tærustu
uppsprettur. Hirðir einn var hjá
konungi. Konungur kallaði hann
fyrir sig og sagði: “í höll minni
er smásveinn einn, Kaspar að
nafni. Hann er ósköp lítill. Hann
kann ekki að tala. Farðu með
Kaspar Iitla í lystigarðinn og lok-
aðu hann inni þar. Gefðu honum
mat og drykk, en láttu hann
aldrei sjá þig. Láttu hann aldrei
sjá nokkurn mann. Aldrei má
hann heyra mannamál. Hann á
ekkert af öðrum mönnum að
Iæra.. Hann á að kenna sér sjálf
99
um.
Hirðirinn gerði eins og konung-
ur bauð. Nú Iiðu fjögur ár. Þá
kom konungur í lystigarðinn.
“Lifir Kaspar ennþá?” “Já,
herra konungur.” “Hvað ihefir
,hann lært?” “Hann hefir ekkert
lært.” Þetta þótti konungi und-
arlegt.
Aftur liðu fjögur ár. Konung-
ur kom aftur í lystigarðinn: “Lif-
ir Kaspar ennþá?” “Já, herra.”
“Hvað kann hann nú?” “Hann
kann tvö orð. Einu sinni hlupu
kindur fram með múrnum. Hund-
ur hljóp geltandi á eftir þeim.
Kaspar hermdi eftir jarmi kind-
anna og gelti hundsins. Síðan
stagast hann á tveim orðum.
Annað er “be-e” og hitt er
“vúvv”. Annað kann hann
ekki.” Konungurinn varð alveg
hissa.
Að fjórum áruð liðnum kom
konungur aftur til garðsins. “Lif-
ii Kaspar enn?” “Já, herra.”
“Hvað kann hann nú,?” “Hann
kvakar eins og fugl, klifrar eins
og íkorni og hoppar eins og héri.
Meira kann hann ekki.” Og kon-
ungur undraðist stórlega.
Enn liðu fjögur ár. Konungur
kom. “Lifir Kaspar?” “Já,
herra.“ “Hvað kann hann nú?”
"Hann er orðinn stór. Hann er
sterkur eins og björn, kænn sem
refur, grimmur eins og hundur og
óþrifinn eins og fénaðurinn. Hann
etur hrátt kjöt og gengur nakinn.
Hann kann ekki að nota eldinn og
veit ekki um nytsemi málmanna.
Enga manna siði kann hann.
Hann er dýr.”
Konungur vildi sjá mann, er
ekkert kynni. Konungur gekk því
inn í lystigarðinn. Kaspar varð
hræddur. Konungur talaði blíð-
lega til hans. Kaspar faldi sig á
bak við tré. Konungur gekk nær.
Kaspar flýði undan. Hann klifr-
aði upp í tré eitt, henti sér yfir
múrinn og hljóp til skógar. Kon-
ungur lét leita að honum. Þjón-
arnir leituðu um allan skóginn.
Loksins fundu þeir hann í tré
einu. Hann varði sig. Hann beit
eins og úlfur, klóraði eins og kött-
ur og öskraði eins og blótneyti.
Loks var hann bundinn. Þjón-
arnir fóru með hann til konungs.
Aftur kallaði konungur blíðlega
til hans. Hann fékk honum föt og
rétti honum mat. Kaspar skildi
ekkert. Hann skreið uhdir rúm
konungs. Hann beit konunginn í
hendina. Kaspar var villidýr.
Þá fyltist konungur meðaumkv
unar. “Nú sé eg tilgang guðs,”
sagði hann. “Dýrið þarf ekki að
læra. Það gerir af sjálfu sér það
sem það á að gera. Það kann í
byrjun alt, sem því tilheyrir. Dýr-
ið getur ekki fullkomnast. Mann-
inum er ætlað að verða ávalt full-
kcmnari og betri. Þess vegna
þarf hann alt að læra. Læri hann
ekkert, verður hann dýr.”
Nú Iét konungur Kaspar vera
meðal manna. Það þurfti að
temja hann eins og fola og síðan
að fara með hann eins og lítið
barn. Smámsaman lærði hann að
tala. Smámsaman Iærði hann
rrannasiði. Síðan lærði hann
margt nytsamt. Þá varð hann
maður. Ok loks varð úr honum
nýtur maður.
Lítið barn er eins og fræ. Guð
hefir sáð því. Mennirnir eiga að
vökva það og rækta. Án ræktun-
ar visnar það. Þess vegna á að
kenna litlum börnum. Menn eiga
að hugsa sem svo: Þetta er guðs
sáðkorn. Eg ætla að vökva það
og hlúa að því. Þá verður það
blóm guðs. Þá verður það góð-
ur maður.
(Því að maðurinn er guðs barn.
Lífið á jörðinni er skóli. Sam-
viszkan hirtingarfæri. Vizkan er
prýði mannsins. Guðs óttinn er
upphaf vizkunnar.
Svo Iýkur hér sögunni af Kasp-
Paltamósókn á Finnlandi. Hann Gufan knýr áfram skipin og lang-
ar vagnlestir. — Maðurinn lætur
eldinn þjóna sér, og hemur hann
jafnvel í hlóðum sínum. Maður-
inn tekur eldinguna úr skýjunum
og leiðir hana ofan í jörðina.
Maðurinn myndar alla jörðina á
var 80 þumlunga á hæð. Þess
vegna voru haldnar sýnmgar i
honum fyrir peninga. Sumir menn
eru minni en 65 þumlungar. Til
eru menn mjög smáir vexti. Þeir
kallast dvergar. Á Póllandi var
uppi fyrir 150 árum síðan maður landabréfin sín. Hann reikar fyr-
nokkur. Hann varð þrítugur að irfram gang sólarinnar. Hann
aldri. Samt varð hann aldrei áln- skiftir árum sínum eftir gangi
ai hár. Hann var líka hafður til mánans. Hann mælir í tölum
Sýnis fyrir peninga. Bágt eiga brautir hinna tindrandi stjarna.
þeir menn. Illa sæmir að glápa á Þannig er öll hin sýnilega ver-
menn, eins og þeir væru emhver öld manninum undirgefin. Vissu-
undradýr.
Konungur sá fleira.
æfi manna. Hrafninn
lega lifir í manninum sterkur
Hann sá andi.. En fyrir guði er maðurinn
verður mjög lítilmótlegur. Vald manns-
hundrað ára. Fílar geta orðið ins á jörðinni er afar mikið. En
150 ára að aldri. Geddan getur guðs vald er þó miklu stærra. Hin
lifað í 200 ár. Það er mál manna stærsta hetja er ekkert á við guð.
að hvalir verði þúsund (1000) Hinn stærsti spekingur er fávís
ára gamlir. Mörg tré geta lifað hjá guði — Lítill ormur getur
svo hundruðum ára skiftir. Fyrir; deytt hinn sterkasta mann. Væng-
syndaflóðið lifðu menn miklu ir mýflugunnar eru gerðir af
lengur en nú gerist. Adam va»ð meiri list en öll mannanna verk.
níu hundruð og þrjátíu ára gam- ■ Konungurinn tók sér í hönd litla
all. Metúsalem var elztur allra.
Kon-
| sóley. Þú ert svo fögur.
Hann var níu hundruð sextíu og ur.gsskrúði minn er ekki eins fall-
níu (969) ára að aldri, er hann : egur og skrúðinn þinn.
ar
Ferðalag konungsins.
Einu sinni var uppi konungur
nokkur. Hann var vitur maður.
Hann vildi kynna sér mannlífið.
Hann langaði til að þekkja menn-
ina. Einnig þann þáttinn í sköp-
unarverki guðs vildi hann sjá.
Hann bjóst því í dulargervi. Staf
tók hann í hönd sér. Nesti hafði
hann og nýja skó. Svo lagði hann
af stað út í víða veröld.
Konungurinn sá mörg lönd. 1
flestum löndum voru menn fyrir.
Margbreytileg voru löndin. Mun-
ur var og á mönnum. En allir
höfðu þeir mannlegan Iíkama.
Allir höfðu þeir mannlega sál.
Þeir, sem bygðu sama land, köll-
uðust þjóð. Hver þjóð var ann-
ari ólík. Sum löndin voru afar
heit. Þar áttu heima mórauðir
menn. Sumstaðar voru rauðir
menn. Sumstaðar voru þeir gul-
ir. I kaldari löndunum voru menn
hvítir að hörundslit, en konungur
hafðj lesið biblíuna. Hann kunni
söguna um Adam. Hann þekti
Evu. Út af þeim eru allir menn
komnir. Þess vegna eru allir
menn bræður. Margir gefa því
engan gaum. Margir hvítir menn
líta smáum augum á svarta menn.
Sumir hvítir menn kaupa þá
svörtu fyrir peninga. Þeir gera
þá að þrælum sínum. Þótti kon-
ungi það ranglátt mjög. Allir
menn eru jafnir í guðs augum.
Konungurinn sá meira. Hann
sá mat manna. í mataræði er
maðurinn mestur allra rándýra.
Fyrir honum verða mörg dýr líf-
ið að láta. Svo matbýi hann
kjotið. Villimfnn eta kjötið h”átt.
Sumir viliimenn leggja sér man.ia-
kjöt til munns. Þeir kallast mann-
ætur. Fanst honum mjög til um
siðleysi þeirra. Mjólk dýra er
mjög holl til manneldis. Menn
neyta og margskonar ávaxta.
Margir lifa af aldinum trjánna.
Ú'r korni og hveiti gera menn
brauð. Mennirnir tilreiða fæð-
una við eld. Það gera dýrin
aldrei. Margir ménn lifa á krydd
meti og kræsingum. Ekki verða
þeir sælli að heldur.
Konungur sá fleira. Hann sá
hæð og vöxt manna. Sögurnar
geta um afarstóra jötna og risa.
Nú eru þeir dotnir úr sögunni.
meðalmannshæð er 65 þumlung-
ar. Margir eru hærri. Fyrir
hálfri annari öld var maður uppi
dó. Nú komast eigi allmargir yf-
ir sjötugt (70 ár). Sumir verða
80 ára. Sára fáir ná hundrað ára
aldri. Jenkins hefir maður heitið.
Hann átti heima á Englandi. Hann
varð 159 ára gamall. Margir
menn deyja á bezta aldri. Mörg
börn deyja í fyrstu bernsku. Guð
emn ræður aldri manna.
Konungur §á fleira. Hann sá
fjögur aldursskeið manna. Bernsk
an nær yfir fjótán fyrstu árin. Þá
kemur æskan. Hún helst til þrí-
tugs (30 ára). Þá taka við full-
orðinsárin. Þau ná til sextugs
(60 ára). Svo kemur ellin. Sum-
ir telja þetta á annan veg. Barnið
vex. Sál þess þroskast ásamt lík-
amanum. Um þrítugt hefir líkam-
inn náð fullum þroska. Sálin held-
ur áfram að þroskast. Þess vegna
er ellin vitrari en æskan.
Konungurinn sá fleira. Hann
sá kynferði manna. Allar lifandi
skepnur skiftast í tvö kyn. Sumar
Maðurinn lifir í dag. Eftir lít-
inn tíma deyr hann. Þá uppleys-
ist og rotnar líkami hans. Þá
stendur sálin fyrir augliti lifanda
guðs. Þá kemur guðs raust til
hennar. Eg hefi gert þig að kon-
ungi í ríki náttúrunnar. Hvernig
hefir þú beitt þínu veglega valdi?
Hvernig hefir þú breytt við menn-
ina? Hvernig hefir þú farið meS
dýrin? Hvernig hefir þú rækt
köllun þína á jörðinni. Vertu ekki
ranglátur. Vertu ekki drambsam-
ur. Eg er drottinn guð þinn. Þú
ert aðeins ráðsmaður minn. i
Alt þetta hugleiddi konungur-
inn nákvæmlega. Hann mælti svo
við sjálfan sig. Einnig eg er yfir-
ráðandi í konungsríki mínu. En
nú reika eg í þjónsbúningi um
kring í veröldinni. Þaning er
maðurinn yfirráðandi alls sem lif-
ir á jörð. En gagnvart guði er
hann aðeins þjónn. Guð gefí
manninum auðmjúkt hjarta. Þæ
skepnur eru karlkyns. Sumar eru bejtir hann rétt vayj
sínu. Þá fer
kvenkyns. Slíkur kynferðismun- saman heiður mannsins og dýrð
ur á sér stað hjá jurtunum. Þann-
ig er mannkyninu varið. Mann-
kynið greinist í tvö kyn, karl-
menn og kvenmenn. Karlar og
konur eru hvorttveggja menn.
Karlar eru sterkari að burðum.
guðs. Þá er ríki mannsins guðs
ríki á jörð. jiL
öfugmæli.
Konur eru minni máttar. Hvorug- Fiskurinn heHr fögur hljóð,
ur flokkurinn er betri. Hvorugur fínst hann of tá heiðum
vern. . Bæði karl og kona eru Ærnar renna eina sl6ð
jafn rettha i guðs augum. Bæði eftjr sjónuim breiðum.
eiga þau að erfa guðsríki. Þau | ______________
eiga að hjálpa hvort öðru. Sá er
vilji guðs. Hinn sterkari má ekki
beita hörku við hann minni mátt-
ar.
SéS hefi eg köttinn syngja á bók,
selinn spinna hör á rokk,
skötuna élta skinn í !brók,
skúminn prjóna smábandssok.
Konungur sá meira. Hann sá __________
yfirráð mannsins yfir náttúrunniJ
Mennirnir temja villidýrin. Þeir: ® er ezt a ausa s^°’
ráða niðurlögum hvalsins. Stóri "ykst han* te‘ta; ,
fíllinn ber manninn á baki sér og Jlt er a a a g er 1 s
lætur hann ráða ferðinni. Hinn gengið er í kletta.
skapmikli hestur lætur að beizli
mannsins. Uxinn hinn sterki dreg-
ur plóginn. Björninn verður að j
eftirláta
mannmum
Brostu nú litla barnið mitt.
loðfeldinn Brostu nú, litla barnið mitt,
sinn. Kindin verður að gefa hon- 'þó bylurinn gnauði á þaki.
um ullina sína. Fuglinn veitir hon- Vindurinn þýtur í vetrarhöll,
um dúninn sinn. Hann tekur hun- en vor er að skýjabaki.
ang býflugunnar. Hann fellir j
hin stærstu tré með handöx sinni. Brostu nú, Iitla barnið mitt;
Hann lætur jörðina hlýða sér. lát bros þitt á tári skína-
Hann yrkir akrana og tekui af- í feldinn hún mamma þín vefur
urðir þeirra. Hann notar afurð- j þig vel
irnar til matar og fata. Hann 0g vorið á margt til að sýna.
brýzt inn í fjöllin og tekur j
málmana. Hann prýðir fingur Brostu nú, litla barnið mitt;
sinn með gulli. Hann býr til við brjóst þinnar köldu sveitar
borðbúnað úr silfri. Hann beyg- finst það, sem græðir öll manna
ir og mótar harða járnið. Hann j mein,
skreytir með gimsteinum kórónur ef mikið og vel þú leitar.
konunganna. Hann býr ti! vegj
gegnum fjöllinn. Vatnið lætur Brostu nú, litla barnið mitt,
hann hlýða sér. Hann lætur það þó bylurinn gnauði á þaki.
mala kornið og knýja stórar sag- ^ Vindurinn þýtur í vetrarhöll,
Hann lætur vindana reka á- en vor er að skýjabaki.
ír
fram siglandi skipin. Maðurinn
tekur gufuna og lætur hana
fremja stórvirki í þjónustu sinni.
(S. F.—Lögr.)