Heimskringla - 27.12.1922, Blaðsíða 3

WINNIPEC 27. DESEMBER 1922
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSIÐA
Hinir ógurlegu rannsóknarréttir
miðaldanna í Evrópu báru ekki
fyrst og fremst vott um, hvað for-
göngumenn þeirra voru grimmir
menn, heldur aðallega um það,
hvað rangsnúnar trúarhugmyndir,
sem menn höfðu alio incð sér um
langan aldui, gátu eilrað jálarlíf-
ið.
Ferðamenn, sem farið iiafa- um
Sviss, hafa margir haft orð á,
hvað þeim hafi orðið undarlcga
við, er þeir fundu muninn á fó!k-
ínu, sem bjó í mótmad.endahér-
uðunum og þeim kaþólsku. Menn-
irnir voru af sama kynþætti,
höfðu sama þjóðskipulag og sömu
stjórn. Loftslag var eins, lands-
lag, iðnaður og atvinnuvegir þeir
sömu. En viðhorf þeirra við nátt-
úrunni og lífinu, lífsskoðun þeirra
og alt skapferli svo gerólíkt, að
þ>etta virtist ekki vera sama þjóð-
in, Þessi mismunur kom í ljós í
heimilislífinu, félagslífinu og
stjórnmálaskoðunum. Fataburð-
urinn var mismunandi, siðir og á-
hugamál, og bændabýlin Iitu
öðruvísi út, þorpin og borgirnar.
Allur þessi mismunur átti rætur
sínar í trúarbragðahugmyndum,
heimsskoðuninni og siðferðileg-
um og trúarlegum skyldum. Róm-
versk-kaþólska trúin framleiðir
eina tegund lyndiseinkunna og
menningar og mótmælendatrúar-
brögðin aðra. Þeir eru ekki fá-
ir, sem halda því fram, að aðal-
náunurinn á Englending og Frakka,
á Þjóðverja og ítala, stafi ekki
af því, að kynþátturinn sé annar,
heldur af því, að trúarbrögðin
séu önnur.
Skoðanir okkar á þessum mik-
ilvægu málum skifta því afar-
miklu máli fyrir okkar persónu-
lega og félagslega líf.
Og nú ættum við að geta venð
ofurlítið nær því, að geta ákveð-
ið, hvað frjálslyndi í trúarefnum
er.
Frjálslyndið er ekki í því fólg-
ið, að hafa sérstakar ákveðnar
skoðanir á hlutunum. Það- er
ekki fólgið í því, að hafa
ast gegn sérstökum ákveðnum
skoðunum. Og það er að lokum
heldur ekki fólgið í því, að hafa
alls engar skoðanir. Frjálslyndi
er skapgerð, sálarástand — áí-
staða hugarins til sannleikans.
Frjálslyndi er að telja andann
bókstafnum æðri. Það er hugur,
sem er að vaxa. Og þar kennir
munarins mest frá rétttrúnaðin-
um, sem er sá hugur, sem er hætt-
ur að vaxa, sem afmarkar trúna
og telur sérstakar skoðanir
óskeikular.
Frjálslyndið viðurkennir, að
allar skoðanir og hugmyndir séu
breytingum undirorpnar, en held-
ur fast við hina innri undirstöðu,
þær meginreglur, þá megin sann-
færingu, sem Iyft hefir einstak-
lingum og þjóðum upp.
Hverjar eru þær meginreglur?
(Ein þeirra er sú, að vér meg-
um treysta á sannsögli mannlegr-
ar skynsemi, að vor eigin sál Ijúgi
ekki að oss, er hún telur lífið gott
og trúir á það, að óendanlegur
guðlegur máttur standi að baki
tilverunnar og að vor sál, það sem
hún nær, sé satt og verulegt end-
urskin þess máttar. Skynsemi vor
og hugboð kenna oss ekki alt, en
kjarna þess, sem þau kenna, má
treysta; það nægir til þess, að
vér getum túlkað oss tilveruna
rétt, þó ófullkomlega sé, og
markað lífi voru ákveðna stefnu.
Frjálslyndið fullyrðir ennfrem-
ur, að öll hugsun verði að vera
frjáls; að tilraunir til þess að
hnoða henni inn í trúfræðilegar
formúlur og taka á þann hátt fyrir
þroska hennar, sé brot gegn nátt-
úrunni og guði. Frjálslyndur mað-
ur kannast við, að framfarir verði
að eiga sér stað í trúmálum eins
og alstaðar annarsstaðar. Hann
heldur huga sínum opnum fyrir
öllum áhrifum, sem auka þekking
hans, auðga sál hans og eykur
siðferðisþroska hans. Hann reyn-
ir að vaxa eins og jurtin vex, eins
og tréð, sem eykur hring við hring
með hverju ári, eins og alt sköp-
unarverkið þróast að hæð, vídd
og dýpt, fyrir vilja og tilgang
skaparans. Frjálslyndur maður
er í stuttu máli framþróunarmað-
ur að hugarstefnu allri.
Frjálslyndur maður skilur enn-
frerpur, að eins og trúin hefir hin
mestu áhrif á Iífernið, svo er og
lífernið bezti mælikvarðinn á
trúna. Hann veit, að hugsun er
góð, en líf er betra, og að sá er
líklegastur til þess að lifa göfugu
lífi„ sem skarpast hefir auga fyr-
ir sannleikanum, og mest trygg-
lyndi sýnir hugsjónum sínum.
Og síðast, en ekki sízt, frjáls-
lyndur maður trúir á emlægni í
trúmálum. Hann dregur ekki
duluV á sannfæringu sína. Hon-
um þykir smán að heigulskap og
fyrirlítur hræsni. Hann segir
óhræddur þann sannleika, er hann
býr yfir, en hann reymr að segja
hann með þeirri samúð, sem hann
trúrr, að sé lvkillinn að lífinu og
geti að lokum lokið jafnvel upp
harðlæstum dyrum kreddufestu
og vana.
þá dásamlegu hæð, sem mann-
kyninu geti auðnast að ná. Hún
sér í honum vegmn, sem það
verði að fara, ef það eigi að ná
nokkurri hæð. Hún leitar hjá
honum mnblásturs til skilmngs á
því, hvers eðlis tilveran sé. En
fyrir þá sök er hún um fram alt
kirkja, að hún leitar samfélags og
samvinnu að þessu marki hjá öii-
um, sem ekki sjálfir loka sig inn
í þá skel, sem talin er umlykja all-
an veraldarinnar sannleika, öll-
um, sem finna til 'þrárinnar, sem
hún vill láta verða sína mestu
hvöt, til þess að lyfta sjálfum sér
og öllum, sem til verður náð, nær
hinu háa marki.
Frjálslynd, kristin kirkja er því
óhjákvæmilega í eðli sínu sam-
bandssöfnuður manna, sem vinna
að hugsjónum Krists.
Islenzka kvöldið á Allen
“Eiiis að níða ilt og gott
ekki er siður spakra.”
Með þessu, sem eg hefi nú
sagt, finst mér þegar felast nokk- j
ur greinargerð fyrir því, hvað
frjálslynd kirkja sé. Eg hefi að j nóv’ S'L birtist 5 Heimskringlu
vísu ekki talað um frjálslyndi «rein ,neö ofanskrifaöri fyrirsógn,
innan vébanda kirkjustofnunar,! °S íinst mér l)arft aS fara um han^
en örfáar athugasemdrr einar nokkrnm orSum-
Þegar maöur les téöa grein, verö-
ur manni fyrst aö spyrja: Hver var
þaö, sem meiddi þenna B. G. og liyar
kendi hann til ? Greinin er auösjáan-
verða að nægja því til áréttingar.
Hvaða einkenni eru það, sem
gera kirkju frjálslynda?
Þó að það eigi að vísu að,, , „ , . , ,
... , r r • , , lega skrifuð meir af einhverri merðsla
miklu leytr við um trjalslynda . , ,
i fil tmninrru mi ekvnconi prrnm
leyti við um
kirkju, sem þegar hefir verið
drepið á um emstakhnga, þá er
þar þó nokkur munur, sem gera
verður sér grein fyrir.
Mér hefir oft fundist, og vafa-
laust fjölda mörgum öðrum, sem
dálítið eru kunnugir kirkjusögu,
að sú saga sé að langmestu ieyti
saga um baráttu einstaklinga við
stofnun. Sú barátta var hafin,
áður en kristin kirkja var til. Alt
frá því að hinir miklu spámenn
gamla testamentisins komu fram,
hefir staðið látlaus orrahríð milli
spámanna heimsins og stofnana,
er reistar hafa verið til þess aí
halda uppi trúarbrögðunum. I
þeirri baráttu eru faldir sumir
mestu sorgarleikir mannkynssög-
unnar. Og þeir hafa verið því
sorglegri sem þar glímdu tvö öfl,
sem bæði áttu rétt á sér, bæði
voru mönnunum ómissandi. Stofn-
unin var ómissandi, félagsskapur-
inn og félagslífið, því án þess
hlýtur alt að deyja með mönnun-
um. Maðurinn er félagsvera og
verður æ meira, eftir því sem
hann þroskast. Sjálfur kristin-
dómurinn er lykillinn að því, hver
staða mannsins sé í félagslífinu, j
hver afstaða mannsins eigi að |
vera til alls hans umhverfis. Sjálf |
kirkjan er því ekkert annað held-
ur en það samband meðal manna,
sem mámsaman er að skapast j
fyrir áhrif kristindómsins. En!
vandkvæði hennar hafa mest ver- |
ið í því fólgin, að hún hefir aldrei \
haft rúm innan sinna veggja fyrir i
spámenn veraldarinnar. Hún hef- i
ir orðið varnargarður utan um j
þann búning kristindómsins, sem,
á hverjum tíma hefir orðið ofan
á og trúað hefir verið, að þaðan
af hlyti að varðveitast um aldur
og æfi. Hjá því hefir ekki verið
komist, að menn hins nýja tíma
hefðu einhver áhrif — annars
væri hún fyrir löngu dauð — en
þeirra áhrifa hefir oft og tíðum
ekki gætt fyr en eftir svo miklar
fórnir og baráttu, að manni hrýs
hugur við. Þetta ástand er enn
og verður þangað til að til er
frjálslynd kirkja. Fyrsta einkenni
þeirrar kirkju er þetta, að hún
hefir rúm fyrir spámenn innan
sinna veggja — menn, sem gædd-
ir eru gáíum til þess að kafa
lengra og lengra eftir perlum úr
hafi sannleikans. Afleiðing þess
einkennis er það, að hún fram-
leiðir sjálf æ meir og meir af slík-
um mönnumi, vegna þess að tak-
mark hennar er orðið æðra held-
ur en nokkur kirkja hefir haft, því
að hún telur það vera fólgið í því,
að koma öllu mannkyninu ein-
hverntíma til þeirrar fullkomnun-
ar, er blasir við því, þar sem er
mynd Jesú Krists. Þess vegna
er hún frjálslynd kristin kirkja.
Hún sér í honum fyrirheitið um
tilfinningu en skynsamlegum htigs-
tinum, og veröur því að skipast á
bekk með því, sem sízt af öllu ætti aö
prenta i nokkru íslenzku blaöi. Svetia
greinar eru einmitt þaö, sem eru aö
drepa íslenzka þjóörækni hér vestan
hafs, og íslenzku blööinð með því aö
birta þær, hjálpa til þess.
Þeir menn, er taka sér fyrir hend-
ur, eöa fvrir þrábeiöni láta leiöast til
að standa fyrir íslenzkum félagsskap
þeim, er að þjóðrækni mætti miða,
gera þaö i bezta tilgangi og alveg
endurgjaldslaust leggja á sig mikla
fyrirhöfn og kostnað, en fá svo í
staðinn skammir og ónot í hjööun-
um, vanalega frá þeim, sem ekkert
vildu á sig leggja, aöeins vilja
standa- álengdar og hrópa: Svei!
svei! þégar alt er búiö, og reyna með
því einu að gefa í skyn, aö þeir heföu
sjálifr getaö gert mikið betur. Þaö
rninnir mann á sérvitringinn, sem
haföi alt á “hornum sér” og lagöi ilt
til allra mála.
Eg er ekki söngfróöur maður, en
framkomu “fólks” á leiksviöi hefi eg
séð bæöi í þessu landi og öðrum, og
þaö get eg sagt, aö ekki þurftu Is-
lendirvgar aö fyrirverða sig neitt fyr-
ir þenna flokk, að þvi er þaö snerti.
Eg hefi talað við marga sönggefna
og nokkra söngfróöa menn hérlenda,
og erú sum af nöfnum þeirra kunn
utn alt fylkiö og víðar, og luku þeir
allir lofsoröi á sönginn. Einn þeirra,
skozkur tnaður, sagöi mér, að það
hefði mint sig meira en nokkuð ann-
aö á satnsöngsflokk frá hálöndum
Skotlatids. Þetta vissi eg, að var
hiö mesta hrós, sem hann gat gefið,
þvi maðurinn var sjálfur frá Aber-
deen og er sjálfur talinn ágætur
söngmaður.
Enginn þessara manna, sem hér er
um talaö, gat eg merkt, aö bvggist
viö því, aö þarna væru satnan konm-
ir allir ís'lenzkir söngkraftar í Winni-
peg, er fáanlegir væru nteöal 6—8
þústtnd rnanns, og því síður, að þarna
væru sungin öll falleg islenzk lög,
Þeir mundu hafa álitið þaö heimsktt-
lega tilætlun.
A!t sem viö fáum líkt og þetta
kvöld á Alleri, er góðra gjalda vert,
og viö þurfura að vera og erum
flestir þakklátir fyrir þaö, því það
er íslandi til sórna. En aö ætlast til,
aö það sé svo úr garði gert, að ekk-
ert geti eins gott eða betra, er fjar-
stæöa, sem jafnvel B. G. myndi ekki
konta með, ef han nhugsaöi nokktið
um málið áðttr en hann færi aö skrifa
ttni þaö í blöðunum.
Þá er það, sem greinarhöf. segir
um Hon. T. H. Johnson, óþarfa ill-
indi og hnifilyröi ttm mann, sem æf-
inlega kemur fram Islendingum til
sóma. En svo er kanske með hann
eins og fleiri sögumenn Islendinga,
aö þeir mega aldrei njóta sannmælis
fvr en þeir eru dauðir.
Aö endingu vil eg gefa þá bend-
ingtt til þessa B. G., hver sem hann
er, aö þaö er ekki réttur vegur ’il að
upphefja sjálfan sig, að níða aðra.
Svb. Árnason.
DR. C- H. VROMAN
Tannlæknir
,Tennur yðar dregnar eSa lag-|
aSar án allra kvala.
Talsími A 4171
|505 Boyd Bldg. Winnipegl
Nhi _ *
Dr. A. Blöndal
818 SOMERSET BLDG.
Talsími A.4927
Sttindar sérstaklega kvensjúlc-
dóma og barna-sjúkdóma. AS
hitta kl. 10—12 f.b. og 3—5 e.h.
Heimili: 806 Victor St.
Sími A 8180.....
H. J. Palmason.
Chartered Accountant
U’ith
Armstrong, Ashely, Paltnason &
Company.
808 Confederation Life Bldg.
Phone: A 1173.
Audits, Accounting and Income
Tax Service.
KOMID OG HEIMSÆKIÐ
MISS K. M. iJNDERSON.
að 275 Donald Str., rétt hjá Ea-
ton. Hún talar fslenzku og ger-
fr og kennir “Dressmaking”,
“Hemstitöhing”, “Eiríbroidery”,
Cr“Croching\ “Tatting” og “De-
signing’.
The Continental Art Store.
StMI N 8052
Phones:
Office: N 6225. Heim.: A 7996
Halldór Sigurðsson
General Contractor.
808 Great TVest Permanent Loan
Bldg., 356 Main St.
Arnl Anderion
K. P. OarUld
GARLAND & ANDERSON
lögfh.í:ði,vgar
Phone: A-219T
S01 Eleetrlc Itallnav Ctanbera

RES. ’PHONE: P. R. 3755
Dr. GEO. H. CARLISLE
Stundar Etngöngu Eyrna, Z.uhr
Nef og K verka-.jdkdóma*
ROOM 7X0 STERLING BANF
Phonei AZOOI
B. Halldorson
40t Boyd Hld*.
Skrifstofusíml: A 3674.
Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
Er aB flnna á skrifstofu kl. 11_11
f h. 03 2—6 e. h.
Helmlll: 46 Alloway Ave.
Talslml: Sh. 3158.
Talafmlt AS88S
Dr. J, G. Snidal
TANVUEKVIR
814 Someraet Bloek
Portagt Are. WINNIPBO
Dr. J. Stefánsson
600 Sterllng: Bank Bld*.
Horn« Portage og Smitb
Stundar eingöngu augna. evrna-
Ihone 1 A3521
627 McMUIan Ave. Wtnnlpef
Opticians and Optometrúts.
204 ENDERTON BUILDING
Portage and Hargrave. — A 6645
Visit Selkirk every Saturday.
Lundar once a mcnth.
Abyggileg ljós og
Aflgjafi.
Vér ábyrgjomst y8ur veranlega og óslitna
ÞJ0NUSTU.
ér æ*kjum vir8ingarfvl*t vi8»kfíta jafnt fyrir VERK,-
SMIÐJUR «em HEIMILI. Tal., Mein 9580 CONTRACT
DEPT. Umbo8«ma8ur vor er reiSubúinn »8 Hnna ,v8ur
18 máli og gefa y8ur kostnaSaráaetlun.
Winnipeg Electric Railway Co.
A. W. McLitnottí, Gen’l Manager.
Þekkirðu ST0TT BRIQUETS?
Hita meira en harðkol.
Þau loga vel í hvaða eldstæði sem er.
Engar skánir.
Halda vel lifandi í eldfærinu yfir nóttina.
NÚ $ 18.00 tonnið
Empire Goal Co. Limited
Shni: N 6357—6358. 603 Electric Ry. Bldg.
Nhbl vörubirgðir
Timbur, FjalviSur af ölluic
tegundum, geirettur og alls-
konar aÖrir strikaSir tigkir, hurðir og gluggar.
Komið og sjáið vörur. Vér erum aetíí fúsir a8 sýna.
þó ekkert *é keypt
The Empire Sash & Door Co.
--------------L i m i t e d —■——------------
HENRY AVE, EAST
WINNIPEG
Heimili: 5 77 Victor St.
Phone Sher. 6804
C. BEGGS
Tailor
651 Sargent Avenue.
Cleaning( Pressing and Repair-
•ng—Dyeing and Dry Cleaning
Nálgumst föt ySar og sendum
þau heim aS loknu verki.
.... ALT VERK ÁBYRGST
Tal*ími: A 3521
Dr. J. Olson
Tannlæknir
602 Sterling Bank Bldg.
Portagi Ave. and Smiiii St.
Winnipeg
Daintry’s DrugStore
MeÓala sérfræÓingur.
“Vörugæði og fljót afgreiðsla”
eru einkunnaorrð vor.
Horni Sargent og Lipton.
Phone: Sherb. 1166.
W. J. Lindal J, H. Lindal
B. Stefánsson
Islenzkir lögfræSingar
? Home Investment Buildiitg,
(468 Main St.)
Talaími A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur að
Lundar, Riverton, Gimli og Piney og
eru þar aö hitta á eftirfylgjandi
tímum:
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: Fyrsta fimtudag í hverj-
um mánuði.
Gimli: Fyrsta Miðvikudag hvers
ínánaðar.
Finey: Þriðja föstudag í mánuði
hverjum.
A. S. BAfíDAL
selur likktstur og: annast um út-
farlr. Allur útbúnatiur sá beztl
Ennfremur selur hann allskonar
minnísvaröa og: leg:stelna_« *
843 SHERBROOKE ST.
Pbonei N «607 WlNJdPEO
ARNI G. EGGERTSON
íslenzkur lögfræSingur.
I félagi viS McDonald & Nicol,
hefir heimild til þess aS flytja
máJ bæSt í Manitoba og Saak-
atchewan.
Skrifstofa: Wynyard, Sask.
C0X FUEL
C0AL and W00D
Corner Sargent and Alverstone
Tamrac
Pine
Poplar
Call or phone for prices.
Phone: A 4031
R ALP H A. C O 0 P ER
Registcred Optometrist <5* Optician
762 Mulvey Ave., Ft. Rouge.
WINNIPEG
Talsimi Ft. R. 3876.
óvanalega nákvæm augnaskoðun,
og gleraugu fyrir minna verð en
vanalega gerist.
* 1 s
MRS. SWAINSON
627 Sargent Ave.
hefir ávalt fyrirliggjandi úrvaU-
birgSir af nýtízku kvenhlttum.
Hún er eina íslenzka konan sem
slíka verzlun rekur í Canada.
Islendingar, látiS Mrs. Swain-
son njóta vi'Sskifta ySar.
Talsími Sher. 1407.
TH. JOHNSON,
Ormakari og GullsmiSui
Selur giftingaleytisbrðf.
héistakt athygll veltt pöntunum
o* vltjgjörhum rttan af lanói
264 Main St. Phone A 4637
J. J. SWANS0N & C0.
Talsími A 6340.
808 Paris Building, IVinnipeg.
Eldsábyrgðarumboðsmenn
Selja og annast fasteignir, út-
vega peningalán o. s. frv.
UNIQUE SHOE REPAIRING
HfS óvfðjafnanlegasta, bezta og
ódýrasta skóvíSger’SarverkstæSí i
borginni.
A. JOHNSON
660 Notre Dame eigandi
KING GE0RGE H0TEL
(Á horni King og Alexandra).
Eina íslenzka hótelið í bænum.
Ráðsmaður
Th. Bjarnason \