Heimskringla - 05.09.1923, Blaðsíða 4

4 BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. SEPT. 1923.
heimskringla
{Bémt
Knhu «1 t ki
Elseidnr:
1HE VIKING PRESS, LTD.
•C MBS 9AKGBNT ATE, WINKIPBO.
M trrir trmm
R.M im»f *™ Mtf-
illar b*rgub imIM
■I NUlMu.
STEFÁN EINARSSON, ritstjóri.
H. ELIASSON, ráísma'Sur.
Utulakiitt til klaMut
HelmnkrlnKla Neu & Pnbltnhlnc C*.
Lessee of
THB TIKIIftt PMII. UI, Bnx HTi
Wtmalfrg, Hu.
UtaMMrttt tfl rttatjérau
EDtTOR BEIMIKRINULÁ, Bn MM
Wkntpt. Mnta.
The ‘HelmskWngla” ls printed and pnb-
lished by Heimskringla News
Puhlishing Co., 853-855 Sargent Ats.
Winnipeg, Manitoba. Telephone N-66S7.
WINNIPEG. MAN., 5. SEPTEMBER, 1923.
Kornsölu samtökin.
Ein af j>eim stærstu samtökum, sem í sam-
vinnu áttmn hefir verið efnt til í þessu landi,
eru kornsölu samtök (Wheat Pool) Vestur-
fylkjanna þriggja, Manitoba, Saskatchewan
og Alberta.
Það hefir ekki gengið með öllu hljóða-
laust, að koma á nýrri aðferð viðvíkjandi
kornsölu. Upp aftur og aftur hafa korn-
framleiðendur fundið sig knúða til, vegna
jjrælatakanna, sem þeir hafa venð beittir í
sambandi við sölu á korni, að leita á náðir
stjórnanna, en þær hafa seinm árin að
minsta kosti, ávalt séð svo mikla agnúa á
því, að breyta til, að það hefir verið humm-
að fram af sér. Konservation stjórnin sýndi
þö í reyndinni, að kornsölusamtök væru
bæði ákjósanleg og framkvæmanleg með
sölu fyrirkomulagi því, er hún efndi til 1918,
og sem ágætan árangur bar. Þó þráfaldlega
væri farið fram á, að slíkt fyrirkoniulag væri
aftur tekið upp, lét liberalstjórnin sig aldrei
með að gefa það eftir, og kvað þá korn-
sölu .aðferð ólöglega! Með því var skýlaus
yfirlýsing fenginn frá stjórninni um það, að
kornframleiðendur þyrftu þaðan emskis
að vænta. Og út úr því fóru þeir að velta
fyrir sér hvað þeir gætu nú gert, með því
að spila á eigin spítur. Árangurinn af því
eru þessi kornsölu samtök Vestur-fylkjanna.
En með því, að ekki eru nema 2—3 mán-
uðir síðan byrjað var að koma á fót þess-
um samtökum, er hætt við að almenningur
sé ekki fyliilega búinn að átta sig á, í hverju
þau séu fólgin og hvernig þeim sé háttað.
Fylkin hafa gefið úr nokkurskonar “katekis-
mus” um þessi samtök sín, og skal hér birtur
sá, er Saskatshewan samtökin gáfu út. Hann
er að öllu leyti nema einu, eitt og hið sama
og fyrir samtökum þessum vakir í Alberta
og Manitoba. Eina atriðið, sem ekki er al-
veg eins, er það, að þessi samtök verða
ekki stofnuð í Saskatchewan nema því að-
eins, að svo margir skrifi undir samninginn
milh bænda og samtakanna, að trygging sé
fyrir, að samtökin höndli heiming alls hveiti
korns í fylkinu. I hinum fylkunum, er þetta
ákvæði ekki alveg eins. Reglugcrðin er á
þessa leið: —
Spurningar og svör.
Sp.: I hverju eru þessi kornsölu samtök
fólgin ?
Sv.: Þau eru fólgin í því, að koma betri
reglu á kornsöluna til hagsmuna fyrir korn-
framleiðendur.
Sp.: Hvað búast þau við að geta gert í
því efni ?
Sv.: l)Þau gera ráð fyrir að gjalda
þeim kornframleiðendum, sem korn sitt selja
í smávagna-'sölu og sem þess vegna verða
að sæta því verði sem kallað er götu-sala
(og sem er talsvert lægri en ef selt er í stór-
um stíl) sama verð og á því ári er borgað
fyrir korn. Þetta nemur nokkrum ceptum
á hverjum mæli.
2) Þau vilja létta því af framleiðend-
um, að gizka á hvenær hveitið seljist hæsta
verði á árinu, en þess vegna eru þeir nú sííeld
um ótta undirorpnir, að þeir flytji hveiti degi
of snemma eða degi of seint til markaðar
Alt korn sem samtök þessi kaupa, borga þau
jafnaðarverð fynr, sem á ánnu er á hveitinu,
hvenær sem það er flutt til markaðar. Fyrir
þá sem langt þurfa að draga korn sitt, er
þetta ómetanlegur hagur, því þeir þurfa þá
ekki-að Iáta haustvinnu sína heiipa, fyrir
sitj# á hakaifum, ein^pg þeir hafa*oft orðið
að gera af því að þeir urðu að vera komn-
ir með kornið vissan dag til markaðar, til
þess að það væri ekki stórkostlega felt í
verði fyrir þeim.
3) Vegna þess að samtökin hafa
mikið korn á hendi, geta þau sætt betri
kaupum, á því augnabliki er þau bjóðast, en
einstaklingur getur gert.
4) Vegna þess, að samtökin búast
við að höndla meira af hveiti en önnur korn-
félög gera þau ráð fyrir að geta höndlað það
fyrir minna hvern mpelir en nú á sér stað.
5) Samtökin búast við að geta haft
góð áhrif á markaðinn yfirleitt og koma í
veg fyrir að verð á hveiti sé eitt í dag og
annað á morgun. Þau gera með öðrum orð-
um ráð fyrir, vegna þess að þau höndli svo
mikið af hveiti, að koma í veg fyrir gróðra-
brall einstakra kornfélaga á hveitinu, sem
bæði er neytanda og framleiðanda til stór
tjóns.
Sp.: Hvað er átt við með að tryggja
framleiðanda verð á korni?
Sv.: Fraðleiðandi verður nú að selja
hveiti sitt á því verði sem honum er fyrir
það boðið, vegna þess að hann veit ekkert
um markaðs-ástandið. Hann veit ekki hvað
mikið er af hveiti í landinu, ekkert um upp-
skéru annara Ianda, og renmr því beint í
sjóinn með verðið á korni sínu.
Sp.: En vita kornsölusamtök þessi það ?
Sv.: Já. Fimtíu þúsund bændur eiga
auðveldara með að láta menn komast eftir
þessu fyrir sig en einstaklingurinh.
Sp.: Hvað er átt við með reglu á korn-
sölu?
Sv.: Með reglu á kornsölu er átt við, að
* verðið á korni sé í samræmi við þörfina á
því, þar sem þess er neytt, en að það fari
ekki eftir hversu mikið er til af því á vissum
stað og mönnum sé talin trú um að það sé
þess vegna á lágu verði. En þannig græða
“spekulantamir” á korninu.
Sp.: Er ekki erfiðara að útbíta hveitikorni
á vissu verði en annari vöm vegna þess, að
svo mikið er framleitt af því?
Sv.: Nei. Þörfin og eftirspurnin er á-
valt næg fyrir alt korn sem framleitt er á
árinu. Ef það er til á þeim stað, sem þörf-
in er fyrir það, em engin vandræði að selja
það. Það er sú vara, sem smásalinn á auð-
veldara með að selja en nokkra aðra vöru,
einkum ef verð þess væri ákveðið og það
risi ekki og félii eftir “tiktúrum ’ kornkaup-
mannanna.
Sp.: Hver er höfundur þessarar kornsölu
aðferðar hér?
Sv.: Aaron Sapiro, hinn alkunni sérfræð-
ingur í sölu á vömm á sameignar-grund-
velli. Hann hefir haft meiri og minni reynslu
í að selja yfir 60 tegundir af vörum, sam-
kvæmt sameignar fyrirkomulagi eða á sam-
vinnu grundvelli.
’Sp.: Era aðrar vömtegundir seldar á þenn
an hátt?
Sv.: Já. Egg, mjólk og lifandi skepnur,
eru sumstaðar seldar á þennan hátt, bæði út
af fyrir sig og sameiginlega. Hafra, rúg og
bygg mætti einnig selja með hveitikorninu.
Sp.: Gera þessi bændasamtök ráð fyrir
að selja einnig bygg og hafra?
Sv.: Ekki í ár. Það er betra að gera eitt
verk og gera það vel, en að hafa ofmörg
járnin í eldinum. Það rekur mest nauðsyn
til að bæta úr sölu hveitikorns sem stendur.
Bygg og hafra mætti reyna að taka með
síðar eða á næsta ári.
Sp.: Hvenær byrja þessi kornkaup ?
Sv.: Þegar svo margir hafa skrifað undir
samtninga, um að verzla við félagið, að það
er vist með að höndla helming alls korns í
fylkinu (Saskatchewan).
Sp. : Er það nauðsynlegt?
Sv.: Já. Reynslan sýnir að þar sem þessi
samtök hafa verið sett af stað, verða þau
að hafa mikla umsetningu til þess, að þau
geti blessast. Til þess að geta ráðið verð-
mu, verða þau, að gera meiri umsetningu en
önnur félög gera til samans í fylkinu.
Sp.: Verða samtök þessi ekki stofnuð, ef
helmingur hveitikomsins í fylkinu er ekki
seldur þeim?
“Sv.: Nei. Þess vegna er svo mikið und-
ir því komið, að sem flestir skrifi undir
samningana sem að þessu iúta.
Sp. • Undirskrift mín er þá því aðeins
skuldbindandi að svo margir skrifi undir, að
félag okkar fái vissu fyrir að vezla með
helming hveisins í fylkinu?
Sv.: Já.
Sp.: En hvers vegna að vera að gera
samning um þetta?
Sv.: Vegna þess að stofnun þessi er
ekk; gróðafélag. Allir meðlimir hennar
sitja að hagnaði af viðskiftunum og eru á-
byrgðarfullir fyrir tapinu. Samningur held-
ur bændunum saman og það gefur samtök-
unum nauðsynlega tryggingu.
Sp.: Er þetta eina ástæðan fyrir að bind-
ast samningi í þessu efni?
46v. : Nei. Engan veginn. Með þessu er
nægra að fá færa menn til að stjórna félag-
mu. Þeir gætu litið svo á, sem að það færi
á höfuðið innan þriggja ára, án þess að
bændur sýndu alvöru sína með þessu. Auk
þess er miklu auðveldara að fá fé að láni
til að byrja með að reisa forðabúr eða
kaupa og með lægri vöxtum.
Sp.: Hvað gildir samningurinn lengi?
Sv.: Fimm ár.
Sp.: Væru ekki þrjú ár nægileg?
Sv.: Hveiti er það sem kallað er “ó-
skemmanleg” vara. En séunningar eru á-
valt lengur gildandi um slíkar vörur en þær,
sem fljótar skemmast. Að samningarnir em
til langs tíma, gerir auðveldara að ná við-
skifta-sambandi. Það gerir góðum og reynd-
um mönnum aðgengilegra að vinna fyrir
bændur. Og það verður erfitt að vera búið
að reisa allar nauðsynlegar byggingar og
koma félaginu á stöðugan grundvöll á
skemri tíma, en tekið er fram í samningun-
um.
Sp.: En gera ekki svona samningar mönn-
um auðveldara, sem fyrir félagið vinna, að
gera það sem bændum er í óhag og halda
þeim ábirgðarfullum fyrir því?
Sv.: Nei. Ef starfsmenn félagsins gera
ekki alveg eins og fyrir þá er lagt, eru
samningarnir ekki skuldbindandi og bænd-
ur geta haldið stjórendum félagsins ábirgð-
arfullum fyrir verkum sínum.
Sp.: Hvernig víkur því við?
|Sv.: Vegna þess, að félagið getur ekki
sýnt gróða. Hlutur þess er einn dollar hver
og vextir af hlut eru ómögulegir.
Sp.: En hvers vegna hlutir?
Sv.: Aðeins til að gera það sem er sam-
kvæmt lögum fylkisins.
Sp.: Hvenær borgast sá hlutur?
Sv.: Þegar sknfað er undir samninginn.
Sp.: En hvers vegna er farið fram á að
borga 3 dali?
Sv.: Vegna þess að tvo dalina þarf til að
undirbúa alt undir stofnun félagsins.
ISp.: Getur hver bóndi keypt nokkra
hluti og með því haft fleiri atkvæði?
Sv.: Hreint ekki. Eitt atkvæði fyrir
hvern mann, er regla sem stranglega verður
fylgt.
Sp.: Ef bóndinn skyldi nú brjóta samn-
ing sinn?
Sv.: Sá, sem nákvæmlega les samninginn,
sér að það er ekki hagur fyrir sig á neinn
hátt.
Sp.: Hvers vegna ekki?
Sv.: Vegna þess að í honum er gert ráð
fyrir lögsókn og skaðabætur og málskosnað
má láta þann hmn sama greiða.
lSp.: Getur bóndinn selt hveiti sitt öðrum?
Sv.: Nei. Það er brot á samningnum og
má lögsækja fyrir það.
Sp.: Ef einhver skyldi nú undirskrifa
samning félagsins að tveim árum liðnum?
Sv.: Samningur hans gildir þá aðeins
þrjú ár, því allir samningar em ógildir eftir
fimm ár.
Sp.: Hvað er um hveitikorn sem fóður?
Sv.: Samningarnir snerta aðeins það af
hveitinu sem selt er. En það verður alt að
selja félaginu.
Sp.: En hvað er að segja um gæði korns-
ins og verð?
Sv.: Alt korn verður aðgreint eftir gæð-
um og sama verð borgað fyrir alt hveiti
jafnt að gæðum, samkvæmt Fort-William
verði.
Sp.: Hvaða reglum verður fylgt í að
flokka hveitið niður eftir gæðum?
Sv.: Stjórnarinnar. Félagið getur einn-
ig haft sérstaka flokkun, ef því virðist það
þurfa með.
iSp.: Hvers vegna væri það gert, ef til
kæmi?
Sv.: Þó hveitikorn sé flokkað sem núm-
er eitt, getur mölunar-gildi þess verið ólikt.
Sp.: Ef ómögulegt væri nú að flytja
hveitið til markaðar á þeim tíma, sem þess
væri krafist. Hvernig færi það?
Sv.: Það er engum skipað að gera það
sem ómögulegt er. Samtök þessi eru mynd-
uð til þess að selja hveitið, þegar mest er
upp úr sölunni að hafa. Og þar sem félagio
græðir ekkert sjálft á því, heldur bóndinn,
er auðvitað. bezt fyrir hann að nota þau
tækifæri. Erfiðleikar verða þó engum lagð-
ir á herðar í því efni.
Sp.: Gétur félagið neitað að taka við
hveiti, er með það er komið ?
Sv.: Nei. Það er skyldugt að taka við
því hvenær sem er. Ef kornhlöður þess eru
fullar og geymsluhús er fyrir hveitið heima
hjá bóndanum, getur félagið átt um það við
hann að geyma það.
Sp.: Getur sá sem lengst er frá aðal-mark-
aði fengið sama verð fyrir sitt hveiti og sá
sem næst er honum?
Sv.: Nei. Burðargjald tekst af verðinu,
mikið eða lítið eftir vegalendinni.
Sp.: Ef að þann sem skrifar undir sölu
samning félagsins fýsir að selja hveiti sitt áð-
ur en félagið getur tekið á móti því — hven-
ig fer þá?
Sv.: Hann getur selt það hverjum sem er,
þar til að félagið hefir lýst því yfir, að það
taki á móti hveiti.
Sp.: Hvenær verður borgað fyrir hveitið?
Sv.: Það verður borgað út í
hönd, eins mikið og álitið er að
hægt sé eftir verðinu að dæma,
sem hveitið mun seljast á minst.
Sp.: Og verður sú upphæð alt-
af eins á árinu, eða meiri þegar
verð er hærra, og minni þegar
það er lægra?
Sv.: Upphæðin verður sú sama
á hverjum mæli alt árið.
Sp.: En hvenær verður það
síðasta borgað?
Sv.: Eins fljótt og unt er, að
árinu loknu.
Sp.: Getur sá, sem veðsett
hefir uppskeru sína, gerst félagi í
þessum samtökum.
Sv.: Já. Hann greinir aðeins
frá upphæðinni á veðinu í samn-
ingnum.
Sp.: Ef maður, sem gert hef-
ir samning við félagið seiur
land sitt. Hvað skeður þá?
Sv.: Samningurinn fylgir ekki
landinu.
Sp.: Ef maðurinn kaupir Iand
í viðbót við það, sem hann á
— hvað er um hveitið af því?
Sv.: Samningurinn gerir ráð
fyrir að hann seiji félaginu það
hveiti — og alt það hveiti, sem
rann á til að selja.
Sp.:- Hver stjórnar Saskat-
chewan samltökunum?
Sv.: Ef samtökin verða sam-
þykt, verður framkvæmdarnefnd
kosin. Aðal stjórnandi félagsins
verður vatinn úr þeirri nefnd
— bezti maðurinn að sjálfsögðu.
Sp.: Hvernig verða forstöðu-
mennirnir kosnir?
Sv.: 22ja manna nefnd frá
bændafélögum og viðskifta stofn-
unum í fylkinu hefir haft með
stofnun kornsölusamtakanna að
gera til þessa. Ef þessi stofnun
kemst á, verður fylkinu skift í
héruð, þeir sem hafa undirskrifað
samninga þessa fyrirhugaða fé-
lags, kjósa fulltrúa í sínu héraði
til þess að mæta á ráðsfundu
Þetta ráð kýs stjórendur félags-
ins.
Sp.: Verður nokkur samvinna
milli fylkjanna viðvíkjandi þesö-
ari kornsölu?
Sv.: Ef Alberta og Manitoba-
íylki koma samtökum á fót hjá
sér á þessum gmndvelli, verður
ráð skipað til þess að selja hveiti
allra fylkjanna sameiginlega.
Þetta er nú skári Iangi lestur-
inn orðinn. En samt er ýmislegt
á honurn að græða, viðvíkjandi
þcssu m’I la samvinnu fyrirtæki,
sem bændjr þriggja Vestur-íylkj-
anna eru nú komnu á fremst.i
hlunn með að stofna. Alberta-
fylki er nú að Ijúka við að safna
undirskriftum og hafa samtök
þessi þar orðið um 75% vist af
öllu hveiti í fylkinu. 1 Saskat-
chewan er byrjað að safna undir
skriftum og er talið víst að 50%
alls hveitis í fylkinu, verði fengið
um það er undirskriftunum líkur,
en það er þann 15. þ. m. 1 Mani-
toba eru samningarnir einnig á
leiðinni til bænda. Hvenær á að
vera búið að undirskrifa þá, er
enn ekki ákveðið.
Svo langt er þá málefni þetta
komið. Bændur hafa verið sár-
óánægðir með núverandi fyrir-
komulag á kornsölunni. Þeir eru
með þessu að reyna að bæta úr
skák. Og þeir færast það sjálfir
í fang. Þeir bera sjálfir ábyrgð-
ina af hvernig það fer og njóta
hagnaðarins, hvers cents af hon-
um, ef nokkur verður.
Þetta er það langstærsta sam-
vinnu-fyrirtæki sem í þessu landi
hefir verið ráðist í. Og reynist
það vel, sem er undir bændum
sjálfum komið, er mjög líklegt,
að hér verði ekki staðar numið,
heldur verði haldið áfram að
mynda slík samtök í sambandi við
fleiri framleiðslugreinar, svo sem
nauta- og sauðakjðts sölu, ull,
smjör, eggja og mjólkur fram-
leiðslu og hver veit hvað. Af-
leiðingar þessa stóra framfara-
spors, geta orðið feikimiklar og
geíbreytt viðskiftalífinu í þess-
um greinum.
Það má í hið óendanlega skrifa
um þetti efni, en það sem hér er
skráð u n það, gefur ef til vill
nokkrar upplýsingar um það
—- þó bær mættu vera fleiri.
Dodd’s nýmap illur eru bezta
nvrnameSatið. I-ækna og gigt.
bakverk, hjartabilun, þvagteppu.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney P31»
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
ár Jt2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
nm eða frá The Dodd’s Med*clBB
Co., Ltd., Toronto, Ont.
Opið bréf til herra
Helga Valtýssonar.
(Framh. frá 1. bls.)
um hinna óbilgjörnu og ógætilegu
ummæla dönsku biaöanna*. Enn
leið þó alþangur tfmi, áður en
norska þjóðin alment tók að
vakna í máli þessu fyrir
forgöngu ýmsra mætra manna, svo
sem dr. Handagard, Hans Iteynold.s
rithöfundar, John Castborg sor-
enskriiver, Eskeland lýöhá.skóla-
stjóra o. m. fl., auk ýmsra blaða
þjóðernissinna.”
Svo mörg eru þessi orð. Og 9VO
þveröfugur er fyrri kafli þeirra við
sannleikann, að ]>að sem hér er
auðkent af mér væri dagsanna
—’ ef þér aðeins hefðuð skrifað
■'norskn blaðanna”, f ctað ‘‘dönsku
blaðanna”. Eg dvaldi í Kaup-
mannahöfn frá því í janúar 1922
þangað til í maí 1923. Ahan þann
tíma fluttu flest nors'k blöð lát-
laust ofetækisfullar æsingar' fgcrðii
um þetta mál, margar bygðar á
beimskuiegum kröfum um eignar-
rétt Norðmanna á Oræniandi, og
tlestar troðfullar af svívirðingum
«
um Dani. Og mestallann þann
'tíma, eða fram í ársbyrjun 1923,
svöruðu Danfr sáralitlu til, svo mig
stórfurðaði; svo litlu, að allur
meginþorri þjóðarinnar fékk enga
sanna hugmynd um hve alvarleg-
ur andblástur var í Noregi. Dönsk
blöð fleistöll gátu, eða vildu ekki
tmia því, að mikill meiri hluti
Norðmanna stæði að baki þessara
andlegu smokkfiska, er blekinu
spúðu gráðugast í norskum blöðum
Norðmenn eru alþektir hávaða-
menn í Danmörku, og svo þótti
öilum Dönum, sem von var, svo
brosleg þessi krafa þeirra um af-
sal Grænlands í þeirra hendur, að
þeir fóru ekki að taka nokkurt
mark á hávaðanum fyr en eftir
langa orrahríð frá Noi'ðmannki
hálfu, og þá er farið var að safna
undinskriftum um Noreg þverann
og endilangann, undir kröfur, er
norska stjórnin .skyldi gera á hend-
ur Dönum. Það er ómögulegt fyr-
ir þann, er gaumgæfilega þekkir
til, að neita þvf, að ]iað leið lang-
ur tJmJ áður en danska þjóðin fór
að vakna til fullrar vitundar í
þessu máli, og að það var óbilgirni
og ógætilegum ummælum norskra
biaða að kenna, að deilan harðn-
aði. .Svo yður hefir orðið þarna á,
herra Helgi Valtýsson, að hafa
gjörsamiega endaskifti á sannleik-
anum, svo fisléttur hefir liann orð-
ið í vöfunum fyrir yður.
Mér þykir vænt um, að þér nefn-
ið dr. Handagard, meðal mætustu
forgöngumanna Noregs í þessu
máli. Hann er sem sé höftmdur
allra heimiskulegustu, gífuryrtustu
og strákslegustu gTcinarinnai f garö
Dana, sem eg l>as í þessu máli, og
því líkastri sem rituð væri af vit
lausuin manni. Grein þessi birt-
ist í ‘‘Tidens Tegn”, og furðaði mig
á því, að blaðið skyldi veita henni
viðtöku umyrðalaust, því það blað
hafði helzt rætt málið af einhverri
skynsemi af hálfu Norðmanna. Eg
sat uppi J veitingahúsinu “á Porta”
er eg las greinina, og gat ekki stilt
mig um að sýna hana prófassor
Einni Jónssyni, er drakk hádegis-
kaffi sitt við næsta borð. Var það
aðaliega ein "rúsína” í greininni,