Heimskringla - 12.09.1923, Page 2

2. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 12. SEPT. 1923
Ivar beinlausi
endurborinn.
Eftir SigurtS Guðmundsson.
III.
I?að var mikið áfall, er Þoreteinn
Arnljótsson misti foreldra sína
sama árið. Um líkt leýti minkaði
máttur hans svo, að hann lagðist
algerlega á bakið og lá á því það,
sem eftir var æfinnar, eða alls
kringum 15 ár. Varð honum síðan
örðugrt um lestur. Var engu lík-
ara en goðin væru að reyna, hvaða
mannraunir mætti bjóða honum,
hve mikið hann þyldi. En þá kom
f ljós, hvílíkt þrek og manntak bjó
í honum. Nú reis hann öndverður
gegn örlögum sínum og óham-
ingju. Hann tekur til starfa og
sýslu, er iíkaminn legst lágt og lé-
magna. I>á er hann gerist ósjálf-
bjarga, verður hann sjálfbjarga.
Hjálparþurfi hjálpar hann öðrum
betur en flestir heilbrigðir. Hann
gerist stoð og stólpi nánusitu
vandamanna, hefir forustu í til-
verus'tríði þeirra, líkt og ívar bein-
lausi hafði forstjórn í hernaði
bræðra áinna. Nú byrja starfsár-
in, en hann mátti eiga svo mikið
. sem hreyfa hönd né fót né liggja á
hliðinni.
Hann flutti til Þórshafnar vor-
ið 1905, sem fyr getur. Hann hefir
kaupsýslu, byrjar smátt, byrjaði á
Sauðanesi á útvegun orgela frá
Vesturheimi. Hér varð “mjór mik-
iis vísir”_ Hann færir út kvíarnar.
hægt og hægt, fer að .sem hygginn
bóndi, er smástækkar bú sitt.
Hann kom að lokum upp álitlegri
versiun, eftir þvf sem tök vom á í
litlu kauptúni á útnesi lands. Auk
verzlunarinnar rekur hann dálít-
inn sjávarútveg. Hann stundar
einnig búskap, átti kýr, kindur og
hesta. Gegnir furðu, hve vel hon-
um gekk atvinna sín, þar sem
hann gat aldrei komið í búð sína,
aldrei gengið um sýslur sínar og
þvf ekkert eftirlit haft. En auð-
sæbt, að hann hefir átt sér trúah
aðstoðarmann. En á honum sat
höfuðið, er stýrði allri kaupsýslu
og umsýslu, smárri og stórri. Ekk-
ert var gert án hans vitundar og
eamþykkis. Hann vissi um alt og
réð öllu, bæði innan stokks og ut-
an húss. Kom wtálminni hans
honum hér í góðar þarfir. Er mér
sagt, að hann hafi lengi munað
allar pantanir sínar, enda orðaði
hann sjálfur viðskiftabréf sfn.
Hann samdi sjálfur við reiknings-
menn sína, og var oft ónæðisamt
inni hjá sjúklingnum. í bréfi, dags
17. júní 1919, kveður hann “daglegt
ónæði viðiskiftamanna mikið, svo
að þið situr oft á hakanum, sem
mér væri kærast að sinna.” 1 öðru
bréfi kvartar hann undan, að gest-
ir eyði fyrir sér tímanum “með
verzlunarerindum sínum”. Var
hann um skeið sæmilega efnaður,
þótt hann á margan hátt sparaði
eigi fé. Þá er kaupfélag var stofn-
að á Langanesi, gengu efni hans
nokkuð til þurðar. En tekin var
hann, að sögn, að rétta við, er
hann lést. Hann hefir vart þurft
mjög að óttast samkepni kaupfé-
lagsmanna. Er þessi sigursæld
hans því merkilegri, er hann stóð
svo illa að vígi í stöðu sinni, sem
hann í ofanálag var óhneigðari
fyrir en flest annað# Hann kaus
sér stöðu sína eingöngu af þeirri
ástæðu, að hann átti ekki annar«
völ. Vinur hans nyrðra, hr. Jón
Guðmundsson í Garði, er talaði
við útför hans, segir í ræðunni:
“Var kaupmenskan ekki hans rétta
hilla,------enda mintist hann á
það við kunningja sína, og var
hann þó ekki vanur að kvarta.”
Þor.steinn Arnljótsson var höfð-
ingi heim að sækja, veitti gestum
og gangandi með fornri rausn. Við
bar, að hann vakti fram á bjartan
dag með góðum gestum, er sátu
að sumbli inni hjá honum, liggj-
andi á bakinu* að vanda. Dreypti
hann á drykknum, til samlætis, og
var/hinn kátasti. Var bæði skemti
legt og fróðlegt^að kynnast heim-
ili hans, svo að 'seint fyrnist. Hér
var heimili, er stóð á gömlum
menningarmerg. Þótt ekki væri
borist á í húsbúnaði, var á öllu fyr-
irmenskubragur, sniðföst kurteisi
í orðum og háttum, svo að fátítt
er á voru landi. Hér var andað að
sér minningalofti, hér lifðu látnir
skörungar þjóðar vorrar í minning
og sögnum, með svip þeirra og ein
kennum, svörum og háttum. Var
sein Þonsteinn hefði verið sam-
vistum við þá ýmsa, t. d. Brynjólf
Pétursson, Grím Thomsen, Gísla
Brynjólfsson-, Benedikt Sveinsson,
Jón á Gautlöndum, Einar , í Nesi|
Tryggva Gunnarsson - o. fl. Var
gaman að tala við hann um þessa
þjóðkunnu merkismenn, hlýða á
sögur hans af þeim og skoðanir
hans á þeim.
Það er miklu meira en meðal-
þrek, sem til þess þarf að liggja á
bakinu 15—16 ár, koma á stofn
slikri kaupsýslu og reka hana á
slíkan hátt, sem Þorsteinn gerði
Amljótssoni vjera um leið. síveit-
andi, skemtandi, fræðandi, andleg-
ur velvakandi og djúphugsandi
maður sem hana var.
IV.
Eg hefi sjaldan • kynst skemti-
legri manni en Þorsteini Amljóts-
syni. Á ánægju að viðræðum við
hann skygði það, eitt, sem var þó
smámunir, að hann talaði full-
seint_ Margt bar til skemtunar að
samræðum við hann.
Hann var gamansamur og mein-
fyndin. Ræða hans var bæði
römmu og sætu kryddi krydduð.
Hann þurfti ekki alt af að tala um
sama efni. Hann talaði með sama
fjöri, fróðleik og skilningi um ýins
hversdagslegustu efni og æðstu
rök. Það jók á ánægju að viðtali
við hann, hve skýrt hann sagði frá
og hve vel hann orðaði alt, er
hann lét sér úm munn fara. Það
var jafnörðugt að misskilja hann
og það var stundum erfitt að vera
honum sammála.
Af máli hans var unun. Eg hefi
aldrei heyrt mjallhreinni né málm-
■skærri íslenzku hljóma á nokkurs
manns vörum en hans, er honum
tókst upp. Hann talaði fornyrð-
um skotið sveitamál, litskýrt og
þróttmikið. Orðgnóttin var að-
dáanleg, óþrjótandi:
“Yndi var á öllum fundum.
- oröa þinna töfraforöi”,
kvað Matthías um föður hans, og
var slíkt eigi síður sannmæli um
soninn. En eigi var eins ramís-
lenzkt mál á bréfum hans og við-
ræðum. Ber mjög á orðkyngi í
báðum kynkvíslum Arnljóts prests
*). Þorstein bar skarpt kyp á stíl,
var óvenjunæmur á merkingar og
merkinga-brigði orða, hvort l>au
áttu við eður eigi í tilteknu sam-
bandi, sögðu einmitt það, er segja
skyldi á þessum stað. Er slík orð-
vísi rithöfundar-einkenni. Það var
stundum hugarleikur hans á beði
sínum að brjóta til mergjar merk-
ingar orða, gera sér grcin fyrir,
hvernig þau væru hugsuð. “Yndi
þitt var alt að grunda”, kvað Matt-
hías um föður hans. Hann gat líka
teygt orðin út á ystu nafir merk,-
inganna, þanið þau eftir bókstafn-
um, alveg eins og ívar beinlausi
gerði, er hann náði' frá Ellu kon-
ungi landi undir Lundúnaborg.
Mér virftist hann — auk margra
annara andlegra hæfileika^gædd-
ur nákvæmlega sömu gáfu, -sem 1-
var beinlausi beitti, er hann bað
Englakonung eins mikils lands og
uxahúð tæki yfir, lét síðan bleyta
hana, renna og rista, svo að úr
varð ’,áiitieg borgarvídd_ Skyld'
þessari orðfimi Þorsteins var til-
hneiging hans til orðaleika og lít-
ils háttar fnargbreytinga, er smn-
ar voru meinlegar.
Þorsteinn Arnljótsson var íxik-
vfs maður, fetaði sig áfram eftir
braut beinna áiyktana. Virtist mér
hann þá stundum lenda fyrir utan
garða veruleikans, honum sjást yf-
ir forsendur, seiri eigi mátti
gleyma. Það var eigi hægðarleik-
ur að þoka sannfæring hans um
set, sem oft verður reyndin á um
menn með slíku gáfnafari. En
hann var líka mikill leiftramaðnr.
*) Eg minnist tveggja kvenna, er
tölutiu ramíslenzkt mál og bragö-
mikíö. önnur var gáfukonan mikla,
Katrin Einarsdóttir, móöir Einars
Benedikssonar skálds. Voru þau
skyld í ættir fram, Arnljótur prestur
og Katrín. Hin var frú Eiísabet
Sveinsdóttir, kona Björns Jónssonar,
ritstjóra og ráöherra.
Um hann mátti með sanni segja
sem um Odd Hjaltalfn, að "önd
lians var auðug” og “bjó í skyndi”
“kátlegar kynjamyndir”, “skjald-
meyjar, skrípiti-öll og skóga hug-
mynda”. Hann er án efa langsam-
lega mesti andans maður, er komið
hcfir í íslenzka kaupmannastétt.
Skjótt varð eg þese var, er eg
dvaldist í Þórshöfn, að eigi voru all
ir honum vinveittir norður þar.
Þótt allir könnuðust við hæfileika
hans frábæra, var sumum eigi um
hann gefið, og kynst hefi eg mönn-
um, er mér virtust bera til hans
kaldan hug. Eg gerði mér nokkurt
far ujp að grafasrt fyrir, hvað ylli,
en varð lítils vísari. Menn játuðu,
að hann væri áreiðanlegur í við-
skiftum og seldi vandaðar vörur.
En mér virtist stöku mönnum
finnast líkt um hann og Þorgils
Höllusyni um Snorra goða, að þeir
hefðu kent kaldra ráða undan
rifjum hans. Sumir kölftiðu hann
eigi allan þar sem hann væri séð-
ur.
Eg get eigi skorið úr þvf, hvorki
af þekkingu né eiginreynslu, hvort
eða að hverju þetta álit á honum
hefir haflt við rök að styðjast. Eg
hefi engar sögur af honum heyrt,
er af verði ráðin undirhyggja eða
bragðvísi. En veikir eiga ekki
sömu vopna völ sem heilbrigðir.
’Þeir geta ekki eins beitt sér í ná-
vfgi, þeim eru lokuð sund, sem
beilum er auðsiglt uin. Því verð-
ur kænskan óhrausts' athvarf.
Ætla verður, að vainmættið hafi
aukið ráðabrögð ívars beinlausa_
En heyrum, hvað vinurinn, hr. Jón
Guðmundsson mælti yfir kistu
hane, í návist hö'ggra ástvina:
“Oft furðaði mig á þvf, að allir
sem þektu hann, skyldu ekki virða
hann og elska, jafn-aðlaðandi mað-
ur og hann var”. — — “Eitt hið
allra sorglegasta við jarðlífið eru
sannindi þess, að “eins líf er ann-
ars dauði”.------“Eyrir utan hina
harðvígu samkepni á aðra hönd
þarf hann að glíma við ýinsar
lægstu hvatir mannanna, eigin-
girnina og alt hennar afsprengi. En
hann stóð ver að vdgi í þessari bar-
áttu ep þeir, sem hafa heilum lim-
um á að skipa/ Hann varð því að
neyta þeirra krafta, er hann hafði
umfram aðra, vitsmunanna, en þau
vopn eru ekki eins sýnileg í dag-
lega lífinu. Og af því að skamm-
sýnum mönnuin virtist leiðin hér
svo auðveld til sigurs, en’ urðu að
lúta hinu ósýnilega afli, fánst þeim
það svo auðiriýjandi”. Höf. bætir
þvf við, að Þorsteinn Arnljótsson
hafi i þessu efni farið vel með vit
sitt. En er ( kki hætt við. að þeir
bregði fyrir sig' ráð- eða lögkrók-
um, vitsmunirnir, er með er sótt í
“harðvígri samkepni” og í “glímu
við ýmsar lægstu hvatir mann-
anna, eigingirnina og alt hennar
a?.-p: engi”?
I -■ Mi hans n:á finna sittlivað,
sem hrundið gat írá honuin og
valdið andúð i gaið hans. Á þ/í
áttu gáfur hans sök, að gletni hans
og meinyrði bæ'ði hæfðu og b'tu,
svo að um sár þuifti að bixidu eft-
tir eggjar þeirra og odda. Það
leyndi sér eklji, að hún var sterk
í honum hvötin sú, sem fornöld
gerði men.n að bardaga- og víga-
mönnum, en í nútíð að málaferla
og deilumönnum. Liktist hann hér
ívari beinlausa. Hann vildi áreið-
anlega ekki láta hlut sinn. Það
var eðli hans fjarri, það boðorð, að
sá skyldi vægja, sem vit hefði
meira. Þess varð eg var þennam
stutta tíma, sem eg dvaldisfc á
heimili hans, að hann gat með
kappi deilt um smámuni. Það'bjó
í honum eitthvað af því eðli, sem
verður strá að deiluefni, iíkt og
skáldið mikla kemst að rfrði. Það
er eins og sumum sé þras og þræt-
ur nauðsynlegt fjörlyf eður örv-
andi drykkur, er varnar önd þeirra
að trénast eða verða að stöðupolli.
Eg hygg, að þeir feðgar, séra Arn-
Ijótur og Þorsteinn, hafi átt
heima í þessum flokki, enda var
Amljótur f báðar ættir af bardaga-
blóði runninn og alinn upp í ófrið-
ar og illindasveit_ Er og hætt við,
að fábreytni og fásinni á útskaga
eða í menningarsnauðri sveit
magni bardagahvötina, auki deilu-
þörfina.
Þorsteini Arnljótssyni var hér
sjaldgæflega farið. Hann var
gæddur næmum og liprum skiln-
ingi listamannsins á mörgu því, er
henda má breyska bræður á illa
vúrðuðum æfivegi. Hann hafði
þörf á að glíma við höfuðgátuna
þá, hvað leyndist bak við tjald
lífs og dauða, í hvert horf skyldi
haldið í dómum og líferni gegn lík-
um. En hann Var jafnframt mála-
flultningsmaður, er fyrir hvern
mun vildi slgrast á andstæðingi eð
ur andmælanda, og varð þess
snemma vart. Eöðurfrændi hans,
Sæmundur Bjarnhéðinsson. er var
honum unguin isamtíða á Bægisá,
hefir sagt mér, að hann hafi þá ver-
ið óvæginn og fylginn sér f kapp-
ræðum. Annar maður, nákominn
og nákunnugur Þorsteini, hefir
sagt mér, að hann hafi á fyrri árum
verið mun harðsnúnari í orðasenn-
um en faðir lfans. Séra Arnljótur
hafi stundum látið undan sfga, ját-
að rðkum andmælanda. Þorsteinn
hafi alt af setið fas.tur við sinn
keip. Þá er þanhig er barist, er
mönnum meira um það'íiugað að
verða ofan á heldur en hitt, hvað
satt sé og rétt. Leikmanni virðist
málflutningsgáfan hættuleg, ekki
óskyld sverðunum fornu, er þau á-
lög hvíldu á, að þau skyldu vinna
níðingsverk.
Einatt stefndi Þorsteinn mönn-
um, að því er mér er sagt af
manni, er hér má ger,st um vita,
Steingrími sýslumanni Jónssyni.
Yar þá réttarþing stundum háð
inni hjá þonum sjúkum, einkum ef
um smámál yar deilt, Reyndist
hann þá oft sáttfús, og sýndist svo,
sem hann hefði eigi stefnt í ábata-
skyni. Þess varð eg og áskynja,
er eg var gestur lians, að menn
leituðu ráða hans í málsóknum, og
að hann lét sér ant um skjólstæð-
ínga sína. í okkar stuttu viðkynn-
ingu þóttist eg taka eftir ýmsu í
fari hans, er gerir menn að vinum
vina sinna og óvinum óvina sinna.
Þótt hann væri stundum mein-
yrtur, sem fyr er ritað, var hann
ekki einn þeirra, sem öllum niðra,
Sá var ekki formælandalaus, er
hann varði, hvort sem í hlut átti
maður eða málstaður. Og hvað
sem leið ráðum hans og krókaleið-
uin, er sumum stóð beygur af, er
víst, að honum var ólagið að
“muldra” sannfæring sína “ofan í
bringu”, sem skáldið kveður. En
aldreí skaust honum kurteisin í
orðaskiftum, þá er eg hlýddi á_ En
samfara deilulund hans var mikil
ihlýja, er aflaði honum einlægra
velunnara og vina. Hann var mik-
ilLdyrir sér í ástúð og andúð, gerr
úr “frosti og funa”.
Hann tók þátt f kosningasnerr-
um í kjördæmi og sveit. Eg eía
eigi, að hann hafi reynst þar lið-
fær á við ýmsa heilbrigða. í þjóð-
félagsmálum var hann heldur í-
haldssamur, og var þar í mörgum
efnum svipaðrar skoðunar og fað-
ir hans hélt fram í “Auðfræði”
sinni. Sairtt var hann mannúðar-
maður, reyndist vel fátækum, að
því er mérer sagt af vandalausum,
léði og hjálpaði, þar er aðvir höfðu
synjað. Hr. Jón Guðmundsson rit-
ar: “Það var engin tilviljun, að
flestir fátæklingarnir hér voru
reikningsmenn Þorsteins Arnljóts-
sona”. Og hann segir síðar: “Hygg
eg, að flestir hér kveðji hann með
hlýjum hug, en þó sérstaklega
smælingjarnir”.
Y.
f upphafi ritgerðar bessarar vék
eg að því, að hann hefði eigi verið
gæfumaður. Ef til vill mælti eg
þar að nokkru eins og svonefnd
heilbrigð skynsemi eða fávísar kon-
ur tala. Það er ekki auðskorið úr
þvf, hver er gæfumaður. Oft leyn-
ist gæfa í ógæfulíki og ógæfa í
gæfulíki. öllu má venjast að
nokkru, meira að segja löngum
veikíndum og jafnvel fangelsisvist.
Að lokum örfáar athugasemdir
um þetta efni.
Á það má benda þeim, sem hyggja
gæfuna fólgna í gleði, að glaðværð
og gamansemi léku oft við legu-
rúm hans. Hr. Jón Guðmundsson
ritar: "Oft kom eg hryggur í huga
inn til hans, en aldrei hafði eg
RICH IN VITAMINES
dvalið þar lengi svo, að mér yrði
ekki léfct f skapi”_ Og hann bætir
við: “En bjartsýni hans var öðru-
vísi háttað en flestra annara.
■Hann reyndi aldrei að villa sér
sýn á hlutunum og lífinu, með þvf
að einblína á aðra libðina, en forð-
ast hlna. /Það verður flestum,
þegar þeir vilja gleðja sig og aðra,
að draga gleymskuhulu yfir skugga
hliðina og snúa sér að birtunni. En
betta verður skammgóður vermir,
því að þegar til athafnanna kemur
vita jafnan báðar hliðarnar að”,
-------“En hann reyndi ekki til að
fá menn til að gleyma því, sem að
emaði, heldur til að líta á það með
augum hins sannþroskaða manns’.
Alt er þetta vel og réttilega athug-
að. Hvorki hæfileikar hans né að-
staða veittu honum færi á að
hugga sig á nokkurri lífslygi, sem
Ibsen kallar. Hver dagur og hver
leifturstutt stund mintu hann á
æfiböl hans. Hann vænti héðan í
frá einskis bata, ekki metorða né
meiri auðs. Hann gat ekki skift
um stöðu, trauðla um aðseturstað.
Hann gat ekki vænst mikillar and-
legrar þroskabótar, því síður meiri
lærdóms. Hann varð að horfast f
augu við beiskan sannleikann,
hugga sig við hann eða lifa án
huggunar. Hann átti því láni að
fagna, að sú gæfa, sem honum
hlotnaðist, var ólogin, ófölsuð-
Hún var raunsönn sem sjúkdómur
hans og æfiböl, var samgróin per-
sónuleik hans og hugarauði, en
hvíldi ekki á utanverðum sjóðum,
né gögnum, né draumskrökum. Því
var hún líka ósvikin, huggun sú og! hljóði. En þunglyndið lifir undir
hressing, er frá honum lagði tillrósemd og glaðværð og annrík:
þunglyndra og þjáðra. 1 líflsins, líkt og áin líður áfram und-
Skyit þessu er það, að hann var, *r fagurbláum ísum. Það verpur
undir niðrl hógvær og lítillátur,, stundum raunaroða á mál Þor-
MAKE PERFECT BREAD
svo að eg veit eigi til víss, hvort
hann hefði að nokkru tekið sér of-
angreind orð í munn. Hann var
— “utan til að sjá” — alt af hfeims-
maður og gleðimaður, mikiil
nautnamaður að eðlisfari. 1 fasi
hans og háttum minti fátt á helgan
mann. En taki menn samt eftir
orðunum, er t'lfærð voru eftir hon-
um: “Eg hefí þá eðlilega sloppið
við að verða hégómamaður”. Vík-
ur hann hér ekki að því, að hann
hafi fengið nokkrar “bölvabætur”,
eigi óskyldar því, er skáldið minn-
ist á?
En eitt böl sæfctist enginn við
fullum sáttum: að fá ekki neytt
■bestu hæfileika sinna. 1 sárinu
því, sem kalla má að njóta eín
ekki, svíður meina sárast. Sú und
er harmur, sem að vísu getur hem-
að yfir og bera má í leynd og
fanst i’átt til um framkvæmdir sín-
ar og störf. Hann var svo mikill
vitmaður, að hann gat hvorki talið
sér trú um, að hann hefði gert það,
sem hann liafði eigi gert, né mikl-
a».t af kaupmannsgróða sínum,
sem sumum óvitrum stéttarbræðr-
um hans og fjárhappamönnum
stríðsáranna veittist raunaiega
aiiðvelt. Haiin sá líka mumnr
%
aðmikla á því, sem var og verða
mátti, hvað hann var og hefði get>
að orðið. Af þessu spratt hæ
vei^ka, sem alt af er hið “fegursta
blóm”. Hann ritar 5. mars 1920:
“Eg veit vel, að eg hefi ekkert
verulegt mér til ágætls, þó að úr
mér kynni eitthvað að hafa orðið,
ef eg hefði fengið að njóta fullrar
heilsu og líkamskrafta. En eg hefi
þá eðlilega sloppið við að verða
hégómamaður”. Þessi máttvana I
sjúklingur, sem framkvæma virtist
mikið eftir heilsu og biluðu lík-1
amsafli, ásakar sjálfan sig lum j
framkvæmdarleysi: “Eg hefi nóg
af góðum ásetningi, en fram-
kvæmdirnar verða, því miður, oft-
ast nær minni”, skrifar hann (3.
júlí 1920). Þessi hæverska hans var
áreiðanlega ekki uppgerð ein.
Hennar varð vart í viðtali og við-
kynning. Þá er honum voru stund-
um þakkaðar veitingar eða ýmis-
konar greiði, var eins og honum
steins Arnljótssonar, er hann minn
ist á kjör sín. Hann skrifar liaust-
ið 1919: “Áður sáu augun alstaðar
sóickin, vonirnai voi. i margar, og
yfir þe/m fegurð fjarlægðarinn'i".
og æfiárin voru þá ekki talin. En
nú er þetta eðlilega mjög á annan
veg”. í bréfi, ritnu rúmu ári fyrir
andlát hans, segir hann um sig og
systur sína, að þau geti ekki “sest
á sólskinisblett í heiði, þótt við sjá-
um og vitum, hvar sólin skín”. —
— — Mér er minnisstæð seinasta
nóttin, sem eg gísti hjá honum.
Við ræddum um annað líf. Hon-
um fanst lífið autt og ömulegt, er
á æfina leið, og vinir og ástvinir
“hryndu niður kringum mann”, ef
ekkert væri í vændum hinum meg-
in nema nóttin og myrkrið. Hann.
kvaðst mjög hafa reynt að sann-
fgerast um ódauðleik sálarinnar, en
eigi hefði 'sér fcekist það að fullu.
Þó hallaðist hann miklu fremur
en hitt að framhaldi persónulegs
lífs eftir dauðann. Virtist mér
hann einkum ráða það af merki-
legu fyrirbrigði, ér fyrir hann sjálf-
an bar á Sauðanesi. Því miður,
get eg eigi lýst, hversu rödd og
orðaval önduðu djúpri geðshrær-
ingu, trega og eilífðarþrá, er hann
talaði um þetta mikla viðkvæmni
og alvörumál flestra dauðlegra
manna. “Insta þráin” Bojers va"
honum einlæglega móti skapi,
fyndist ekkert að þakka. Hefi eg ,
.. . . , ... , . þótti hún alt of vonlítil og myrk
fáum kynst honum líkum í þessu 1
efni. Mér virðist vafamál, hvort
svo iítið hefir oiðið úr honum, sem |
honum hefir fundist. Ef hann |
skyidi veröa kvaddnr til þess, ein |
lu erstaðar upp við Urðarbrunn j
,,, . _ , „ . . , furða, þótt hann æli í brjósti rfka
lifsins, að gera ‘kiiagrein fynr þvf,
sýn. Þessa dimmu ágústnótt hefðf
skilinngur minn mátt Lvessast á
því hversu harmar og söknuður
auka trúarþörf og styrkja á þann
hátt fci’ú á annað líf. Var síst
er honum var léð til að auka og
æxla, getur hann, að líkindum, tal-
ið sér til afsökunar gildari rök, en
flestir í hinni fjölskipuðu sveit, er
lítt hefir auðnast að ávaxta pund
sitt. Sýnfcst heilsubrestur hans
hinn mikli því á ýmsa vegu hafa
haft heilsusamleg og göfug áhrif á
skapgerð hans og hjarta^
Margt sést út um sjúkraglugg-
ann, er eigi s£st úr heilbrigðs dyr-
um:
“Farsældarkjarnann finn eg rétta
fyrir vanhellsu líkamans,”
kveður gamalt íslenzkt skáld (Jón
Þorláksson). Hann á sennilega við,
að þá rísi það af dvala, undrið
mikla, sem í gamla daga var kall-
að sál, og kenni os.s að greina gull
sálarfriðar og siðlegra verðmætf;
frá iíkamlegom nautnum og hé
góma þessa heims. Nú þrýtur mig
þrá eftlr öðru lífi, þessi mikli at-
gervismaður, er fæddur virtist til
fagnandi nautna og stórra starfa,
sem konungurinn í “Svörtu eyjun-
um” fyrir þúsundum ára.
Saga Þorstein.s Arnljótssonar «r
örlagasaga, einstök í árbókum
þjóðar vorra. Hún geymir stór-
merkilegan fróleik um mannlegt
líf. Því hefi eg sagt eins rs^kilega
frá henni og mér var unt. Hún
sýnir, að lífið á margra kqsta völ.
Þótt þetta eða hitt bregðist, má f
staðinn fá annað, er gagna má.
Hér veltur mest á sjálfum þér, á
“innra manninum”, á elju þinni og
fundvísi, að þú veljir þér verkefni
eftir kröftum og allri afstöðu.
Harðúð lífsis sviftir þig heilsu og
líkamsmætti, hindur þig við rújpið
langa æfi. Hún hrífuú að mestu
frá þér bækurnar, þótt þær séu
þekking á Þorsteini Arnljótssyni, sæta.sta ljós og yndi lífs þíns. Hún