Heimskringla - 12.09.1923, Síða 5

WINNIPEG, 12. SEPT. 1923
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐA.
ingu ha<£ði. Eg koypti af veikum
mætti ermahnappa úr gullreknu
rósaetáli, keypti þá hjarklaust, af
litlum efnum, ])ótt dýrir væru,
bæði sem fórn á altari kynflokks
míns, og sem endurminningu um
þetta undursamlega land og þjóð;
og eg vona að þeir muni hendi
fylgja meðan eg lifi.
Þessir þrír dagar, sem eg var í
Japan, eru áreiðanlega einkenniieg-
astir og viðburðaríkastir dagar í
lífi mfnu. Alt var svo óumræðilega
frábrevtilegt öllu, sem eg hefi séð,
áðui' og síðan, frá jtví eg leit
Euyijama hinn snævi krýnda í
fyrsta sinn, þangað til eg misti
sjónir á síðasfa dvergsmáa uppskip-
unarþrælnum í Nagasaki, í rauð- og
blárósóttum léreftsstakki, gerðum
úr amerískum hveitipoka. Það var
ekki því líkt, að koma til annar®
lands, eða annarar heimsálfu; það
var eins og að koma á annan hnött,
eða kannske öllu heldur eins og að
vera í þrjá daga luktur í álfahömr-
um. Það var dvergabragur á öllu.
Húsin eins og spilahús, mennirnir
eins og dvergar, akrarnir og aldin-
garðarnir, sem erjaðir væru af
Þumalínu. En sérstaklega bar frá
um snildartfraginn og listablæinn
sem yfir öllu hvíldi. Hvað eina
sem gert er, smátt sem stórt, er
gort af þeirri snild og smekk að tii
grundvallar hlýtur að liggja lisia-
gáfa meðfædd úr móðurlíft og inn-
rætt elska og virðing fyrir öllu
fögru frá blautu barnsbeini. Eg
held að ef maður ritaði íangamark
sitt í duftið á einhverju strætinu í
Kyoto og ef hann gerð! það a£
snild, þá myndi götusópurinn iáta
það í friði. Og þjóðin senniiega
síðar byggja yfir það dálítið hús,
guðdómlegt dvergasmíði úr gagn-
sæju kristallsgleri, eftirkomendum
til augnfróunar um ókomnai' aldir.
----------XXX------:---
Stríð vofir enn yfir.
segir Anatole France.
Nýlega var afhjúpuð mynda-
stytta sósíalistaforingjans franska,
Jeans Jaurés, sem myctur var í
mat.söluhúsi í París snemma í ágúst
1914, sökum þess hann var eindreg-
ið á móti stríðinu. Morðið framdi
ofstæki.sfullur þjóðveldissinni. Á
minningai'hátíðinni las formaður
verkamannsdeildar aiþjóða sam-
bandsins, bréf frá Anatole Erance.
Hann er nú 'áttræður, meðlimur
Akadenísins franska — hinna féri-
tíu ódauðlegu. — Þesai heimsfrægi
háðfugi, sagnaritari, eldheiti um-
bótamaður, skáldsagna höfundur,
og svo frábær ritsnillingur, að eng-
inn þeirra, sem við ritsmíðar fæst,
kann eins vel að halda á penna eins
og hann, og af öllum sem bókment-
ir þekkja og bera skyn á þær, er
talinn stærstur núlifandi rit-
höfundur NorðUrálfunnar, — hann
fordæmir fulltrúaþingið franska
fyrir gerðir þess, og segir að Norð-
urálfan nötri á hyldýpisbarmi yfir-
vofandi styrjaldar, sökum heimsku
og fáfræði þeirra sem með völdin
fara. Bréf hans er þannig:
“Eins og 1914, vofir stríð enn yfir.
Allir, sem við stjórnvöl Erakk-
lands sitja játa það og lýsa því ský-
Jaust yfir.
“Oss var sagt þá skelfingar síð-
ustu manndrápshryöjunnar urðu
svo langvinnar, sem raun varð á:
‘Þetta verður síðasta ■atríðið’. Nú
segja þeir oss:
“Búið yður undir stríð. Það dyn-
ur yfir innan tuttugu ára, tíu ára
eða jafnvel fyr. Það getur skollið
á undir eins, ef vér sleppum Ruhr,
sem byrgir Þjóðverja upp með skot-
færum’.
“Eg veit ]>að ekki. Eg dirfist
ekki að segja, að það geti ekki
komið fyrir. En hverjum er um að
kenna? Hafa ekki stjórnmála-
menn vorir gert alt sem í þeirra
valdi stóð, til að koma af stað
stríði, og flýtt fyrir þvf alt sem
þeir gátu. Þessu yfirvofandi stríði,
sem þeir nú eru að spá um? Þeir
hafa ekki unnið að því að tryggja
friðinn. Eg get sagt yður það, að
hærri stéttirnar geba ekki og vilja
ekki halda við friði.
“Stríðið hefir, sannast að segja,
enn ekki tekið enda. Þér sjáið það
sjálfir, að “þér hafið alt af verið í
stríði, sfðan vopnahléið var samið.
Hvaða ó,rækari ófriðartákn getið
þér sýnt, en að hrifsa undir yður
Ruhr?
“Þeir af oss, sem grynzt vaða,
gusa mest. Þeir segja oss, að það
nauðsynieg trygging fyrir greiðslu
skaðabótanna. En haldið þér
ekki, að friðsamlegt samkomulag
við nágrannaþjóð vora, sem er
mannfleiri og á iðnað í stærri stíl,
og víðtækari verzlunar- og við-
skiftabönd hefði ekki verið heppi-
legra, og gefið oss meira í aðra
hönd, heldur en þessi hertaka, sem
þegar er orðin svo dýrkeypt.
“Hvað er orðið úr oss sem þjóð?
Hvaða, svívirðingarmók erum vér
fallnir í? Yér erum jafnvel hætt-
ir að hugsa nokkuð um oss sjálfa,
en vörpum öllum okkar áhyggjum
og málefnum upp á fulltrúaþingið,
sem er með oss á hraðri ferð til
eyðileggingar. Og það gerir það
ekki af neinum leiftrandi augna-
bliks sjónhverfmgum yfirburða
mannvits, heldur af einskæi'ri
heimsku og fáfræði. Eigum vér að
feia þessum herrum í hendur for-
lög vor og framtíð í það óendan-
fega?
“Landar góðir! Rísið upp! Hlust-
ið á rödd Jaurés. Eimm árum fyr
ir strfðið sagði þessi mikli maður:
“Eg hefi trú á sameiginlegu frið-
arþingi fyrir alla Evrópu. Eg hefi
trú á enöumýjuðu bandalagi
Erakklands, Englands og Þýzka-
lands!
“í ræðu, sem hann flutti í Lyons,
2S. júlí 1914, rétt áður en stríðið
skall á, fórust Jaurés þannig orð:
“Vér höfum aldrei verið í ægi-
legra og sorglegra ástandi, en nú á
þessari stundu.
Hlustið landar minir! Hlustið á
manninn, sem aldrei brast vit né
fyrirhyggju! Hlustið á hann, sem
þér hafið komið hér saman til að
heiðra í dag. Yér höfum aldrei ver-
ið í hörmulegra og sorglegra á-
standi, en því sem skammsýni og
yfirsjónir vorra núverandi stjórn-
enda hafa steypt oss í”.
Sigtr. Ágústsson
þýddi úr
“Cunent Opinion.”
----------XXX-----------
Guðni Gestsson.
Þann 18. j.iVní síðastl. andaðist
að heimili sínu í Eyford-bygð í
Norður Dakota bóndinn Guðni
Gestson, eftir stutta legu i 1-ungna-
bólgu.
Guðni Gestson var ættaður af
Langanesi. Tvo bræður átti hann
í íslenzku byginni í grend við sig.
Sigurjón var lengi búsettur á
næstu jörð við Guðna, en er nú í
Grafton, en Jóhann er búsettur í
Garðarbygð. Hafa þeir bræður
allir notið álits í bygð sinni sem
nýtir menn og drengir góðir.
Guðni var fæddur 2. maí 18C2.
Kom hann til Ameríku 1887. Ari
síðar giftist hann fyrri konu sinni,
| Guðlaugu Jónsdóttur. Bjuggu þau
í Eyford-bygðinni- allan sinn bú-
skap. Voru þau samhent í því að
annast um heimili sitt og börn með
ráðdeild og fyrirhyggju, og bless-
aðist hagur ]>eirra svo, að heimili
þeirra og bú var í beztu röð meðal
bænda í sveitinni. Fjögur af börn-
um þeirra komust til ára. Elizabet,
kona Guðmundar Jónassonar í Ey-
fordbygð; Björg-Þrúður, einnig
þar í sveit, ekkja eftir inhlendan
mann, Sarter að nafni, Magnea
og Gunnlaugur, bæð ógift og til
heimilis í föðurhúsum. Fyrri
konu sína misti Guðni 1902. Varð
hann nú að strfða með börn sín og
bú með þeirri hjálp, sem fáanleg
var, og lánaðist honum að hal'da
saman heimilinu og barnahópnum,
þó oft sé það erfitt, þegar þannig
stendur á.
Ári, 1904 giftist ,Guðni í annað
sinn, önnu Kristjánsdóttur, ekkju
nýkominni frá íslandi með fimm
börn. Er það ekkl ofsögum sagt,
að hann liafi reynst börnum henn-
ar sem besti faðir, og ávann hann
sér kærleika þeirra svo að þau
syrgja hann nú eins og föður.
Tvær dætur eignuðust þau Guðni
og Anna, er báðar eru á lífi, Rut
og Jóhönnu, er nú eru ung-full-
ornar í heimahúsum. Er það auð-
sætt, hve stórt og umfangsmikið
heimili var hér að annast um, en
þeim hjónum hepnaðist það svo
vel, að ekki einungis önnuðust þau
sfna með myndarskap, heldur líka
var það ótalið, er frá þeim gekk til
að liðsinna öðrum. Þau voru sam-
hent f gestrisni og góðhug við þá,
er að garði bar, og var sambúð
þéirra farsæl og góð, og að henni
lokinni ríkir viðkvæmur söknuður
hjá ekkjunni og börnunum eftir
hinn góða eiginmann og heimilis-
föður.
Guðni átti almennum vinsældum
að fagna í nágrenni sínu og bygð.
Vart mun nokkur hafa borið til
hans kala. Hann var fáskiftinn og
friðsamur maður, sem annaðist
fyrst og fremst sinn eigin reit, en í
garð annara réð þó ætíð hjá hon-
um velvild og hjálparhugur. Hýr
í viðmóti og hægur í fasi liélt
hann leið sína í lífinu þannig, að
hann skildi eftir þá tilfinning hjá
þeim, er með honum áttu samleið,
að hann hefði reynst góður sam-
fylgdarmaður og ábyggilegur.
Hann var einlægur trúmaður, sem
hélt sér fast við Kristindómsboð-
skap þann, er hann hafði numið í
æsku, en vildi sneiða hjá deilum
og fiokkadrætti, eftir þvf sem frek-
ast var unt. Um langt skeið hafði
Guðni verið heilsutæpur, og hafði
iegið fleiri lningar legur, en þrátt
fyrir veika krafta var hann elju og
starfsmaður, og búhöldur góð-
ur. Allir, er honum kyntust,
munu minnast hans sem manns, er
enginn svik bjuggu í, heldur kom
fram f einlægni og fölskvaleysi
gagnvart, öllum.
Jarðarförin fór
júnf. Elutti séra
húskveðju, en í
ford töluðu þeir
prestarnir, séra Páll .Sigurðsson og
séra K. K. ólafsson. Útförin var
einhver sú fjölmennasta, er menn
minnast í Eyford bygðinni.
K. K. Ó.
bragð. Þá er fyrirtækinu borgið
þegar slíkir menn gangast fyrir
þvf. Má eg vera með?”
“Þú?” sagði verkfræðingurinn,
“það veit eg nú ekki. Við íslcnd-
ingar höfnm aldrei haft mikið álit
á þér. Hvað gætir þú eiginlega
gert? Þú getur auðvitað farið með j
norður, sem umrenningur, það get-
ur enginn fyrirmunað þér það. En 1
býddu nú við samt; mér datt nokk- J
sjálfur, þótt ekki sé nema eins og
umrenningur.
Þegar búið er að liyggja braut-
ina, verða afurðir'land.sins svo sem
hveiti, grávara, málmar og fleira,
flutt norður að flóa og þaðan til
íslands að sumrinu, afar miklar
byrgðir, því þangað er skamt að
fara frá flóanum, en sjór frosinn
nema sém svarar þrem eða fjórum
mánuðum að sumrinu. Verður þá
uð í hug. Hefurðu nokkurn tíma j ísland uppskipunarstöð og verður
lært bókhald? Verkið er talsvert ■ það ekki svo afleitt fyrir “gamla
umsvifamikið og þarf ýmislegt að ! landið”. Eins og þú veizt, er hægt
bóka. Þi'i gætir, ef til vill, verið j að flytja vörurnar allann veturinn
fram þann 22.
K. K. Óiafsson
kirkjunni á Ey-
báðir, bygðar-
dálítil undirtilla með að bóka”.
“Já, sagði eg, eg get bókað dá-
lítlð og skal hjálpa það sem eg get
ef eg má aðeins vera með.”
“Já, það er gott”, sagði maður-
inn, “eg skal tala um það við liina
og of þeim sýnist ]>að sama og mér
þá skal eg láta þig vita. Annars
verðurðu að fara sem hver annar
óibreyttur umrenningur.”
Mér þótti svo vænt um hve vel
hann tók í þetta, að eg tókst víst
á loft, því eg féll út úr rúminu og
þá vaknaði eg — svo draumurinn
varð ekki lengri. Já, eg skal sc-gja
þér það að mér þótti svo fyrir að
fá ekki áð njóta draumsins lengur
að eg blátt áfram grét, og er mér
þó ekki grátgjarnt.
Það sem bezt er, er það, að eg er
sannfærður um að draumurinn
verður sanndreymi, þó eg auðvit-
að geti ckki sannfært þig fljótlega.
Méð líður altaf vel sfðan mig
dreymdi þetta. Að hugsa til þess,
að íslendingar skuli ætla að vinna
svona saman, það er sannarlega
nægilegt til þess, að halda manni
við. íslendingar, sem öllum mönn-
um öðrum standa framar, þessir
| kongasynir og kongadætur, sem
j mig mynti, að þeir væru í draumn
um, skull ætla að sameina sig í
j slíkri frægðarför norður að Hud-
json’s flóa. Það er dásamlegt!
En nú skal eg skýra fyrir þér,
hvaða þýðingu þetfa verk hefir
fyrir fóstru okkar, Canada.
Já. látum okkur sjá. Þú átt aitaf
heima í Hlíð. Auðvitað, þú ert, ef
eg man rétt, nokkuð vel að þér í
landafræði. Þú veizt sjálfsagt hvar
En til vonar
geta þess, að
hann er vik suður úr íshafinu
hérna nokkur hundruð mílur fyrir
norðan. Þar fyrir vestan er dæld
nokkur, sem Mckenzie fljótið fellur
eftir alla leið norður í íshaf. 1
þeirri dæld, er timbur mikið og
frítt — þar í skógunum eru dýr af
ýmsum tegundum, loðin öll og er
því grávara þar, af.allra beztu teg-
und. Þar eru líka selir og rost-
ungar með ströndum fram og
málmar í jörðu, dýrir og nytsamir.
Málmana fann Mac hinn skoski,
fyrir löngu síðan: en þeir liafa
ekkert verið unnir enn =em kortiið
er.
Nú ætla íslendingar ,með því að
leggja járnbrautina norður að flóa,
hjálpa til að framleiða hina óvið-
jafnanlegu auðlegð, sem hér er að
finna í skauti jarðar. Hér verða þá
fiamleiddar miljónir dala í timbri:
hundruð biljóna dala virði í grá-
vöru og triljóna virði í málmum.
Svo er enn eitt sem ekki má
glieymast. Það á að mýnda stórar
hjarðir, þar nirðra af hreindýrum
og moskusuxum— afar stórar hjarð
^ ir — og svo er víðlendið mikið að
stöðugt
Opið bréf til Jóns í Hlíð
Það er orðið talsvert langt síð-
an við liöfum talast við. Eg býst
helzt við að þú sért búinn að
gleyma mér.
Já, þú veizt að eg er nokkuð
þjóðrækinn og langar mig því tií
að segja þér afar merkilegann
draum, sem mig dreymdi • fyrir ekki
löngu síðan. Einnig langar migjjHudsons flóinn er.
til að skýra fyrir þér ýmislegt í og vara ætla eg að
sambandi við drauminn.
Draumurinn var sem fylgir:
Eg þóttist úti staddur o<g sá eg
fólk vera á talsverðri hreifingu.
Það kom úr ýmsum áttum en flest
úr austur-átt.
Eólk þetta virtist mér vel búið
og myndarlegt mjög, og nokkuð
svo hugsandi. Eg þóttist vita, að
þetta væru að sjálfsögðu íslend-
ingar; því myndarlegra og alvar-
legra fólk þekki eg ekki.
Þá bar þar að mann nokkurn,
sem eg þekti sérstaklega sem einn
á meðal okkar, hér vestra. Sá
maður stendur mjög framarlega á
því eina sviði, sem íslendingar
hafa þótt fremur vankunnandi og
hægfara. Eg læt þig ráma í hvað
eg meina. Hann er einn meðal
hinna allra myndarlegustu Islend-
inga og er þá mikið sagt.
Eg þykist spyrja hann, hverju
þessi hrerfing sæti. “Veistu ]>að
ekki”, segir hann. “Nei ekki veit
eg l>að”, segi eg, “en það þykist eg
sjá að þetta séu íslendingar, eða
er ekki sem mér sýnist?”
“Jú, víst er svo”, segir hann, “en
hreifingin stafar af því, að við er-1 hjarðmenn geta aðeins með einu
til einhverra hafna í
Evrópu. En hvað það verður
skemtilogt! Sem að sjálfsögðu hafa
Islendingar yfirstjórn á því, sem
öðru, samkvæmt draumnum.
Svo er enn eitt. Landar ætla að
fara yfir til Grænlands um leið og!
taka landið af Dönum; því auðvit-j
að eiga þeir landið, eins og Einar
hefir sagt og segir. Þar eru líka
málmar í jörðu og grávara af bestu
tcgund, og ætla Vestur-íslendingar
að starfrækja landið, nema svo sé,
að þið þarna heima viljið taka
það að ykkur. Það er auðvitað það
sama; því alt verður bráðum sam-
Þú skalt svara þessu bréfi í öðru
hvoru blaðinu. Það gerir engan
mismun, hvort blaðið er. Eg kaupi
bæði blöðin, og íslendingar standa
að báðum, og mér er auðvitað vel
við alla Islendinga. Mér þykir vænt
um fólkið íslenzka, og bókment-<
irnar, sem öllum bókmentum eru
fremri, um útsýnið á íslandi, sem
j er eyo dýrðarríkt og dásamlegt og
, um ærlegu byljina á Kaldadal, sem
I Iráfu mér þrek, sem seint lætur yf-
j irbugast. Mér ]>ykir ekki eins vænt
| um Ulukeldu og Ódáðahraun, en
' Hklega ætti maður nú samt að láta
, sér þykja jafnvænt um það eins og
hitt.
j Já, norður að Hudsons flóa! All-
j ir, allir! Tökum grænland um leið!
! Elytjum auðæfi fóstru okkar til ís-
, lands, og gerum gamla landið
þannig að miðstöð framkvæmda
j hinna þrekmiklu aðalsmanna, af-
komenda glæsimenna þeirra, er
fyrrum skipuðu alþingi á Þingvelli,
þá er Njáll og Þorgeir sögðu upp
lög er land skyldu byggja.’”
Þetta kvað við í huga mínum
þá er eg hrapaði út úr rúminu,
sem var afleiðing draumsins mikla,
eiginlegt milli Austur- og Vestur cins sagði þér áður.
um að búa okkur undir hina fyrir-
huguðu ferð til Hudsons flóans.
Við ætlum nefnileiga að byggja
hina fyrirhuguðu járnbraut þang-
að norður, og mun þig ekki undra
þótt slíkt olli hreifingu.”
“Er ]>að mögulegt?” spurði eg,
“og (ætla nokkrir innlendir að
vera með?”
“Já, fáeinir innlendir ætla að
verða með, en íslendingar hafa
alla yfirstjórn á verkinu. Þeir ætla
nú að taka saman höndum allir
— já allir — og vinna þetta mikla
]>árfaverk, sem svo lengi hefir
dregist að til minkunar er. öllum
sérmálum sínum"’ ætla þeir nú að
gleyma. Það sem þeim hefir á milli
borið, ef það hefir þá nokkuð ver-
ið, hefir verið aðeins lítilfjörlegur
misskilningur.”
“Auðvitað”, þóttist eg segja. “Er
það þó ekki gaman að íslendingar
þessir snillingar, skuli hafa tekið
að sér verkið, og ætla að verða
svona samtaka! Það er hreint af-
íslendinga. Er það ekki rétt at-
hugað hjá mér?”
Heyrðu! Eg ætla að koma heim
til íslands 1930. Þá verður þessu
verki, járnbrautarlagningunni og
fleiru lokið, og þá vona eg að geta
talað við þig þarna í Hlíð.
Vertu nú sæll á meðan. Eg hitti
þig að máli 1930, og þá skal eg
segja þér nánar alt um járnbraut-
ina og flugvélarnar.
Þinn sami og áður,
J. E.
Om
móti komist í kring um hjarðir
sínar, svo í tíma sé. Þeir geta
hvorki gengið, farið á hestbaki eða
ekið f bifreiðum eða öðrum reið-
úm, heldur verða þeir blátt áfram
að fljúga í kring. Verða flugvél-
arnar líkar afar stórum drekaflug-
um eðá gömmum, sem renna sér um
geyminn eins og valir eftir bráð.
Er haldið að þeim muni helzt tak-
ast að halda hjörðunum saman
með þessu eina móti.
Það er ómögulegt að gjöra þér
ljóst hvað víðlendið er mikið með
því að segja þér frá því. Þú
verður að fá þér gamm og fljúga
norður sjálfur. Þá er ekki ómögu-
legt að þú gætir fengið dálitla
hugmynd um hvað um er að vgra
þarna norður frá.
Eg er ekki lítið upp með mér af
því, að vita til þoss, að Islendingar
skuli ætla að takast á hendur slíkt
verk, sem þetta, fóetru vorri til
frama og farsældar,- samhnga og
sammála, og að mega vera með
f
SKILNINGSTRÉÐ.
Edens garðurinn, Adam var
og Evu, fenginn til bústaðar,
þar var mikið um epla auð. —
Ungu hjónunum Jahve bauð
að vera frjósöm, svo fjölgaði
fólkið, á nýju jörðinni.
Garðurinn allur inndæll var,
eplin voru svo fögur þar.
Hjónin, þau leiddust eik frá eik,
ung-gæðingsleg og hörunds bleik.
— Það verður ei við öllu séð —
þau álpuðust beint á skilnings-tréð.
1>eim var bannaður biti sá,
er blakti þar fögru limi á,
svo girnilegur og gríðar stór, —
þið getið nærri hvernig fór.
Það fall, er kostaði fórn og þraut
, var fyrsta ljósið á mannlífs braut.
IEn það sem flesta furðar á,
í fyrsta sinn Jahve reiddist þá,
Iog setti byrstur bræði með, |
brynjaðan vörð um lífsins-tréð, ,
Iog ungu hjónin með heitingum s
lirakin voru úr garðinum. í
S !
-f Það getur hver einn sjálfur séð,
Iað svo er það enn með skilningstréð.
c Úr kirkjufélags klerka hjörð, §
IKerúbar um það halda vörð. *
Svo lýðurinn að heimskra hátt 4
Ihugsi lítið, og viti fátt. !
i
IHann Adam á nafna’ og nyðja enn,
svo nýta og góða kennimenn! |
sem ei vilja líta ávöxt þann,
er opinberar þeim sannleikann, *
en offra kreddunum andans rækt, "
— Adams nafnið er sögufrægt. r
B. P. ”
! i
o
|PURixy FtlOUP j
98lb«.
"More Bread and Better Bread ”
and Better Pastry too.
U5E IT IN ALL YOUR BAKING