Heimskringla - 26.09.1923, Blaðsíða 4

4 BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. SEPT. 1923.
HEIMSKRINGLA
(ft«fuO 18M)
Kmuc ót t kverjam Ml«Tlk«i!ecL
ElgeDdor:
THE VIKíNG PRESS, LTD.
■SS og K55 SARGBXT AVK., WINNIPRG,
Taloloolt N-053T
TrrTS Sla«alu nr S3.00 |r(M(«rIn fc««r«-
krt tjrrlr frnaa Allar kor(«alr Ma4W
riSuunl MaWalaa.
STEFÁN EINARSSON, ritstjóri.
H. ELIASSON, ráðsmaSur.
Utaotakrlft tiifi klaViIan
HelmMkrlnsrla Newi <& PabllMh.lns Co.
Lessee of
THH TIKIIfO PRBM, Ltl^ Bax HTt,
Wtnafifef, ilaa.
Otaaáikrtft tU rlUrtfiéraai
EBITOR HJBIMSKRIITOLA, Dox Ufl
Wlnnipmar. Maau
The ‘Heimsk»4ng:laM is printed and pub-
iished by Heimskringla News and
Publishlngr Co., 853-855 Sargent Are.
Winnipeg, Manitoba. Telephone N-6637.
WINNIPEG, MANITOBA, 26. SEPT. 1923.
Lögberg yeður elginn.
Þá er Heimskringla hélt því fram, að hin
hrjóstruga innreið kristninnar í Noregi hefði
orðið bani norrænunnar þar í landi, og að
nærri hefði höggið, að henni væru gerð sömu
skil á Islandi, því að norrænan var þar að
minsta kosti byrgð inni í kví og sætti þess
utan ýmsum óbeinum ágangi frú útsendurum
konunganna í Noregi, þá bjóst heimskringla
við, að Lögberg reyndi að færa rök fyrir
því, að svo hefði ekki verið. En því fer
fjarri, að blaðið reyni það í svaragrein sinni
s. 1. viku. Erfiðleikarnir á því hafa auðsæi-
lega vaxið blaðinu í augum, enda gera þeir
það fleirum. 1 stað þessara raka, veður
blaðið langan krapa elg um heiðindóms-
anda Heimskringlu og allra sem að hénni
standa. Og í fuminu sem á ritstjórann
kemur um leið, lýsir hann norrænu eðli þann-
ig, að það sé trúlaust eða heiðið, heiftþrung-
ið, rán- og drápgjarnt, óskírlíft og ágjarnt.
Lýsing þessi á norrænu eðli eða forn-ís-
lenzku hugsjónalífi, sómir illa hverjum gyð-
inglegum trúboða og situr alls ekki á þeim
manni, sem af norrænaberginu er sjálfur
brotinn. En Þetta var eini kosturinn fyrir
Lögberg til þess að sýna lit á að hnekkja því,
er í greinum Heimskringlu var haldið fram.
En um.það segir Heimskringlu hugur, að á
þau ummæii Lögbergs verði litið þann veg
af góðum Íslendingum. sem blaðið með
þeim hefir sýnf sig þjóðrækið til.
Lögberg spyr um ávexti af trú forfeðra
Islendinga eða hinna “heiðnu” manna sem
það kallar. Virðist blaðinu, sem að þar geti
ekki verið um auðugan garð að gresja.
Fyrir kristni stofnsettu Islendingar samt al-
þingi. Ein ailsherjarlög voru þá samin fyrir
land alt. Þá var byrja^ að stjórna eftir
þingræði. Deilumál manna voru þá gerð
upp á friðsamlegan hátt. Er þetta þeim
mun merkiiegra, sem það tíðkaðist þá
hvergi í heimi. Menn þeir, Úlfljótur og
Grímur geitskór, sem frömuðir gerðust þess-
ara framkvæmda, voru heittrúaðir og ágæt-
ustu menn. Hinn síðar nefndi gaf hinu op-
inbera það sem hann vann fyrir, sem ber
vott um alt annað en ágirnd. 1 lögum Úlf-
ljóts eru goðin sífelt tekin til vitnis, s.br.
“svo hjálpi mér Freyr og Njörður og Áss
hinn almáttki.” Ber það vott um lotningu
þá, er hann bar fyrir guðunum, enda herm-
ir sagan, að hann hafi verið mjög trúaður
maður. Heimskringlu leiðist að þurfa að
vera að tyggja þetta upp, sem á allra vitund
er, fyrir Lögberg, eins og skólakrakka, en
úr því það spyr, verður ekki hjá því kom-
ist. Stofnun þingræðis á Islandi, er ljósasti
vottur um vitsmuni og þjóðar-þroska for-
feðranna. Og ekkert hefir borið heillaríkari
ávexti fyrir landið en það. Hvorki fyr né
síðar hefir þjóðin aðhafst neitt, er aðra eins
birtu legði af og heill fyrir land og lýð.
Þannig komu nú áhrif “heiðninnar” fram
í fornöld. ]Jm áhrif þessara fornmanna í
nútíðinni mætti ^einnig tala, því það eymir
víða eftir af þeim hjá Islendingum. Alþingi
varð gróðrarreitur og mentalind hins bezta
hjá íslenzku þjóðinni. Og í fari hennar sjást
glögg dæmi áhrifanna. En sleppum því.
Annað liggur fyrir að athuga. Með heiðin-
dómsskrafi “Lögbergs” um "Heimskringl-
unga”, er gefið í skyn, að á þeim hljóti að
vera ægilegur munur og nútíðarmönnunum,
sem að dómi þess eru kristnir. Til þess að
sýna, að svo sé, er “platan slegin’ í Lög-
bergi. Með einu móti væri hægt að sanna
þetta. Við skulum grauta nokkrum “heið-
ingjum” og kristnum mönnum saman. Taka
t. d. Helga Pétursson og Sigurð Nordal, og
þá aðra, er Heimskringla hefir vitnað í, og
6vo alla Heimskringluijga og “stilla” þeim
“heiðingjum” öllum í belg og biðu meðal
til
ser
“Lögberginga”. Skal svo fá einhvern
þess, að segja til, eftir að hafa kynt
breytni og framkomu þessara manna, hverj-
ir væru “heiðnir” og hverjir kristnir. Hver
ætli að vildi annars kveða upp dóminn um
það? Og ef að ómögulegt væri um það að
dæma, hvað á þá Lögberg við með heiðin-
dóms-brennimerkinu, sem það setur á
Heimskringlunga? Sýnilega veður blaðið
þarna elginn eins og því er svo oft lagið.
Það yrði erfitt að aðgreina hina “æðri” frá
hinum “lægri” þó að sá mismunur sé oft
geysimikil, er lúterskt safnaðarfólk ber sjálft
sig með kristilegu lítillæti saman við þá, er
öðrum söfnuðum heyra til.
Þá minnist Lögberg á óskírlífi í fari “heið-
inna” forfeðra Islendinga. Þó ókært sé
verður heimskringla að benda á, að dygða-
um er hann hvorki var heyrnar eða sjónar-
vottur að, og hafði engin kynni af, er gerð-
ust löngu áður en hann sjálfur kom hingaö
vestur, og fer svo með sogu, sem að líkum
lætur, að þar er ekki vottur af sannleika
Að síðustu segir hann frá bræðingnum við
Kirkjufélagið evangeliska Iúterska og því
frjálslyndi er þar á að vera uppkomið á
þe'ssu ári og helga á allan þess afturhalds-
feril á umliðnum árum og gjöra það sam-
stofna frjálslyndum og upplýstum ríkiskirkj
um erlendis, t. d. eins og kirkjunni á Islandi.
Bendir hann á Iagabreytingar er gjörðar
hafi verið hjá félagsskap þessum á síðasta
þingi (1923) og vill svo draga þá ályktan,
að þannig hafi andi og stefna félagsins lýst
sér um mörg ár. En eftir þessum tilfærðu
gögnum að dæma, gefur hverjum heilvita
leysi ræktu engir betur en sjálfir prestarnir ■ manni að skilja, að þó að einhver tilrýmkun
' c' ----- 1 -*--■ 1 ' ----- * 1------1 hafi verið gjörð innan félagsskaparins á
síðastliðnu sumri — að slakað hafi verið á
“klónni”, getur sú tilslökun tæplega hafa
a fyrri tímum. Lætur hún nægja að benda
á tvo menn er uppi voru á 15. öld því til
sönnunar — þá séra Þorkel Bjartmarsson er
30 frillulífsbörn átti og séra Sveinbjörn
Þórðarson með sín 50 slík afkvæmi. Eng-
inn tók þessum mönnum fram, þó sumir fet-
uðu að nokkru í fótspor þeirra, því “hvað
höfðingjarnir hafast að, hinir ætla sér leyf-
ist það”. Heimskringlu dettur ekki í hug,
að halda fram, að þetta hafi verið í sam-
ræmi við anda kristindómsins, en það var
heldur ekki í samræmi við anda annarar
trúar manna fyrrum, og er aldrei í samræmi
við það sem heilbrigt og skynsamlegt er.
En hví Lögberg er að bregða hinum
“heiðnu” forfeðrum Islendinga um þetta,
er óskiljanlegt. Þetta er jafnvel enn þann
dag í dag eitt af þeim meinum, sem mannfé-
lagið á í brösum við. Er það ekki að sjá
flísina í annars auga, en gæta ekki bjálkans
í sínu, af nútíðinni, að bregða fortíðinni
mjög í þessum efnum?
Lögberg heldur því enn fram, að sögur
Snorra og Ara fróða séu klerkum og klaustr-
um að þakka. En þó ber öllum rannsókn-
um saman um það, að ágæti rita Snorra sé
einmitt í því fólgið, að aðalheimildir hans eru
kveðskapurinn forni, en ekki klaustra heim-
ildir. Kvæðin geymdust lengi óskráð, sum,
ef til vill, fram á hans daga, og úr þeim og
munnmælasögum vinsaði hann það, sem
sannast varð ritað og reit heildarrit sín.
Ari hafði ekki síður orð á sér fyrir varkárni
í að leita sér frumlegra heimilda. 1 klaustr-
unum var norræni kveðskapurinn ekki til,
enda mun hann ekki að ráði hafa verið
þýddur á aðrar tungur. En við klaustra-rit-
starfið réði latína upphaflega og
Snorri var ekki latínulærður. Vegna
þessa eru rit þessara tveggja
manna 'svo frumleg og norræn sem þau eru.
Þegar fram í sótti urðu áhrif klaustranria og
kirkjunnar meiri á það sem ritað var. En
jafnvel það sem íslenzkt var, varð þá ýkju-
kent og óáreiðanlegt og í því er hnignunin
fólgin, sem dr. Jón Aðils talar um og vitnað ir guðfræðingar.* Kunnugra
su
náð aftur til liðmna ára. Verður því dómur
séra Friðriks A. Friðrikssonar réttur á þeim
tíma sem hann er uppkveðinn, að Kirkjufé-
lagið lúterska sé annars anda en prestaskóli
íslands. Þó þeir háu herrar séu leiknir í því
að stöðva sína trúarlegu sól meðan þeir eru
að vinna á frjálslyndinu innan sinna vé-
banda, hefir ekki enn heyrzt, að þeir hafi
reynt að færa sólina sjálfa til baka svo, að
til tímans verði náð sem liðinn er. En
sjálfsagt geta þeir það — ef ekki með öðru
móti, þá með sögufölsun. En hvað svo sem
þessu frjáslyndi líður, er félagsskapur þessi
á að hafa öðlast á þessu sumri, þá virðist
eLki af því rjúka neinn reykelsis ilmur í
“Yfirlýsingunni” er greinar höf. birtir og að
verður vikið síðar.
Það er, ef til vill, utan við það efni sem
vér viljum sérstaklega athuga í ritgerð þess-
ari, að spyrja hvort þessi hrottalega árás
séra Páls á persónu séra Friðriks A. Frið-
rikssonar sæmi höfundinum í þeirri stöðu
sem hann er, og að hverju leyti að hinn sé
verðskulduð. Gremin ber eigi annað með
sér, og vér vitum eigi, að séra Friðrik hafi
unnið annað til saka, en að hann vildi ekki
og gat ekki skoðana sinna og samvizku sinn-
ar vegna, hlýtt fortölum Séra Páls, er vildi
fá hann til að þröngva frjálslyndu söfnuðun-
um í Saskatchewan inn í Lút. kirkjufélagið.
Að^þrátt fyrir hótanir og frekju heimug-
lega í frammi hafða, varð séra Friðriki ekki
þokað frá þeirri stefnu og skoðun er hann
áleit sanna og rétta.
(Hvor þeirra hefir hreinni málstað
að sýna, séra Páll eða séra Frið-
rik, mun fáum verða erfitt um að dæma.
Báðir voru kvaddir hingað vestur til þes?, að
vinna að sama verki: Efla og styrkja frjálsa
kristindómsskoðun meðal vor íslendinga hér
í álfu. Báðir koma hingað sem frjálslynd-
var í af Heimskringlu, en sem Lögberg læst
vera að véfengja.
Þá finnur Lögberg að því, að Heims-
kringla gerði sér mat úr eins litlu og því, að
það sagði Jón Loftsson langafa Sæmundar
fróða. l^pssa var ekki vanþörf, ef nokkurn
árangur nefði haft. En svo er nú ekki. 1
leiðréttingu sinni í síðasta blaði, segir Lög-
berg, að Sæmundur sé langafi Jóns. En
einnig það er ósatt. Og til þess að reyna
að komast nú hjá því, að minnast á þetta í
þriðja sinni, skal þess hér getið, að Sæ-
rnundur er afi, en ekki lang-afi Jóns.
1 lok greinar sinnar þakkar Lögberg
Heimskringlu fyrir vitnisburðinn um
þröngsýni og íhaldsemi þess. Segir Lög-
berg það gleðilegan vott um að stefnufesta
sé þó til hjá blaði innan um allan “gleiðgosa-
skapinn og lausungina”, sem nú eigi sér stað.
Ef baðið á við staðfestu sína gagnvart hug-
sjónum og dygðum forfeðra vorra og þess
sem norrænt er, hefði farið vel á því fyrir
það að gefa norræna eðlinu ekki þann glæp-
samlega vitnisburð, ef svo mætti að orði
kveða, sem gert er í greininni. Það verð-
ur svo erfitt fyrir blaðið —- ef það á annars
nokkuð við það — að halda fram þjóðrækni
meðal Vestur-Islendinga með þann vitnis-
burð skráðann.
Ofrægingar-grein séra
Páls Sigurðssonar í
Lögbergi.
I 35 tölublaði Lögbergs þessa árs (13.
sept. 1922), ritar séra Páll Sigurðsson á
Garðar, sem málsvari Kirkjufélagsins hins
evangeliska lúterska, langa óhróðurgrein
um séra Friðrik A. Friðriksson prest að
Wynyard, Sask., Únítara og Sambands-
kirkjufélagið. Ber hann séra Friðrik brígzl-
um og gjörir honum mjög upp hvatir er til
grundvallar eEga að liggjla fyrir starfsemi
hans hér vestra. Þá skýrir hann frá atburð-
er, en frá
þurfi að Segja, hversu séra Páll hefir auglýst
þetta frjálslyndi sitt. Eftir vetrardvöl, eða
mánuð eftir að séra Friðrik J. Bergmann
andast, fer hann að þinga við fulltrúa Kirkju-
fél. lúterska, um að koma Tjaldbúðar söfn-
uði inn í Fyrsta lúterska söfnuð hér í Winni-
peg, og var þó hvorki Fyrsti lúterski söfnuð-
urinn eða Kirkjufélagið þá farið að slaka á
“klónni’,\ Þetta eru hans fyrstu opinberu af-
skifti af almennum' félagsmálum eítir að hann
er vestur kominn. Mánuði eftir, að hann í
ræðu í Tjjaldbúðaírikirkju, skorar einart á
safnaðarfólk að láta ekki sveigja?t af þeim
brautum, er leiðtogi þeirra hafði leitt það á,
vill hann skjóta því inn í Fyrsta Lút. söfn-
uð samningslaust að öðru Ieyti en því, að
það megi heimuglega hafna örfáum kreddu-
boðorðum safnaðarins. Hvort honum hefir
! birzt einhver vitran á leiðinn suður í River
Park, þar sem þessi ráðstefna var haldin, sem
nafna hans forðum, á veginum
til Damaskusar, skal ósagt, þá er
eitt víst, að þessi sinnisbreyting
varð mjög skjót, svo að frá þeirri stundu
varð honum Kirkjufélagið alt af kærara og
kærara með degi hverjum, en baráttan fyrir
frjálslyndum málum leiðari og leiðari, eftir
því sem lengra drógst. 1 afskiftum hans af
Tjaldbúðarsöfnuði eftir það, virðist lítið
votta fyrir því, að hann óski að haldið
sé í þá átt sem verið hafði eða að trygð
hans til hins frjálslyndari hluta kirkjunnar á
Islandi sé órjúfanleg. Á fundi veturinn
1919, sagði hann við þann sem þetta ritar
I og séra Jakob Kristinsson, að heldur vildi
| hann að Tjaldbúðarsöfnuður hætti að vera
| til en að hann stæði utan við Kirkjufél. Og
! á sameigmlegum fundi sambandsnefnda Úní-
tara og Tjaldbúðarsafnaðar, spurði séra
j Jakob hann að því, hvort hann vildi mæla
með sameiningu þessara tveggja safnaða ef
j Únítarasöfnuðijrinn gengi að öllum þeim skil-
! yrðum er hann setti honum, og myndi hinn
sameinaði söfnuður fá unnið betur að sínum
áhugarmáluni, en ef þeir stæðu hvor í sínu
Jagi og kvað hann nei við því. Með samein-
ingu, jafnvel á jþeim grundvelli er hann sjálf-
ur hafði sett vijdi hann ekki mæla.
Ekkert nema Kirkjufélagið þá, og
ekkert nema Kirkjufélagið enn,
með krefta eða bogna “klóna”,
gott hvert sem er. Eftir að hann
og félagar hans hafa svo fengið
Tjaldbúðarsöfnuð uppleystan
með dómi og komið eignum hans
undir Fyrsta Lutherska söfnuð
með svo vægum kjörum, að
skuldir Tjaldbúðarsafnaðar hafa
yekki einu sinni fengist greiddar
út úr eignunum, og eiga þó fá-
tæklingar þar hlut að máli; byrj-
ar hann að hóa söfnuðum sínum
syðra, inn í sama sauðahúsið. En
þrátt fyrir tylliboð Kirkjufélags-
ins nú á síðasta þingi, hafa þeir
ekki viljað rekast láta, fundist
eitthvað óhreint í kofadyrunum
og gæftar lítið á garðanum.
Hvernig séra Friðrik A. Frið-
riksson hefir komið fram, að sínu
leytli, er og einnig almenningi
ljóst. Hann hefir haldið alla þá
sáttmála er hann gerði áður en
hingað kom og eftir að hingað
var komið. Söfnuðum sínum
hefir hann unnið það gagn er
hann hefir getað, og eflt virðingu
þeirra, bæði út á við og inn á
v:ð, með þvf, að forða þeim frá
öllum afturhvarfs hringlanda.
Trygð hans við hinn frjálslynda
hluta kirkjunnar á Isllancí hefir
verið falslaus, sem og framkoma
hans í öllum málum. Almenning-
ur hefir þegar lagt dóm á fram-
komu hans og staðfestu, er ekki
verður aukið við, eða af klipið,
með orðmörgumi árásargreinum
af hálfú andstæðinga hans.
Annars er óþarft að spyrja eftir
orsökum til þessarar árásar grein-
arhöfundarins á stéttarbróður
hans. Það væri að leita eftir rök-
um í þessari ritsmíði, sem hvergi
er að finna og gera því skóinn,
að höfundurinn fyndi til ábyrgð-
ar á því, sem hann er að segja,
er eigi þarf heldur. Gegnum alla
ritgerðina er hugsanagangurinn
mjög á reiki og ríður hver mót-
sögnin af annari á alla frásögnina.
Haltrast þessi hugsanalest svo til
enda, en aftast og allra síðast
hnýtir höfundurinn því aftan við
sem dræsu, að hann ætli sér ekki
að bera ábyrgð á neinu sem í rit-
gerðinni standi — “því hann sé á
förum að heiman”! En hann
kveðst vonast til, að aðrir — “ó-
hlutdrægnir lesendur”! Lögbergs
—i— muni taka það göfuga verk að
sér, og bera vitni um sannsögli
sína, að svona röggsamlega
reknu erindi. Þó eigi sé það bein-
línis sagt, má svo skilja, að verk
þetta sé eins mjög gert fyrir þá
sem sjálfan hann, og því skyldugt
að hann sé ekki einn Iátmn svara
fyrir aðför þessa., né látinn bera
ábyrgð á sögum er hann að eins
flytur eyrna á milii og veit ekki
um heimild|r fyrir. ’Mjunu flestir
álíta það í alla staði rýmilegt.
Þegar menn gera með sér félag,
hvort heldur er til að fletta and-
stæðing sinn eignum, eða mann-
orði, — eða annan þarfa að iðja,
— þá er það ekki ósanngjarnt að
þeir skifti með sér erfiðinu og
strytinu sem fyrirtækinu er sam-
fara jafnt og gróðanum sem erf-
iðinu aflar.
Hverjir hinir “óhlutdrægu les-
endur” Lögbergs eru, sem séra
Páll þannig vísar almenningi til,
mun eigi þurfa að leiða Iangar
getur að. “Andar” þeir munu
skjótlega láta á sér örla og segja
til sín. Þá leysir og efni ritgerð-
arínnar úr vandanum og leynir
þeim ekki, fyrir þeim sem sæmi-
lega eru sjáandi.
Við ritgerð þessa er margt að
athuga, er þegar hefir verið drep-
ið á, ef ítarlega væri út í það far-
ið, en sérstaklega eru það rang-
hermi höfundarins um samtals-
fundinn er haldinn var í Únítara-
kirkjunni hér í bænum 27. sept.
1916, þar sem hann segir, að
strandað hafi á “nafni Jesú
Krists” alt samkomulag mílli Úní-
tara og séra Friðriks sál. Berg-
manns., er ber að leiðrétta.
Raunar segir hann, að fundur
þessi hafi verið haldinn haustið
1917, er sýnir nákvæmnina í frá-,
sögunni. En svo gerir það minna
til. Hitt skiftir meiru, hvað þar
fór fram. Það er aðallega sökum
þessa ranghermis, að vér leyfum
oss að gera athugasemdir við
þessa ritgerð, því að minsta kosti
Dodd’s nýmapOlur eru bezta
nýrnaJne’Sali'ð. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilunf þvagteppu.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
kr 42.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
•»na eðn frá The Dodd’s Medkita*
Co.. Ltd., Toronto, OnL
er oss kunnugra um hvað þar gerð-
ist, er vorum á fundinum, en
honum sem þá átti heima norður
í Bolungarvík. Þá vill og svo vel
til líka, að vér höfum hér fyrir
framan oss, skrifaðfir gerðir þessa
fundar, með hendi Friðriks
Sveinssonar, er þá var skrifari
Únítarasafnaðarins. Þetta er í
öðru skifti sem greinar höf. gerir
þannig lagaða staðhæfingu opin-
berlega. Hitt skiftið var á sam-
talsfundi hinna frjáslyndu safn-
aða er haldmn var í Wynyard í
desember síðastl., með fyrirlestri
er hann flutti þar. Staðleysu
þessari var ekki mótmælt þá, en
það kom til af því, að umræður
voru ekki leyfðar að loknu er-
indinu. Búist var við, að hann
myndi birta þetta erindi á prenti,
en það hefir hann enn ekki séð
sér fært að gera. Ymislegt
fleira var í því, miður réttilega
hermt, er taka hefði mátt þá til
íhugunar um leið, svo sem eins og
tifuarkenningar hinnar Únítarisku
kirkju að fornu og nýju, og fl.
Nú í þessari ámjnstu ritgerð,
bætir hann því svo við, að á
þessu nafni hljóti ávalt alt sam-
komulag milli Úriítara og (frjáls-
lyjidrar, því um afturhaldsstefn-
una er ekki að ræða) lúterskrar
kirkju að stranda, um aldur og æfi.
Að því fer svo fjarri, sýna og
sanna þau sambönd milli Únítara
og frjálslyndra guðfræðinga, svo
tóterska sem annara er stofnuð
hafa verið fyrir löngu síðan, sem
og þau er gerð hafa verið nú á síð-
ustu árum. ÖUu fremur mætti
segja hitt, sem satt er, að ágrein-
ingur út af persónu Krists, hefir
aldrei skapað óeiningu meðal Úní-
tara og frjálslyndra guðfræðinga,
hvort þeir voru lúterskir eða
heyrðu öðrum kirkjudeildum til.
Mætti því til sönnunar benda á
margt, og viljum vér þá fyrst til-
greina “Aljbjóða Sambandið”
mikla, er stofnað var af Únítörum
og öðrum frjálslyndum guðfræð-
ingum á 75 ára afmæli Únítata
kirkjunnar í Ameríku árið 1900.
I þe’ssu sambandi hafa staðið
flestir hinir merkari guðfræðing-
ar Norðurálfunnar nú á síðari ár-
um, og þar á meðal lútherskir
guðfræðingar á Þýskalandi og
víðar. Þá mó og nefna “Frjáls-
trúar sambandið” í Bandaríkjun-
um (“The Free Religious Associa-
tion of America”) er starfað hef-
ir í marga áratugi. Þá er. “The
Berry Street Conference” presta-
félag Kongregazionalista (Úní-
tara og þrenningartrúarmanna) í
Boston enn eitt dæmi þessa. Og
síðast, en ekki sízt, skal bent á
sameiningu Andover og Harvard
guðfræðisskólanna, er lokið var
árið sem leið. Væri fróðlegt fyr-
is sr. Pál, að kynna sér hina játn-
ingarlausu” stofnskrá hins sam-
einaða skóla, er þó verður naumr
ast sagt um “að slitið (hafi sam-
bancfi við fiiina sögdlega krjstni
og kirkju, eða lærdóma Nýja Testa
mentisins”.
Til þess að brjála ekki fyrir
höf. efnisskiftingu þessarar rit-
smíðar hans, mun réttast vera, að
fylgja í þessum athugasemdum
þeirri niðurröðun er hann hefir
sett, og má þá fljótt yfir sögu
fara. Því eiginlega er efni allra
flokkanna hið sama, þó auðkend-
ir séu með sérstökum fyrirsögn-
um; — hnjóð um hina frjáls-