Heimskringla - 23.07.1924, Blaðsíða 2

Heimskringla - 23.07.1924, Blaðsíða 2
1. BLAÐSIÐA HEIMSKRINGLA WINOTPEG, 23. JÚLl, 1924. Vesturheimsferð. Pistlar frá Stgr. Matthiassyni. (Pramh.) Eftir samhomuna á ökrum gist- um við hjá Jakob Erlingssyni bóndal Hiann er sonur Jóhanns Erlingssonar, er fyrrum var bóndi á Jökli frammi í Eyjafirði. Jóhann er bar hjá honum, og hefir hönd í bagga með búskapnum. Hann er nú blindur, en vel em að öðru lcyti, og hafði eg einstaklega gam- an af að tala við hann. En Jakob og brír bræður hans, sem við hitt- um barna, em söngmenn góðir, og tókum við mörg lög saman — við bræður og bcir — svo bær allur dundi. ÍÞað bótti okkur nýnæmi, að fá ágætt nýtt nautasiátur fyrir utan aðrar krásir. Við héldum síðan áfram með jám- brautinni, og fórum næsta dag yfir landamerkin norður í Canada. — [Við höfðum símað til Þorsteins kaupm. Gíslasonar. í Brown, og bauðst hann til að sækja okkur til Valhallar, sem er járnbrautarstöð eunnan við línuna. En bangað ók okkur Guðmundur sonur Stígs borvaldssonar kaupmanns á ökrum gtíg höfðum við aðeins hitt snöggv ast. Hann var í b»nn veginn að íara suður til Kalifomfu. Hann bakkaði mér fyrir ýmislegt, sem hann hafði lesið eftir mig, með beim ummælum, að sér bætti gam- an að gletninni í stflnum. “Þótti mér lofit gott” eins og Guðmundi ríka. Við mættum Þorsteini Gíslasyni í ValhöU, og hann fór með okkur yfir landamærin hjá tollstöð einni bar sem hann vissi að vanalega væra litlar tafir við tollrannsókn. En við vildum flýta för okkar, af bví orðið var frambrðið. (Þegar við komum að tollstöðinni, fórum við bar inn, til að íá leyfi til b<*s að fara yfir landamærin, og ætluð- umst til að farangur okkar yrði skoðaður. Tollheimtumaðurin sat í hæginda stól úti í horni, roskinn maður með rautt nef. og vel kendur svo að draf aði í honum tungan. Við sögðum erindi okkar, og fóram fram á að hann skoðaði dót okkar, en hann eneri öllu upp í glens og sagðist bekkja Gíslason, og við mættum íara leiðar okkar. En sannleikur- inn var sá, að hann var svo drukk- inn, að hann treysti sér ekki til að standa á fætur. Við fórum bvf leiðar okl r.r óáreittir með dótið. Xágur er earðurinn barna, hugsuð- um við, tii að smygla ýmsum bar.n- vörum. Og víst var bessi toll- heimtumaður bersyndugur um leið. En vænt bótti okkur um Þorstein kaupmann fjfrir að komá okkur svo viðstöðulaust yfir landamerk- in. Og nú lét hann bílinn bjóta eins hart og hann gat komist, bar til við staðnæmdustum á hans á- gæta heimili, bar sem frú hans beið okkar með uppbúið kveldborð. í Brown í Canada. GÞorsteinn kaupm. er bróðir dr. Gíslasonar í Grand Eorks. sem fyr er nefndur. Hann rekur verzlun bama í sveitinni, sem heitir Brown Kona hans er dóttir séra Stein- gríms Þorlákssonar í Selkirk. Hún spilar ágætlega á píanó, og aðstoð- aði hún okkur við sönginn á sam- komunni daginn eftir og lét flytja b»ngað hljóðfæri sitt. [Þorsteinn rekur nokkurn búskap samhliða verzluninni. Hapn var einn af beim fáu, sem átti töluverð- an fjárhóp. — Hafði hann alt féð innan stórrar girðingar, og bar igekk bað sjálfala og breifst vel, enda hafðf tíðin verið sérlega góð tif bess. Ljótar bótti mér kindurn- ar á svipinn, uUin svo óhrein, koll- óttar allar, en feitar vel. En rófu- lausar voru bær, bví stóra rófan. sem annars nær næstum bví niður á jörð, og hangið eins og á sneypt- um hundi, hafði verið af beim skorin. Sú óperatión er farin að tíðkast álíka og botnlangaskurður á mönnum, og er b»ð fyrir bað, að rófuskömmin veldur óbrifum líkt og síð pils á kvenfólki. Með fjárhópnum gekk geithafur einn, staghyrndur, með ferlegum homum. Hann var mannýgur og réðíst á okkur. Mér tókst að ná í homin á honum báðum höndum, og að sýna honum, að eg hefði krafta á við hann. Varð hann eftir bað spakur. — iEn geith afurinn hafði bað embætti að vernda fjár- hópinn fyrir úlfum. Það er orðið algengt. að bændur, sem eiga fé, noti geithafra f be-ssu skyni, og byk. ir bað gefast allvel, bví að úlfamir hafa talsverðan fceyg ,'jaf bessurn skepnum, elnkum vegna hornanna. Annars heyrði eg alment kvart- að yfir bví í Canada, hve úlfar geta verið hættulegir fénu. Alt í einu koma beir aðvífandi, stund- um margir í hóp og stökkva á féð, bíta á barkann eina kindina eftir aðra og sjúga úr beim blóðið. Þykir sopinn góður, fara svo. En bóndi finnur skjátumar liggjandi á jörð- inni og “harmar hlutinn sinn” — “Mörg er búmanns raunin’”. Áttræður karl, Sveinbjöm Bjöms- son, frændi minn og gamail vinur pabba — (hafði sem unglingur ver- ið með honum í hákarlalegu á Breiðafirði — kom akandi langa leið utan úr sveitinni til að sjá okkur bræður. Hann hafði verið 40 ár vestra og margt á daga hans drifið. Hann spurði mig margt af Vestfjörðum. en bvf miður gat eg ekki frætt hann eins og skyldi. Hann gaf mér að skilnaði 10 doll- ara gullpening til minja. Steig hann svo upp í vagn sinn, með tveim hrossum fyrir, og vafði fæt- ur sínar stórri loðinni kýrhúð, ók síðan burt eftir bjóðveginum og sléttunum. Það var fremur fáment en góð- ment á samkomunni hjá okkur í Bronm. íslendingabygðin bar er fremur fáliðuð og er að smárýma. -Rétt hjá samkomuhúsinu býr Sigurjón Bergvinsson, sem fyrrum bjó á Sörlastöðum, tengdafaðir Lár- usar Rist , og bar sá eg son Lár- usar, óttar, bann er hann tók með sér vestur í hitt eð fyrra. Synir Sig- urjóns tveir standa fyrir ibúi, og vora að herfa akur sinn með diska. herfi miku, er dregið var af mótor dráttarvél. Pálína Þorkelsdóttir. sem fyrram hafði verzlun á Akur- eyri, er ráðskona hjá bei10. Hún gaf okkur ágætt kaffi sneð mö'Dgum tegundum meðiætis, eins og væTÍ Jólin komin. — Við Sigurjón bótti mér gaman að tala, bví hann er minnungur vel og skáldmæltur. Norður til Argyle-bygðar. Við ókum nú með járnbrautar- lestinni norður eftir Manitoba og komum til Pilot Mound. Gunnar hafði sfmað til vinar síns norður í Argyle-bygðinni að senda bifreið til móts við okkur á stöðina. En bef?ar bangað kom, gripum við í tómt, og‘ vorum um stund að ganga fram og til baka í hálfgerðum vandræðum. Þá kom til okkar enskumælandi maður, sem nefndist Schultz, hann sagði okkur, að vinur Gunnars Óli Andersen, hefði beðið sig að taka okkur með sér. bví hann ætlaði á toifreið norðuT eftir seinna um dag. inn. Á meðan bað hann okkur að koma heim til sín og bíða eftir sér. Hann burfti að Ijúka störfum sínum á skrifstofu bar í bænum. Síðan fór hann heim með okkur í laglegt hús sitt, setti okkur bar í hægindastóla og vfsaði okkur á nóg- ar og góðar bækur f bókaskápnum! til að eyða tímanum eina klukku- stund eða svo. Nú sátum vfð bar í mestu makindum. Þá kom bar inn lítil stúlka, 5 ára gömul, og fór að spjalla við okkur og við urðum fljótt mestu mátar. En begar hún fór að gerast hávær kom móðir hennár og hastaði á hana. Það var fríð, tíguleg ensk kona, hefð- arleg í fasi eins og hún væri af ensk um aðli komin. Hún fór að spjalla við okkur um ferðaáætlanir o. fl. — Þá rankaði hún við sér og spurði á íslenzku. “Er betta ekki Gunnar Matthfasson?” “Jú”, sagði # Gunnar og var ekki lengi að bekkja hana líka, bví að betta var Islenzk kona. Sigríður Tryggvadóttir frá Glenboro,* en nú Mrs. Schultz og höfðu bau Gunnar gengið saman á unglingaskóla, begar hann kom fyrst vestur. Þótti okkur nú sæmdarauki að bví, að svo tígu-' leg “lady” væri ísiendingur. Eftir nokkra stund var bifreiðin ferðibúin, og nú settumst við bar, við bræðurnir, hjónin og litla détt- ir beirra, og ókum briggja tíma keyrslu norður í Argylehygð til borpsins Baldur. Hjónin sátu í forsætinu, en við Gunnar sátum í aftursætinu, með litlu stúlkuna í fanginu. Bifreiðin baut eftir öld- óttum veginum gegnum skóga og fram hjá ökrum. Það var kalt, svo við lögðum litlu vinkonu okkar inn í ilmandi diínfóðraða silkiá- breiðu. sem móðir hennar hafði tekið með sér handa henni, og síð- an sofnaði hún og svaf vært hjá okkur Gunnari. Á miðri leiðinni stöðvaðist bif- reiðin og lá við fullu strandi, langt frá bygð. Til allrar hamingju tókst Schultz að koma vélinni aftur í gang. En við vorum farin að kvíða langri og erfiðrl göngu í kvöldnepj- unni. í Argyle-bygð. Yið staðnæmdumst fyrir framan bústað óla Andersons. Hann er verzlunarerindreki og var nýkom- inn úr ferðalagi. Hann og kona hans eru æskuvinir Gunnars, frá bví hann dvaldi sín fyrstu ár f Argylebygð. — Eftir að við höfð- um satt svengd okkar, tókum við til óspiltra málanna með íslenzkum mairgrödduðum söng, bví óli ter söngmaður góður, og kann feiknin öll af íslenzkum lögum. Radíótæki hafði hann í stofu sinni og var bað í fyrsta skifti, sem mér gafst kostur á að kynn- ast beim. Mörg heyrnartól fylgdu, og gat hver sem lagði bau að hlust- unum heyrt hljómleika suður í Fíladelfíu, óperasöngva í N. York eða ræðumenn tala ýmislegt sitt á hverjum stað. Og mátti stilla tækjunum eftir bvf hvað maður vildi helzt heyra. En við höfðum nóga skemtun fyrir og burftum ekki að lengja hlustirnar út fyrir bröskuldinn. Nú var kominn bang að til móts við okkur Jón Sveins- son, bóndi, mágur Gunnars, í bif- reið sinni, bauð hann okkur heim til sín til gistingar og báðum við bað. 1 níðamyrkri og lognkulda með allmiklu frosti, ók hann nú með okkur eins hratt og bfllinn komst, í ■einlægum krókum, bar til við kom- um inn í hýruna á heimili hans, bar sem eldur logaði í burrum skógar- viðnum. Morguniifn eftir, begar eg kom á fætur, gaf mér á að líta fagurt landslag, skógi klæddar öldur og akra á víxl, en prýðileg tjöm skamt frá bænum. Hún var lögð ísi eftir nóttina og tvcir strákar vora á skautum, afar- öfundsverðir að mér fanst. Eln nú var komið sólskin og frostlaust oroið, og begar eg eftir morgunverð ætlaði mér á skauta, komst eg ekki út á ísinn fyrir leir-leðju við land ið. sem eg sá að strákarnir sukku í upp að mjóalegg, begar beir komu úr skautaförinni. Hætti eg bví við skautaferðina. Heimili Jóns er hið prýðilegasta. Hjónin og 4 böm, bróðir bóndans, Sve.inn, og tveir unglingar. Jón sýnd: okkur bústofn sinn, 25 svín. 20 nautgripi, 10 hesta, margfc tyrki og mörg hæns. 1 hlöðunni var nóg af hveiti, mais, hörfræi og heyi. Tvílyft timburhúsið stóð á hæð með góðu útsýni. Neðan við hlað- varpann stóð breskivélin, ferlegt bákn, að útliti dálítið svipuð heill! gamaldags eimreið (lokomotiv). Þreskivél er dýrt áhald og eiga ekki nema fáir foændur bann grfp, en beir leigja hana til bresking- ar hinum bændunum, svo hún gengur á milli góðbúanna. Og Jón sýndi okkur hvemig hún var af miklu hugviti sett saman til að geta skilið hin ótal mörgu hveiti- korn, frá öllu himsi og hálmi. mikið er farið fram á við skap- Skildist mér bá í fyrsta skifti, hve í bæninni: “Hveitikorn bektu bitt, bá upp rís holdið mitt” o. s. frv., sem eg lærði sem bam. Það eru einlægar tannaraðir, sem losa kornin af öxunum, en vindblástur úr vélinni beytir frá sér hisminu og hálmhratinu út um stromp, og gengur gusan 'hátt í loft upp eins og bykkur mökkur sipp úr reyk- háfi, meðan verið er að breskja. Það eru bessar tennur f vélinni, sem vakað hafa fyrir Einari frænda Jochumsyni, begar hann orti vísu- partinn: “Þráir kirkjan breskivél, brælbogna með tönnum”. 1 geymsluhúsi nálægt hlöðunni voru geymdar ýmsar fleiri iand- búnaðarvélar, og bar var mótor bæði til að framQeiða rafmagn og einnig notaður til að dæla vatn úr brunni, skera strá o. fl. Það var sunnudagur, sem við dvöldum hjá Jóni Sveinssyni, mági Gunnars, og er mér minnisstætt hvað veðrið var yndislegt, begar við gengum um land hans til að athuga alla landskosti. öll fjöl- skyldan gekk með okkur upp á hól bar nærri bangað sem útsýnið var gott, og fylgdu ofckur 3 kettir eins og spakir hundar. Landið var fagurt og frítt, ekki Iber að neita bví. — Skógar og hæð- ir, bleikir akrar og slegin tún, smá- vötn hér og bar og hingað og bang að úti á sléttunum, eða við skóg- arjaðrana, “bændabýlin bekku” en öll með sama ameríska sniði. Þorpið Glenboro teygði sína hús- gafla og kirkjuturn upp í loftið, og sama gerði borpið Baldur til annarar handar, líka langt burtu. Fyrir bann, sem orðinn er hag- vanur og amerískur, er betta harla gott, — landið er feitt og getur gefið af sér margskonar afurðir og sjálfsagt má hér með dugnaði efn ast eins vel eins og dæmin sanna. En tilbreytingalítið og eitthvað alt of gleypivítt er betta land- flæmi, séð með augum íslendings. Og bóndi, sem kominn væri norð- an af íslandi, mundi telja sig býsna einmana, sem hingað væri kominn, bó hann hefði laglegan búskap. Það vantar fyrst og fremst fjöllin til að takmarka rúmið í kring, en bó einkum sérílagi, meðvitundina um að til hægri og vinstri séu lands menn, sem tali sama máli, alla leið út að landsins takmörkum. ^ÍOg bá vantar enn, ef vel á að vera, silf- urbláan ægi alt í kring, er hæði sé til varnar óboðnum gestum og einnig fullur bjargar handa lands- ins börnum. Ennfremur fanst mér, að eg í spor um íslenzks bónda kynni illa við bá hugsun, bæði að stöðugt yrðÉ ætfð hið sama í vegi í hvaða átt sem farið væri, samskonar sléttu- löndin og samiskonar búskapar- hættir og bústaðir, bó farið væri iúargar dagleiðir, ríðandi eða í kerruvagni (til bess að hafa betri tíma til að lítast um). Og svo jafn- framt hitt, eins og mótsetning, að alt landsfólkið er margskonar, barna búa enskir menn, hinumeg- in búa franskir, lengra burtu Skandinavar, næst við bá aftur Belgir, Þjóðverjar o. s. frv. Og svo bessi ógeðslega tilhugsun: böm in mín era að vísu ennbá íslenzk, en óðum tína bau málinu, börnin beirra verða aftur alveg ensk. Það voru bessar bollaleggingar mfnar, sem bönnuðu mér að öfunda Jón bónda, og komu í veg fyrir al- gerlega að eg ágimdist bann uxa eða annað honum tilheyrandi. Þó hann sjálfur sé eins vel íslenzk- ur og nokkur, sem fæddur er í Ameríku — bvl bar er hann borinn og uppalinn — bá veit eg hann hugsaði ekki eins og eg, bví hann er orðinn amerískur, bí ann kunni íslenzku, og hann befc'ilr ekki Is- land nema af sögusögn. En svo veí leist mér á búskap Jóns, að mér fanst eg vera í Ás- garði hjá Frey og hugsaði “feg- inn vildi eg fósturland fært bér geta hltít af bcssum gæðum”. — Gaman væri ef a. m. k. í eihhverj- um sveitum íslands, væri unt að uppskera eins fagTan jarðargróða, eins og bann sem bar var völ á eða eitthvað tilsvarandi, bví björgulegt var um að litast í hlöðu hans og forðabúri. Hrúgurnar af korninu, mais o. fl. mintu mig á matvöru-birgðirnar eins og bær forðum voru upp á vörahús-loft- um skárri verzlananna á Akureyri, begar eg var drengur og smákaup- miannafaraldrið var ekki byrjað. — Þó vil pg taka bað strax fram, að hvorki hjá Jóni né neinum íslenzk- aim bónda vestanhafs, sá eg eins myndarlegt fjós og hlöðu hvað byggingu snertir, eins og á Hólum í Hjaltadal, eða hjá Magnúsi á Grund. Árni tengdafaðir Gunnars. Jón lærði búskapinn af föður sínum, Áma. Hann var einn af hin um fyrstu landnámsmönnum í Nýja ísladi fékk bóluna bar og er dálít- ið bólugrafinn síðan. Hann er nú sjálfur hættur að búa gamli mað- urinn, og er fluttur til Glenboro- til tengdabarna sinna. En fyrrum var hann mesti skörangur 1 sveitamál- um og bjóðhagi á járn og tré. Eg bekti hann fyrirfram af ýmsu, sem hann hafði ritað, bví hann er sérlega vel pennafær. En nú hafði eg ánægju af að kynnast honum sjálfum. Hann minti mig í mörgu á Magnús heitinn föðurbróð- pr minn, svo mér fanst hann ná- íkyldur mér auk tengdanna við Gunnar. Hann er fróðlegur og skemtilegur tf viðræðum, en mér fanst hann of mikill efnishyggju- maður. ~ H Hann heldur að heimurinn hafi skapast af sjálfu sér og ialt fram- bróast sjálfkrafa. |Eg reyndi jað kristna hann, en var ekki nógu sannkristinn sjálfUr og gat ekki hrætt hann með neinum hreinsunar eldi né homgrýti, né lokkað hann með glæsilegu himnarfki o. s. frv., svo hann verður líklega heiðinn bað sem eftir er. Árni sýndi mér búgarð sinn, bar sem hann forðum ibjó. Stórmynd- arlegur Ásgarður. sem hét bó ein- hverju öðru nafni. Húsið A’ar skrautlegt og loftsvalir alt í kring svo að sá í allar áttir. Breiðablik befði verið sanngjarnt að kalla húsið. Það hafði hann smíðað sjálfur af hugviti miklu. Árni hafði mest igaman af að minnast á gamla tíma á íslandi. Einkum varð (honum jslörafdrjúgt um Skrúðinn fram undan Fáskrúðs firði, og kunni hann frá bví hann var barn langan brag um Skrúð- bóndann, eftir séra ólaf Indriðason, föður beirra Jóns og Páls ólafs- sonar. Þar stendur betta um Skrúðinn: “Mjög er reisugt í Skrúð bar sem bergrisans búð sig í brimbveginn hamarinn klýfur. Þar er æður og örn og sín ótalmörg hörn sér bar uppala skeglurnar barfar”. og svona er lýsingin áfram bama- lega viðkunnanlegur leirburður, og svo kemur til sögunnar risinn sjálf- ur, óðalsbónlinn. “Hann er hrímbt"'*''' “. ” ætt hann fær hráætið snætt hann er hundvís og fullur af galdri, o. s. frv. og svo galdrar I:“nn. tll sín présts dótturina írá Hólmum. Hún á stað, “siglandi á fjöl” óg getur ekki stöðvað ferðina bó hún kveði Maríu-rímur o. fl. — og hún sogast inn í hellirinn. “Þar hann skaut henni inn undir skinnbjálfann sinn * allan skorpinn og rotinn og soð- inn.” Eg hefi oft siglt fram hjá Skrúðn- um og aldrei orðið sérlega hrifinn af ihonum í hæsta lagi skoðað hann vel fallinn til að vera sker til álf- reka í líkingu við bað sem stendur fram undan Helgafdli og getið er um 1 Eyrbyggju. En fyrir viðtalið við Árna endurfæddist Skrúðurinn í mínu hugskoti og helgaðist svo, að eg held eg taki ofan fyrir hon- um næst begar eg sé hann. Árni talaði fyrir minni okkar Gunnars I samsæti í Glenboro. Þó ræðan væri aðallega um hákarla- veiðar og Skrúðinn, bá líkaði mér hún — fyrir minn part — alveg sérstaklega vel. Sveinn sonur Árna hefir erft af honum minni gott og ást á skáld- skap. Eg fvar hissa h\^að ihann kunni margt utan að eftir Long- fellow- Walter Scott o. fl. Eg óskaði að eg mætti vera með hon- um, eins lengi og hann gæti bulið, eða helst hafa hann með mér á ferðalaginu, eins og óðinn hafði Mímshöfuð. Enn í ArgylebygS. Eg kom á 3 bóndabæi í Argyle- bygð og sá alstaðar myndarbúsakp Enda hefir bessi bygð löngum bótt taka öðrum íslendingabygðum fram og hér hafa margir efnast. En bændur kvörtuðu um illgresi, upp- skerubrest og ryð í hveitinu o. fL Þó vil eg taka bað fram að hvergi vestan hafs heyrði eg annan eins barlóm og heyra má svo oft hér á landi voru. Og heldur ekki heyrði eg vestur-íslenzka bændur lasta veðrið hvort sem bað var gott eða ilt. Rétt eins og beir hefðu gengið í skóla hjá Þorláki biskupi. Eina nóttina gistum við hjá góð- um vini Gunnars Tryggva bónda Arasyni. Hieimili hans stendur inn í skógi á fallegum stað og í góðu skjóli. Hann lét okkur koma á bak hesti sem hann átti, sem var is- lenzkur í aðra ætt en kanadiskur í hina. Hann var sterkur og stór, ekki latur pn hastur, svo að lúinn hefði eg orðið að sitja á honum heilan dag, sóttur úr öxnadal. Við heimsóttum Eðvald Jónsson- bróður Ragnars ólafssonar. Hann bjó ekki langt frá Tryggva og býr laglegu búi, á uppkomin böm myndarleg og hefir spjarað sfg vel, en taldi bó tormerki á, að hann fræti leyft sér að fara lystitúr til Isiands. Þó síd.'díst raér. n,ð Tpr>3 væri heitasta óskin hans. Yið mint- umst skemtilegra stunda , begar við lékum okkur saman á Akur- eyri, flugumst á 1 góðu “slógum köttinn úr tunnunni” og lærðum að synda fram í Reykhúsalaug- Hann gaf bá engum eftir í glímu né annari drengilegri framgöngu. Annars héldum við mcst til hjá Pétri Magnús í Glenboro, gömlum vini Gunnars. Hann er kaupmað- ur í borpinu, bróðir sér Richards og Magnúsar sýslumanns Torfa- sonar, stór vexti og sterklegur cins og beir. söngmaður góður og mesti gestrisnismaður.

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.