Heimskringla - 17.09.1924, Side 1

VERÐLAUN GEFÍN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAW,
CROWN
Senait! eftir vertilista til Royai
Croan Soap i. (*!., 664 Main St.
Winnipeg.

‘------—---— f
VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAU,
CROWN
Sendið eftir verT51ista til Royal
Crown Soap Ltd., 654 Main St.
Winnipeg.
XXXVIII. ARGANGTJR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 17. SEPTEMfBER, 1924.
NÚMER 51.
CANADA
Biskupinn yfir Yukon Rt. Rev. T.
O. Stringer, hefir dvalið hér í Win-
nipeg nokkra daga, og haft ýmls-
legt merkilegt að segja þar norð
an að. Meðal annar® það, að land-
búnaður m|undi v-el geta þrifist i
■einstökum myndum alt norður að
ishafi, og áreiðanlega yfirieitt
norður -fyrir heimskautsbaug. Kart
öflur hefðu verið ræktaðar í fyrra
ag Aklavik, sem er nánægt mynni
MicKenziefljótsinls á hérumhil 69°
breiddarstigi. H-efðu þær náð á
gætum þroska. — 1 Canada geta
vel lifað 300 miljónir manna. Nú
eru hér tæpar tíu.
Braeken forsætisráðherra eT ný-
k-ominn norðan frá Port N-elson,
en þangað fór hann í yfirlitsferð á
samt R. A. Hoey, M, P. Spring-
field og Brig-Gen. R. W. Paterson.
Kveðst hann þess fullvis® að timb-
ur og m-álmgröftur myndu miarg-
borga Hudsonflóabrautina, að ekki
værin nefnt alt það óskapa vatns
afl, er nú færi til ónýtis. Kvað hann
það “hina mestu óvirðing fyrir þá
menn í Canada, er fengist hafa v-ið
opinber störf, að hafa byrjað á flóa
brautinni, -eytt til hennar öllum
þeim peningum sem búið er, -og
hlaupa svo frá öllu saman, undir
því yfirskyni, að hún miuni aldrei
geta borgað sig”.
Malcolm MacDonald, sonur
Ramjsay MacDonald forsætisráð-
herrans brezka, ætlar sér að f-erðast
um Canada og er ákveðið að hann
haldi fyrirlestra hér í Winnipeg og
öðrum stærri bor-gum í Vestur-
fylkjunum í nóvembermánuði.
IRoland Day, verkfræðingur ,frá
New York hefir skýrt frá því, að
fundin sé n-othæf aðferð til þess
.að vinna gasolíu og steinolíu úr
tjörusandinum í Alberta og að nægi
Jegt fé muni fást til þess fyrirtæk-
is, ef hægt verði að komast að við
unanlegum samningum við fylkis-
stjórnina.
landi hafi tekist að blása svo að
kolunum í Kákasus, að alvarleg
uppreist sé nú hafin þar gegn
-Sovietstjórninni. Hiefir stjórnia þeg
ar sent marga tugi þúsunda af her-
mönnum suðureftir til þess að þæla
niður uppreistina.
!Prá Saskatchew-an kemur sú frétt
að bændur þar, sem stunda
“tyrkja”rækt (turkeys) ætli sér að
slá í samlag, til þess að fá betra
verð fyrir fuglana, dauða og lifandi
Með vetrinum eru þeir svo að hugsa
um að koma á fót samlagsfélagi til
eggjasölu. — betta er vegurinn.
Hin nýju lagaákvæði um bjórsölu
hér í fylkinu gengu í gildi í gær.
Má nú alls ekki selja bjór í kútum,
eða tunnum, og saia í flöskum tak-
mörkuð. Gilda þessi ákvæði sem
lög fyrst um sinn, og hefir dóms-
málaráðherrann lýst því yfir, að
stranglega verði litið eftir því, að
þau verði haldin.
Erá Ottáwa er símað, í gær, að
málaleitimum canadisku stjómar-
innar um það, að Bandaríkin og
Canada reyndu að komast að samin-
ingum um það að afnema innflutn
ingsgjald á nautgripum, hafi alls
ekki verið svarað frá Washington.
— Það lítur svo út, sem Banda-
ríkja mörinum sé nokkurn vegin
saina hverju megin hryggjar Vér
liggjum.
Erá Constantinopel er sím-ag 15. þ.
m., að orusta hafi staðið mllli sol-
dánsi-ns í Nejd í Arabíu og Iíu.-^sein
konungs, er tók sér kalífanafnbót
fyrir skömmu síðan. Lagði kalífinn
á fiótta, og er nú alt í uppnámi, þvi
búist er við að soldán muni
jafnvel taka Mecca hina ginnheilögu
borg Múhamedstrúarmanna. Er
ekki talið líklegt að Englendfeigar
muni þora að skakka leikiná, af
hræðslu við að særa tilfinnfngar
hinna múham-edönsku þegna slnna.
Erá Osaka í Japan er símað þ. 16.
þ. m, að grimmil-eg orusta staidi f
Norður-Kína, milli Chang Tso '- Lin
úr Manchuríu, sem gengið hétir í
lið með sunnanmönnum, og Wu Pei
Eu, sem er fyrir stjórnarliðinu frá
Pekin. Hefir Manehurfuherinn
haft betur sem komið -er, og er
nú Wu Pei Eu á undanhaldi með
allan her sinn í áttina til Pekin,
en Chang Tso Lin fyl-gir fast á eftir-
ir.
Borgarafundur var haldinn -4--ráð-
húsinu hér f Winnipeg, síðastliðinn
miðvikudag til þess að ræða um
sýningarhald. Voru flestir með því
að sýning skyldi haldin og var
gefið leyfi til þess að bæta við
sig mönnum til þess að athuga
nánar mögulegar framlkvæmdir f
þvf máli.
Nú fer að standa í kosningasegl-
in í Bandaríkjum. Erá New York
er símað 16. þ. m., að Senator
Burton K. Wheeler hafi kvöldið
áður lofað áheyrendum sínum því,
að -ef hann og La Follette næðu
kosningu, þá skyldu þeir tukthúsa
þá, er uppvísir hefðu orðið um að
misbrúka stöður sínar til fjár-
dráttar í tíð þeirra Hardings og
Coolidga’s, og þær stjórnir
haidið höndum sínum yfir.
Önnur lönd
iHjeimastjómaflokkurinln í fsetrf-
eyska lögþinginu, tíu manns, sendi
út stefnuskrá sína 6. ágúst. Er
þar tekig fram að heimastjómar-
flokkurinn ætli sér framivegis að
vinna að -algerð’ri sjálfstjórn, og
krefjast þess að færeyskan verði
sett í öndvegið alstaðar, sérstak-
lega við kenslu í skólum. Vonast
þeir -eftir að danska stjómin verði
jafnfús til samininga við þá og við
Isiendinga forðum.
Eæreyingar ættu að taka upp ís-
lenzkt bókmál algjörlega og
brein-sa úr verstu ambögumar sem
komist hafa inn í mál þeirra úr
dönskunni. Það yrði ekki svo ýkj-a
mlikið verk.
Prá París er símað 9. þ. m., að
skýrt hafi v-erið frá því á fundi, er
haldinn var kvöldið áður f vísinda-
félaginu franska, að Dr. Eunis og
-Ednnund Ducloux hafi tekist að
finna blóðvatnsefni (serum) gegn
miltisbrandi (anthrax), og -sé jnú
hægt að gera skepnur allar óm|ót-
tækilegar fyrir sjúkdóminn. — Milt
lsbrandur hefir verið á sumum stöð
um einn hinn voðalega-sti sjúkdóm-
ur á kvikfénaði manna og bráðdrep
andi,- svo á mönnum er hafa fen-gið
hann, sern -skepnum Hafa menn
oft fengið hann af illa sótthreins-
uðum rakburstum
Frá Beriín er sfmað 12. þ. m, að
daginn áður hafi Þjóðverjað stað-
ið skil á öðrum 20,000,000 gullmörk
um til Owen D. Young, isem tekur
á móti umsömdu skaðabótagj-aldi
fyrir Bandam-enn.
---------x----------
Danir leggja niður
her og flota.'
AUan Estrupstímann og sfðan
hafa frjálslyndir Danir haldið því
fram, að herbúnaður þar í landi
væri ekki eingöngu gagnsiaus
heldur hreint og beint til hættu
fyrir þjóðina. Ef Kaupmannahöfn
væri víggirt, hefði her og floti fjand
samlegra stórvelda rétt til að
skjóta á bæinn, vegna virkjanna.
Smáríki -eins og Danmörk gæti
hvort sem er aldrei vari-st nema
stutt móti -stórveldi. Yíggirðing og
berbúnaður, sem þó væri gagns-
laus er á reyndi, væri aðeins byrði
fyrir þjóðina — á friðartímium, en
í ófriði til eyðileggingar bæði
mönnum og mannvirkjum.
Yíggirðingaofsi íhaldsmtanna er nú
fyrir löngu kulnaður, og virkin eru
fle«t rifin niður. En Danir eyða
samt um 6o miljónum króna á ári
til hervarna, sem almennin-gur hef
ir bæði ótrú og ömun á.
Hermálaráðherrann nýi, Rasmus-
sen, hefir lýst yfir ,að hann muni
nú með haustinu koma fram með
frumvarp um að leggja niður her
og flota, nema að því leyti sem
varðskip þarf með ströndinni og
varðlið á landamærum. Spamað-
ur er áætlaður árlega um 50 miljón-
ir króna, eftir að hið nýja fyrir-
komulag er farið að hafa áhrif.
Fullvíst er, að sparnaðartillaga
þessi gengur í einhverri svipaðri
mynd gegnum neðri deild danska
þingsins. Yerkamannaflokkurinn og
frjálslyndi flokkurinn virðist vera
samhuga um þessa stórfeldu sparn-
aðarráðstöfun. í iandsþlnginu get
ur skeð að frumv-arp þetta verði
felt f byrjun. En sú mótstaða get-
ur ekki orðið til langframa. Gagns
leysi hers og flota í Danmörku er
svo átakanlega sannað m-eð dómi
aðeins vellíðan að frétta. Hiey-
skapur mun yfirleitt langt kominn
og lítur út fyrir nægar heybirgðir
hér um slóðir. Kornskurður byrj-
aður og álitið að uppskera verði í
meðallagi, mest alt hafrar.
Níu herbergja hús til leigu,
semja m-á við Hjálmar Gíslason,
637 Sargent Ave. — Phone A 5024
“Til kaupenda “Hkr." í Wpeg”.
-Hr. Bergsveinn M. Long hefir tek.
ið að sér innheimtu fyrir “Heims-
kringlu” hér í bænum. Gerir hann
ráð fyrir að byrja umferð meðal
kaupenda nú bráðlega, og er það
bæði ósk og tilmæli útgefenda við
kaupendur, að þeir taki erindum
hans sem bezt, er hann ber að
garði. Honum er gert léttara þetta
verk með því að hann þurfi ekki
að gera margar ferðir sömu erinda
á sama staðinn, og blaðinu sýnd
meiri vinsemd með því. Þessa er
vonast að áskrifendur minni-st og
leitist við að gera honum sem greið
ust skil. — Með vinsemd,
YTKING PREISS LTD.
Erá Blaine, Wash., er skrifað lát
Stefáns Guðmundssonar, Þórðar-
sonar frá Vörðufelli á Skógar-
strönd í Snæfellsnessýslu, og Þor
bjargar dóttur Jóhannesar Han-
nessonar merkisbónda á Stóra-
Hrauni í Hnappadalssýslu. Hann
Isyrgir ekkja og tvejr hálfvaxnir
synir. Mun hans nánar getið síð-
ar, því Stefán sál. var merkur mað
ur í sinni bygð.
Norskir sjómenn hafa síðastliðið
ár sigít 480,000,000 krónum inn í
landið, (128,000,000 dali eftir vana-
legu gengi), og eru þar ekki talin
með flutnings- eða fargjöld hafna
á milli innanlands, sem nemia
geyisimjklu fé. — Laglega gert af
þrem miljónum manna.
Nýlega var lokið við síðasta
spottann á akvegi þeim er ten-gir
vestur- og austurströnd' Afríku
saman um miðjarðarlínuna. Liggur
vegurinn frá Momhasa, á strönd
Austur-Afríku hinnar brezku, til
Bom-a f Belgisku Kongó á vestur-
ströndinni, skamt frá mynni Kongó
fljótsins. Vegurinn er 3000 mílur
enskar á lengd, og má sem hægast
fara hann í bfl á þrem vikum.
Erá Róm er sírnað 12. þessa mán-
aðar, að myrtur hafi verið einn af
helztu foringjum Eascistaflokksins'
Armando Casalini. Lét m.orðinginn,
þegar handtaka s-ig, en kallaði, að
nú væri Matteotti hefnt. H'efir
Mussolini iátið boð út ganga til
flokksmanna sinna, að varast öll
hryðjuverk í hefndarskyni. — Sá
sem storminum sáir uppsker hvirf-
ilbylinn.
Erá Chicago er símað 10. þ. m„ að
þeir Nathan Loopold og Richard
Loeb, miljónamærin-gasynimir , er
myrtu drenginn Robert Eranks á
svo hroðalegan hátt, hafi v-erið
dæmdir í æfilangt fangelsi fyrir
morðið, og í 99 ára f-angelsi hver,
fyrir að hafa num(ið hann á brott
ránshöndurri. Dómarinn lagði til, að
þeir skyldu aldr-ei náðaðir. Dóm|n
um verður ekki 'áfrýjað.
Hermál Dana hafa lengi verið
deiluefni milli frjálslyndra manna
í Danmörku og fhalds- eða aftur
haidflokksins. Efstrup og hans sinn
ar iögðu út í þráláta baráttu um
hervarnirnar. Þeir vildu víggirða
Kaupmannahöfn og búa þjóðina
undir stríð. En airmenningur í
landinu, hæði í sveitum og borgum
hafði ekki trú á þessu herskapaÞ
braski. Neðri deildin feldi hvað eft
ir annað fjárlagafrumvarp Estrups
vegna miljónanna, sem áttu að
ganga til herv-arnanna. íhaldsmenn
stjórnuðu þá með ofbeldi í trássi
við þjóðarviljann. Þeir tóku fé úr
ríkissjóði eftir því sem þeim bauð
við að horfa, og lögðu í víggirðingu
höfuðborgarinnar.
Eftir að afturhaldsflokkurinn
hafði í nálega mannsaldur í skjóli
hersins haldið uppi þessu stjómar
formi, kúgað ifrjálslynda m-enp í
Danmörku og hundsað sjálfstæðis-
kröfur íslendinga, kom þar, að
hann varð að sleppa takinu laust
eftir aldamótin. Afturhaldsskips-
höfnin á þjóðarfleytunni var .þá
orðin svo fámenn, að ekki var
lengur unt að halda niðri mfargt-
földum meirihluta þjóðarinnar.
En Khöfn hafði verið víggirt og
sögunnar, að þar um ver**»*-^kE'-ft'}nnjpeg_
deilt. Og aðstaða íhaldsflokksins
danska til hexsins hefir altaf ver-
ið óvinsæl hjá alm-ennigi, og sífelt
verið um Undanhald -að ræða eftir
því sem frjálslynda flokknum Óx
fiskur um hry-gg. Danskir menn á
lierskyldualdri hafa lltið rómað lff
ið í herskálunum, m. a. kært yfir
ruddalegri framkomu undirforingj
anna í d-aglegri viðbúð. Nýlega
réðust nokkrir -gamlir hermenn á
undirforingja, sem þeim hafði þótt
koma ómannúðlega frami, meðan
hann ^ar yfirmaður þeirra, og
börðu hann til óbóta. Má af slík-
uih dæmum sjá, hve almenningi er
móti skapi vistin f hemum.
(“Tíminn”.)
Hr. Haraldur Freem-an frá Glen-
horo kom hér til bæjarins í síðustu
viku úr kynnisferð heim til Islands.
Mr. Ereeman er ættaður af Akur-
eyri og kvað hann hafa verið
kalt mjög og rigningasamt þar
norðanlands i sumar. Grasspretta
hefði þó verið í meðallagi. Eiski
gott, en síldveiði í rýrara lagi. —
Með hr. Freeman kom mágur hans
og systir, Hr. Gottfreð og frú
Kristín Hjaltalín, ásamt einni
dóttur ungri, Elsu. Ætla ]>au hjón
að setjast að hér í Canada, og
taka sér fyrst um sinn bólfestu í
Dr. Tweed tannlæknir verður
staddur að Árborg miðvikudag og
fimtudag, 24. og 25. september.
Vér viljum- draga athygli manna,
eldri sem yngri, að skemtun þeirri
cr haidin verður í Goodtemplara-
'húsinu fimtudagskveldið 18. sept.
Síra Ragnar E. Kvaran les upp og
ætti það eitt að vera nóg til þess
að fylla húsið. En auk þess verð-
ur þar á boðstólnum einsöngur
Mrs. P S Dalmann, fiðluspO, slag-
eða standhörpusiáttur, ræðuhöld
og svo síðast, en líklega ekki sfzt
fyrir þá sem fótfimir eru, dillandi
dalns undir ágætum hljóðfæra-
slætti. Engann ætti það að fæla
frá samkomunni.
Col. Poul Johnson frá Mountain
leit inn á skrifstofu blaðsins í gær,
oss til séretakrar ánægju. Er óvana
legt að sjá freklega sjötugan mann
svo drengilegann að vallarsýn, og
ekki eru þar hærur í höfði. OoL
Johnson sagði góð tíðindi ein það-
an að sunnan, uppskeru og nýt-
ingu betri en í meðallagi, og kvað
þreskingu myndi að mestu lokið
um næstu helgi.
Gift voru í San Francisco 22.
ágúst síðastliðinn, þau Norma
Eélsted, yngsta dóttir Mr. og Mrs.
Péturs Eéldsted, Los Angeles, er
áður bjuggu f Winnipeg, og Fra«-
man Goodmundsson, einnig frá Win
nipeg. — Mr. og Mjrs. Goodmunds-
son ætla að taka sér bólfestu í San
Franciseo.
lTr bœnnm.
Síra Rögnvaldur Péttrr-sscþi íór
vestur til Wynyard ásamt Rev. og
Mrs. Elmer S. Forbes frá Boston
á föstudagskvöldið var. Rev.
Forbes hélt mes-su að Wynyard í
kirkju Quill Lake safnaðar á
sunnudaginn.
Nýljustu frjetlir frá Islandi.
Ásmundur P. Jóhannsson og
Grettir sonur hans koin-u um helg
ina úr kynnisför að norðan. Þeir
höfðu farið víða um Húnavatns-
sýslu og norður í Skagafjörð, til
Sauðárkróks, Drangeyjar og heim
að Hólum. Þeir fara héðan á Gull-
tossi áleiðis til Vesturheims.
Eélag Vestur-íslendinga hélt
kaffikveld f Iðnó til að
kveðja Ásrnund P. Jóhanns-
son og Gretti son hans, sem eru á
förum til Winnipeg.
fyrir afmæli hans. Sigurður er að
vísu skáld líka, þó að lítið beri á,
en hann er allur í útgáfum forn-
rita og verða menn líklega að bíða
kvæða sjálfs hans enn um nokkur
ár.
Erá Trebizond í Rússl-andi er
sfmað 15. þ. m. að einhverjum forn-
um áhangendum Czarsins í Rúss-
Safnaðarnefnd 'Sambandssafna’ð-
ar -efnir til frábærrar tombólu fyrir
dráttafjölda og gæða, mánudaginn
þ. 29. þ, m. kl. 8 að kvöldi, í sam-
komusal safnaðarins. M-eðal annara
má geta um þessa muni: Tveir
drætfr: eitt tonn -af prumhieller
Lumps Coal: þrír drættir, einn epla-
kassi í hvorum; reykt svínslæri;
tveir drættir: 25—30 pund af bezta
kálfskjöti í hvorunt: sex drættir:
prjónapeysur á 4—5 dollara hver;
ferskjukassi, pióm-ukassi, ferða-
taska, 5 dollara virði, ávísun á einn
af þeztú ljósmyndurum borgarinn-
Jónas Eiríksson fyrrum skóla-
stjóri á Eiðum, andaðist á heimáli
sínu, Breiðavaði í Eiðaþinghá,
, þriðjudaginn 19. þ. m. Banannein
lrans var lungnabólga.
herinn -efldur. Nú í sumar er ver- í ar tfyrir 15 (dollara virði af ljósmiynd
ið að rífa niður sum þessi virki
með ærnum kostnaði. Yirkin eru
feikna haugar úr steinsteypu og
járni, en því er nú öllu sundrað
með sterkustu sprengiefnum. Þar
er eyðilagður hinn sýnilegi minnis-
varði íhaldsstefnunnar. ,
um, Þess má -geta, að þetta er
ekki nem-a lítið sýnishon af þeim
ágætu munum, sem kostur verður
á að draga.
í “Berliner Illustrirte Zeitung’’
nr. 30, frá 29. júlí er löng grein eft-
ir dr. Adrian Mohr um “Broter-
werb in Island” (Hvernlg íslend-
inga hafa ofan f sig mieð 5 mynd-
um. Merkile-gt er það„ að í sömu
vikunni birtist í öðru jafnút-
breiddu þýzku blaði, “Hamburger
Illust-rierte Zeitung" önnur grein
um ísland með sjö myndum. Þetta
eru tvö útbreiddustu þýzku mynda
blöðin, og megum vér vera fegnir
að tekið sé eftir oss erlendis, þó að
vér eins og vant er, ekki gjörum
neitt til þess.
Síra Bjarni Jónsson, dómkirkju-
prestur var settur inn í
prestsemjbættið af prófastinum
Árna Björnssyni. Pór sú athöfn
fram í hámessu í dórrikirkjunnL
Prófa-sturinn flutti innsetningare
ræðu. Mjntist hann með fögrum
orðum starfs síra Jóhanns og ám-
aði síra Bjarna og -söfnuðinum all-
ra heilla í framtíðarstarfi. Því
næst fór guðsþjónusta fram með
venjulegum hætti og flutti síra
Bjarni prédikun út af guðspjalli
dagsins; dvaldi hann í ræðu sinni
við ýmsar minningar um þá velvild
sem honum- hefði verið sýnd inn-
an safnaðarins á liðnum 14 árum.—
Var þessi kirkjulega athöfn mjög
hátíðleg.
Erá Silver Bay skrifar hr, J.
‘Sjötu-gir verða tv-eir mætir m«nn
hér í bæ í haust, háðir sama dag,
23. septembeT, — þeir Sigurður bók-
sali Rristjánsson og Sveinbjöm
skáld Björnsson. — Sveinbjöm er
nú að gefa út kvæðabók eftir sig
Björnsson “Heiiriskringlu”: Héðan og verður þún komin á markaðinn
XTngir stúdentar frá SuðurvTót-
landi, sem dvalið hafa í sumar á ís-
landi hafa eftir heimkomu sína
látið sér tíðrætt um hina dæmafáu
gestrisni, sem þeir hafi reynt á ís-
landi. -Segja þeir í viðtali við “Natt
ionaltid-ende” að f hóp íslenzkra
stúdenta hafi þcir afráðið að
halda sameiginlegan fund við
Dybböl í septemiber. Hugmyndin
er -sú, að stúdentar hittist áriega
ýmlst í Danmörku eða á íslandi,
og í því augnamiði að efla vinátt-
una milli æskulýðs þjóðanna. Geta
allir tekið þátt í þessum fundum,
en Suður-Jótar og Mendingar eiga
að hafa stjóm þeirra.