Heimskringla - 24.09.1924, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 24. SEPT. 1924
Hcíntskríngla
(StofnuTI 1886)
Kemur öt A hverjnrn inlfJvikudeBl.
EIGENDL’Ki
VIKING PRESS, LTD.
853 ob 855 SARGKNT AVE., AVINNIPKG,
TaUlrni: N-6537
Ver5 blat5sins er $3.00 árgangurinn borg-
ist fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PREftS LTD.
SIGPÚS HALLDÓRS írá Höfnum
Ritstjóri.
UtanöMkrift tll hlafislnn:
TIIE VIKING PRESS, Ltd., Box 3105
UtanftMkrlft tll ritstjðrann:
EDITOR HEIMSKRINGLA, Boi 8105
WINNIPEG, MAN.
“Heimskringla is published by
The Viklng Preas Ltd.
and printed by
CITY PRINTING A PUBLISHING CO.
853-855 Sargent Ave., Wlnnipegr, Man.
Telephone: N 6537
WINNIPEG, MANITOBA, 24. SEPT. 1924.
Norrænir yfirburOir.
“Hverj’um jrykir smn fugl fagur , segir
gamalt íslenzkt mátæki. Gildir þetta jafnt,
nema fremur sé um þjóðir sem einstaklinga.
Er nálega hver þjóð í heiminum svo gerð,
að henni finst, sem jarðarkringlunni verði
á engan hátt almennilega borgið á þessum
snarsnúningi hennar í kringum móðir vora
Sól, nema hún, sú alveg sérstaka þjóð megi
verða hertogi á mannlífsins braut.
þeir menn, sem lengst ganga í þessa
átt hjá hverri þjóð eru ýmsum nöfnum nefnd
ir og fer það eftir stærð þjoðanna að nokkru
leyti. Sé þjóðin stórveldi eru þeir oftast
lcallaðir “imperíalistar”, annars * chauvinist-
ar”, “jingoes”, o. fl. Þeir sem eru svo
frændræknir, að þeir geta unt nánustu frænd
þjóðum sínum dálítik bita af skökunni, eru
t. d. “pan” — Germanskir, “pan” Slav-
neskir o. s. frv. Þeir sem lengst ganga í
þjóðrækninni, ef svo veglegt orð mætti um
þetta hafa, vilja helzt ekkert minna en sigra
allan heiminn með vopnum og ríkja um ald-
ur og æfi í þeirra skjóli honum til blessun-
ar. Þjóðverjarnir um og eftir aldamótin
síðustu voru átakanlegt dæmi þessa hugsun-
arháttar, og reyndar ekki síður Englendmgar
þó þeir færu betur með það. Nú eru Frakk-
ar, ítalir, og að því er virðist, töluvert öfl-
ugur flokkur í Bandaríkjunum, að taka upp
xnerkið, er Þjóðverjar drápu niður, vonandi
að eilífu, og er það óheppilegt í meira Iagi.
Að vísu erum vér þjóðræknir og frænd-
ræknir, sem bezt má vera, að því leyti, að
vér erum ekki í neinum vafa um það, að Is-
lendingar eru sérstaklega valin þjóð — það
er varlegra, en að segja útvalin — og þar
næst hinar aðrar Norðurlandaþjóðir. Höf-
um vér þá einlægu trú, eins og spekingurinn
Dr. Helgi Péturss, er nú ber ægishjálm ís-
lenzkunnar yfir öllum mönnum, að Norð-
urlandamenn, og sérstaklega Islendingar,
hafi nú mest til þess að bera, sem heiminum
megi til ágætis verða, ef þeir einungis
sjálfir læra að skilja köllun sína, og leggja
aleflisrækt við það, sem spaldegast er og
afbragðsmest í fari þeirra. Eru aðstæður
Islendinga að miklu leyti þannig, bæði
vestan hafs og austan, sérstaklega þó að
austan, því jafnan eru hægust heimatökin,
að það er að kenna skammsýni og vangöfgi
í hugsunarhætti, ef vér ékki í náinni fram-
tíð fáum komið á löggjöf, sem er að sama
skapi kostameiri lögum annara þjóða, sem
hið forna alþingi Islendinga var merkilegri
og vitrari löggjafarstofnun, en nokkur önn-
ur á þeim tímum, þó um víðan heim væri
leitað. Eigum vér Islendmgar nú svo marga
ágætismenn í ritmensku og hugsanaprýði á
fullþroskaárin komna, að þetta mætti
lýðum vel skiljast, ef rækilega er athugað.
Ma þar til nefna af fullþroska mönnum
spekingana og ritsnillingana dr. Helga Pét-
urss. Einar Kvaran og Stephan G. Stephans-
son; Einar myndhöggvara og skáld Jóns-
son; fjölmarga lækna, presta og háskóla-
kennara, og hýðir ekki hér öll þau nöfn upp
að telja. Væri betur komið högum landa
og þjóða, ef alþyða hefði borið gæfn til
pess,. að skipa slíkum mönnum f þmgsess,
en vinsa úr hálfdrættinga og miðlungsmenn,
sem jafnan eru þar helst til fyrirferðamiklir
ao höfðatölu og ógangí.
Bærum vér Islendingar gæfu til þess, að
velja meira af shkum mönnum á löggjafar-
þing, en gert hefir verið, og svo frændui
vorir á Norðurlöndum, þá myndi þjóðskipu-
lag breytast svo þar til batnaðar, að það
myndi vekja eftirtekt um mentaðan heim
allan. Yrðum vér norrænar þjóðir þá
sannnefndir hertogar mannkynsins.
Þó ekki svo, að norrænu þjóðirnar muni
nokkurntíma ætla sér þá dul að fara vopn-
aðir að öðrum þjóðum og drepa þær undir
sig. 611 hefir skepnan rétt til þess að lifa
og þroskast. Þjóðrækni vor gengur ekki í
þá átt. En þó vér teljum allar þjóðir hafa
rétt til þess að lifa í friði og sitja að sínu,
þá megum vér þó halda það heppilegra fyr-
ir mannkynið, að þjóðir af norrænum ættum
ljóshærðir menn og fagureygir gangi í far-
arbroddi mannkynsins, heldur en ef þar
gengju suðrænni menn og dekkri.
Eitt af allra bezt rituðu tímaritum á
enska tungu, The Nation, sem vegur jafnt að
gerbreytingamönnum og römmustu aftur-
haldsliðum, hefir jafnan verið andstætt í
þessu máli, þeirri skoðun, sem hér er haldið
fram. Hefir það reynt að gera þá mJenn
hlægilega, sem halda því fram, að norræna
kynið sé ættarlaukur mannkynsins. En í
síðasta tölublaði þess er smágrein frá hendi
ritstjómarinnar, seam tnjög Jstyður skoðun
þeirra sömu manna. Er þess getið, að
nýlega hafi þar í tímaritinu verið gerður
sananburður á löggjöfinni um óskilgetm
börn, eins og hún sé á Norðurlöndum, og
eins og hún sé í Bandaríkjunum og á Eng-
landi. Er Norðurlandalöggjöfin að miklum
rmm vitmeiri og mannúðlegri. Hafa þó
Englendingar yerið að gera dálitla bragar-
bót á síðari árum, og haft þar Norðurlönd-
in til fyrirmyndar. Þá er þess og getið, að
fjörutíu og átta ríki séu í Bandarikjasam-
bandinu, og sé löggjöfin harla ólík víða,
einmitt á þessu sviði. Er Norður-Dakota
talið að hafa í þessu efni langskynsamleg-
ust og mannúðlegust fyrirmæli. Fer tíma-
ritið þar um þessum orðum:
“I því rfki er skilgreining mfilli skilget-
inna og óskilgetinna barna að vísu ekki al-
gerlega afmáð, en mjög er hún rýrð með
umhyggjusamlegum fyrirmiælum um arfgengi
og uppeldi óskilgetinna barna. Nú er fað-
irinn fundinn að dómi, og er hann þá skyld-
ugur að borga allan áfallinn kostnað, og þar
að auki vissa upphæð til uppeldis barnsins.
Deyi faðirinn, á barnið kröfurétt í dánarbú-
ið”. Er .farið mjög lofsamlegum orðum um
Norður-Dakota, á kostnað flestra, eða
allra annara ríkja í sarpbandinu fyrir þessa
Iöggjöf.
“The Nation” kynni nú að þykja þetta
magurt dæmi, í deilu, um yfirburði norræna
kynþáttsins. En þetta bendir þó aít í sömu
áttina. Öllum er til þekkja dylst ekki, að
Norðurlöndin hafa nú á síðari árum sérstak-
lega breytt löggjöf sinni mjög til batnaðar,
svo í öðrum efnum sem þessu. Og tæpast
er það hending ein, sem hér hefir verið að
verki í Norður-Daköta. Sannara mun vera,
að það ríki nýtur þess, hve margir nor-
rænir menn hafa tekið sér þar bólfestu---
þó vitanlega sé mikið af þeim f öðrum ríkj-
um, — og ekki mun það skaða ríkið í
samkepni við önnur systraríki þess, að þar
eru fleiri Islendingar, en nokkursstaðar ann-
arsstaðar í Bandaríkjunum.
Dauðahegning.
Umræður um dauðahegningu við ýmsum
glæptim blossaði upp, með nýrri skerpu, sem
eldur í sinu, nú undanfarna mánuði, meðan
stóð yfir mál þeirra Nathans Leopold og
Richard Loeb, sem allir munu nú kannast |
við.
Að mestu leyti skiftast menn f tvo harð- j
snúna flokka um það málefni, með og mó'ti.
Spara hvorugir stóryrðin, og virðist oft svo
fara, sem þá er rætt er um bindindismál,
eða réttara sagt bannmál, að ýmislegt er
þar rmælt á báða bóga af kappi meiru en
sanngirni.
Þeir, sem með dauðahegningunm eru, I
telja hana miargir réttmæta hegningu fyrir j
vissa glæpi, sem- svo eru svívirðilegir og
háskalegir fyrir þjóðfélagið í heild sinni, I
eða einstaklinga þess, að út yfir tekur. Fleiri
munu þeir þó vera, sem telja dauðahegn-
ingunni það mest til gildis, að hún hræði
fjölda manna frá ofbeldisverkum, haldi í
skefjum ymsum vilhdýrum! í mannsmiynd,
sem annars myndu ekki sitja af sér tækifæri
til manndrápa og kannske enn þá yiðbjóðs-
legri hryðjuverka. Þeir sem á móti henni
eru telja margir, að með því, að taka j
glæpamenn af lífi, þá sé ríkið eða mannfé-
lagið að fremja glæp, lítið betri en þann
er sá dauðadæmdi framdi. Telja þeir að
hryðjuverkið sé ekkert með þvf bætt. Þá j
telja þeir og, að enginn sé svo illur, að hann
geti ekki staðið til bóta, og sé bá of mákill
ábyrgðarhluti, að taka mann af lífi og fyrir-
muna honum þannig allrar betnmar í þessu
lífi.
í sambandi við það telja margír, sem
trúa á framhald annars lífs eftir dauðann,
að það sé mjög undir því kornið, hvernig
burtför menn fái af þessum heimi, og sé það
því erfiðara, sem dauðdaginn, og allar or-
sakir til hans séu váveiflegri. Sé ábyrgð j
þióðféfagsins því tvöföld, og meiri en svo, ;
að undir henni verði risið, og megi þar af
Ieiðandi enga manneskju lífláta.
Á þessum röddum ber langmest og heyr-
ast reyndar sjaldan aðrar. Þó eru einstaka
menn, er líta svo á, að dauðahegning, sé
að vísu óheppileg, en nauðsynleg, og mfiklu
betri, miklu meira vit í henni en í fangelsis
— eða tukthúshegningu. Þeir menn hafa
það helzt til síns máls, að hugtakið hegning
sé orðið úrelt. Áður fyr hafi það verið rétt-
mætt því þá háfi blóðhefndarsiðurinn
krafist þess að auga skyldi goldið fyrir auga
og tönn fyrir tönn. Nú sé svo komfið, að í
fyrsta lagi leiki allmikill vafi á því hvert
mannfélagið hafi nokkurt vald til þess að
hegna. En þó svo væri þá sé það ekki leng-
ur hugmynd siðaðra manna. En aftur á
móti sé nauðsynlegt vegna framþróunar
mannfélagsins, að hinir verstu menn séu
I teknir og þeim stíað frá öðrum mlönnum,
j um aídur og æfi. Tukthús — eða “betr-
; unarhús”-vist, sé algerlega einskisvirði, með
því fyrirkomulagi sem nú er, því nálega
! engin dæmi séu til þess að nokkur glæpa-
; maður hafi komið betri maður, eða m!eð
bljúgara hugarfari út úr fangelsinu. Þar
j á móti sanni margra ára og alda reynsla,
j að þeir komi flestir út verri menn, þjóðfé-
laginu sýnu skaðlegri, en þá er þeir fóru
j inn. Megi þvf á engan hátt sleppa þeim
lausum og geymi öxin og jörðin þá bezt.
Þar að auki sé alt ábyrgðarskraf aðeins við
kvæmnishjal, sem ekki eigi við á vorum tím
um. Nú séu menn sem óðast að keppast
j við að útrýma öllu illgresi, gera kynbætur á
I grösum og dýrumi og sé það vitanlega
gert með því að útrýma algerlega þvf sem
j lélegast sé og veikbygðast til sálar og lík-
ama. Sé ekkert vit í því heldur að eyða
j mörgum þúsundum mfiljóna í það að hýsa
glæpamenn, sem svo séu gallaðir á geðs-
munum og sál, að óbætandi megi teljast
j meðan að miljónir manna lifi við hina ó-
! skaplegustu eymld og viti ekki hvatl þeir eigi
j höfði sínu að að haila, eða hvað sér til
j munns að láta, hvað þá heldur að þeir geti
í lagt rækt við sálina í sér.
Það eru margar hliðar og vandskoðað-
í ar á þessu máli og því eðlilegt að mönnum
komi iíla samtan um það. Til dæmis mlá geta
þess í þessu sambandi að nýlega hefir böð-
ullinn John Ellis á Englandi gert tilraun til
j þess að taka sjálfan sig af lífi. Stríddi á
hann svo mikið hugarangur af því, að vera
sá maðurinn í heiminum er flest mannslíf
hefði á samivizkunni, eins og hann sjálfur
komst að orði. Af þessu tiltæki hans hefir
það komið til mála, að gera böðulsstarfið
að borgaralegri skyldu, líkt og til dæmis það
að vera kjörinn í kviðdóm. Ættu þá hinir
og þessir borgarar að gegna böðulsstarfinu,
eftir þvf hvernig hlutir félli f það og það
skiftið. — Sé þessi tillaga grandgæfilega at-
huguð, mætti sennilega færa henni margt
til málsbóta, t. d. það, að í sjálfu sér ætti
ekki að vera neitt ægilegra í því, að full-
nægja þeim dómi, sem menn sjálfir hafa
dæmt, en að dæma hann. En engum mleð-
borgara vildum vér óska þeirra óskapa,
fremur en sjálfum oss. Og að vísu óskum
vér þess af heilum hug, að verða aldrei í
kviðdóm settur, þar sem á að gera út um
Iíf og dauða. En hvað skal segja í þeim
Iöndum, þar sem slíkt er borgaraskylda.
Eitt er víst, og það er það að hegning-
arlöggjöf allra landa þarfnast stórkostlegra
bóta. Fyrst og fremst er “réttlætið
jafnt fyrir alla” ekkert annað, en orðin tóirn
Það er fyrst og fremist tékið óendanlega
miklu vægara á oss, sem ofar stöndum í
mannfélagsstiganum, en vesalingunum, sem
alist hafa upp á sveit og ekkert og engann
eiga að, hvorki fjármuni, eða ættingja og
vini, er einhvers megna. Og ættu menn þó
að dæma vægara olnbogabörn mannlífsins.
en oss hina, sem öll tækifærin höfum. í
öðru lagi er Iöggjöfin í öllum Iöndum orð-
in sv® á eftir tímanum, að meiru en undrun
sætir. Menn eru dæmdir til strangrar þrælk-
unnar fyrir afbrot, sem í sjálfu sér eru til-
tölulega Iítilsvirði, en sleppa með væga
hegningu (það orð verður að nota) fyrir
svo hryllilega glæpi, að menn veigra sér við
að setja bá á prent. Menn sem ákaflega auð-
velt værí fyrir mannfélagið að leiða á rétta
braut, þó þeim haf: orðið á að hrasa, eru
dæmdfir jafnstranglega og ógeðlegustu
glæpamenn, hreinustu vanskapningar á sál-
inni, ólæknandí um alla æfi.
Og þá betrunarhúsvistin. Betrunarhús!
Hamingjan hjálpi oss. Yfirleitt eru betr-
unarhús þannig, að þau eyðileggja það
litla eða mikla góða, sem til er í mannssál-
inni. Lagastafurinn er svo ósveigjanleg-
ur, að þó fangaverðirnir séu allir af vilja
gerðir, þá mega þeir ekki gera neitt, sem
þýtt gæti hugarfar fanganna. Þó skal geta
þess, að farið er að bera á straumihvörfum
í rétta átt, og langmest, sumstaðar í Banda-
ríkjunum. Og sú löggjöf, sem skynsamlega
mannúð sýnir föngunum, viija til þess að
leiða þá á rétta braut, og jafnvel styðja þá
á brautinni til nýs og betra lífernis, er eina
löggjöfin, sem getur hrósað sér af því að
hafa komið upp betrunarhúsum.
Hvíidard.og breytiþróun
Ræða flutt í Samlbandskirkjunei,
21. sept.,
af séra Ragnari E. Kvaran.
Mnrk. 3: 1,7: Hvíldardagurinn var?5
til mannsins vegna, og eigi maT5urinn
vegna hvíldardagsins.
Mig miinnir að ég hafi lesið
þá skilgreiningu f sálarfræði þeirri
er ég nam á skólaárum mínum, á
því hvað það væri að vera and-
ands snillingur — geni — að það
væri að sjá í smáatvikum dag-
anna hin miklu lögmál lífsins. Al-
þekt dæmi því -til (skýringar er
gamíla frásagan um Newton, sem
sá eplið falla til jarðar, og sá í
því atviki sjálft aðdráttarafl
hnattanna. En ef þetta er rétt
skýring á því hvað geni sé, þá
eru dæmin um það á hverri ein-
ustu blaðsíðu guðspjallanna hve
auðugt líf Jes/ú hefujr yerið af
þessum atvikum. Það er eins og
hver smáatburður sé honum sjón-
auki inn í hin duldu lög, sem líf
mannanna á að hlýða. Hann hlust-
ar á hjal barnanna og skilur að
þau í æfintýraheimi sínum og leikj
um standa mfiklu nær því að
skilja tilveruna rétt, heldur en
fullorðna fólkið með alla sína
gagnrýni og sínar áhyggjur og
rekistefnu og reipdrátt. Hann skil
ur af því að horfa á hina frábæru
starfsgleði barnanna, á hin opna
hiug jþeirra og trúnaðartraust,
ef til vill, mest á því hvað
þeim er tamt að sjá hið mfikla
æfintýri í öllum hJutum, þar sem
við sjáum ekékrt nemla ómerki-
lega hluti og atburði, að ef menn
verða ekki eins og lítil börn, þá
komast þeir ékki inn í guðsríki.
Svona er það með alt. Hann sér
mienn vera að raða sér niður til
borðs, og sá atburður verður hon-
um mynd af því hversu óskynsam-
lega þeir raði sér að bræðra-
boði lífsins. Hann sér regn falla
og sól skína yfir dal og hól, og
honum skilst á augabragði að sá,
sem regnið og sólskinið gefur,
ann jafnt hvorutveggja, og að
skifting okkar á mönnumi í hóla
og dali, í réttláta og rangláta, er
mieð öllu fráleit. Hann sér konu
vera að snúast með mfiklum á-
hyggjum um miatreiðslustörf sín,
og hann vorkennir henni, að hún
skuli vera búin áð telja sér trú
um, að það sé það eina nauðsyn-
lega. Hann sér mennina alstaðar
vera að þyrla upp ryki í augu
sjálfs sín, en hann sér alstaðar í
gegnum rykið. Hann sér að þeir
hafa komið auga á sum mark-
verð boð guðs: “Þú skalt ekki
morð fremja”, en beim er óskilj-
anlegt, að bein afleiðing af því
er sú, að þeir megi ekki ganga
fram fyrir altari guðs meðan þeir
eru ósáttir við bróður sinn. Þeir
þekkja þau fyrirmæli guðs, að
þeir eigi að elska náunga sinn.
En þeir halda að afleiðing þess sé
sú, að þeir eigi þá líka að hata
óvin sinn. Þjóð hans trúir á og j
veit, að guð hefir haldið hendi
sinni yfir þjóðinni, en þá er geng-
ið að því vísu, að hann sé and-
stæður öllum öðrum þjóðum.
Hann sér með hve mikilli fast-
heldni Iandsmenn hans halda við
venjur og helgisiði fyrritíðarj
manna, en hann sér engu síður, að
það hugarfar, sem eitt gefur helgi-
siðum gildi í hans augum, vantar j
í tilfinnanlegum mæ!i. Með,
öðrum orðum, Jesú sér með alveg |
undursamlegri gáfu undir vfirborð |
hlutanna, mennirnir fá ekki dulist
fyrir honum allar skikkjur
hræsninnar, allur klæðnaður
sjálfsánægjunnar verður gagn-
sær fyrir augum hans. Hvert
orð þeirra og verk verður honum j
spegilil af hugarfarinu sem að baki
liggur.
En það er einmitt í Ijósi þess,
hve mikið yfirlit hann virðist
hafa yfir hlutina, hvað það er laar- j
dómsrfkt að athuga hve í-J
haldssemi og róttækni fer sam-- |
an hjá honum. Ég vona að
ég burfi ekki að taka frami, að j
með róttækni á ég við það, sem
á erlendum málum er nefnt radi-
kalismus. Eins og mörg orð í öll-
um málum er það mjög misskilið
af þorra manna. Maður sér það á
augnaráði manna og tilburðum,
að þegar það orð berst á góma,
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýmameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvagteppu,
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan, eða 6 öskjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyf-
sölum, eða frá ,
The Dodd’s Medicina Co., Ltd.,
Toronto, Ontario.
þá dettur mlörgum í hug sprengi-
kúlur eða manndráp eða önnur
byltingafirn. Eins og orðið ber
með sér, þá á það ekkert skyl't
við þessar hugsanir. Islenzka
þýðingin á radikalfismus er ágæt
og nákvæm. Orðið er komið af
redix, sem þýðir rót. Radikaf
miaður er sá, sem lætur sig ræt-
ur málanna skifta, sá sem leita
vi’ll undir yfirborðið og kippa vilf
upp þeim jurtum með rótum —
úr jarðveginum, sem hann telur
skaðlegar. Það er þessvegna frá-
leitt ofmfilkið sagt, þó fullyrt sé að
það sé vöntun og galli á hvers
manns sálarlífi, ef hann eigi ekk-
ert til af radikalismus. Ef við
höfu-m ekki vitsmuni eða hugrekki
til þess að líta eftir rótum þess,
sem afl'aga fer í lífi ökkar, eða
umhverfis okkur, þá er hvoru-
tveggja á Iágu stigi. Og ef við höf-
um ekki þrek til þess að hlynna
að róturn þess, sem mest er um
vert í fari okkar, þá er andlegri
heilsu okkar ábótavant. Og þar
er það einmitt sem róttækni og í-
hald kemur saman. Sama ástæð-
an sera veldur því, að vert er að
kippa upp lélegumi rótum veldur
því, að mikils er um vert að halda
f, að hlúa að þeim dýrmætu.
Sannur radikalismus og sönn íhalds
semi eru tvær hliðar á sarna eðl-
inu. En því er nú miður, að mað-
ur sér hvorutveggja tiltölulega
sjaldan. Eins og sá radikalismu®
er ef til vill algengastur, sem ekkí
gerir verulegan mun á góðum og
lélegum rótum, heldur hefur tif-
hneigingu til þess að kippa öllu f
burtu, eins er óalgeng sú íhalds-
semii, sem hefir nægilega domr
greind á, í hvað eigi að halda.
Hin fhaldssemin er algengari, að
hræðast breytingar, og telia það
gott, sem er, einungis af því að
það er og befir fengið viðurkenn-
ingu. Vitaskuld stafar það hugar-
far oftast af einskærri eigingirni;
menn spyrna á móti broddunum
af því breytingamar valda óþæg-
indum. En þó ekki sé tekið tillit
til þess, þá er það vissulega
furðulegt hugarástand, sem fjöldi
manna hefir, þeirra, sem er það
eðlilegt að trúa því, að í raun og
veru þurfi heimurinn engar endur-
baetur, aðrar en þá helzt þær, að
losna við þá, sem altaf em óá-
nægðir. En einstöku sinum virð-
ist það koma fyrir, að íhald og
róttækni geti farið saman í ein-
kennilega jafnvægi. En mlér er
ekki kunnugt um, að það sé
neinstaðar eins aðdájainfega eins
og hjá Jesú. Það sem það kemur
fyrir hjá öðrum, er hætt við, að
víðsvnið verði að dáðleysi og um-
burðarlyndið taki fyrir fram-
kvæmdirnar. En hjá honum fer
alt á aðra lund. Hann var íhalds-
samur, frjálslyndur og róttækur f
senn. Ég skal nefna dæmi. Hann
hafði enga virðingu fyrir stofn-
unum fyrir þœr sakir einar, að
stofnunin væri gömul; en þó er
hreinsun musterisins dæmi um
hið hreinasta og fegursta íhalds-
upplag. Hann var nægilega í-
haldssamiur til þess að tala með
frábærri virðingu um lögmálið. Þó
var afstaða hans til þess ekki ólík
því, sem afstaða friálslyndra guð
fræðinga er t. d. til trúarjátning-
anna á vorurn tímum. Hann var