Heimskringla - 05.11.1924, Page 5

HEIMSKHIN GLA
5. BLAÐSÍÐA
WINNIPEG 5. NÓVEMBER, 1924
Gullfoss Cafe
(fyr R/ooney’s Lunch)
629 Sargent Ave.
Erelnlæti og smekJrvlsi ræður l
töatiartilbúninigi vorum. Lítið hér
inn og fáið yður að borða.
Böfuan ©innig altaf á boðistóh
Um; kaffi og alliskon.ar bakninga;
tóbak, vindla. svaladrykkl og skyr
um — öllum — undantekningar-
laust.
Þeir, sem einkum áttu að verja
hinn fagra meiö mannkaarleika og
réttlætis, ’hafa orðið til þess að auka
'kuldann, og sneitt sjálfir af honum
fegurstu greinarnar.
“El^ka skaltu — — náunga þinn
«ins og sjálfan þig”, og “það sem
þér viljið að mennirnir geri yður,
t>að skuluð þér og þeim gera”.
Ef kirkjan hefði lagt meiri á-
herslu á þessar greinar, en jminni
a hitt, að allar syndir væru fyrir-
fram afmáðar með krossdauða
Kfists, hvað Sem breytni manna
liÖi, ef menn að eins vildu trúa þessu
þá hefði betur farið. Þá hefðu hin.
ar hræðilegu trúarofsókniir liðinna
tíma aldrei átt sér stað. Qg þá hefði
hirkjan risið gegn grimdaræði styrj-
aldanna, i stað þess< að saurga sig
a því að biðja um Guðs hjálp til
tnannvíga.
Þeir hafa steypt glerharða skel úr
hreddum og aukaatriðum, utan um
djásnið, sem þeir áttu að varðveita,
~~ utan um ljósið, sem átti að lýsa
þeim, er færu villur vegar.
Þegar utan að er hrópað: Meira
Ijós! þá er skelin dregin fa^tara sam
an. Og þegar Ijós'þráin eykst og
höggið er í skelina að utan, þá er
hrópað: Sjá, óvinurinn færist í
aukana og vill niðurbrjóta kristin.
dóminn.
Þeir þekkja ekki umbúðirnar frá
•nnihaldinu, og kvarta undan árás.
nn á kristindóminn sjálfan, þegar
reynt er að brjóta skelina utan af
kjarnanum.
'Þetta er óvildin, sem bi.skup og
ýmsir rétttrúaðir þykjast sjá.
Kirkjunni hefir löngum farist við
sannleikann, eins og sagan segir að
Sigurði formanni færist við bróður
s>nn, er hann lá í sæluhúsfinu, um
nóttina forðuml. Myrkur var og
ntanndrápsveður. Barið var á dyr,
en Sigurður hélt að forynjur sæktu
að sér, því hann var myrkfælinn.
Og hann þorði ekki að opna. Hann
vissi ekki, að bróðir hans var að
Verja siðustu kröftum sínum til að
knýja á dyrnar.' Hann sá ekki fyr
en um steinan, að hann hafði sjálfur
nrðið orsök í því, að bróðir hans
helfraus fyrir utan. Óttinn við
(forn'ynjurnar varð ailrd skynsam.
legri í'hugun yfirsterkari.
Sannleikurinn er sífelt að knýja á
hirkjudyrnar. En kirkjan ^r lok-
UÖ- í stað þess að opna og rétta
gestinum Ibróðurhönd, er hurðum
skelt í lás.
Hræðlsan við hindurvitnin kæfir
aMa rannsóknarþrá og sannleiksást.
Þjónar kirkjunnar þora ekki að
°pna hana fyrir sannleikanum.
Um seinan sjá þeir, hverjum þe,r
hafa úthýst.
“Hann sem situr á himni lilær.
Orottinn gerir gys að þeimi,” segir
hiskupinn.
Betur hefði þetta verið ósagt. Því
hó að þetta sé í gamla testament-
«nu, þá er það guðlast eigi að síður.
Guð hælæja og geri gys að þeim
hdei, kæri herra biskup.
Þesig dæmisöguna um týnda sön-
lnn, og þér munuð sjá, hvílíka fjar.
sfceðu þér hafið sett í jólaprédikun
yðar. Ald.rei hefir það' |þótt Jýsa
^nfugu hugarfari, að gera gys að
Þ°un, sem fóru villur vegar. Og
enginn skyldi ætla neinum manni
það hugarfar að óreyndu. En hversu
•uiklu verra er það ekki að ætla Guði
s'ikt. Nei, hann gerir ekki gys1 að
neinum.
En eg gasti hugsað mér hann brosa
* hlíðri meðaumkun að biskupinum
°kkar, eins og góður faðir brosir,
l)egar eitthvert barnið hans er að
gera sig herralegt yfir systkinum
smum.
Rvík 31. des. 1923.
Þorl. ófeigsson.
(Nokkrir kaupendur blaðsins hafa
sent Heimskriúglu þessa ágætlega vel
rituðu grein, er birtist í “Tímanum”
í fyrravetur, og æskt þess að hún
væri hér prentuð. Hyggjum vér það
þarft verk, og mörgum umhugsunar.
eíni. — Ritstj.)
Fáein orð.
Vertu ekki að hrúga í vetling þinn
Hþnn verður fullur senn,
Þarna vantar í þumalinn,
Því hljóta að borga enn,
Skapþungir skilamenn
Skuldina lognu á svikatöflu þinni.
Svona kvað nú eitt íslenzka skáld-
ið okkar fyrir löngu síðan, og hvað
mundi það nú segja ef það liti nú
á dögum upp úr gröf sinpi, þar sem
gróðabrögð og aðrar aðferði r til
að auðgast sem mest, og það jafnvel
um jólaleytið eru á einlægu sveimi
fram og aftur. Jólahátíðin hefur
barnanna en það sýnist ekki verka
mikið nú á dögum, hvað snertir
kaupmannsstéttina, er þar hljóta þó
að verða margar undantekningar,
sem betur fer, því til eru enn marg.
ir drenglyndir kaupmenn, sem ekki
eiga skylt við þetta mál, og þeir meta
sóma sinn meira en nokkuð annað,
eti sýnast nú á dögum altof fáir og
fækka jafnvel með hverju ári sem
líður. Gróðafíknin margfaldast
meira og meir og flestir sýnast nú
hafa algjörlega gleymt Agúr gamla.
Aðal orsökin til þessa hóflausa
verðs á flestu er auðvitað, að mestu
Iheimsófriðnum að !k)enna, og það
sem verst er af öllu, að það helzt
við og kemst að líkindum aldrei í
sama jafnvægi og fyrir stríðið, mik-
ið af vörum er enn selt með stríðs-
verði, en eitt af verstu tegund gróða
brallanna er sú, að nota jólahátíð-
ina til þessara svívirðilegu athafna,
að græða og fylla vasana, já jafn_
vel þumalinn líka. Öllum er kunn-
ugt, að um jólin er keypt mikið af
glingri og gullstássi'og líka mikið af
því nauðsynlega, því margir eru nú
vaknaðir til meðvitundar um, að
kaupa eímungis gagnj|ega hluti, en
sama er, hið uppsetta verð er komíð
á þegar jólin nálgast, og það jafn.
vel tveimur eð,a þremur mánuðuro
áður. Börnin eru bráðlát og þau
er farið að dreyma um jólagjafirn.
ar. Hver heiðarlegur kaupmaður
ætti ekki að láta sér sæma að féfletta
bæði ríka og fátæka, þegar þeslsi
barnahátið nálgast, ef til vill sú
eina á árinu til glaðningar
börnin, að minsta kosti hin fátækari,
’sem ætið hafa af litlu að taka. Fá-
tækir foreldrar taka jafnvel sinn
síðasta pening til þess að minna börn
in á, að um jólaleytið fæddist hinn
mikli barnavinur, sem) sagði:
“Leyfið börnunum að koma til
mín, því þeim heyrir guðsríki til”.
Og útlista það sem bezt fyrir
börnunum hvaða þýðingu jólahátíð-
in| Ihefifr fyrir alt mannkynið, að
jólin minni á bræðrabandið, sem á að
sameina þjóðirnar og afnema alla
bardaga.
Hinir ríku þurfa ekki að hugs'a um
það, þó verðið sé hátt á jólagjöfum
þeirra, og stendur 'pví á sama þó þeir
viti að þeir þurfi að borga þrefalt eða
meir fyrir það sem þeir kaupa af fé-
gjörnum kaupmönnum, sem þeir
verzla við, og þeir ættu nú að snúa
við blaðinu um næstu jól og sýna
almenningi hina mannúðlegu
hlið sína; þeir ættu ekkert að missa
af þeim heiðri, sem þeim mörgum
hverjum vissulega tilheyrir, og ef
þeir legðu niður jólagróðann, og
þvægju af sér þenna svarta blett,
þá vissulega kæmist nafn þess á
frenistu í-iöuna, sem gengi á undau
í því máli, að selja vöru sínar sem
næst vanalegu verði um næstu jó’, og
Ö11 hans ólifuðu ár. Kaupmanna.
stéttin ,-r stór, voldug og nauðsyn.
leg i mannfélaginu, það er því engin
ástæði fyrir hana að gera jólin iS'
fcþúfu sinni, sjálfum sér til óvir5-
ingar, • n r.ágrönnum sínum til lt>ns
mesta tjóris og útörmunar.
Að síðustu vil eg árétta þessar fáu
og ófulikomnu iínur, sem gerðar eru
meira af vilja, til að bæta ástand.
ið í heimlinum, en af mætti til þess;
set eg því hér erindi úr kvæði eft-
ir St. G. Stephansson, sem Guð.
mundur Friðjónsson skáld á Sandi
segir: “að sé ólíkt öllum jðlasálm.
um, en sé þó jólakvæði, mikill sann.
leikur í því og fögur lífssloðun.”
Stephan iýsir í erindinu Kristi
þannig:
“Um okurkarl og aura söfn
Hans orð ei vóru gælunöfn,
Hann kendi að mannást heit og
hrein
(Til himins væri leiðin ein.
Og undir þetta munu margir taka,
sem nokkuð hugsa um velferð og
vellíðan bræðra sinna og Systra.
Sigfús Magnússon.
Ur bænum.
J
Næstkomandi sunnudag (9. nóv.)
prédikar séra Rúnólfur Marteinsson,
að forfallalausu á ^tessum stöðvum:
Mary Hill, kl. 11 f. h.
Lundar kl. 2. e. h.
Mrs. Alex Hermannsson, að 655
Beverley, hér i borginni, hefir geng.
ið undir uppskurð hjá dr. Brands.
son. Hún Iiggur nú á Misericordia
sjúkrahúsinu, og er á ágætum bata-
vegi.
Frá Kandahar voru staddir hér
um miðja síðustu viku, þeir feðgar,
Eggert Björnsson og sonur hans.
Ennfremur var hér staddur um sama
leyit, hr. Guðmundur Johnson, frá
Deildartungu, og var hann að búa
sig út til vetrarins, í fiskiver sitt á
Manitobavatni.
Frá Hnausum, Man., kom hingað
um helgina Mr. Sigurjón Þórðarson,
til þess að heimsækja dætur sínar,
sem búsettar eru hér í borginni.
Menn og konur eru beðin að muna
eftir bazar þeim hinum mikla, sem
kvenfélag Sambandssafnaðar og ung
meyjafélagið Aldan efna til í samein.
ingu, föstudaginn 14. og laugardaginn
15. þ. m., í Curry byggingunni, á
horninu á Notre Dame og Portage
Avenue. Bazarinn hefst kl. 2 e. m.
báða dagana. j
Kosningavísur.
Elfros, Sask.
25. okt. 1924.
Herra ritstjóri Heimskringlu!
Eftir kosningu lét sigursæll kandi-
dat það i ljósi, að hann þakkaði guði
fyrir það, að hann vann kosninguna;
en annar áleit að hann mætti þakka
heimslku fólksins. Þrættu þeir um
hríð en þá kom þriðji maðurinn og
sætti málsaðíila, með þvi jað Sýna
þeim fram á, að báðir færu með rétt
mál: þar sem guð hefði skapað
heimskt fólk. L’t af þessu kvað E.
H.:
HINN ÚTVALDI.
Frægur sigur unninn er,
ekki er því að neita.
Heiður þeim, sem heiður ber
Ihlýt ég því að veita.
Frá fólkinu ég fengið hef
fylling minna vona.
En dýrðina ég guði gef,
að gera fólkið svona. —
- E. H.
/. P. Pálsson.
Þjóðræknisdeildin
“Frón”
Heilsar öllum meðlimum sínum
með vinarbrosi í byrjun starfsársins
1925; biður alla meðlimi sína og aðra
sem málefninu eru hlyntir, að heim.
sækja sig á reglubundnum tveim
fundum hvers mánaðar á yfirstandi
vetri. Til þess að ræða hin sameigin-
legu Þjóðernismál íslendinga. — Á-
samt öðrum málum sem deildina varð
ar, svo sem útbreiðslumál, fjármál og
ánnað fleira. Fundi sína hefur deild-
in annanhvern mánudag, hvers mán-
aðar kl. 8.30 e. m.
1 stj órnarnefndinni eru þessir:
Forseti: Séra R. Marteinsson,
Ritari: Páll Hallson,
Fjármálaritari: S. Oddleifsson.
í skemtinefnd eru:
Mrs. Sigríður Swainson,
iSigfús Halldórs frá Hpfnum,
Einar Páll Jónsson.
Skemtinefndin mælir með sér sjálf,
hún er þeim kröftum búin, sem
geta veitt deildinni fróðleik og skemt.
un ,sem megi verða henni til upp-
byggingar og ánægju á starfstíman.
um.
Fjármálaritara deildarinnar væri
það sönn ánægja, að sjá sem flesta á
fundum hennar á yfirstandandi vetri, j
og sem flestir vildu gjöra svo vel og
Ikoina upp að blorði fjármálaritar|-
ans og heilsa upp á unga manninn sem
þar situr. Hann mun taka ykkur með
mestu vinsemd og virðingu.
Meðlimatala deildarinnar er nú 206.
Næsti fundur deildarinnar Frón
verður 17. nóv. 1924. Fundur settur
kl. 8.30 e. m.
S. Oddleifsson,
fjármálaritari.
Hugvekja.
Um margt er nú rifist í veröld-
inni, og margt hafa veslings stjórn-
irnar á sinni könnu. Það fer varla
svo títuprjónn yfir landamæri nokk.
urs ríkis, að ekki þurfi borðalagð-
ur embættismaður að virða hann fyr-
ir sér og heimta lögmætan toll af eig-
andanum.
En það er líka þagað um margt,
sem þarfara væri til umræðu og af-
skifta stjórnarvaldanna en yfirleitt
flest sem menn láta sig mestu skifta
nú á dögum, og eút af því eru list-
ir.
Fátt af velferðarmálum mann.
knsins veit eg liggja í meira þagn-
argildi, er það því átakanlegra sem
listin er það guðlegasta og háleúasta
velferðarmál sem mannkyninu hefur
verið falið á hendur að annast um,
og þar af leiðandi ábyggilegasti
grundvöllurinn undir sanna velferð
og frantþróun jmannsandans. Þpir
munu því miður vera tiltölulega fá.
ir, sem í raun og veru gera sér grein
fyrir, hvað Ust er, og má vera að
af þvi stafi afskiftaleysið að nokk.
ru leyti.
List er þetta “sem ekkert auga hef-
ur séð, ekkert eyra heyrt, og ekki
hefir í nokkurs manns huga komið”.
Hún er dýrðarhafið stóra, sem göf-
ugustu stórmenni heimsins hefur
dreymt um. Hún inniheldur öll þau
hugtök, sem við notum um það, sem
er gott og fagurt. Hún er hvorki
meira né minna en hugsanir hins al-
máttuga og eilífa guðs. Og hvers
þarfnast veröldin frekar en slíkra
Ihitgsana? Örlítjið li^ot af þessum
hugsunum, örlítinn dropa af þes'su
dýrðarhafi, hefur mestu snillingum
mannkynsins tekist að handsama og
túlka til okkar með hljómum, mynd.
um eða orðum. Og engir hafa vit-
að betur en þeir, hve óumræðilega
litil brotin eru í samanburði við þá
dýrð, sem þau ljóma af, og þó fá-
um við ofbirtu í augun af að virða
þau fyrir oss ef við höfum nokkurn
jfegurðarsmckk til að bera. Það
er vafalaust að listamenn fortíðar.
innar hafa vænst þess af komandi
kvnslóðum, að þær legðu lag sitt við
uppsprettu fegurðarinnar og heilag-
leikans. Að þær með kostgæfni og
vaxandi skilyrðum héldu áfram að
meðtaka o gnotfæra fleiri hugsana-
brot frá alheimssálinni. Þeim hef-
ur vafalaust skilist, að köld efnis.
hyggju skynsemi er ekki nægilegur
grundvöllur undir velferð og göfgi
mannkynsins, — mun eg síðar minn-
ast á það, — og þeir mundu vafa-
laust verða fyrir sárum vonbrigðum,
ef þeir gætu litið upp úr gröfum
sínum og virt fyrir sér starfsemi nú-
tíðarinnar til viðhalds og velgengni
sannrar listar. Það er tilgangur minn
með þessum línum, að leitast við að
lýsa ástandinu í listheiminum og
þeim kjörum eða öllu heldur ókjör.
um, sem Hstin á við að búa á þess-
um tímum, eins og það kemur mér
fyrir sjónir.
Hefi eg aðallega hljómlistina til
hliðsjónar, því eg er henni kunnug-
astur, en eg hygg að 'kjör hinna séu
svipuð. Það er ömurlegt að litast
um í listaheiminum eins og alt er
þar í garðinn búið á yfirstandandi
timum, og alls ekki skemtilegt að
þurfa að lýsa því eins og það er,
Þegar maður svipast um í vín-
garði listarinnar getur ekki hjá því
farið, að maður þykist staddur í
sveitinni, sem hann Jónas II(allgríms-
son talar um: “Þar sem þríment er
á dauðri geit”, — svo bágborið er
ástandið. Starfsmenn listarinnar,
eða þeir, sem ættu að vera það, skift.
ast nokkyrnveginn í þrjá flokka, og
þó þeir eigi hvergi nærri sammerkt
hvað starfsemi snertir, má til sanns
vegar færa, að þeir korni sér saman
um fararí(kjótann: geitina, sem er
talin einhver ragasta skepna jarðar.
innar, Og mun vikið að því síðar.
Fyrst ber þá að telja flokk nokk- |
urn, eigi fámennann, sökum þess að ;
hann «tjórnar að mestu leyti lista- I
markaðinum, verður ekki hjá því I
komist að nefna hann hér, en það
gengur guðlasti næst, að telja hann
ti! listamanna, og vil eg biðja hina
flokkana tvo, sem síðar verður á
minst, velvirðingar á þvi. Þessi
flokkur yrkir eingöngu klárn í orð-
um, tónum og myndum, kallast þessi
skáldskapartegund “Jazz”, og þvi
miður er það útbreiddasta tegund
skáldskapar, a. m. k. í þessari heims-
álfu. Er starf þessara áminstu mann.
ræfla svo viðbj óðs'legt, að eg get ekki
fengið af mér að fara um það mörg-
um orðum. Þeir eru alt í einu: klám-
skáld, leirskáld og br.Tg- og hljóm.
þjófar, og allur þeirra skáldskapur
er ljótur og siðspillandi, en eins og
eg hefi þegar tekið fram, eru þeir
fyrirferðarmestir á markaðinum
allri veröldinni til bölvunar og ævar.
andi skammar, annars hefði eg ekki
minnst þeira hér, þvi það er lista-
mannastéttinni, þó ekki sé hún and-
rík, til stórrar minkunar, að vera
bendluð við slíkan óþjóðalýð, sem
“Jazz’Lskáldin eru. Niæstir, eða í
miðið eru þeir listamenn, sem
telja sig til “mod)ern” stefnunnar
svokölluðu. Þeir þykjast upp úr því
vaxnir, að viðurkenna klassisku stefn
una, sem svo er nefnd, að nokkru,
enda er hún að nokkru leyti til orð-
in fyrir fastheldni og þröngsýni
þeirra “klassisku”, og þar af leiðandi
einskonar uppreisnarstefna. *
En sá hængur er á starfi sumra
þessara manna, að þeir hugsa meira
um að rífa niður en að byggja eitt.
hvað upp í staðinn. Frumleikur
þeirra, sem þeir svo kalla, byggist
því nær eingöngu á því, að hnýta
ómstríðum hljómunum hverjum aft-
an í annan, en fást minna um þó
engin fegurð né nýjung sé finnanleg
í þeim samsetningi, fer þeim oft líkt
og manni, sem ætlaði sér að verða
frumlegur í máli og rithætti, en léti
sér nægja með lítt skiljanlegar am.
'bögur, en slíkur frumleiki er verr
en einskisvirði, þegar andann vant-
ar> það er einmitt andleysið sem
einkennir þenna “ihodern” skáldskap,
ef á annaðborð er hægt að einkenna
hann með nokkru. Hann er að
smekkleysunum undanskildum eins.
konar blendingur af “Jazz” og klass.
og gert að engu. Má því þessi flokk.
ik, sem þó er hvorutveggja þvnt út
og gert að engu. Má því þessi flokk
ur kallast meinlitil og gagnslaus leir-
skáld. Þeir eru næst klámskáldun.
um fyrirferðarmestir á listamark-
aðinum.
Þá er loks að minnast þeirra fáu,
sem klassisku stefnunni tilheyra.
Þeir eru þvi miður fáir og smáir.
Listelskir eru þeir þó og smekkvís-
ir á margan hátt og hefðu þar af
leiðandi skilyrði til að vinna sannri
list mikið gagn, ef bókstafsdýrkun
þeirra gerði þá ekki að stranda.
glópum.
Það hafa allar listir tvö grund-
vallaratriði: hugsjónir og íþrótt, eða
reglur og er vitaskuld bezt að þessi
grundvallarskilyrði haldist i hendur
'hjá hverjum listamanni, þó stærðar
munur þeirra sé mikill, sem ákvarð-
ast bezt á því, að hugsjónirnar er
ómögulegt að misbrúka, en reglurn-
ar aftur móti mjög auðveldlega.
Eiginlega skapast öli sönn listverk
á þann hátt að lifandi hugsjón not-
ar manninn, sem miðil, en maður-
inn aftur reglurnar, til að túlka þær
sem bezt inn í heiminn. En í stað
þess fer oft svo hörmulega fyrir lista
mönnum vorum, að þeir láta reglurn
ar brúka sig til að fjötra, ef ekki
steindrepa þær hugsjónir, sem þeim
var trúað fyrir að koma hér á fram-
færi. Það er raunar flestum söng.
fræðingum vorra tíma sameiginlegt
að meta meira sina lélegu og ófull-
komnu mentun, en það guðlega eðli
sem í þeirn sjálfum býr, enda væru
þeir ekki sinnar tíðar börn að öðrum
kosti.
iÞað er máske afsakanlegt í fljótu
bragði þó að margar skynvillur skjóti
upp höfðinu á þessu sviði, sem og
öðrum, þvi að “öllu er snúið öfugt
þó, aftur og fram í hundamó”. I
stað þess að fyr á tímum höfðu lista-
mennirnir forustuna í þeim málum,
og alþýða varð að fylgja þeim eftir,
er nú sú venja komin á, að listamann
dnum er ætlað að þefa uppi smekk-
vísi stráka og stelpna, sem hafa
litla fótamentun, og alls enga á öðr-
um sviðum.
jSöngfræðingar og skáld njitím.
ans hafa lika brugðist furðu vel við
þessari menningarkröfu, enda ekki
þurft að taka langt niður fyrir sig
sumir hverjir, þó eru hinir margir,
sem hafa unnið sig frá að vera
smekkvísir og listelskir menn, niður
í og jafnvel niður fyrir lægsta skríls-
hátt, margir af þeim vita það líka vel
en þeir signa sig allir með því fororði
að þessi tegund skáldskapar (mein.
ingin, leirburður og klám) gefi af sér
mesta peninga, og bæðta svo við
þeirri hundheiðnu fjarstæðu, að pen.
ingalegt sjálfstæði sé undirrót alls
annars sjálfstæðis.
Framh.
Skemtiferdir
AUSTUR-
CANADA
1. tlenember til 5. jnnftnr 11)25
M I D-
RIKIN
1. tlenember tll 5. jnnfinr 1025
KYRRAHAFS
STRÖND
Akvetlnn tlnRii tles., jnn., febr.
Fullar upplýsingar gefnar með ánægju um þessi niSur-
settu fargjöld. Hver Canadian National umboðsmaöur
mun einnig gleðjast af að aðstoða yður við nauðsyn-
legar ráöstafanir og ráðagerðir.