Heimskringla - 22.04.1925, Qupperneq 2

I. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINOLA
WINNIPEG, 22. APRÍL 1925-
Greinargerð.
Fyrir rúmum 20 árum fór ég til
Danmerkur og dvaldi þar nokkur ár.
Fyrsta haustið, sem ég dvaldi þar,
‘hlustaði ég á fyrirlestra nokkurra
lýSháskólamanna. Er mér enn í
fersku minni áhrifin, er þeir fyrir-
lestrar höfiSu á mig. Þeir snertu
strengi í sálu minni er eigi höfSu
verií snortnir áður. HafCi ég þó
dvaliS 3 ár á góöu sveitarheimili,
veriS nemandi þar 2 ár. Er mér
Ijúft aS geta þess, aS ég hefi hvorki
fyr né síSar kynst heimili," þar sem
jafnsterkur heintilisandi hvíldi yfir
og Hvanneyrar heimilinu þá. En á
þessa strengi hafSi ekki veriS slegiS
þar. I þessum fyrirlestrum var tal-
aS til tilfinninga minna. FræSsia sú,
er þeir veittu, snerti mig dýpra en
önnur fræSsla, sem ég hafSi fengiS.
Eg var knúSur til aS hugsa um þaS,
sem sagt var, taka afstöSu til þess,
í»aö var eins og lífiS sjálft berSi aS
dyrum. Þetta voru fyrstu kynni mín
af lýöháskólastefnunni. Eg átti því
láni aö fagna, aS kynnast henni bet-
ur, því flest árin, sem ég var í Dan-
mörku umgekst ég fólk, sem aliS var
upp í lýöháskólaanda, og mér gafst
oft færi á, aS hlusta á iýöháskóla-
menn. Loks dvaldi ég tima á ýmsum
beztu lýöháskólum í Danmörku sum-
ariö 1919.
ÞaS er alment viöurkent, aö lýö-
háskólarnir hafi mótaS danska bænda
menning og þjóSIif meira en aörir
iskólar t landinu, ekki meS fræöslu
sinni einni saman, heldur miklu frem
ur meö andlegum áhrifum sinum.
Leikur ekki á tveim tungum, aö dönsk
bændamenning, andleg og efnaleg
standi i ómetanlegri þakkarskuld viS
þessa skóla.
Manni veröur ósjál frátt á aö
spyrja hvernig á þvi standi, aö þess.
um skólum skuli vera þökkuö þjóö-
armenning fremur en öörum skólum
landsins? Þag er vegna þess, aS þeir
hafa haft meiri áhrif á hugsunarhátt
þjóSar sinnar en aSrir skólar. Og
aS lýSháskóIunum hefir tekist þaö,
er aS þakka stefnu þeirra og starfs-
aSferö.
Grundtvig, sem jafnan er talinn
faSir þessarar skólastefnu, hélt því
fram, aö alþýöuskólar ættu fyrst og
fremst aö vera fyrir lífiS og aö
vakning ætti aS vera aSalmarkmiB-
iB. Þetta er megin atriöi stefnunn-
ar fyr og síöar. Hvorttveggja átti
rót sina aö rekja til persónulegrar
reynslu Grundtvigs og þekkingar
hans á mannlegu eSli. Hann haföi
reynt aö fræösluskólar svæfa oft
andlegt líf manna og fjarlægja þá
lífinu. Og þetta hefir ekki aöeins
veriS stefna danskra lýSháskóla, held
ur allra lýSháskóIa, hvar sem þeir
hafa komiS fram. í þessum tveimur
atriöum er fólgin sú stefna, sem ég
óska aS íslenzkir alþýSuskóIar fylgi.
Hún er dönsk, og ég skammast mín
ekkert fyrir aS viöurkenna, aS hún
er dönsk. Ekki skammast ég mín
heldur fyrir aö viöurkenna aö ég hefi
ekki fyrstur sett fram þessa stefnu.
Eg er aSeins fylgismaöur hennar, og
hefi heitiö aS stySja Ihana meö
minum litlu og ófullkomnu kröftum.
HvaS felst þá í þeirri yfirlýsingu
aS alþýBuskólarnir eigi aö vera fyrir
lífiB? Eg og margir aörir skilja
hana þann veg, aö skólarnir eigi aö
hjálpa ungu fólki til aö átta sig á
ýmsum þeim spurningum, sem lífiS
sjálft réttir einstaklingnum, eSa eins
og Jóhannes Monrad kemst aS orSi:
“leiöa lifiö sjálft inn í skólastofurn.
ar”. Yms ólík viBfangsefni eru tek-
irt til meSferöar í þessum skóltwn,
ÞaS leiöir af sjálfu sér, aö skóli
sem starfar á þessum grundvelli,
verSur ekki hneptur í neitt ákveBiS
mót. Reglur hans hljóta aö veröa
fáar, þvi störfum hans veröur ekki
skipaö niöur fyrirfram eftir stærS-
fræöilegum reglum. ViSfangsefni
þau, sem íífiS réttir mönnum eru oft-
ast háS staS og tíma. Sá skóli, er
ekki tekur fyrst og fremst til meS-
ferSar þau viöfangsefni, er mesta
þýSingti hafa fyrir líf nemenda sinna,
miöaS viö staB og stund, starfar
ekki á þessum grundvdli; er ekki
skóli fyrir lífiB. Einmitt þetta, aS
lýSháskólarnir eru fyrst og fremst
skólar fyrir IlfiB tryggir þaS, aS þeir
veröi þjóölegir. Reynslan hefir sann-
aS aö svo er. Hvar sem þeir hafa
risiS upp hefir þjóölegum efnum ver-
18 skipaS í öndvegi, og ekki aöeins
þa8, þeir hafa eftir megni varöveitt
Og viBhaldiS gömlum þjóSsiSum og
háttum og aukiö viröingu nemenda
fyrir þeim. I
Ef einhver hefir haldiö, aö ég
vildi sérstaklega ræöa dönsk þjóBfé-
lagsmál í íslenzkum alþýSuskólum
þá er þaB algeröur misskilningur.
Þar vil ég fyrst og fremst ræSa um
þaS, er ég tel hafa þýöingu fyrir ís-
lendinga.
Ymsir kunna aS segja, aS þetta sé
í rauninni engin sérstök stefna, því
siSur stefnuskrá, því allir skólar séu
fyrir lífiö. AuSvitaS eru þeir þaö,
en hver á sinn hátt. Mér viröist mun-
urinn aBallega vera sá, aö markmiöin
eru misjafnlega þröng. Skólarnir hafa
mismunandi verksviö. Fagskólinn
veitir mönnum sérfræöslu í einhverri
ákveöinni grein. Hann beitir öllu
starfi sinu aö því marki. Barnaskóli,
gagrjfræöaskóli |og JatinUskóli hafa
einnig hver sitt ákveSna markmiö
fyrst og fremst aö veita ákveöna
fræöslu í sérstökum fræöigreinum,
sem eru skilyröi fyrir inntöku í æSri
skóla, þ. e. a. s. fræösla þessara skóla
er miöuS viö áframhaldsnám, þeir
eru hver um sig liBir í ákveSnu skóla-
kerfi. Nemendum er ætlaS aS læra
eSa fara yfir svo og svo margar blaS-
siBur í þessari eöa hinni kenslubók-
inni. Þó einhverjir sæki nám í þessa
skóla, er ekki ætla aö stunda fram.
haldsnáms, getur skólinn ekkert sér-
stakt tillit tekiö til þeirra. Þessir skól-
ar,. skilst mér, aS séu fyrst og fremst
fræSsIuskóIar. Markmiö þeirra er aS
veita ákveöinn þekkingarforSa í á-
kveSnum fræöigreinum og hlýtur
þetta markmiS aS móta starfsaSferS
þeirra. VerksviS þessara skóla er
þannig vaxiö, aS þeir hljóta aS tala
til skynseminnar fyrst og fremst, en
litiS eSa ekkert til annara hliSa sál-
arlífsins., Þessir skólar hafa aS
sjálfsögSu unniS þjóSfélaginu mikiS
gagn hver á sínu sviSi. En þeir eru
illa fallnir til aS veita þeim mönnum
fræSslu, er ekki ætla ’sér aS stunda
æSra nám. Þetta hafa engir skiliS
betur en lýSháskólafrömuSirnir. Þess
vegna mörkuSu þeir stefnu og starfs
aöferö alþýöuskólanna á alt annan
veg en annara skóla, mörkuöu hana
þannig, aö skólar þessir eiga erindi
til allra, en þó sérstaklega til þeirra
er eigi ætla sér aöra skóladvöl. Og
þeir mörkuSu stefnuna þannig, aS
hún verSur aldrei úrelt og í öllum
löndum, svo Iengi sem eSlisþættir
mannsins eru hinir sömu og nú.
1 skólum þeim, sem fylgja þessari
stefnu, eru viöfangsefnin nokkuS
önnur. ÞungamiSja skólastarfsins
er flutt til. í öörum skólum er
þungamiöjan fræösla, í þessum skól-
um vakning. ÞaS er ekki ákveSiS
fyrirfram hve mikiö skuli lært af á-
kveöinn þekkingarforöa. Þeim, sem
áhuga nemenda fyrir málefnum,
jöfnum höndum talaS til tilfinninga
og vits. Meira hugsaS um aö vekja
menn til umhugsunar, en veita á-
kveöinn þekkingarforöa. Þeim, sem
stutta eiga skóladvölina, er nauösyn-
legt aö fá hjálp til aö átta sig á
ýmsum spurningum, er lífiö beinir
til þeirra sem einstaklinga eBa þjóö-
félagsborgara. Stefnur og straumar
timans eru raktir og ræddir, reynt aS
víkka sjóndeildarhring nemeóda og
glæöa tilfinningalíf þeirra. öllum
ætti aS vera þaS Ijóst, aö alþýSu.
skólar geta ekki oröiö annaö en
hjálp til sjálfsmentunar eftir aö
skóladvölinni lýkur. Ekkert viröist
mér vera öruggara meöal til þess en
andleg vakning. MeS vaxandi áhuga
kemur löngun til aö afla sér meiri og
frekari þekkingar í þeim efnum sem
áhugi er vakinn fyrir. Ekkert meSal
er öruggara til aS auka lestrarfýsn
ungra manna og þrá til þekkingar.
Ef einhver heldur aö ég vilji svæfa
eöa drepa lestrarfýsn islenzkrar al-
þýöu, þá er þaö aigeröur misskiln.
ingur. Eg vil þvert á móti auka
hana og fá nemendur til aö beina
henni aS ákveönu marki. Eg vil
fyrst af öllu vekja áhuga íslenzkrar
alþýöu fyrir áhugamálum Iífsins, og
eg er svo bjartsýnn, aö ég trúi aS þaö
sé hægt. StyS ég þá skoöun mína
viö trú mína á mannseöliö, og nokk-
uö viö reynslu mína sem kennari, og
einnig viö reynslu annara þjóBa. Eg
hefi áSur minst á hver áhrif lýöhá-
skólar Dana hafa haft á danskt þjóö-
líf. Og þegar Ungkirkjumenn í Sví-
þjóS hefja sína miklu vakningar-
starfsemi, er stefnir aS þvi marki, aS
gera Svía aö guös þjóö, er einn,
fyrsti þáttur þeirrar starfsemi aS
reisa lýöháskóla í Sigtúnum. Ekki
bendir þaS á aö meginhugsun skóla.
stefnunnar sé úrelt.
ÞaS leiöir af sjálfu sér aS skólar,
sem eiga fyrst og fremst aö vekja,
verSa aö nota aöra starfsaSferö en
skólar, sem hafa þaS markmiS, aS
veita einhverja ákveöna fræöslu. Til
aS vekja áhuga og glæSa tilfinning-
ar nemenda er munnleg kensla betur
fállin en bókleg. Fylgir ávalt eitt-
hvaS af persónulegum áhrifum hinu
mælta máli, er ekki gætjr í ritmáli,
sízt er um kenslubækur er aö ræöa.
Viröist mér fyrirlestrar og samtöl
vera betur fallin til aB ná tilgangi
lýöháskólanna en eintómur lexíulest-
ur. Hinsvegar álit ég gott aö hafa
stuttar kenslubækur meS, til undir.
búnings undir samtalstímana. Eg
viöurkenni aö munnleg kensla er
mannvandari en hin. Er þaö kostur
í mínum augum. Lýöháskólarnir
hljóta ávalt aö veröa mjög persónu-
legir skólar. Munu flestir slíkir skól-
ar hafa veriS einstaklingseign og þýö
ing þeirra og áhrif bundin viö per-
sónuleik kennaranna. Sýnir þaö bezt
hversu nauösynlegt er, aö slíkir
skólar séu frjálsir. Námsgreina-
valdiö miöast ekki aöeins viö staB og
tima, heldur einnig viö eöli og hæfi-
leika kennara. Einn kennarinn hefir
lagt mesta áherzlu á þetta viöfangs-
efni, annar á hitt. Þó hafa báöir náS
sama marki, aS vekja nemendur sína
vekja þær tilfinningar sem beztar
eru í sál þeirra, trúartilfinningu,
mannkærleika, ættjarSarást, fegurS-
artilfinningu. Mér er illa viB áhuga.
lausa menn. Þeir eiga engin málefni
trl aS vinna fyrir og þá vantar þá
lifsfylling, er enginn má án vera. Líf
einstaklinga og velferö heilla þjóöa
er þó komiö undir því, aS einstakl-
ingarnir taki afstööu til alvörumála
lífsins, en til þess aö geta þaö, þurfa
þeir aS kynnast þeim, svo þeir geti
valiS og hafnaö, snúist til liSs viö
þrifnaöarmál en gegn hinum, sem
eySandi eru og tortímandi. Þá
fyrst finst mér skóli starfa fyrir líf-
iS, er hann starfar svo.
En fyrst skólarnir eiga aö hjálpa
mönnum til aS átta sig á viöfangs-
efnum, leiöir af sjálfu sér, aS fræSa
verSur um þau. Eg lít svo á, aö
fræösla geti fariS fram án vakningar
en vakning ekki án fræSslu. En auö-
vitaö eru ekki allar námsgreinar jafn
vel fallnar til aö vekja. Sumar náms-
greinar, eins og t. d. stæröfræSi og
erlend mál, munu fæstum veröa til
andlegrar vakningar. ASrar náms-
greinar geta veriS hvorttveggja í
senn, fræöandi og vekjandi. Svo er
t. d. um mannkynssögu, náttúrufræöi
og bókmentasögu. En mestu varöar
hvaS valiS er í hverri námsgrein og
hvernig meö er fariö. Mér mundi
t. d. aldrei detta í hug á alþýöuskóla
aS kenna aöallega um “kjafta og
klær” í náttúrusögu og ganga fram
hjá breytiþróunarkenningunni og arf.
fræöi, er veita hinu mestu útsýn yfir
lifiS og hjálpa mönnum til aS átta
sig á stefnu þess og varöa alla menn.
Slikar fræöigreinar vil ég rekja sun.
ur, benda á stóru drættina og Jeitast
viS aS sýna orsakasamhengi viöburö-
anna. Á þann hátt hygg ég aS bezt
veröi glædd tilfinning, dýpkaöur skiln
ingur og aukiö viSsýni nemenda.
Reynsla mín sem kennara bendir ótvi-
rætt til þess, aS þetta sé hægt. Því
trúi ég á þessa leiö.
MeS stuttri skóladvöl vinst eigi
tími til ítarlegrar fræSslu. Þar veröa
menn aS láta sér nægja hina gull-
vægu reglu Stefáns skólameistara
“aS vísa leiö eftir vörSum en eigi
eftir smásteinum”. Fremur aö vekja
athygli en fræSa itarlega. En sé á-
hugi og athygli vakin á einhverju
málefni, þá munu menn halda áfram
aS kynna sér þaS frekar, er af skól-
unum er komiB.
Þetta eru þá meginatriöi, er ég
byggi skoöun mina á um stefnu og
starfsaS/íerö íslenzkra aíþýöbskóla.
ÞaS liggur i augum uppi, aö próf
eiga ekki heima á skólum, er fylgja
þessari stefnu. VeganestiS er þess
eölis, aS þaS veröur hvorki mælt eSa
vegiö viö prófboröiS.
Mjóanesi á gamlársdag 1924.
Benedikt Blöndal.
— “Dagur”.
-----------x-
Vesturheimsferð.
Pistlar frá
STGR. MATTHlASSYNI.
Á Þorláksmessu fór ég ásamt Þóru
og Mlatta inn til borgarinnar til aö
kaupa jólagjafir og horfa á jóla-
skrautiS í búðunum. Mestallur dag-
urinn fór í þann leiöangur. ÞaB var
mesti lystitúr fyrir börnin og mig
líka. Þau höföu sjaldan fariS til
borgarinnar nema snöggva ferö stöku
sinnum og aldrei neffla i fylgd meö
fullorönum, því varasamt er aö
sleppa börnum inn í mergö stórbæja.
umferöarinnar fyr en þau kunna vel
aö bjarga sér. Annars týnast þau
stundum algerlega. Viö fórum í
margar stóru leikfangabúðirnar til
aö sjá sem mest af öllu stássinu, og
leiddumst oftast, til aö týna ekki
hvort öSru í þvögunni. Einu sinni
tapaSist þó Matti og leiö stundarkorn
áöur en viö heimtum hann aftur. I
sumum búöunum sátu viö borS
margir jólasveinar, og viö boröend-
ann sjálfur jólakarlinn, Sankti Klá-
us, (sem i ensku þjóStrúnni færir
börnunum jólagjafirnar og treöur
þeim í sokkana þeirra á jólanóttina),
allir meö rauöar skotthúfur og hvítt
skegg. Fyrst sýndust þetta vera vax
myndir, klæddar og útmálaöar — en
viö nánari aðgæzlu voru þessir
skröggar lifandi — stóöu á fætur
°g gengu um gólf og spjöIluSu viS
börnin. Þótti mörgu þeirra þaö góð
skemtun. En flestar jólagjafirnar
keyptum viS i búöum þeim, þar seni
ihver hlutur fékst fyrir 10 cents (um
70 aura). Slíkar búöir eru algengar
í Ameríku og vinsælar fyrir margan
ódýran varning. Aldrei gleymi ég
ösinni i þessum búöum þennan dag,
þvi þaö var meö naumindum aö ég
gat smeygt mér út og inn meS Þóru
og Matta. — Viö snæddum dögurö á
veitingahúsi, keyptum okkur sælgæti
og hressingar á hinum og þessum
stöðum og fórum seinast í Bíó. Þeim
þótti þetta alt heldur en ekki skemti-
legt býlífi og ekki sizt varö þeim tíö-
rætt um drengjahornaleikaraflokkinn,
sem viö heyröum spila á götunni. ÞaS
voru eitthvaö 20 drengir (um 8—12
ára gamlir) undir stjórn fullorðins
söngstjóra. Strákarnir spiluöu af
mestu kúnst og kunnáttu ýms alþekt
lög á horn og hljóöpipur. Allir voru
þeir i einkennisbúningum, boröalagB-
ir meö gylta hnappa og högnSu sér
eins og sannir hermenn i kongsins
liöi — meö fánabera i farabroddi.
Vakti spil þeirra svo mikla samúö og
þakkir áheyrenda, aö þeim safnaöist
drjúgum fé i húfurnar milli laganna.
Þessir drengir voru allir frá munaö-
arlausrahæli þar i borginni og höfSu
fengiö þar fritt uppeldi. Nú voru
þeir á þennan hátt látnir safna fé til
stofnunarinnar.
Áöur en ég lýk sögunni af þessari
jóla-kaupstaðarferS verö ég aö minn-
ast á eitt sem vakti athygli mína. I
miðbænum, þar sem mest er umferð-
in, stendur lögregluþjónn á veröi al-
staöar þar sem götur mætast, til aö
stjórna umferöinni, svo að ekki lendi
saman mönnum, hestur og vögnum
og slys hljótist af. ÞaS er svo í öll-
um stórbæjum og hefi ég lýst því áö.
ur, þegar ég talaöi um Lundúnaborg.
En í þetta skifti þótti mér þaö sér-
lega eftirtektavert, aö viö fætur hvers
af lögregluþjónunum lá hrúga af
böglum á götunni og stækkaöi hrúgan
eftir því sem á daginn leiö. ÞaS voru
alt jólagjafir, sem, framhjá akandi og
framhjá gangandi vinir skenktu sin-
um lögregluþjóni. Svona var þetta
á mörgum stööum i miöbænum — og
reyndar víöar um borgina — og
svona var mér sagt aö alstaöar tíSk-
aSist fyrir jólin í Ameríku, þar sem
umferS er aö nokkru ráöi. Lögreglu
þjónarnir eru þetta vinsælir og kvaö
þaS meöfram vera fyrir árvekni
þeirra og dugnaö í allri lagagæzlu, en
meöfram og máske ekki síöur fyrir
lipurð i því, aö kunna að loka aug-
unum viö og viö þegar svo ber und-
ir. Gæti ég trúaS aö ólukku bann-
vara hafi falist í sumum böglunum,
en “GLEÐILEG JÓL” stóS á þeim
öllum.
ViS Þóra og Matti fórum heim
meö alla okkar jólaböggla þegar
kvöld var komiö. — Daginn eftir voru
þau önnum kafin viö aö skreyta jóla-
tréö. Og svo komu jólin í allri sinni
dýrö nema snjór var enginn í Seattle,
né frost, heldur þýöviSri. AlJar
kirkju-klukkur borgarinniar hrinlgdu
til tíöa og fólk fór í kirkjú í sínum
beztu fötum. Gunnar var fenginn til
að syngja einsöng í einni kirkjunni
sem var norsk og þótti takast skörug-
lega. Eftir guSsþjónustuna fór hver
heim til sín að gæöa sér á jólamat,
þ. e. steiktum tyrkja |og allskoriar
sælgæti viö jólatré og söng og spil.
Yfirleitt sýndist mér jólin í Seattle
vera lik og víöasthvar aanarstaSar,
fyrst og fremst fórnarhátíð, magan-
um til dýröar og ofhleðslu, en sálinni
og samvizkunni til dægrastyttingar og
næturværöar.
Um allan þann kristna og mentaöa
heim syngja eins og kunnugt er
yngri og eldri í miðri matargleSinni:
“Heims um ból — helg eru jól — en
meina af hjarta rtet þú og drekk sála
mín og vert glöö:” — og seinna í
sálminum, “liggur í jötunni lávarö-
ur heims”, en væri líklega nær sanni
aS syngja “liggur í götunni”, því í
rauninni nær gestrisnin óviöa mikiS
lengra. Þetta seint gengur aö kristna
mannfólkiö. En jólin eru þó orðin
ólíkt viökunnanlegri og mannúölegri
heldur en þau voru í fornöld, þegar
þau voru Bakkusarhátiö og blót-
veizlur heimskra goöa meS manna-
fórnum og hrossaslátri. Áfram miö-
ar þó hægt fari.
Seattle er ein af þessum bráSþroska
vesturheimsku borgum, sem á tæpum
mannsaldri hefir vaxið aö ibúatölu
upp i Yi miljón. En horfurnar eru
þær, að í næstu framtíö eigi hún eft-
ir aö taka enn hraöari framförum og
verSa mannfleiri en sjálf New York
áöur en langt um HSur. Skilyröin
eru svo mörg. Fylkið Washington
er eitt af trjáauðugustu hlutum álf-
unar, en þar á ofan hið fossaauöug-
asta. Þar aö auki er loftslag mjög
þægilegt og jarövegur mjög frjó-
samur til hverskonar ræktunar, þeg-
ar skógurinn er ruddur. Hér viS
bætist aö höfnin i Seattle er meS af-
brigSum örugg öllum skipum og má
gera þar svo margar bryggjur og
skipakvíar, aö engar hömlur viröast
vera þar í vegi. Borgin liggur viö
brimlausan flóa og alstaSar aSdjúpt
viö ströndina, en innan borgarinn-
ar eru tvö stööuvötn, sem bæSi má
nota fytlV skipakvíar — og er hiS
fremra þeirra þegar notaö á þann
hátt, og skuröur frá því til sjávar.
En í skurðinum eru flóðlokur afar
rambyggilegar, nýlega geröar. Þær
eru svo traustar, aö hvergi á jarö-
ríki nema í Panamaskurðinum eru til
aörar eins lokur (viS Culebra). ÞaS
var viS þessar lokur, sem vesalings
Matti litli frændi varö fyrir slysi, og
heföi þaö getað kostaö hann lífiö,
en sem betur fór svifti þaö hann aö-
eins þremur tám. VarS á milli, þeg-
ar lokurnar féllu atur. Hann var aö
leika sér meS öSSum drengjum þegar
þetta vildi til. Guöslukka að ekki
varS meira. Gunmar1 i sagSi mér i
l
bréfi, að þetta hefSi verið óvarkárni
skurövaröarins aö kenna, svo hann
kærði hann. En hvorki lánaöist
Gunnari aö fá þennan vörS sektaöan
né hengdan. Gunnar heföl þó gjarn-
an kosið aS sjá Matta sínum borgaS-
ar tærnar álika ríflega hvora eins og
goldiö var Hafliöa fyrir fingurá-
verkann i Sturlungu.
(Framh.).
---------X------------
Búnaðarlánin.
ÁGRIP AF RÆÐU
THOR JBNSEN,
cr hann hélt, þegar nefndin skilaði
áliti sínu til Búna&arfélac/s lslcmds.
Samkvæmt bréfi dagsettu 1. des.
f. á., hefir háttvirt stjórn Búnaöar.
félags Islands fariS þess á leit viS
okkur þrjá, Halldór Vilhjálmson,
skólastjóra, Sigttrö SigurSsson, bún-
aðarmálastjóra og mig, aö viö athug-
uðum hvaö gerlegast væri til þess, að
koma búnaðarláninu á góöan og trygg
an gritndvöll; á hvern hátt viö álitum
heppilegast, aö vinna aS viðreisn
landbúnaöarins. Sú var tilætlunin,
aö álit vort yrSi lagt fyrir búnaSar-
þing. Þó tíminn hafi veriS naumur,
iGin Pill hafa læknað þúsundir
sjúklinga af blöðru- og nýrnaveiki-
Ef þú hefir bakverki eða einhver
merki u misýknt nýru, taktu Gin
Pills 50c hjá öllum lyfsölum og
lyfjaverzlunum.
National Drug & Chetnical Company
of Canada, Lémited.
Toronto — — — Canada.
sem viö höfum haft til starfa, þá hef_
ir okkur tekist, aS komast aS ákveö-
inni niðurstööu. Hin góöa samvinna,
sem veriS hefir milli landsstjórnar—
innar og nefndarinnar, hefir létt okk—
ur starfið mjög. Þó vil ég geta þess,
aö viS teljum þetta verk okkar kunna
aö vera meö annmörkum, sem önnur
manmanna verk, ekki sízt fyrir þá
skuld, hve tíminn var naumur, boriö
saman við þaö, hve máliS er marg-
þætt og mikilsvarSandi fyrir þjóöina.
En einmitt þess vegna vildi ég
fylgja þessu áliti voru úr hlaöi meö
nokkrum oröum.
Þjóðin og l*ndið.
Þegar taka á einhvern sjúkling til
meSferöar, og sjá honum fyrir lækn-
ingu, er þaö fyrsta sporiö, sem stig-
iS er, aö athuga feril sjúklingsins, og
sj úkdómseinkennin.
Mönnum kann aö finnast, ég taka
djúpt í árinni, er ég líki landbúnaöt
vorum, eða landinu, bygöum lands-
ins viö sjúkling. En þegar ferillinti
er rakinn frá landnámstíö, og sagarr
sögö, mun sú samlíking ekki þykja
illa viöeigandi.
Þeir, sem hingað komu og slógu eign
sirani á þetta land, og reistu hér, bygS
ir og bú, voru víkingar í eöli sinu og
uppruna. MeS víkingslund slógu iþeir
eign sinni á landiS. MeS víkingslund
létu þeir greipar sópa um hin upp-
runalegu landgæði Fjallkonunnar.
Þeir fundu landiS meö víSlendum
skógum og víðáttumiklum graslend-
um. Þeir tóku landið til nota, en ekkt
til ræktunar. Þeir eyddu, brendu og
spiltu gróðri og frjómagni fósturjarð
arinnar, svo nú eru víða sandauSnir,
melar og blásin börö, þar sem áSur
voru grösugar leindur.
Vikingslundin gekk að erföum til
síöarj kynslóða. En þegar augu
manna opnuSust fyrir umbótaþörf-
inni, framtíSarmöguleikunum, var
þjóöin orðin armædd og buguö viö
margskonar eymd og áþján.
Hinni upprunalegu auglegS lands-
ins er þaö aö þakka, aö ekki er ver
fariíS en orðiö er. Því þaö, sem gert
hefir veriö til þess aö bæta alla á-
níðsluna, ef hverfandi enn í dag, sam
anboriS viö þaS sem hœgt er að gera
og œtti að gera.
Hvað búið er að gera.
Af ræktanlegu landi er rúmlegti
1% ræktaö enn þann dag í dag.
Þetta er yfirlitiö í fám orSum, lýs-
ingin á sögu sjúklingsins.
En það er ákveöin skoöun vor, og
bjargföst trú, aS hér sé hægt aö
hjálpa, hér sé hægt aS lækna. Og þá
er' fyrst aö hugsa fyrir því, aS út-
vega sér “afl þeirra hluta, sem gera
skal” — koma fjárhagshliS máls-
ins í viðunanlegt lag.
í nefndaráliti voru var gerS grein
fyrir því, sem hingað til hefir ver-
iö gert í þvi efni.
Þar kemur til greina stofnun
Landsbankans. ViSlagasjóSurinn,
RæktunarsjóSurinn, Kirkjujaröa-
sjóSurinn, áveitustyrkir, girSingalög."
sparisjóBir, búnaðarfélög — og aö
lokum bollaleggingarnar um veöbanka
og nú siðast búnaðarlánadeild viö
T.andsbankann, og frumvarp ífjár-
málaráSherrans um jaröræktarflokk
viö deildina, er hann haföi samið,og
fengið okkur til umsagnar.
Alt það, sem komiö hefir til fram-
kvæmda er með sama svip, bráöa-
birgðaúrlausnir, þar sem litið er hugs
aö um framtíöina, litiS er hugsað um
framlþróun og framtíðarmöguleika..