Heimskringla - 29.04.1925, Blaðsíða 1

VERÐLAUN GEFIN FYRIK
COUPONS OG UHBÚÐIR
royau,
CROWN
— SendiíS eftlr vertslista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.
654 Main Street Winnipeg.
-,TD'> j
>eg. ’ j
VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAt,
CROWN
— Sendi?5 eftir vertJlista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.f
654 Main Street Winnipeg.
XXXIX. ARGA2ÍGUR.
WEXNIPBG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINX 29 APRlL, 1925.
NOMER 31.
Hinn þekti fjármálamaSur, Sir
Augustus Nanton lézt a8 heimili sínu
í Toronto á föstudagsmorguninn var
Nýrnasjúkdómur varö honum að
tana. Sir Augustus fluttist héðan til
Toronto síðastliðið hiust, er Sir
Edmund Osler, bankastjóri Dominion
Eankans dó, til þess að taka sæti hans.
Mestan hluta æfi sinnar lifði Sir
Augustus hér í Winnipeg, kom hing-
að 1884, 24 ára gamall. Hann var
sleginn til riddara 1916.
Jarðarför hans fór fram í gærdag,
hér í Winnipeg, með hinni mestu við-
höfn og að viðstöddu miklu fjöl-
menni.
hefðu brugðist vel við og hjálpað
drengilega. Hefðu þeir gefið $14,-
000 í peningum og ..m $20,000 í föt-
um og mat.
Frá Saskatchewan berst sú fregn,
að meðlimir S. G. G. A., Farmers’
Union Lodges, og 'fl. félaga séu að
gera með sér samninga um að stofna
eggja og alifugla samlag. Vænta
þeir sér hins bezta af félagsskapnum,
enda er þeim það vafalaust óhætt ef
einungis sæmilega er á haidið. Er
sagt að sérstaklega konur bænda
hafi verið þessa hvetjandi i mörg ár.
Frá London er simað að Haig mar-
skálkur og jarl, ætli sér til Winnipeg
i júlímánuði í sumar til þess að vera
við hátíðahöld er uppgjafahermenn
efna þá til. —
Frá Ottawa er símað 27. þ. m., að
þar séu samankomnir embættismenn
og fulltrúar frá 17 velgerðafélögum,
til þess að reyna að létta allra sár.
tistu hörmungunum af hinum hungr.
uðu og hálfnöktu námumönnum í
Nova Scotia, og fjölskyldum þeirra.
Borgarstjórinn í Ottawa, I. P.
Balharrie var forseti á fundinum og
kvað það gleðja sig hve Ottawabúar
Frá Ottawa er símað 28. þ. m., að
Bracken forsætisráðherra Manitoba
se þangað kominn, til þess að tala við
stjórnina um fylkisins gagn og nauð-
synjar. Þrjár þingsályktanir er
sagt að hann ætli að ræða þar, eystra.
Eru þær um fullnaðarlagningu Hud-
sonsflóa brautarinnar, skatt á ríkis-
iöndum í fylkinu og hjálp til námu.
mannanna í Glace Bay í Nova
Scotia. Þá mun og eitthvað verða
skrafað um skógarleigumál J. D.
McArthur’s. Hefir hann verið um
nokkurn tíma í Ottawa, en ekki al-
mennilega gengið saman með hönum
og stjórninni.
STJORNMALAFRETTIR.
frá'ýmsum LÖNDUM.
Bretaveldi.
ALLSHERJAR
VERKAMAJJNAFUNDUR
Allsherjar verkamannafundur var
haldinn nýlega í Gloucester á Eng-
landi undir forystu Ramsay McDon-
alds fyrv. forsætisráðherra.
Öllum kom foringjum flokksins
saman um það, að flokkurinn myndi
aftur komast til valda við kosning-
arnar 1929. Urðu miklar umræður
um það hvert flokkurinn ætti að taka
við stjórn, ef hann hefði ekki al.
gerðan meirihluta i þinginu (eins og
síðast) McDonald lagði ekkert til
málsins, en ýmsir af þeim er róttæk-
astir eru, og sérstaklega John
Wheatley héldu því fram að flokk-
urinn ætti alls ekki að takast það á
hendur að mynda stjórn, ef hann væri
ekki sterkari en allir hinir flokkarn-
ir til samans.
Tvær fundarsamþyktir voru af-
greiddar til þess að 'leggast fyrir
stjórnina.
1. ) að taka boði C. R. Das, for-
ingja Swaraj.Indverja, (heimastjórn.
armanna) um að vinna með stjórn-
arvöldunum í Indlandi.
2. ) að gera stjórninni kunnugt að
verkamannaflokkurinn áliti að Súdan
þrætan (sem spratt af morðinu á Sir
Stack Lee) ætti að leggjast fyrir Al-
þjóðasambandið og að Bretar ættu að
veita Bgyptum fullkomið frelsi og
sjálfstæði.
------0-------
Þýzkaland.
Frá Berlín er simað 27. þ. m., að
yfirmarskálkur Paul von Benecken-
dorff und Hindenburg hafi verið
kosinn forseti Þýzkalands á sunnu-
daginn var. Aðeins þrír voru í kjöri.
Von Hindenburg fékk 14.639.399 at-
kvæði; Dr. Wilhelm Marx 13.752.640
atkvæði; Thaelmann, kommúnisti L-
931.591 atkvæði, og ógild voru talin
21.910. Greiddu þannig atkvæði 30.-
345.540 manns. Afskaplegur gaura-
gangur varð um alt Þýzkaland, áflog
og barsmíðar, er kosningin fréttist,
og enn meiri háreysti i blöðum ná-
grannalandanna, nema Englands, sem
yfirleitt tók þessu rólega. — Það
eina, sem hinn nýi forseti hefir lát.
ið uppi er það, að hann muni reyna
sitt ítrasta til þess að fá leiðréttingu
á Dawes samningnum.
-----0-----
Búlgaría.
Frá Belgrad (Yugo.Slavía) er sím.
að, að mjög hafi verið iskyggileg ó-
friðarblika á lofti milli Búlgaríu og
Yugo-Slavíu, út af morðunum er
framin voru um daginn , Sofíu, höf-
uðborg Búlgaríu. Kendu Búlgarar
Y.-Slövum um að hafa verið þar að
verki með undirróður og æsingar, til
þess að koma á stað almennri upp-
reisn. En nú hafa stjórnmálamenn
Yugo-Slava hreinsað sig svo af þeim
áburði fyrir augum Búlgara, að þeir
telja engá hættu á því, að í ófrið
mttni slást með þeim.
---------x----------
Holland.
Frá Hollandi berst sú fregn, að á-
stæða er til þess að ætla að þeir
verði næstir Dönum að afvopnast
gjörsamlega. Hefir jafnaðarmanna.
flokkurinn hollenzki borið fram
frumvarp í þinginu um að minka
herinn úr 327,000 manns, til 25,000,
eða nákvæmlega sömu höfðatölu og
var í Bandarikjahernum til ársins
1898. Flotann á að minka svo að
hann verði aðeins nokkur strand-
pezluskip, og um ein tylft sæflug-
véla, og þar með að færa útgjöldin
úr 100,000,000 gyllinum á ári, niður
i 17,000,000 gyllini (1 gyllini=40
cent).
Framhald á bls. 8.
Einar H. Kvaran.
Winnipeg-tslendingum hefir gefist
tækifæri til þess að hlusta tvisvar,
með stuttu millibili á mesta ræðu-
snillinginn, sem nú lifir meðal is.
lenzkra manna, Einar H. Kvaran. Á
fimtudaginn var talaði hann á sum-
armálasamkomu, sem haldin var i
Sambandskirkjunni, og sagði áheyr-
endum frá sumardeginn fyrsta heima
á íslandi, dró með algengum orðum
í örfáum dráttum, mynd af þeirri há.
tíð barnanna, svo að hún steig lif-
andi fram fyrir skilningarvjt áheyr.
enda, með angansætri moldremmu úr
bæjarveggjunum, og broddgróðurilm
úr hlaðvarpanum.
I fyrradag hélt hann fyrirlestur
þann er margir höfðu þráð svo lengi,
áframhald fyrirlestursins er hann
'hélt í vetur fyrir fullu húsi á sama
stað og nú, Sambandskirkjunni. Þeir
sem komt*>urðu heldur ekki fyrir
vonbrigðum. Sá sem þetta ritar, átti
því miður ekki kost á því að hlýða
á það erindi, er Kýaran flutti í vet..
ur, en greindur maöur, sem í bæði
skiftin heyrði fyrirlesarann, kvað sér
hafa fundist ennþá miklu meira um
þenna, en hinn fyrri. Erindið var
langt, en enginn þreyttist. Tíminn
leið sem örskot fyrir þessari hríf-
andi mælsku. Erindið var ákaflega
snjalt, en svo snjalt sem það var,
fanst mér þó enn meir til utn þá
skygnu djúpsæi, þá einlægu sannleiks-
ást, og þann vermandi yl fagurrar
mannsálar, sem erindið var þrungið
af, og sem læsti sig um hugi og hjörtu
áheyrenda. Aldrei hefir það staðið
i mér fullkomlega ljóst og ekkert ná-
lægt því, fyr en nú, eftir að hafa átt
1 kost á að fara í kring tim jörðina og
heyra á tal og ræður ýmsra þeirra
manna, er frægastir eru nú í heimin-
um og mestir mælskumenn taldir, hví-
likan yfirburða ræðusnilling íslend-
ingar ciga, þar sem er Einar H.
Kvaran. Málsnild hans er aldrei
leirkend. Þar er aldrei sleginn falsk-
ur peningur. Og alt fer svo undur-
samlega auðveldlega úr hendi, er sagt
svo blátt áfram, með svo einföldum
orðum, að áreiðanlegt er, að fjöldi
manna þessvegna ekki tekur eftir
hvílíkt óviðjafnanlegt listasnið er á
framsetningunni. En það er hámark
allrar listar: hinn stórbrotni einfald-
leiki, hvert sem hann kemur fram i
söng eða sögu; myndagerð eða mál-
aralist, í riti eða í ræðu.
Þess einkennilégar má það virðast,
að þegar að Vestur.Islendingum gefst
færi til þess að hlusta á slíkan snill-
‘ing, frægasta mann núlifandi síns
þjóðflokks, göfugmenni og ljúf-
menni, svo orð fer af meðal allra
flokka og stétta, mann sem hefir alt
það til brunns að bera sem einn fyr-
irlesara má prýða,*— að þá skuli á-
heyrendasalur, sem rúmar líklega 1/10
hluta af Winnipeg íslendingum full-
orðnum, ekki vera fyltur nema til
hálfs. Að um helmingur þeirra á-
heyrenda, er sama salinn fyltu í vet-
ur, og vottuðu fyTÍrlesaranum að-
dáun sína og þakklæti, skuli nú hafa
neyðst til þess að sitja heima. Og
óneitanlega er það leiðinlegt, að svo
illa skyldi standa á fyrir báðum rit-
stjórum annars íslenzka blaðsins hér,
að báðir skyldu þurfa að vera “á
akri”, þegar þeim er boðið ^ð hlýða
á mál þess mannsins, sem nú er við-
þektastur um heiminn, meðal lifandi
ritsnillinga þeirra eigin þjóðar. ,
Það er ekki laust við stundum að
það sé ofurlítið erfitt að átta sig á
því, að það sé nú alvcg vist að manns
eigin þjóð, blessaðir Islendingarnir,
séu glöggskvgnari á gull og gróm í
ræðu og riti, og að þeim sé vand-
boðnari andleg fæða en öðrum þjóð-
um. Það er dálítiff erfitt að átta sig
á því. — Stundum. —
5. H. f. H.
Framtíð menningarinnar
— < j
Öllum hugsandi mönnum er það
ljóst, að menning heimsins stendur
nú á hinum merkilegustu tímamót-
um og er nú hvervetna mikið rætt og
ritað um ástand hennar og framtíð.
Hafa ýmsar greinir komið um þessi
efni í Lögréttu áður. Telja sumir að
vestræn menning sé nú á hinu síð-
asta stigi sinu og eyðingin ein fram-
undan, en aðrir að nú muni rísa ný-
ir og betri tímar. Birtist hér nú
greinarkafli um þetta eftir einn helsta
rithöf. Itala, Guiglielmo Ferrero, al-
kunnan sagnfræðing, einkum fyrir
rannsóknir á rómverjasögu.
Allur heimurinn er andvaka, þrótt.
laus og þjáður. Evrópa er sjúk, Asía
veikburða og reikandi, Ameríka, Af-
ríka og Ástralía hafa mist jafnvægi
sitt og ró sina. Tvennskonar hugsan-
ir hafa nú öðrum fremur vald á, ver-
öldinni — hatrið og óttinn. Hleims-
álfur, þjóðir, ríki og stéttir hatast nú
og óttast hvert annað, af því að' þau
haiast. Evrópa hatar og óttast1 Ame-
!ri#u, •'Asia hatar og óttast Evrópu.
Þjóðirnar hafa aldrei augum | litið
hver aðra svo ógnandi eins og nú,
svo tortryggnislega og illgirnislega.
Maður freistast til að halda að styrj-
öldin hafi ekki einungis skapað hat-
ur milli þeirra þjóða, sem standa á
öndverðum meið, heldur líka milli
hinna sem í bandalagi voru. Oig
rétt þegar Evrópa er ofurlitið að
kyrrast, verður ókyrðim ógnan/di í
Asíu. Aldrei hefir verið eins mikið
um peninga í heiminum og nú og ald.
rei hefir mönnum fundist þeir vera
eins óhamingjusamir. Auði heimsins
héfir aldrei verið eins ójafnt skift og
nú og aldrei skapað öllum mönnum
eins miklar þjáningar, hvort sem
þeir voru ríkir eða fátækir. Nú eru
í senn til þjóðir sem -eru að glata
sjálfum sér í allsn'ægtum og í ör-
væntingu yfir því að geta ekki selt
afurðir sinar, og svo þjóðir sem lifa
við vesæld og hungur og vantar alt
og örvænta af því að þær geta ekki
keypt það. Enginn auðmaður getur
nú verið viss um það að fá að halda
því sem hann á. Ekkert ríki getur
treyst þegnum sinum og stofnunum.
Enginn vill hlýða nú á dögum, allir
vilja skipa. Það eru ekki aðeins gul-
ar kynkvíslir, heldur líka blámenn sem
krefjast sömu réttinda og allir aðrir.
Sagan um babelsturninn öðlast nú
nýtt líf i nýju formi, þjóðir og stétt-
ir krefjast réttar og réttlætis, eins og
þær töluðu allar sömu tungu. En eng
in ein skilur þó aðra, því hver um
sig túlkar réttinn og réttlætið á sinn
hátt. I rauninni eru þær allar ræn.
ingjar, sem reyna ólmar að kúga sina
eigin frændur.
Allir hafa tapað ró sinni, jafn.
vægi og hamingju — ríkir og fá-
tækir, bændur og borgarar, sigurveg-
arar og sigraðir, þjónar og húsbænd-
ur, vitringar og einfeldningar. En
hver um sig heldur að hann sé sá
eini, sem ógæfan hafi lostið, og ber
hinum á brýn að þeir njóti lífsins i
léttúðaránægju, meðan , hann einn
þjáist.
Hvað er það þá sem á að ske á
þessum hræðilega tíma? Er heimur-
inn á leiðinni aftur á bak út í óskapn.
aðinn ? Nei, hann er á leiðinni áfram
inn i eininguna.
S J0MAÐUR
Eg ytra sýnist altaf jafn,
þó innra bregði mér;
ég séð hef‘ bæði svart og bjart
því sjómaður ég er.,
Ef himinljósin hverfa mér
og heldimm ríkir nótt,
þá sífelt heyrir sál mín rödd
er segir klökt og hljótt:
“I>ú sérð hvar nóttin svört á brún
þér saumar dánarlín,
því skerjótt haf er skuggsýn gröf
og skipið kistan þín.”
Eg sé hvar nóttin svört á brún
mér saumar dánarlín;
já' skerjótt haf er skuggsýn gröf
og skipið kistan mín.
Ef heilög móðir hlýju og dags
mér hitar enni og kinn,
og vefur mig sem viðkvæmt bam
í vinarfaðminn sinn.
I>á vaknar alt, sem á ég bezt,
mér alt í hilling skín,
og ég verð barn, sem skoða og skiT
og skipið vaggan mín.
Mitt hjarta nálgast himininn
ég hlusta á> stormsins mál,
og djúpið hrífur huga minn
og heillar mína sál.
I>ó landið haldi hug um stund
ef hafið brosir mér,
það seiðir mig til sín á ný,
því sjómaður ég er.
Sig. Júl. Jóhannesson
Eymd og néyð lætur nú veröldina |
engjast í kvöl. En af þeirri ktföl mun |
eining heimsins fæðast. Það, sem nú J
er undirbúið, er hið endanlega og hið
dýrðlegasta stig í sögu mannkynSins.
-----Mennirnir hafa í sannleika gert
jörðina sér undirgefna og þeir munu
varðveita valdið yfir þessu riki sinu.
'Þeir munu ekki í hugsunarleysi og
þreytu varpa frá sér þessari kórónu,
sem þeir hafa unnið með svo miklu
erfiði. En ef til vill hefir þetta vald
þeirra ölvað þá ofmetnaði. Og ef til
vill hefir þessi ofmetnaður knúð þá
til uppreisnar gegn guði og til ým-
issrar vanvitsku. En þjáningin mun
knýja þá til viðurkenningar á sann-
leikanum. Og með því hugarfari,
sem hreinsað er í eldrauninni, munu
þeir framkvæma þá einingu og sam-
vinnu þjóðanna, sem er ^tórvirki það,
sem heimurinn hefir nú beðið eftir í
fjögur hundruð ár, jafnvel þó hann
haf ekki vitað af því sjálfur.
— Lögrétta.
-----------x----------
Gagnrýni “Lögbergs”.
Það er margt furðulegt að finna í
“Löbergi”, en fátt hefir sézt þar
furðulegra en ritdómurinn um
“Tengdapabba” í vikunni sem leið, og
víst má sá maður hafa sterka trú
á sauðheimsku lesenda blaðs síns,
er situr og horfir á þann leik heilt
kvöld, sér og heyrir hvað áhorfend.
ur skemta sér ágætlega, og fer svo
heim og skrifar annan eins ritdóm.
Mælikvarðinn á leikendum er alger-
lega “Lögbergskur”. ILann er ekkert
bundinn við hvernig leikandinn fer
með efni sitt, eða hvað hann er að
leika, heldur hver hann er. Því er
það, að þeir, sem eru í nefnd Sam-
bandssafnaðarins leika verst, þó
fáir eða engir sleppi við snuprur.
Jakob Kristjánsson er “stirður” og
fer með efnið eins og það væri ut-
anað lærð þula”. Sigfús Halldórs er
“ógeðsleg, leiðinleg rola”; en alt yf.
irtekur þegar kemur að Páli Páls-
syni; hann er ekki að leika; hann er
að apa Jón Rúnólfsson.
Hvað gerir það til þó Páll sé
fattur i baki í staðinn fyrir að vera
lotinn eins og Jón? Þó allar hreyf-
ingar séu seinar og stirðar, í stað-
inn fyrir að vera fljótar og mjúkar?
Þó röddin hækki í enda hverrar setn-
ingar í staðinn fyrir að lækka? Þó
hið langa, beina nef Jóns sé orð-
ið að hárri og stuttri strýtu? Þó
snyrtimenskan, sem Jóni er meðfædd
og þrátt fyrir alt og alt aldrei skilur
við hanri, sé öll horfin ? Eða þó Páll
sé að leika uppþornaðan piparsvein,
í staðin fyrir skáldhneigðan ástamann
sem Jón er Páll er að leika' aldr.
aðan mann í síðum frakka, sem þó
flakir frá honum, i staðinn fyrir að
vera hneptur, eins og Jón mundi
hafa hann, og þess vegna er hann
að apa Jón. “Hani hefir höfuð,
þú hefir höfuð, ergo: “þú ert hani”.
dettur manni ósjálfrátt í hug.
“Það er sagt um Þorgeirsbola, að
meðal annars hafi hann getað sýnt
sig á undan illviðrinu sem svartur
skýabakki, og segir sagan, að eitt sinn
hafi Þorgeir gamli, éSrrí vakti hann
upp, komið út og séð svartan bakka,
sem náði þvert yfir Eyjafjörð, og
hafi hann þá sagt; “Fjandi getur
hann orðið langur”. Eins er með
hitstj. “Lögbérgs” (Lögbergsbola?);
heimska hans, fávizka og rangsýni
ganga stundum svo fram úr öllu hófi,
að þar komast engin orð að; nema
undrunarorð gamla Þorgeirs: “Fjandi
getur hann orðið langur”.
M. B. Halldársson.