Heimskringla - 15.07.1925, Síða 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. JÚLÍ, 1925.
Fimtíuára afmœlishátíð
Nýja-Islands.
Kana er ákveCið aS halda skuli
Gimli, Man., 21. ágúst n.k. Er þaö
aSallega aö þakka Islendingadags-
neíndinni á Gimli, að mótiS er svo
lp.ngt komiö. Sendi hún í april síö-
astliSnum forseta sinn, Mr. Bergþór
Þcröarson, norSur um bygSir til aS
komast á snoSir um undirtektir manna
undir máliö. Bar hann þær fréttir
til baka, aS nálega undantekningar-
laust væru nienn því meSmæltir, aS
halda skyldi hátíöina um komu ís-
lendinga til nýlendunnar. Skrifaöi Mr.
B Th. síöar grein um þetta í Hkr.
er út kom í blaöinu í maí s.l., og ósk-
aöi aö íslendingar ihuguöu vandlega
þetta, og þá aöallega hvar og hvenær
þetta mót skyldi halda.
BlöSin tóku málinu vel, og Heims-
kringla eggjar menn á aö sleppa ekki
þessu söguatriöi framhjá, án þess aö
mir.nast þess og þaS sem allra mynd-
arlegast og alniennast.
svo mikill, aö margur vildi fremur
vera án heiöursins en þurfa aö af-
kasta því mikla verki, sem þessu er
samfara, ef vel og sómasamlega á
aö fara úr hendi þessi vor þjóSarhá-
tíö. Nefndin Htur svo á, aö ekkert
a minna en um íslenzka þjóöarsæmd sé
aö ræöa í þessu efni. Hún veit aS
þótt Fljótsfundurinn gæfi henni “fult
vald” til þess aS útnefna og kjósa
inenn aö vera og vinna meö sér í
nefndinni, þá veröur hún aö fá þá
einu, sem viljugir eru, því engum
hegningarlögum eSa heraga er hægt
vÍN aS koma gegn þeim, sem ekki
vilja vinna aö þessu máli. En hún
telur alveg óefaö aö þeir, sem hún
hefir nú þegar tilnefnt, verSi allir
vei viö tilmælum hennar um aS taka
þátt i þessum störfum, og duga nú
sem drei>gir góöir. Telur nefndin
víst aö bygöin sé öll einhuga og láti
ekkert ógert til þess aS hátiöin verSi
henni til sem mestrar og beztrar
sæmdar. Tíminn er afar stuttur til
21. ágústs, og veröur því aö nota
hann sem allra bezt og byrja nú þeg-
ar Vill nefndin þvi fyrst og gera
Bygöarmenn ákváöu sinn fyrsta
fund viö Riverton mánudaginn þann
15 júní, en sökum regns og vondra
vega var fundurinn ekki haldinn fyr
en mánudaginn 29. Voru þar sam-
ankomnir ásamt Fljótamönnum: Frá
Gimli þeir B. Thordarson, GuSm.
Fjeldsted, Július J. Sólmundsson; frá
Húsavík Skafti B. Arason; frá
Hnausum Gisli Sigmundsson, Bjarni
Marteinsson og E. Martin.
Fundurinn kaus fyrir forseta Mr.
Svein Thorvaldson og fyrir skrifara
Mr. GuSmund Fjeldsted. LagSi Berg
þór Thordarson til, aS 50 ára af-
hiæli Nýja íslands væri haldiö há-
tíMegt á Gimli þann 21. ágúst 1925.
Tillöguna studdi Mr. G. Sigmunds-
son á Hnausum, og var hún samþ.
Þá gerSi Mr. Sigmundsson tillögu
studda af E. Martin, aS kosin sé 5
manna nefnd á Gimli meö fullu valdi
ti! þess aö bæta mönnum viS i nefnd-
itn úr öllum öörum pörtum nýlend-
unnar, til aö hrinda málinu í fram-
kvæmd. Samþykt.
Tfllaga frá Skafta Arason, studd
af GuSm. Fjeldsted, aö í nefndina
séu kosnir: B. Thordarson, E. S. Jón-
asson (bæjarstjóri), B. N. Jónasson,
J. J. Sólmundsson og W. Arason. —
Samþykt.
Þá geröi Capt. Sigtr. Jónasson svo-
látandi tillögu, studda af Gisla Sig-
mundssyni: ‘AS hiö fyrsta verk þess-
aiar nefndar sé aö komast í samband
viö Islendinga í Winnipeg og Minne-
scta, og óska eftir aö þeir taki þátt
í hátíöarhaldinu, þar eö íslendingar
hefSu sezt þar aS einnig þaö sama
ár, 1875.” Samþykt.
Fundi slitiS.
Askorun
til bygöarmanna allra, kvenna sem
karla, ungra sem aldraöra, um aö
leggja henni alt þaö liö, sem hver og
einn má henni í té láta. ÞaS veröur
því mjög nauSsynlegt aS enginn
skorist undan þeini kvööum, er nefnd-
armönnum í hinum ýmsu pörtum ný-
lendunnar verSa aö gera í þessu sam-
bandi, og er vonast eftir, aö allir taki
þeim vel og greiöi götu þeirra sem
bczt aS framast er hægt.
Næst því ag leita liös hjá sinum
bygöarmönnum, leyfir nefndin sér aö
gera aöra
Askorun
um flutningatækja, alt frá tvíhjóluö- j iö til aö láta hana gjalda synda sinna,
um kerrum einsetumannanna og þaS hvaö svo sem viS tæki. ÞaS er ekki
til hinna skrautlegustu, dúnmjúku ^ tiútt um aö manni finnist, aö þarna
sé þörf á einhverri ljóssins starfsemi,
stjórnmál-
bifreiöa auöugra fjöIskyldufeSra.
I*aS var naumast hægt aö segja, aö ( ef hún annars er þá til í
menn heföu vaknaö til sumarsins fyr um.
en þenna dag, og þaS var 1. júlí. En
hú var sumariS áreiöanlega komiö.
ÞaS var eins og náttúran væri aö lýsa
vt’þóknan sinni yfir því, aö þenna .
r i n.iiin
dag er minst þeirrar allsherjar sam
1 lok ræöu sinnar talaöi Guömund-
ur um bindindi, og eggjaöi unga menn
til liös viö þá hreyfingu. En eftir aS
haföi lýst því yfir, aS hann
sjálfur tilheyröi engum bindindisfé-
iö aö annars möguleg áhrif þessa
hluta ræöu hans hafi falliö ógild. —
GuSmundur er enginn ræöugarpur,
en samt sem áöur er ekki ógeSfelt aö
hlcsta á hann.
• , - a a w J —■— • * i —■ — *** J t ^ vt * * * L/ Itt u 111VII V/ I V*
vmnu rikisins, er stofnsett var fyrir , , . . ... . , ,
, , - lagsskap, getur naumast hia þvi far-
5« arum og nefnt fylkjasamband. —
Börnin höföu naumast fest blund alla
ncttina áSur, þvi þau áttu aS fá aö
fara i beztu fötin sín, og meira aö
segja í hreina skyrtu, því þaö átti aö
skoöa þau þenna dag af sérfræöingi
frá Winnipeg, og þaö var eitthvert Vanalegast mun þaö vera, aö for-
sambland af forvitnislöngun og kvíöa, setar hafi ávörp sín í byrjun sam-
er olli þeim slíks óróa, og svo áttu kvæma, en svo var þó ekki í þetta
þau líka aö fá aS keyra á samkomu- ! sinn. Ávarp hans var siöast af ræö-
unum. Snerti þaö svo margt, aö eg
held naumast aS þaö hafi veriö rétt
staöinn.
Um hácIegisbiliS var fariö aö bera
„ ... . , , v , ,, , „ at forsetanum aö vera svo viSfeömur
mjog a þvi, aS oll umferS stefndi aS , . ,
T. , ,, a jafn orstuttum tima, og getur hann
FramnesbygSar. Var, J ’ ,, *
naumast ætlast til, aö alþýSa manna
samkomuhúsi
þar áöur en varSi saman kominn
mannfjöldi mikill úr nærliggjandi
bygSum og einnig nokkrir lengra aö.
Plest bændafólk, því dagurinn var til-
einkaSur sameinuöum bændakonum
bygSarinnar. Gat þar aS lita marg-
ar feitar og frjálslegar konur og
séimdu bændur þeirra sér vel viS hliö
þeirra. Þar kviknaöi margur nýr
astarblossinn ei> aSrir dvínuöu hjá
urgdóminum. ÞaS var augljóst aö
þarna var frjálst fólk í frjálsu landi.
Eftir aö fólkiö haföi heilsast aö ís-
. fylgi honum eftir á slíku flugi.
ÞaS sem nú hefir veriö drepiö á,
fór fram í aöalhúsinu. En innri endi
þess var tjaldaöur af, og fór þar fram
skoöun á börnuni innan 7 ára aldurs.
Þetta er nýtt hér um slóSir, og er
þess viröi aö því sé gaumur gefinn.
Eiga hinar SameinuSu konur í Fram-
nesi þakkir skiliö fyrir þessa tilraun
ng einnig fyrir höföingsskap þann, er
þær sýndu meS því aö veita utanbygS
arbörnum ókeypis skoöun. I.æknis-
lenzkum siS og stungiö saman nefj- ^ kostnaöurinn nam þó um $30.00. —
um um uppskeruhorfur og tíöarfariö, j f>a>; er tvent í sambandi viö þessa
var fariö aö leitast viö aö koma skoöun, sem mér finst athugavert. I
skipulagi á samkvæmiö, leiddu konur | fyrsta ]agi er gengi8 fram hjá' ]ækni
þa menn t.I sæt.s og varö húsiS f^JÓtt j bypí5arinnar, aJS þvi er séö verSur, aö
fudskipaS. Átti þá fram aS fara
ræöuhöld og söngur.
Annar fundur var haldinn i bæjar-
ráSshúsinu á Gimli sunnud. 5. júlí kl.
10 f. h. Las Mr. G. Fjeldsted fundar-
gerö af Rivertonfundinum. Var þá
gerö tillaga um aS B. Thordarson sé
kcsinn forseti fundarins og G. Fjeld-
stetí skrifari, og var þaö samþykt í
einu hljóöi. Þá var eftirfylgjandi
mönnum bætt viö og kosnir í fram-
kvæmdanefndina: Fyrir ViSinesbygS
GuSm. Fjeldsted og Skafti Arason;
fvrir ÁrhesbygS: Hiallgr. Magnússon
og P. B. Pétursson; fyrir Riverton:
Sv. Thorvaldsson og Sigurbj. Sig-
urösson; fyrir Árborg: Bergþór Líf-
mann og I. Ingjaldsson; fyrir Fram-
nes : GuSm. Magnússon; fyrir VíSir :
Jón Sigurösson; fyrir Geysir: Valdi
Sigvaldason; fyrir Hnausa: Gísli
Sigmundsson; fyrir Mikley: Kristján
Tómasson. Ennfremúr var Pétri
Magnússyni og B. B. Olson úr Gimli
bæ bætt viS og Mrs. I. Freemanson
(eina konan er á fundi var mætt) beS-
in aö útvega tvær konur í nefndina.
Þá kaus nefndin í embætti sin eft-
irfylgjandi menn: Bergþór Thordar-
soT; forseti, B. B. Olson skrifari, W.
Átnason féhiröir.
til allra annara islenzkra bygöarlaga
hér í álfu, aö vera nú einhuga og all-
ir scm einn í þessu hátíöarhaldi. Hún
hyggur og heldur því fram, aö þetta
varöi alla þjóSina hér vestan hafs, á
mjög mikinn hátt, og aö hérlend þjóS
meti og viröi oss aö ýmsu leyti eftir
því. hvernig oss tekst í þetta sinn.
Samkvæmt ályktuninni frá Capt. Sig-
tr. Jónassyni eru Islendingar í Win-
nipeg og Minnesota sér í lagi beSnir
að bregöa nú strax viö og láta skrif-
ara nefndarinnar vita, á hvern hátt
þeir vildu helzt sinna málinu. Enn-
fremur vill nefndin benda Dakota-
'og ArgylebygSarmönnum á, aö hér
eru þeirra fyrstu stöövar og föSur-
hús. Hér bjó mamma þeirra fyrst
urn börnin sín, er síöar fluttust meS
henni til þessarar, nú glæsilegu og
blómlegu bygöar. I nafni allra þeirra
mar.na og kvenna, feöra og mæSra, urn
er eftir sátu hér í Nýja íslandi, býö
ur nefndin báSum þessum bygSum aS
vera meö í hátíöarhaldinu á þann
hátt og í því formi sem þeir helzt
óska og möguleikar leyfa, bæöi hjá
þeim og hér einnig. Vér viljum taka
þaS fram, aö án þessara bygöarlaga,
áiita menn hér, aö viö getum ekki
sómasamlega haldiö þessa hátíS vora
svo vel fari. Til yöar liggja héöan
ættartaugar og tengslabönd, er ekki
ma brjóta eöur slíta viö þetta tæki-
færi. Vér bjóöum því og biöjum, aS
lata oss sem allra fyrst heyra frá
ySur um þetta atriöi.
ástæSuIausu. I ööru lagi var þessi
skoöun, sem fram fór, yfirgripslítil
Einn af hinum yngri mönnum haföi aK hvorki sjón eöa heyrn
verig kjörinn forseti mótsins, er hanrf var aögætt. VirSist þó sem hægra
og einnig formaSur hinna sameinuSu ' mundi aS lagfæra slíkt á börnum, ef
bændafélaga i Selkirk kjördæminu, | í ólagi væri, ekki síSur en aöra kvilla
svo þaS virtist sem þaS væri vel viö- er kunna aö koma í ljós, og til þess
eigandi, en maöurinn er Ing. Ingjalds- mun þessi skoöun gerö. Aftur mætti
son frá Árborg. BaúS hann alla vel- scgja, aS skoöunin heföi á öSrum
komna og baS söngfólkig aö syngja. sviötim veriö yfirgripsmikil, þar sem
Fór svo fram til skiftis söngur og utn vit barnanna var aS ræöa. Var
ræöur. Má þaö um söngflokkinn
segja, aS hann er aSeins nokkúrra
Gimli, Man., 7. júni 1925.
B. B. Olson
skrifari nefndarinnar
sú einkennilega aöferö notuS viö þaö,
aS berja neöan á iljar þeim. Átti þá
manaSa gamall og því litt á Iegg 'vist aö koma í ljós, hvort fæturnir
kominn. Þó má víst segja aS söngur- mvndu of þjakaöir aö bera heilann.
Er svo sjaldgæft mun þaö nú vera
hjá uppvaxandi kynslóö, aö óþarfi
virSist aö leggja mikiö í sölurnar til
slikra rannsókna.
skortur á sannri mentun, aö vera
drýldinn eSa óalúSIegur viö feröa-
menn, eöa hverja þá sem koma aö
dyrum manns, þótt ókunnugir séu, og
ekki sýna annaö en blátt áfram, heið-
atiega framkomu. Oft getur þaö ver-
ið, aö þá beri aö dyrum manns, er
hlýtt orötak eöa nokkur leiöbeinandi
oiS (sem ekki eru mikil útlát aS veita)
geta glatt og hjálpaS hinum sama
meira en virt veröi til peninga. Og
þegar eg mæti þurdrumbshætti eöa
regingslegum rolum, þá detta mér æ-
tíö í hug vesalingarnir hálfmentuöu
i Reykjavík og mörgum pörtum af
Is’andi fyrir 30 árum siðan, er kall-
aðir voru búöarlokur, er reigöu sig
alia og virtu menn ekki viölits eSa
viðtals, ef þeir báru ekki á sér eitt-
hvaS, sem sýndi aS þeir væru af
heldra fólki.
Þaö er ekki þar fyrir, aS þaö mun
eipaí sér staö stærilæti hjá fleiri
þjóSurn, eins og meö sér ber saga af
einum Bandarikjaforseta, er sagt er’
aö eitt sinn væri staddur á skrifstofu
si.nni, aS ræöa viö og afgreiöa bónda
utan af landsbygS, er bar það með
sér í klæSaburði og fleiru, aö vera
lágt settur í mannfélagsstiganum. Þá
bar þar aö franskan prins. Hieilsar
hann forseta, er býöur honum stól, en
heldur svo áfram aö tala viö bónda.
Sá aðkomni áleit víst, að forseti sýndi
sér niörun, meö þvi aö sinna sér ekki
fremur en þessum bóndaræfli, og
segir: “Ja, eg er nú prins þetta og
þella”. “FáiS yður þá tvo stóla,”
svarar forseti og heldur áfram aS
tala viÖ bónda.
Jú, það á sér líklega stað enn viöa
stærilækti, þvi miður; en sómir sér
aldrei vel.
Einn af þeim stööuni, sem eg álit a ^SJónarsviÖiS, er fornrit vor,
inn yfirleitt færi lýtalaust fram, að
undanteknu einu laginu, Sem uröu all-
áberandi mistök á,
Fyrsta ræöan var flutt af ungfrú
Finch frá Winnipeg. Er hún skrif-
ari Sameinaðra kvenna í Manitoba,
ötulleg og skýr aö sjá. Talaði hún
samvinnuhagnaö og hvatti til
samtaka. VirSist hún ver^ einlæg og vöröungu íslendingadagur, því aö
áhugamikil fyrir starfi sínu. Hvort var a®eins tvent, sem fór fram
samvinnuhreyfingunni hefir unnist a ensku — ein ræöa og skoöunin.
Yfirleitt fór þetta mót vel fram.
Og þaö hlýtur aö vera hverjum manni
hiessing, sem vill njóta þess. ÞaS
munaSi mjög litlu aS þetta væri ein-
fyigi í þetta sinn, veröur ekki um (
dæmt. Þaö er mjög liðugt í ung- [
fiúnni málbeinið, en ekki mun hún
get? talist áhrifamikil á ræðupalli.
Valdi Jóhannesson.
Næsti ræðumaður var séra Jóhann
Bjarnason frá Árborg, einn af okkar
rökfimustu ræSumönnum, skemtinn
og áhrifamikill á gleðimótum, en leiS
inlega drumbslegur í kirkju oft og
tíðum. RæSa hans var einskonar
minni Canada. Hvatti hann mjög,
unga menn til bindindis á öllum sviö- ,
um, og kvaö þaö hiö stærsta spor í |
áttina ti! þess aö veröa nýtur borgari | leiöandi mjög illa. Eg fór strax og
og góöur heimilisfaðir. Séra Jóhann j eg kom til Winnipeg, til dr. J. Stef-
Lítil íerðasaga.
Eg lagði af staö til Winnipeg
þiiöjudaginn 30. júní síSastliöinn.
Eg haföi ekki komiS þar nærfelt 5
ár. Orsökin til feröarinnar var sú, aö
eg var aS tapa heyrn, og leiS þar af
Um leiS og nefndin lætur fyrst til
s!n heyra, vill hún þakka þeim, sem
vtitt hafa henni þessa vegsemd aS
standa fyrir þessari hátíö. Henni er
samt full ljóst aS vandi fylgir veg-
semd hverri, og í þessu máli er hann
Fyrstifjúlfí Framnesi.
Himininn var heiöur og blár og
kvrð i umhverfinu. Þaö höföu veriö
sifeldar rigningar umliöinn mánuö,
en nú var eins og náttúran væri bú-
in aö ausa úr sér öllu því regni, sem
hún átti yfir aS ráöa í bráöina, þvi
aS undanskilinni einni lítilli skvettu
höfðu verið þur veöur nokkra síS-
ustu dagana. Af]|eiöingar jregnsins
gerSu þaö að verkum, aö brautir
Rófðu veriö illfærar. Útþráin haföi
næstum sprengt suma bifreiðaeigend-
ur. Þeir höföu nú um svo óvanalega
lar.gt skeiö á þessum tima árs orö-
iö aS láta sér nægja aö fara höndum
um þetta dýrmæta tæki tízkunnar inni
í húsum þeirra. Þetta andstreymi
virtist nú á enda runnið, og voru
menn nú farnir aö þeysa um hina
dýru vegi Bifrastar á öllum tegúnd-
hefir allajafna prédikaö bindindi hér
um slóðir. Hann var æðsti starfs-
maður Goodtemplarastúkunnar í Ár-
bcrg, meöan hún starfaöi á fyrri ár-
um, og er aS líkum nú, siðan hún var
endurreist. ViS getum vel hlustaö á
bindindisræður frá þeim mönnum.
Næsti ræðumaöur var Guðmundur
Fjeldsted frá Gimli. Hann var lítt
kunnur hér noröur um þangaö til
har.n var útnefndur þingmannsefni
fyrir þetta kjördæmi og kosinn ál
þing um riæstliöiS kjörtimabil. Hann ]
er prúömenni í framkomu, og er hin
fyrsta kynning viö hann mjög þægi-
leg.
Hann talaði um samvinnu og hinar lnn
nýafstöönu kosningar í Nova Scotia.
KvaS hann þá spurniíigu hafa veriö
lagöa fyrir sig, hvaö valdiS gæti hin-
urri svo afaráberandi stjórnarskiftum
þar. KvaSst hann hyggja ástæðuna
þá. aS þar sem fráfarandi stjórn hefði
um nærfelt 50 ára skeiö, svikiS höf-
uSatriöi stefnuskrár sinnar, hafi kjós
endur litið svo á sem mál væri kom-
ánssonar, sem tók mér mjög vel (þó
aö við þektumst ekki áður), og veitti
hann mér meö list sinni og handlægni
— fyrir guös náö — fljótt og vel svo
mikinn bata, aö eg má heita albata
af þeim sjúkdómi, er á mig féll, sem
eg er hontim af hjarta þakklátur fyr-
ir. —
Eg kom til þó nokkurra kunningja,
sem tóku mér með opnum örmum, eins
og eg væri bróöir eða sonur, sem eg
er þeim öllum af hjarta þakklátur
fvrir, þó eg nefni engin nöfn. En
likr. datt mér i hug gamli málsháttur-
Glögt er gests augaS”; og hitt:
hvenær ætli þjóö okkar læri aö vera
alúSIeg og mannúSIeg viS gesti og
gangandi. AS vísu er stórbreyting á
því nú í lieild sinni, viS þaö serrí áöur
var. Þó finst mér töluvert vanta á
það enn, að það sé eins og þaö ætti
aS vera, á þessari menta- og framfara
öld. Því méi finst ætíö, aö þaö sé
aS ættu aö vera til leiðbeiningar
ferðafólki og sýna því alla kurteisi.
eru skrifstofur blaöanna okkar. I
þessari áminstu ferö minni kom eg
irm á þeim báSum. Eg kom inn á
skrifstofu Hieimskringlu, og kom þar
strax til nrín maöur, er eg ekki þekti,
bauö mér sæti og spuröi hvort hann
gæti gert nokkuS fyrir mig, hvort
ndg langaöi ekki til aö fá blaðið, sem
nýbúiö var að prenta). Nokkra fleiri
sa eg þar, sem eg ekki þekti, og nokkra
er eg lítillega þekti. Allir sýndu al-
úö og einlægni. Eiginlega hafSi eg
ckkert erindi nema aS fá blaöiö til
þess aö lita í þaö á leiöinni heim.
ÞaSan fór eg inn á skrifstofu Lög-
bergs, og sá þar einnig nokkra menn.
Sunia þekti eg ekki, en suma þekti
eg i sjón. Eg heilsa þeim; þeir anza
því. — Þögn. — Eg stend þar
stundarkorn. — Spyr svo, hvort
eg muni geta fengið síðasta' blaö.
“Ja, þaö sé nú eiginlega lokaö
núna”. Eg spyr svo eftir Hermann.
“Hann sé ókominn frá miðdag, en
komi nú aö Hkindum bráöum.” —
Þögn. — Enginn stóll og engin orö.
Eg stend nokkra stund, þá eru allir
gengnir frá mér. Eg geng þá út.
Þegar eg er kominn nokkurn spotta,
mæti eg Hermanni, sem tekur mér
með sinni vanalegu glaSværö og al-
úð. Eg segi honum hvaSan eg komi,
og aö eg hafi ætlaö aS fá lagfært, aö
einn kaupandi Lögbergs við Framnes
P. O. hafi ekki fengiö blaöiö fvrir
lengri tíma, þrátt fyrir aö skrifað
hafi veriö og beöiö um lagfæringu.
En mér hafi virzt aö þær væri of
mikiS að starfa, til að geta sint mér.
Spyr Hermann mig þá, hvort eg geti
komið með sér til baka, svo hann geti
lagfært þetta. Þaö er ekki þægilegt
að neita Hermanni, meö alla kurteis-
ina og alúðina, og þó eg heföi naum-
an tíma, því eg þurfti aö koma til
dr. J. S., þá varS eg aS fylgja Her-
manni til baka inn í Lögbergsbygg-
inguna. Þar æddi han neins og fork-
ur í gegnum blöS og bækur, þar til
hann var búinn aö fá þaö lagfært,
sem eg fór fram á. En þaS varS til
þess, aS eg náði ekki réttum tima til
aS sjá doktorinn. Hann var nýfar-
inn, er eg kom á spítalann, aö hjálpa
einhverjum nauSHSandi, og ekki von
á honum fyr en eftir aö lestin var
lögö af staS til Árborgar, er eg ætl-
a'oí meS. AS vísu gerSi þaö mér ekki
t'I, sem betur fór, því eg er nú gall-
hraustur. Skildi eg svo viö Hermann
roeð alúöar þakklæti fyrir komu mina
Og beiðni um aö láta sig vita persónu
lega, ef einhver misskil yröu á blaö-
inu, sem hann gæti lagfært, og þaö
ætla eg aö gera á meðan blaöiS fer
í gegnum mínar hendur.
Þar meö held eg aö eg slái botn-
inn i þessa sögu. ,
Þinn einlægur,
G. Magnússon.
Ritfregn.
Sig. Kristófcr Pétursson:
Hrynjandi islcnzkrar tungu
(drög). Reykjavik. Utgef-
andi: Steindór Gunnarsson.
1924. 438+1 bls. 8vo.
Eitt sinn áttu tal saman tveir nienn,
annar Islendingur, hinn útlendur
fræSimaöur. Barst talið að merkum
manni íslenzkum, sem þá hugði aö
setiast að í útlöndum. Útlendingur-
'"n lét i Ijós fögnuö sinn' yfir þvi.
íslendingurinn taldi aftur burtför
mannsins skaöa þjóöinni. Hinn rak
npp stór augu. íslendingurinn kvaS
glataöann þjóöinni þann mann, sero
eingöngu sinti fornritum vorum, en
flestir Islendingar í útlöndum myndu
neyöast til þess, með því að útlendir
fræSimenn gæfu lítt gaum aö öörum
ísienzkum efnum. Hinum hnykti viS
fyist; siðan mælti hann: “íslending-
ur.i ætti aö vera jafnmikiö gagn aS
störfum inannsins alt að einu.” “Nei,”
svaraði íslendingurinn; “svo er mál
meö vexti, að íslendingar lesa forn-
rit sín, en aldrei þaö, sem um þau
er skrifaö. ’ Þetta lét útlendingur-
lna S^r skiljast að lyktum.
Þessi bók SigurÖar Kr. Pétursson-
ar brýtur í bága við þessi ummáeli;
sannast hér hiö fornkveöna um lög-
mál og undantekningar, Grundvöll-
ur þessarar bókar, er nú kemur fram
vafalaust veröur hún þó lesin og les-
in af athygli, enda veröskuldar þaö.
Bókina má aö því leyti kenna viS
fornritin, að hún hefir fyrst og fremst
að geyma lög og reglur, sem í þeim
dyljast og aldrei hefir veriö gaumur
gefinn áöur; þau hin sömu Iögmál
hefir höf. einnig fundið í ritum siS-
ari tíma manna, þeirra er bezt rita,
svo aö segja má, aö sá þráöur tung-
unnar hafi aldrei slitnaö.
Ekki er hér rúm til þess, því miS-
ur, ræ®a sv° rækilega um bókina,
sem hún á skilið; veröur hér þvi nán-
ast greint frá efni.
Fyrst í bókinni lýsir höf. tilgangi
r:tsins. Sannast hér sem oftar, aö
oft draga liti! efni til mikils. En
þrennskonar er tilgangur höf. (sjá
bls. 17—19):
“Sa er hinn fyrsti aö sýna, aö ís-
lendingasogur og önnur ágætisrit, er
færö hafa veriö í letur í fornöld,
bera vitni um enn þá meira listfengi
cn menn hefir jafnvel áður grunaö.
Þaö mun láta nærri sanni að segja,
aö flestar muni sögurnar eins vel
“orktar” og kvæðin, er skáldin kváöu
í fornöld. Margir kaflar þeirra em
svo vel sagöir, aS oröhagir menn ein-
ir og slcáld fá vikiö þar svo til orö-
um, aö ekki spillist hrynjandi. Er
þeim líkt farið og vísum, þar sem
hagmælsku þarf til þess aS hnika til
otði, svo aS ekki raskist kveöandi. Er
því Hklegt, aö ennþá meira orö fari
af fornritum, er mönnum skilst, hve
höfundarnir íslenzku settu sér fastar
reglur um málfar. Utlendingum
þeim, er þýöa þær, veröur þá Ijóst,
aö sögurnar missa mikils, ef hrynj-
andi glatast í þýöingu, svo aö frá-
sögnin verði háttlaus. Þær eru þá
þC nær sem IjóS, sem hafa veriö
svift kveðandi og eru birt í lausu
rnáli.
Sá er annar tilgangur þessarar bókar
aS benda á þaö, aS miklar eru Hkur
tri þess, aö hrynjandin geti or'SiS
Styrkur nokkur, þegar forn rit eru
/annsökuö, til þess að grafast fyrr
un: höfunda. Gerum ráö fyrir þvi,
aö vafi leiki á um það, hvort ein-
hver saga hafi oröiS til úr tveimur
sögum eða fleiri, og sé því ekki einn
höfundur hennar. Málfarshættir
koma bezt í Ijós, þegar hending hver
er rannsökuð. Sumar hendingar eru
eiúum höfundi tamar, þótt aSrir beiti
þeini sjaldan. Er því eins háttaö sem
sumum skáldum lætur betur aS yrkja
undir einum hætti en öðrum. Hugs-
anl.egt er aö langt verSi komist í þess-
un: rannsóknum, þegar ekki er aS-
eins aS styðjast viS oröaval, setninga
skipun, heldur og hrynjandi, auk ým-
issa annara Hkinda....... Höfundur
væntir þess, aö hrynjandin geti
stundum vísaS veg, þegar svipazt er