Heimskringla - 29.07.1925, Page 1

t
VERÐLAUN GRFIN FYRIR
couroxs OG UMBtÐlR
royau,
CROWN
S — SendltS eftlr vertSllsta tll ( —
) ROTAL CROWN' SOAP LTD.f
| 654 Main Street^ Winnlpeg.
VERÐLARN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBCÐIR
ROYAW,
CROWN
— SenditS eftir vertSlista til — I
ROYAL CROWN SOAP LTD-t |
654 Maln Street Winnipeg-
--------------J
XXXIX. ÁRGANGUR.
WENNIPEG, MANITOBA, MIÐYIKTJDAGINN 29. JÚLÍ, 1925.
NÚMER 44
STJORNMÁLAFRÉTTIR.
FRÁ ÝMSUM LÖNDUM
BA NDA R/KIN.
HÖFUÐLAUS HER.
Eins og Hkr. gat um áður, þá er
framsóknarflokkurinn í Bandaríkjun
um í vandræðum meö foringja, síöan
LaFollette lézt. Af þeim, sem héldu
tengst til vinstri, og fylgdu LaFoll-
ette, var helzt að ,ræða um Brook-
hart, Frazier, Wheeler og Norris.
Sem stendur virðist flokkurinn ekki
líklegur til að safnast um tvo hina
fyrnefndu, og Wheeler hefiu svo
ir.ikið á sinni könnu út af olíumálun-
wn, að ekki þykir líklegt að hans
verði leitað. Þar að auki var hann
Ðemocrat, en flestir framsóknar-
fiokksmenn eru gamlir republicanar.
— Hófanna var leitað hjá Norris
Tiýlega, og svaraði hann með bréfi,
sern birt hefir verið nýlega. Neitar
fiann með öllu að takast á hendur
forystu flokksins, og ber því við:
“------Eins og þér vitið, var eg
á móti stofnun “þriðja flokksins”
fframsóknarflokkurinn syðra er oft
Tieíndur svo). Ekki vegna þess að
■eg efaðist um hreinskilni, einlægni og
<lt englyndi þeirra manna, er að
fiokknum stóðu, heldur af hinu, að
tnér er illa við alla flokkaskiftingu,
og álít að það sé hin mesta heimska
sf mönnum að skifta sér í flokks-
Tcvíar, og sú tízka standi þjóð vorri,
eins og öllum öðrum, meira fyrir
■þrifum en nokkuð annað.------Eg
setla mér framvegis að berjast ein-
ungis fyrir því, sem eg veit sannast
og réttast, eins og eg hefi gert að
þcssu, og er að þvi leyti alveg sama,
hvort barátta fyrir einhverju því, er
til réttlætis og meinabóta miðar, kem
ur frá demokrötum, republicönum
eða framsóknarmönnum. Eg vil hafa
fierdur óbundnar, en ekki þurfa að
takast forystu nokkurs flokks á hend
ur.” —
Nú er sagt að vinstrimenn fram-
sóknarflokksins óski helzt að fá
Shipstead eða Borah, en það er að-
eins óskin tóm, sem stendur. Þeir
I
eiu því miður ennþá sem höfuðlaus
her.
VINNANDI KVENFÓLK.
Kvendeildin í verkamálaráðuneyt-
inu í Bandarikjunum, hefir nýlega
gefið út skýrslu, sem bygð er á rann-
scknum um fyrirvinnu kvenfólks. —
Svc telst til að 8,500,000 kvenmenn
í Bandaríkjunum hafi ofan af fyrir
sér sjálft, og er þar af talið* að inn-
at: við tvítugt séu 20%, frá 20—24
ára 22%; frá 25—44 ára 41%; yfir
44 ára 17%.
Undir 25 ára aldri vinna flestar
stúlkur við vefnað og skrifstofustörf,
þar næst að heimilsvinnu. 25 ára
stúlkur og elldri vinna flestar við
heimilisstörf, þar næst að vefnaði.
Þó eru þar undanskildar konur eldri
en 65 ára. Á þeim aldri vinna næst-
fíestar að akuryrkju.
Við allar atvinnugreinir vinna
fleiri innfæddar hvítar konur en
svartar, að akuryrkju undanskilinni,
sem stunduð er meira af svörtum
kcr,um en hvítum, og sömuleiðis
heimilisverkum, sem stunduð er að-
aiiega af svörtum konum, og hvítum
konum fæddum í Evrópu.
Hlutfs.lls]lega vinnp. flestar konur
fyrir sér i Suður-Carolina ríkinu, eða
þtiðja hver kona (þar er fjöldi
Svertingja). En í Virginia-ríki hinu
vestara vinna fæstar konur fyrir sér,
hlutfallslega, aðeins níunda hver
kcna.
Hæst kaup er konum borgað í
Rhode Island ríkinu, $16.85 á viku
að meðaltali. Lægst i Alabama. Þar
er meðalkaup aðeins $8.80 á viku.
KOLAÞRÆTAN.
Á þessu mikla meginlandi er það
viðar en í Nová Scotia, að erfiðlega
gegur með kolanám. I Bandaríkjun-
um horfir nú til vandræða einu sinni
enn með námumönnum og námueig-
er.dum.
Vinnusamningur. — Fyrir tveim ár
um, 31. ágúst 1923, gerðu námumenn
(l nited Mine Workers of America
— stytt i U. M. W.) og námueigend-
ur tveggja ára vinnusamning með
sér. Nú vilja U. M. W. fá hann
erdurnýjaðan, með umbótum sér i
hag, en námueigendur vilja breyta
honum stórum sér í vil. Snemma í
þessum mánuði áttu fulltrúar U. M.
W. fund með sér í Scranton, Pa., til
þess að ráða ráðum sínum um kröfur
þær, er þeir vildu gera á hendur
námueigendum, er ráðstefnu skyldi
halda 9. júlí. Þykir rétt að birta hér
helztu atriðin/úr skýrslu þeirri, er
John L. Lewis, formaður U. M. W.,
lagði fyrir fundinn, en á þeim for-
sendum eru bygðar kröfur námu-
manna.
Skýrsla Lcivis. — “------—
eru flokkuð i tvent: harðkol (anthra-
cite) og linkol (bituminous coal). Sem
stendur vinna 158,000 manns i Banda
ríkjunum að harðkolanámi. Svo
hættulegt er það, að af þessum hóp
láta 500 manns lífið árlega, en 22,000
—25,000 slasast meira og minna. Það
er hér um bil það sama og að segja,
að eftir 6—7 ár eru 3000—3500
manns af þessum hóp dauðir af slys-
förum, og hinir allir -eitthvað meidd-
ir. Af þessum ástæðum álíta verka-
menn nauðsyn á því, að þeim sé vel
borgað; að minsta kosti jafnhátt
kaup og öðrum verkamönnum.
_____— Nú, og á næstunnþ bú-
ast námueigendur við því að eyða
$500,000, til þesis að sannfæra al-
mcnning um þaö, aö námumönnum sé
gieitt ofhátt kaup og reyna að auka
óvinsældir í garð U. M. W„ jafnvel
áður en þeir hafa fengið að vita um
kröfur vorar.-----Það er sorglegt
að þeir skuli hafa efni á því, að
greiða aðrar eins fjárupphæðir til
auglýsinga, í stað þess að auka aö
litlum mun við þægindi þeirra
manna, er kolin framleiða úr iðrum
jarðarinnar. Munurinn á framleiðslu-
kcstnaði og söluverði er gífurlegur,
en um leið svo margþættur, að al-
menningur í Ameríku hefir aldrei
getað áttað sig á honum. En illa sit-
u>- það á harðkolanámueigendum, að
rcyna að telja almenningi trú um það
aö nauðsynlegt sé að lækka kaup
námumanna, svo að kolin verði neyt-
endum ódýrari.
Um linkolanámur er það að segja,
að afskaplega öflugir auðváldshring-
ir eru að reyna að brjóta U. M. W.
á bak aftur, og lækka kaupið, unz
það er óhæfilega lágt fyrir mannleg-
ar verur. Á ófriðarárunum var lin-
kolanám aukið stórkostlega, svo að
þegar er friður var saminn, fór fram
leiðslan fram úr öllum þörfum, og er
nú 25% meiri en eftirspurniii. Fjöldi
af lélegum námum voru opnaðar á
círiðarárunum. Þá gátu þær borið
sig vegna þess að nauðsyn krafði, og
gcipiverð var greitt. En í raun og
veru var stofnkostnaður þessara
nama fjarri öllu viti (over-capitaliz-
ed/, svo að þess er engin von að þær
geti borið sig, nema með því að
skrúfa kaupgjaldið niður úr öilu
valdi. Árangurinn er einlæg verk-
föll, eymd, skrykkjótt framleiðsla;
ónóg með köflum, en svo aít of mik-
il annað veifið. Eina ráðið við þessu
er, að við linkolanám verði unnið
gegn sambandskaupi (Union Wages),
svo að námur sem ekki geta þorið
sæmilega vellíðan verkamanna, drep-
ist algerlega út úr samkepninni. Samn
ingur sá sem nú er á milli linkola-
nímueigenda og U. M. W. er ekki
úr gildi fyr en næsta ár. Þegar hann
vsr gerður, unnu U. M. W. 66% af
öllum linkolum, en nú eru 70% af
öhum linkolum, sem unnin eru í
Bandaríkjunum, unnin af mönnam,
sem eru ekki í neinu verkatnannáfé-
lagi; eru aðeins viljalaus verkfæri í
hóndum stórgróðahringjanna, og
verða að lifa við hinn aumlegasta að-
búnað. Og þetta er ekki gert vegna
þess, að linkolin þyrftu að vera al-
menningi dýrari, heldur einungis til
þess að brjóta U. M. W. á bak aft-
ui, svo að gullstraumurinn í vasa
nokkurra stórgróðamanna megi fara
sívaxandi, öllum almenningi til stór-
skaða.
Þau félög, sem af ásettu ráði hafa
þannig rofið kaupsamninginn, er
gerður var við U. M. W. urd lin-
kolanám, eru þessi: 1) The Consoli-
dated Company. Aðalmaðurinn í þvi
er John Davison Rockefeller yngri,
“virðulegur' borgari og göfugmenni,
maður trúhneigður og guðrækinn”.
2) The Pittsburg Coal Co. Einn af
öflugustu mönrium þess er Andrew
W. Mellon, af flokksblöðum sínum
sagðuil vera “ef til vill duglegasti
fjármálaráðherra, síðan Alexander
Hamilton leið, og hinn ágætasti mað-
u:’’. 3) The Bethlehehr Mines Cor-
poration, sem er útbú frá Bethlehem
Steel Co. Aðalmaður þess félags er
Charles M. Schwab, “einn af mikil-
hæfustu borgurum amerískum.”
Haldi svona áfram í sama horf og
r.ú stefnir, þá verðum vér að finna
rá? til þess að loka öllum linkola-
námum, unz stjórnin, námueigendur
og námumenn eru búnir að koma
sér saman um það, hvort kaupgjald
skuli haldast það sama og áskilið var
í samningunum, að minsta kosti, eða
eigi.
Það er óskaplegt að þurfa að
segja það, en eg hlýt svo að orði að
kveða, þegar eg hugsa til þess, að
af 158,000 harðkolanemum hafa 1000
látið lífið þessi tvö ár, sem samning-
urinn hefir staðið, og 40,000 slasast,
a5 hver harðkolamoli sé blóði drif-
inii. Mættu þessi orð mín verða til
þess að vekja almenning til skilnings
á þessu velferðarmáli námumanna, og
alirar þjóðarinnar, og hrinda námu-
eigendum úr doða og kærule\\i um
annara hagi, og fá þá til þess að tak-
ast að fullu þá ábyrgð á herðar, sem
4 þeim hvílir, sem atvinnurekendum
i siðuðu mannfélagi.” „ í
Kröfur kolanemanna. — Þetta eru
aöalatriðin í kröfum þeim, er kola-
nemar gera á hendur námueigendum •
1) Tveggja ára samningur, frá 31.
ágúst 1925.
2) 19% kauphækkun fyrir þá koli
nema er vinna samningsvinnu (con-
tract work), og $1.00 kauphækkun á
dag fyrir daglaunamenn.
3) Það sem kallað er “Check-off”
(“Check-off” er í því innifaLð, að
námufélögin taki að sér að sjá um
að hver samvinnuverkamaður í þeirra
þjónustu greiði öll sín gjöld til sam-
vinnufélaganna, þ. e. a. s. dragi ait
það af kaupi þeirra, sem þeim be’- að
greiða í samvinnusjóð, og borgi það
’sjálf þangað. Námufélögin hafa
lengi haft þann sið, að draga frá
kaupi verkamanna sinna alt það, sem
þeim er fært til reiknings af félag-
ii:u, svo sem búðarskuldir, læknis-
hjálp o. fl. o. fl.)
Mót og ncfndarskipun. — í fyrri
viku áttu svo fulltrúar kolanema og
námueigenda mót með sér í Atlantic
City. Lewis hafði orð fyrir kola-
netr.um, og var sú ræða endurtekning
þess, sern hér er skráð að framan.
Af hálfa námueigenda talaði Samuel
D. Warriner. Kvað hann óhugsandi
að hækka kaup kolanema, nema síð-
u r væri. Meðal árskaup harðkola-
nema væri $2000, og heldur yfir en
undir. Samningsverkamenn hefðu
jafnvel um $2500 á ári. Taldi hann
ómögulegt að vinna harðkol, ef því
knupi væri haldið, hvað þá heldur
ef það væri hækkað. Aðalatriðin í
krcfurn námueigenda rnyndu vera
þessi:
1) Kaupsamningur til eins árs.
2) Kauplækkun er næmi 17—20%.
3) Að þurfa ekkert að skifta sér
aí “Check-off” fyrir samvinnusjóð-
inr..
Lewis bar brigður á kaupgjalds-
skýrslur Warriners. Kvað nefnd, er
stjórnin hefði skipað, hafa komist að
þeirri niðurstöðu, að af 46,000 dag-
launamönnum næðu 44,000 ekki $2000
kaupi á ári. Þeir fáu, sem næðu því
kaupi og þar yfir, þyrftu til þess að
vinna 470 átta stunda daga á ári
(sama sem 12 kl.st. vinnutíma á dag).
Ncfnd.... Eftir að þeir Lewis og
Warriner höfðu um hríð skifst á orð-
um, með allri kurteisi, kom báðum
málsaðilum saman um að skipa nefnd
sem ætti að reyna að komast að við-
uranlegri niðurstöðu á friðsamlegan
hátt. Nefndin er skipuð sex mönn-
ut>. af hvorum, kolanemum og námu
eigendum. Ráðagerðum nefndarinn-
ar á að halda leyndum, svo að ekki
stafi nein hætta af æsingatiVaunum
að utan. meðan nefndin situr á rök-
stólum. Eftir stuttan fund frestaði
ncfndin frekari gerðum í 4 daga, og
situr þar við með fregnir af gerð-
um hennar.
BRYAN LÁTINN.
’St j órnmálamaðurinn og mælsku-
maðurinn William Jennings Bryan,
lézt að Dayton, Tennesee, þar sem
“apadómarnir’’ nafnfrægu, sem kalla
mætti, fara fram sem stendur.
Bryan var mælskumaður mikill,
hafði bæði orðaforða, hita og afar-
liðugan talanda, til að bera. En
djúphyggjumaður var hann ekki að
sama skapi. Verður hans getið nán-
ar síðar hér í blaðinu, þar eð nú er
ekki rúm að minnast hans rækilega.
----------x---------
íþróttameistari'
Manitoba
Garðar Gislason varð íþróttameist-
aii ungþnga í Manitoba á allsherj-
ar íþróttamóti fylkisins fyrir ung-
linga (juniors), er haldið var laug-
ardaginn 11. júlí, í Sargent Park hér
í borginni. Frammistaða hans var
ágæt. Hann varð fyrstur á 220 yards
hlaupi, fór það á 25 sekúndum; fyrst-
ur á 440 yards hlaupi, á 58 sek., sem
er ágætur timi fyrir unglinga; fyrst-
ur á langstökki, og stökk 19 fet og 6
þuml., sömuleiðis ágætt, og annar
varð hann í kringlukasti (discus).
Garðar er bróðir Jóns H. Gísla-
scnar heildsala, 815 Ingersoll St„ og
kom hingað heiman frá íslandi fyrir
tæpum þremur árum. Garðar hefir
lagt stund á fleiri íþróttir, t. d. hef-
ir hann ásamt félögum sínum í West-
ern Rovers fótboltafélaginu unnið
nuistaratitil unglinga í Manitoba
þessi þrjú ár í röð, sem hann hefir
verið hér.
Annar íslenzkur piltur, sem stóð
sig ágætlega á þessu íþróttamóti ung-
lii ga, var Hannes Pétursson, sonur
Ölafs Péturssonar að 123 Home St..
Hann varð fyrstur í þr,stökki (hop,
step and jump’, stökk 36 fet og 4y2
þumlung; þriðji í hástökki og þriðji
í discuskasti. Hann lítur út fyrir að
vera mjög efnilegur íþróttamaður,
eins og bróðir hans Rögnvaldur Pét-
ursson Verkfræðisnemi, íþróttameist-
’ari Islendinga frá því á íslendinga-
deginum í fyrra. Er fullyrt að hann
niuni aftur ná þeim titli i ár.
-----------------x----------
*
Ur bænum. '
EINAR H. KVARAN.
hcldur fyrirlestra í byrjun ágústmán-
aðat á þeim stöðun\ er hér segir:
Að Lundar þriðjudaginn 4. ágúst,
kl. S síðdegis.
Að Shoal Lake, í Únítarakirkjunni
rr.iðvikudaginn 5. ágúst, kl. 2 síðdeg-
is
Að Hayland föstndagskvöldið 7.
ágúst.
Séra Ragnar E. Kvaran flytur
guðsþjónustu að Hayland sunnudag-
inn 9. ágúst.
Mr. Bergur Johnson frá Baldur,
Man„ var staddur hér í bænum um
helgina á heimleið frá Piney, þar
sein hann var í kynnisför. Sagði
hann ágætt útlit með heyskap þar
eystra, en lakara með kornuppskeru
sökum ofmikillar vætu. Uppskera í
Argyle kvað hann að útlit væri fyrir
að yrði ein með þeim allra beztu.
Mr. B. J. Jóhannson, frá Hallson,
N D„ kom hingað til bæjarins í gær.
Hann var að koma með dóttur sína
ti! lækninga. Mr. Jóhannsson er bróð-
ir Eggerts Jóhannssonar, er eitt sinn
var ritstjóri Heimskringlu.
Á sunnudagskvöldið lézt á almenna
sjúkrahúsinu hér í borg Ingibjörg,
dóttir Sigurðar skálds Jóhannesson-
ar, og systir Mrs. Gróu Brynjólfs-
soii, ekkju Skafta Brynjólfssonar. —
Verður hennar nánar getið síðar hér
í blaðinu.
Hingað komu í fyrri viku Mr. og
Mrs. Thor. Guðmundsson frá Elfros,
ásamt dóttur og syni, uppkomnwm
báðum. Þau hjón fóru til Nýja ís-
lar.ds og létu vel yfir ferðinni, þó
Mr. Guðmundsson yrði fyrir þeim
vonbrigðum, að ekki var haldið upp
á 50 ára landnámsafmæli bygðarinn-
ar 2. ágúst, heldur 22. Ætlaði hann
sér að vera viðstaddur nú, því hann
kom til Nýja íslands fyrir 49 árum
síðan og lifði þar bóluveturinn. Verð-
ur það þó eigi séð, því hvorki hafa
bólan né árin getað merkt hann.
— Mr. Guðmundsson lét mjög vel
at uppskeruhorfum þar vestra í
Vatnabygðunum. Fjölskyldan sneri
heim í gærdag.
Séra Hjörtur Leó kom hingað til
bæiarins u mhelgina vestan frá Lang-
ruth, þar sem hann dvelur nú um
tíma. Hann kvað uppskeruhorfur
ljómandi í Langruth, og á þeim slóð-
um, þar sem vatn hefði ekki legið of
lcngi. Og aldrei kvaðst-hann muna
Portage sléttuna jafn fagra og bú-
sældarlega og nú. — Séra Hjörtur
íót vestur aftur í dag.
Nanna Helga Kristjánsson,
sem þessi mynd er af, er dóttir þeirra
hjóna, séra Alberts E. Kristjánssonar
á Lundar, og konu hans Önnu Ja-
kobsdóttur, sem ættuð er úr Skaga-
firði á íslandi.
Miss Kristjánsson er fædd 6. des.
1903, á Syðra-Laufhóli í Árnes-
bvgð í Nýja íslandi. Hún gekk á al-
þýðuskóla og miðskóla á Gimli og
Lundar og innritaðist við St. Boni-
face Hospital haustið 1922.
Þaðan útskrifaðist hún, og innrit-
aðist um leið, sem hjúkrunarkona
(Registered Nurse) 26. júní s.l„ með
heiðri (1B), þrátt fyrir langvarandi
lasleika. Skorti hana aðeins fá stig
á ágætiseinkunn.
Hún er mjög vinsæl, gervileg og
góð stúlka, sem hún á kyn til. Og
beztu óskir fylgja henni við hið
veglega framtíðarstarf hennar.
Jón skáld RunóHsson er nýlega
kominn til Minneota, í heimsókn til
fcróður síns og systur, Mr. A. R.
Johnson og Mrs. A. G. Westdal, að
því er Minneota Mascot hermir. Und
aniarið hefir hann verið í Norður
Dakota, að annast um sölu Ijóðabók-
ar sinnar. H/efir honum vafalaust
gengið sú ferð ágætlega.
“Wild Geese”, $13.500 verðlauna-
saga norsk-canadisku skáldkonunnar,
Mörthu Ostenso, sem mest hefir ver-
:ð um talað meðal íslendinga, verður
prentuð í mánaðarritinu Western
Home Monthly. Kostar $1.00 um ár-
ið. Gerist áskrifendur og sendið and
virðið til G. Thorsteinsson, 188 Wal-
nut St. Phone B 5638.
Héðan fór í gær suður til Florida,
Walter Eggertsson, sonur Guðvalda
Eggertssonar kjötsala og konu hans
Ragnhildar (Waage) að 724 Victor
St. — Mr. W. Eggertsson ætlar al-
farinn suður með búslóð sína, og
býst hann við að fást við fasteigna-
sölu, en við það er mikið að starfa
þa- syðra. Hann mun fyrst um sinn
ætla áð staðnæmast í Miami.
Framkvæmdanefnd 50 ára> land-
námshátíðarinnar. á Gimli hefir látið
gera prýðilega hnappa til minningar
um landnámið og hátíðina. Gilda þeir
einnig sem aðgangsmerki að hátíð-
inni. Þeir kosta aðeins 50c hver. —
Mr. Nikulás Ottenson í River Park,
selur þessa hnappa öllum er vilja,
og sömuleiðis verða þeir hafðir á
bcðstólum á Islendingadeginum hér
2. ágúst, í River Park.
iRétt um þessar mundir er að koma
á markaðinn allstórt sönglagasafn,
eftir Þórarinn kaupmann Jónsson í
Seattle, Wash., er nefnist “Vestræn-
ir ómar”. Flest ef ekki öll munu
lögin vera fyrir einsöng með píanó-
undirspili. Verður þeirra vafalaust
minst síðar hér í blaðinu. Höfund-
urinn er bróðir Gísla Jónssonar
prentsmiðjustjóra, Einars Páls og
þeirra systkina.