Heimskringla - 19.08.1925, Qupperneq 3

WINNIPEG, 19. ÁGÚST, 1925.
HEIMSKRINGLA
S. BLAJÐStoA
Honum lét vel að hugsa og tala um
trúarbrögð, var mjög andlega sinn-
aður. Hann var mildur í garS þeirra,
sem aSrar leiSir fóru, en laus viS
fordóma, jafnframt því sem hann
sjálfur var fastur fyrir. EilífSin heill
aSi huga hans. Hann þráSi hvildina
sem léttir lífsins meinum. Hann var
Iiugfanginn af þvi, hve guS er góS-
ur. Fá voru tækifærin til mentun-
ar, er opin voru fátækum piltum á
bernskudögum hans. Hann var
gæddur góSri greind, var mjög bók-
elskur og fróSur um margt. Hann
elskaSi ættland sitt, þaS var JandiS
hans helga. FegurS þess heillaSi huga
hans. Aldrei hefir sá, er þetta ritar,
mætt Vestur-Islendingi, sem var hug-
fangnari af fegurS ættlands sins en
hann var.
Þeim hjónum varS tólf barna auS-
íS. Af þeim eru nú sex lifandi, en
sex gengin grafarveg á undan föSur
sinum. Eitt t>arn mistu þau hjón á
íslandi. Tvær stúlkur, eink^r efni-
legar, dóu á fyrsta dvalarári hér í
Sandi. Nokkru siSar mistu þau stúlku
á sautjánda ári, Jónínu Ingibjörgu
aS nafni. Þorlákur sonur þeirra, ung-
ur piltur og efnilegur, lézt fyrir
nokkrum árum. Elzta dóttir þeirra,
Marin ArnfríSur (Mrs. Anderson),
andaSist síSastliSinn vetur. Þessi
börn þeirra eru á lífi: Helgi, kvænt-
ur maSur, búsettur viS Arnes, Man.;
Kjartan; Jón; Benjamín Þorvald-
ur; Jónas Ingi; Margrét dóttir þeirra
er gift manni af hérlendum ættum,
Stratton aS nafni, og eru þau bú-
sett í Ontaríofylki.
Albert var ágætur heimilisfaSir,
umhyggjusamur og athugull um heill
og þarfir konu sinnar og barna, sem
■nú syrgja góSan eiginmann og föS-
ur. Hann hafSi þjáSst síSastliSin
fimm ár, en hafSi þó fótavist. En
kraftar og þrek fóru þverrandi. —
Þyngdi honum eftir lát Marínar dótt
ur sinnar. Hann andaSist aS morgni
þriSjudagsins 9. júní s.l. — KveSju-
athöfnin fór fram frá heimili hans,
aS viSstöddum fjölda fólks, þrátt fyr-
ír ófærar brautir. I þeirri athöfn
tóku þátt séra Eyjólfur J. Melan og
sá er þetla ritar. JarSsöng hinn síS-
arnefndi. — Þrjú af systkinum hins
framliSna voru viSstödd, ásamt ekkju
hans og sonum þeirra, en dóttirin gat
ekki veriS viSstödd. Hugheilar
þakkir ekkjunnar, barna hennar og
tekningu, blómagjafir og kærleiks-
ur þessar ab túlka, fyrir alla hlut-
teknmgu, blóntagjafir og kærleiks-
vott allan, sem þau hafa orSiS aS-
njótandi, undir þessum reynslukring-
umstæSum æfi þeirra.
Sigurður Ólafsson.
Dánarfregn.
Þann 14. júlí 1925, andaSist aS
heimili sinu í Marietta í Washington
ríki, ekkjan Sæunn Jónsdóttir Etoff.
Hún var fædd 12. júli 1842, aS Hó'
árkoti i SvarfaSardal i EyjafjarSar-
sýslu á Islandi, cg var því 83 ára
gcmul og tveggja daga, þegar hun
lezi. Foreldrar hort ar voru þa t Jón
Pétursson og G''5’;,ug Rögnvaldsdótt
*t. Dváldi Sæ’t n hjá þeim tneS ,r
þatt lifSu, en þau dóu bæSi san;t. ái-
iS, 1865. Var ft-unn þá á :4. 'alil
ursari. Hún átt: fjögur syj kini:
etnn bróSur, 11 < rra, timbur*.udíi a
Akurcyri, og j ‘ár systur, G'tb'ú.fi
Þoffiu, Húltdóru og Steinunni; öll
gift og öll dáin á undan henni, á ís-
landi. Var Sæunn þó elzt systkina
stnna. AS foreldrum sínum látnum
fór hún í vist til frænda síns, Jakobs
Snorrasonar t Pálmholti í EyjafjarS-
arsýslu, og dvaldi þar lengst af þar
til hún fór til Vesturheimjs vorið
1883, og hélt ferðinni áfram til
Minnesotaríkis, og settist aS í bæn-
um Minneota. Eftir eins árs dvöl þar
giftist Sæunn Bergvini Jónssyni Hoff
og reistu þau hjón strax bú úti á
landsbygðinni, fjórarmílur vestur af
Minneota, þar sem þau bjuggu í 28
ár samfleytt. Seldu þau þá jörS sina
og bú og fluttu vestur á Kyrrahafs-
strönd, áriS 1912, og settust aS í
Marietta, á nokkrum ekrum af landi,
er þau keyptu þar viS sjóinn, og
bjuggn þar til . dauðadags. I októ-
bermánuSi 1919 dó Bergvin, eftir
langvarandi heilsulasleik, talsvert
yngri maður þó aS aldri en hún var.
Var hún þá einnig orðin mjög heilsu-
veil, þegar hans misti viS. En þá
r.aut hún aSstoSar uppeldissonar^ síns,
Kolbeins, sem þau hjón tóku aS sér á
barnsaldri og nú er orSinn fulltíSa
maSur, duglegur og myndarlegur. —
AnnaS piltbarn tóku þau einnig aS
sér til fósturs, Magnús aS nafni,
bróSur Kolbeins, en sem dó mjög
ungur hjá þeim í Minnesota. FöSur
sinji mistu þessir bræSur þegar þeir
voru börn, og nokkrum árum seinna
dó móSirin; en áSur en hún dó, tóku
þau Bergvin og Sæunn aS sér þessa
tvo drengi; og , önnuSust um þá sém
þeir væru þeirra eigin börn, meSan
lifið entist. Sjálfum varð þeim ekki
barna auðiS.
Sæunn var góS kona og göfuglynd,
og trúkona i betra lagi, meS bjarta
von um annað líf, betra og fullkomn-
ara en þetta. Varkár í orðum var
hún að jafnaði og góðmálg um aðra.
En sæi hún blett á mannorði einhvers
sem hún þekti, var hún fámálg um
hann, en djúp hrygð og meðaumkvun
lýstu sér í þeim fáu orSum.
Af vandamönnum hér skilur Sæunn
heitin eftir aðeins hinn áðurnefnda
uppeldisson, Kólbein, sem heldur við
heimilinu, er þau öll höfSu bygt upp
svo prýðilega. Jarðarför Sæunnar
fpr fram 16. júlí í viSurvist flestra
úr nágrenninu, enskra og íslenzkra,
og flestir lögSu blóm á kistu hinnar
Iátnu. Islendingar einir báru hana
til grafar, en séra Halldór Jónsson
frá Blaine jarSsöng, og talaði yfir
henni bæði heitna og viS gröfina,
þar sent leifar hennar hvíla nú viS
hliS sins áður gengna eiginmanns.
FriSur sé yfir moldtim þeirra.
Vinur þeirra látnu.
----------x-----------
Or Svari.
Sig. Kr. Péturssonar til dr. Alcxand-
ers Jóhanncssonar, út af ritdómi
doktorSins um “Hrynjandi
íslenskrar tungu”.
------— “Hrynjandi annara mála
hefir verið alhtijög rannsökuS |af
ýmsum fræðimönnum, eins Sievers
og Saran á Þýzkalandi, Alnæs í
Noregi, Jespersen í Danniörku, svo
aðeins örfá nöfn séu nefnd, og er
leitt til þess aS vita, að Jafn gáfað-
ur maður og höf. er og glöggskygn
á margt um málfar vort (um þaS ber
bókin vitni), hafi ekki hirf um að
kynnast erlendum fræðiritum, áSur
en hann samdi bók sína. Mundi hann
þá hafa koniist hjá mörgum villtt-
kenninguirw og hagaS rannsóknum
sinum á annan hátt.’’
Hér er tvennu til aS svara. Fyrst
það, aS fræði þessi, er eg nefni
hryjandi íslenskrar tungu, er ekki að
finna á erlendum málum. Vera má
aS dr. A. \ trúi þessu ekki. Lík-
urnar verða þó nokkurar, þegar dr.
Mogh háskólakennari segir í bréfi
til mín, að hér sé komin fram alveg
ný grein í málvisindum. Er hann
því á sarna máli og Jóhannes L. L.
prestur Jóhannesson og dr. Páll E.
Ölason. Þá skal og geta þess, aS
dr. SigurSur Nordal, sem var í ráð-
um meS mér, taldi mér ekkert gagn i
því, aS lesa það, sem á erlendum
ntálum er kallað “Rhythmic”.
AnnaS var það, og þaS reiS bagga-
ntuninn, að mér var þaS metnaðar-
mál, að sýna, hvernig vér íslendingar,
og jafnvel þeir, er eigi hafa gengiS
í skóla, hugsa og rita um tungu sína,
ár þess aS liggja sem andleg sníkju-
dýr á erlendum höfundum. Eigi hefði
eg kunnaS viS, aS bókin stæSi á
blístri af hugsunum og tilvitnunum,
sem tekin hefði verið úr erlendum
ritum. Eg fæ ekki séS, að íslenzkur
sannleikur um íslenzka tungu sé
miklu verri en erlendur sannleikur,
sem sagður er um mál vort. Alt er
, undir því komið, aS þaS sem sagt er,
sé satt og rétt. Og þaS ætla eg, aS
| grundvallaratriðin, sem ritiö er reist
á, sé rétt. En um smáatriSi verður
lengi deilt, til dæmis hvort sérstök
orð, sem eru þriggja samstafa, eigi
að heita þríliðir* * er þau standa sér
eða í hendingalokum, eða heiti frem-
ur tvíliSur og einliður. Slíkt raskar
engu nema herti á nokkurum hend-
ingum. Hér er um þjóðlega fræði
aS ræða, er orðið hefir til i landinu
sjálfu. Hún er því innlend eða ís-
lenzk vísindagrein, sem á að vaxa og
dafna og bera ávöxt i bókmentum
vorum.
Bændum og jarðræktarmönnum
hefir stundum verið legið á hálsi
fyrir þaS, aS hingað eru flutt inn
jarðepli. Menn segja, aS landið sé
svo vel af guði gert, að eigi ætti að
þarfnast þess innflutnings, þeir telja
hann mirikun búmensku vorri.
ÞjóSin er svo vel af guði ger, að
ekki færi betur á því, að gera is-
lenzkt málfar að innflutningsvöru.
Slíkt bæri vitni um svo mikið þrek-
leysi, undirlægjuskap og andlegan
vesaldóm, að það ætti að varSa við
lög, að hreyfa sliku á prenti. Höf-
um vér ekki máliS lifandi, á vörum
vorum og vörtim allrar þjóðarinnar?
Og höfum vér ekki háskóla, þar sem
menn starfa meS hugsandi heilum?
Eða getum vér ekki hugsaS sjálfir?
Erum vér allir “grammófónar” eða
páfagaukar, andlegar tunnur, sem i
er helt erlendum fróSIeik unr orðin,
sem mæSur vorar kendu oss? Böfum
vér ekki nóg^r fyrirmyndir, sem vér
getum lært af, og þttrfum vér aS kría
út fáeina fróðleiksmola meS(al >er-
lendra manna um vort eigiS mál ?
Dr. A. J. nefnir fjóra útlenda
menn, sem eg hefði átt aS læra af
íslenzka hrynjandi. En honum
gleynrdist aS geta þess, hvort þeir
myndu tala íslenzku betur en eg og
skrifa hana skárr. Eg vil nefna
átta menn af handáhófi, sent geta
kent okkur báSutn aS skrifa betra
mál en þessir erlendu ágætismenn.
Mertn þessir ertt: Páll Eggert Ölason,
SigurSur Nordal, Jakob Kristinsson,
Bjarní Jónsson frá Vogi, Magnús
Helgason, séra GuSmundur ritstj.
GuSmundsson og Benedikt Sveins-
son. Þess ber aS gæta, aS íslenzk
hrynjandi er annaS og fegra en
ringjamálfar þaS, sem kalla mætti
erlenda talandi.
LágmarkiS.
Islenzk tunga er stödd i hættu.
BlöSin eru, sutn aS minsta kosti, hálf
full af “fljótaskrift” og auglýsinga-
máli. Málblendingsáhrif og óþarft
orSarusl, útlent og bjagað flæðir
vfir landiS. Málkendin sljóvgast
■smámsaman, ef ekki er aS gert. Há-
skóli vor, merkisberi íslenzkrar
menningar, á aS standa á verSi og
gera alt hvað unt er, til þess aS
hatnla á móti spillingu í tttálfari.
Þjóðin verSur betur ment og aS sama
skapi greindari og gleggri í hugsun,
sem húri lærir að tala fegurra mál.
Og talmál hennar verður þvi aðeins
fagurt, aS ritmál sé vandaS og þó
einkttm á ritum þeitn, setn vert er að
lesa oftar en einu sinni. Þarf þvi að
kenna mönnum reglur, það er að
segja þeint fnönnum,, sem geta lært,
kunna aS lesa og vilja skilja. Bókin,
“Hrynjandi íslenzkrar tungu” er þátt
ur í þeim reglum. Er eg Háskóla
vorum þakklátur fyrir þaS, hve vel
hann tók riti þessu og styrkti útgáfu
þess. En hann hefði ekki gert það,
ef Heimspekideildin, sem las hand-
ritiS, heföi ekki lesiö bókina betur
né skilið hana skárr en dr. A. J. —
Nú er mikiö talað um hámark og
lágmark á ýmsum hlutum. ÞjóSin
gerir lágmarkskröfur á hendur þeim
fræSimönnum, er hún launar. Þær
eru þessar: þeir verða'aS gera sér far
um, aS tala af viti, þegar um vísindi
er aS ræða.
í Greina/rlok.
EræSjmenn, skáld, höfundar og
blaSamenn, eru niðjar þeirra, er gátu
sér mS penna sínum orSstír, sem
“aldregi deyr”. Verk þeirra er aS j
verja tunguna, fylkja sér betur gegn j
spillingu þeirri, er að henni sækir á
alla vegu. Hún er eigi apynja, er
þroskast- af því að herma eftir hátt-
utn og kækjum stallsystra sinna.
Telja skyldi engi eftir sér, aS læra
fáeinar reglur, sém geta orðiS hon-
um vopn til sóknar og varnar. Sér-
hlífni og dáðleysi samir eigi þeim,
er vilja vera andlega sjálfstæðir. Ef
hugsun fæðist í heila o'g hún er þess
viröi, aS aðrir sjái hana og njóti
hennar, þá á hún að birtast í fögrum
búningi. Hver setning er hugsana-
gervi, sem er gert úr orðum. Ert
gerviS getur veriS ljótt og bæklaS, ef
hirt er eigi um máliS, níðst á tung-
unni meS því aS brjóta í bág viS eSli
hennar. Eigi geymist þaS vel og lengi,
sem er illa samiS. HroSvirknin fel-
ur í sér dauðadóminn og tíminn full-
nægir honum von bráðar. Og reynsl-
an sýnir að IjóS, sem eru lélega
stuðhið, sökkva í gleymsku, nema
þau, er hafa.fögur sönglög aS flotholt I
um, og hanga á þeim. —
Til eru fjórir hlutir, sem þeir í
mnn, er vilja temja sér íslenzka rit-
snilli, verða aS gefa gaum. Fyrst er
skýr hugsun, rökrétt og íslenskulcg.
AnnaS er orSaval. Þeir verða aS
gera sér far um aS velja þau orS
úr lifandi máli og fornritum, sem
fögur eru og snjöll, en hafna hinum
úr talmáli, sem sviplaus eru og ljót.
ÞriSja er setningaskipan. Sýnd eru
setningaskil í ritinu “Hrynjandi ís-
lenzkrar tungu”. FjórSa er hrynj-
andin. Hver maður getur lært hana,
ef hann les bók þessa en lætur sér ekki
nægja að blaða í henni eða grípa
ofan í hana hér og hvar. Islend-j
ingum verSur hér eftir vorkunnar-1
laust aS rita eins há'ttlxindiS og !
Snorri Sturlusoú, höfundur Njáls-j
sögu og aðrir snillingar, er uppi voru j
á 12. og 13. öld. Svo mun og fara
áður en langt um liStfr, aS ritskussar
þeir, er rita háttlaust og hafa lág- j
yrðamor í hákveSum, verða ekki tald-
ir meS rithöfundúm fremUr en skáld- J
fífl meS skáldunt.
(Tíminn.)
FOR SERVICE
QUAI.ITY
and
LOW PRICES
LICHTNING
6 REPAIR
»28 B
Harfcrave St.
PHONEs N 9701
A. Jh
JAFN
t
í
ICASOC RAFMACN
Ý
f
t
X
J
f
t
t
❖
f
t
ODYRT 2
♦1
ÓKEYPIS INNLEIÐING Á GASI f HÚS YÐAR.
Við höfum ágætt úrval af gaseldavélum, sem við
ébyrgjumst að þér verðið ánægðir með.
Gefið auga sýningu okkar á Gas-Vatnshitunar.
tækjum og öðru.
Winnipeg Electric Co.
ELECTRIC RAILWAY CHAMBERS (fyrsta gólfi.) •
Ý
t
t
t

NAFNSPJOLD
PROF. SCOTT, N-8706.
N fkomlno Crit Nen Yorls.
nýjnatu válna. tnx trot, o. a.
trr. KensluakrlS koatar $S.
ZtMI Portagrr Avenue.
(Uppl yfir Lyceum).
HEALTH RESTORED •
Lekninnr á n lylja
Dr- S. O. Simpson NJ)., D.O. D.O,
Chronic Dieeases
Phone: N 7208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
TH. JOHNSON,
Ormakari og Gullkmiður
Selur glftingaleyflsbráL
Berstakt atnygli veltt pöntunu*
Of vlTSKjerrium útan af landl.
364 Main St. Phena A «MT
Dubois Limited
EINA ISLENSKA LITUNAR-
HOSIÐ í BÆNUM.
Sími A 3763—276 Hargrave
Alt verk fljótt og vei að hendi
leyst. Pöntunum utan af landl
sérstakur gaumur gefiniL Eini
staðurinn f bænum sem litar og
hreinsar nattfjaðrir.
Eigendur:
A. Goodman
R. Swanson
Dubois Limited.
EF MO VANTAR FLJÓTANN OG
GÓÐANN FLUTNING, SÍMAÐU
N 9532
I". SOLVASON
859 Wellington Avo.
ARNI G. EGERTSSON
íslenskur lögfræSingur,
hefir heimild til þess aS flytja mál
bæSi i Mankoba og Saskatchewan.
Skrifstofa: WYNYARD, SASK.
W. j. Lindal J. H. Lmde’
B. Stefánsson
Islenzkir lögfræðing&r
708—709 Great West
Permanent Building
356 MAZN STR.
Taleími A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur að
Lundar, Rivertor., Gimli og Piney og
eru þar að hitta á eÞirfylgiandi
tímum; '
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: Fyrsta fimtodag í hverj-
un? inánuði.
Gimli: Fyrsta Mið*ikudag hvers
mánaðar.
Piney: Þriðja föstudxg i mknuði
hverjum.
Stefán Sölvason
Teacher oí Piano
Ste. 17 Emily Apts.
Emily St. Winnipeg.
KING GE0RGE HOTEL
Eina íslenzka hótelið í beemm.
(Á homi King og Alexander).
Th. Bjaraasos \
Ráðsniaður
BETRI GLERAUGU GEFA
SKARPARI SJÓN
Augnla4caar.
904 ENDERTON BUILDING
Portaga ano Haigrav*. — A 6645
Dr. M. B. Ha/fdorson 401 Boyd BI4*. Skrlf.tofuslml: A S674. Stundar .érstakl.sa lungnasjdk- déma. Br aS flnaa á skrlfstofu kl. li—11 || f h. oi 1—6 s. h. Helmill: 46 Alloway Avs. Talsfml: Sh. 3164. ;

Dr. B. H. OLSON 216-220 Medical Arts Bldf. Cor. Graham and Kennsdy 8t. Phone: A-T067 Vihtalstlmi: 11—12 og 1—S.S0 Heimtll: 921 Sherburn St. WINNIPBG, MAN.

DR. A. BLONDAL 818 Somerset Bldf, Talsími N 6410 6tundar sórstaklega kvensjúk- dóma og barna-sjúkddma. A« hltta 1 kl. 10—12 f. h. ogr 3—6 e. h. Heimill: 806 Victor St.—Sími A 81S0 |

TALS8MI: A 1834 Dr. J. OLSON Tannlæknir Cor. Graham and Kennedy St. 216 Medlcal Arts Bldg. Heimasíml: B 4894 WINNIPBG, MAN.

Talsfmli INHBS DR. J. G. SNIDAL fANNLIEKNIR 014 Somerset Blook Portagt Ars. WINNIPHU
fp —
dr. j. stefánsson 216 MEDICAL ART9 BLÐGk Hornl Ksnnedy og Grsham. Stnndar rlngtnsn nnsm-, .rrmm-. ■ef- o( kverka-sj Akdénna. '» kltta frá kL 11 |U U t n, L ■k kl. 8 tl 6 e- k. Talsfml A 852L Hein>u '8 River Ave. V. RMI |

DR. C H. VROMAN Tannlæknir Tennur yðar dregnar eða lag- aðar án allra kvala Talsími A 4171 505 Boyd Bldg. Winnipng

1 J. SWANSON & C0. TaUitni A 6340. 611 Paris Building. EldsábyrgSarumboðsmean Sdja og annast fasteignir, Ét- 1 vega peningalán o. s. írv.

Phonet A4462. — 673-T Sarcent Ave. Electric Repair Shop ð. SIGURÐ998N, RflltmaSnr. Rafmagns-áhöld til sölu og viS þau gert. TinsmíSi. Furnace.aðgerðir.

DA/NTRY’S DRUG STORE Meðala sérfræíingmr. “Vörugæði og fljót afgreiðsla” eru einkunnarorð vor. Horni Sargent og Lipton, Phone: Sherb. 1166,

MRS. SWAINSON 627 Sargent Avt. Hefir ávalt fyrirliggjandi úrvaW- birgðir af nýtfzku kvenhöttum. Hún er eina íslenzka konan sem slíka vertlun rekur 1 Wtnnlp**. Islendingar, iátiS Mrs. 5wab- son njóta viðskifta yðar.

HA. S. BARDAL selur lfkktstur og annut usa tt- farlr. Allur útbúnatlur aá bnntl Bnnfremur nelur hann allakonai mlnnUvarba o( lesatetna : i 848 SHERBROOKB ST. Phonei N 6607 WI.VniPBO