Heimskringla - 14.10.1925, Síða 1

VBROLAVN GEFISÍ FYRIK
COL'PONS OG LHBCÐIR
ROYAV,
CftowN
j Ufv. li. Pétursgon x
i — SencliS eftir vert 45 IioniD »St. — CITY.
1 ROYAL CROWN SOAP L.ÍU.
j 654 Main Street^ Wtnnipeg.

XL. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN., 14. OKTÓBER 1925.
VERÐLALN GEFIN FYRIR
COLPONS OG LHBCBIR
ROYAL,
CROWN
— SenditS eftir verWlista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.(
654 Main Street Winnipeg.
NUMERLí
Bandaríkin.
LOFTREIÐAR.
Heiniskringla gat uni það í næst-
síðasta tölublaði, að nefnd var skip-
tið til þess að rannsaka ákærur Mit-
chell ofursta, um það, að flugmálum
Bandaríkjanna væri illa komið og
cftirlit með þeim slælegt. Skipaði
forseti fjóra menn í nefndina, og
æiga þeir að hafa lokið störfum sín-
um eigi síðar en síðast í nóvember.
Hefir nefndin þegar boðað á sinn
fund fulltrúa úr Jandhernum, sjólið-
inu, póstliðinu og kaupsýslumönnum,
er á einhvern hátt hafa afskifti af
loftreiðum ;. Ekki virtust neinir úr
hernum eða 'sjóliðinu vera á skoðun
Mitchell’s, er bann hefir látið í Ijós,
að sérstök deild skuli stofnuð í ráðu-
neytinu, fyrir loftflota Bandaríkjana.
og skuli yfirmaður þeirrar deildar
sjá um allar samgöngur í lofti, er í
ríkisþarfir eru, hvort sem her, floti
eða viðskifti njóta góðs af.
Herbert Hoover benti nefndinni á,
að inikil nauðsyn væri á því, að
Bandaríkin tækju sér fram um loft-
reiðaferðir í viðskiftaskyni, og kvað
Evrópumenn langt þar á undan. ekki
einungis í hlutfalli við landsstærð,
heldur og við fölksfjölda. Kvað bann
loftreiðafarþega hafa verið 85,000
talsins 1924, og 1923 hefðu loftreið-
ar í Norðurálfunni flutt 4,700,000
pund af bögglasendingum með pósti.
en 1924 hefðu aðeins 232,513 pund
af póstbögglum verið send með Jo ft-
reiðum í Bandaríkjunum.
Mitcliell ofursti hefir nú verið
leystur frá þjónustu um hríð, og kall
aður til Washington til þess að
standa fyrir máli sínu. Tók alþýða
manna í Washington honum með af-
skaplegum fagnaðarláttun, er þangað
lcom, og báru uppgjafahermenn hann
á herðum sér, og gengu þannig fylktu
liði, með trumbuslætti í hring fyrir
framan stöðina. Kveður hann sér á
engu standa um hermensku sína, þóft
stjórninni sýnist að svifta sig em-
bætti, ef aðgerðir sínar mættu verða
til þess að vekja embættismermina í
Washington af srvefni.
CAILLAUX.
Fjármálaráðherra Frakka, Joseph
Caillaux, var fagnað af alhug i
Bandaríkjunum, og yfirleitt af mik-
illi kurteisi af hálftt yfirvaldanna.
En þvi miður brá út af kurteisinni
á ntjög óþægilegan hátt, er fréttarit-
ari frá Brooklyn Daily Eaglc var
ekki betur að sér um alntenna kurt-
eisi en svo, að alment hneyksli varð
af.
Það er siður, að þá er fulltrúar frá
cinu ríki heimsækja annað í erinda-
gerðurn einhverjunt, að blaðamenn
fá áhevrn hjá þeint, strax og komið
er í áfanga. t New York er þeim
veitt áheyrn, áður en gengið er af
skipi. Svo var og í þetta sinn. Gekk
alt eins ög i sögu, þar til þessi blaða-
maðttr gellur við og segir: “Menn
■hér í landi lángar ntjög til þess að
vita, fyrir hvað þér voruð dæmd-
nr.*) .Við vitum að það var ekki
fyrir landráð, en .....” Caillaux
spratt ,á fætur og greip fram í:
“Eg er hér 't erindum þjóðar mintt-
ar, sem franskur fjármálaráðherra.
Öðrum spurningum en þeim, sem þar
að lúta, svara eg ekki.” Gekk hann
síðan út. Ýmsir málsmetandi blaða-
menn komu þegar á eftir, og báðtt
hann einlæglega að fyrirgefa þentta
kurteisisskort félagsbróður þeirra, er
hefði ekki verið gerðttr af ásetttt
*) Clemenceau fékk Caillaux dæmd
an í útlegtí á ófrittarárunum, sökum
þess atS hann þótti um of viljugur til
fritiar.
ráði, heldur af fáfræði um manna
siði. Varð Caillaux hinn Ijúfasti og
gekk aftur inn. / En mannræfillinn
fékk þá ofanigjöf. sem að líkindum
líður hontttn seint úr minni. Hann
lagði enn að Caillaux og sagði eitt-
hvað. Ráðherrann greip fratn i:
"Tafsið þér ekki svona, og gleypið
heldttr ekki helntinginn af því, sem
þér ætlið að segja.”**)
“Yðar hágöfgi..... statnaði blaða-
maðurinn.
“Ekki hágöfgi.” skipaði Calllaux.
“M’sieur,” hvíslaði blaðamaðurinn,
blóðrjóður eins og skóladrengur.
“Heldur ekki. Segið þér hr. ráð-
herra, eða blátt áfram Mister. Það
er alveg nóg.”-------,
Atnerísk blöð taka ákaflega hart á
því, að svo háttstandandi gestur
skyldi verða fyrir svo nærgöngulli
ókurteisi, einmitt úr þeirra flokki.
Segja þatt að það hljóti að vera dá-
fallegt álit, sent franski ráðherrann
fái um háttprýði Ameríkana, því
fremur, sent hann ,á leiðinni vestur
hafði engan frið fyrir film-leik-
meynni Hope Hampton, er elti hann
á röndum, að fá tækifæri til þess að
vera i föruneyti ráðherrans, er mynd
væri tekin af hontint. Var hún svo
harðfylgin sér, að einn dag, er taka
átti mynd af sendinefndinni frönsku,1
tróð hún sér inn á milli þeirra að aft-
aii En ráðherrann uppgötvaði hana
rétt áður en myndasmiðurinn hleypti
at, og sagði með frönsku snarræði og
kurteisi, við mann hennar, er þar
stóð hjá: “Þér eigið yndislega konu,
kæri Mr. BrulatoUr.1 En það væri
máske ekki sem heppilegast fyrir
hana, að vera með frönsku sendi-
nefndinni. á mynd, sem á að birtast
opinberlega.” Frúin beit á vörina,
en hafði þó vit á að þegja og fara.
KOL.
Verkfallið meðal barðkolanema
stendur enn við sama. Taka 158,000
kolanemar þátt í því. Auk þess eru
leiðtogar harðkolanema ákveðnir um
það, að fá linkolanemana i Vestur-
Virginíuríki til þess að leggja niður
vinnu líka. En fæstir af linkolanent-
um hafa Inindist samtökum, svö nú
eru foringjar lwtrðkolanemanna að
eggja þá á að gera nteð sér satntök
(Union) og leggja síðan niður vinnu,
nema kolanemar hafi sitt fram. Er
talið víst, að námueigendur muni
verða utidan að láta, ef þetta tekst,
en tvísýna aftur talin á því, að það
takist.
Frakkland.
. ÓFRIÐURINN.
Marokkó. — Þar hallar heldur á
Rifverja. Hafa nú Spánverjar gerst
vopndjarfari, er þeir sáu hvað
F’rökkum gekk, og settu þeir nýlega
lið á land á norðurströnd Rifs (við
Miðjarðarhafið'. Voru þá eigi nema
40 enskar mílur á milli þeirra og hers
Frakka sttnnan við Rif austast. Gerðu
þá báðir áhlaup í einu, Frakkar að
sunnan, Spánverjar að norðan, og
kontust þá báðir nokkrar m'tlur á-
fram. Lá vrð að Spánverjar næðu í
hinn forna aðsetursstað Abd-el-Krim,
sem Ajdir heitir, og að herirnir næðtt
saman, en þó varð eigi úr því að
sinni, og var kent ttm rigningum.
Sýrland. — Þar hefir Frökkum
einnig miðað áfram. Tóku þeir ný-
lcga þorpið Soueida, sem var aðal-
aðsetitr Jebel Drúsanna, og björguðu
þar frönsku setuliði, er verið hafði
't herkví rúma tvo mánuði. Þykjast
•*) Caillaux mælir sjálfur lýtalaust
á enska tungu; hefir pengið í skóla
á Englandi.
I;rakkar nú senn hafa bitið úr nál-
inni á Sýrlandi.
EINKENNILEG GJÖF.
Mikið umtal hefir orðið um sehdi-
nefnd uppgjafahermanna franskra, er I
gekk á fund amerisku sendisveitarinn-
ar i Paris, og afhenti aðalritaranum
kistil, er þeir báðtt hann að koma til
Borah öldungaráðsmanns, setn einnig
er fortuaðttr utanríkisviðskiftanefnd-
ar. Dóti því er var í kistlinum
fvlgdi svohljóðandi orðsending:
“Vér biðjum yðttr, fyrir hönd
franskra uppgjafahermanna, að færa
Borah öldungaráðstnanni þetta eintak
at Sögu Frelsisstriðains*), ásamt þess
um verðlaunapeningi, er einn af fé-
lögunt vorum var sætndur fyrir að
bjarga einum herforingja yðar frá
bráðutu bana á vigvellinum. Hann
þarf ekki peningsins lengur við. Hann
sendir hann aftur Borah ölduttgaráðs-
manni, er vér skuldum svo marga
dollara.
Ennfremttr sendttm vér honum
þenna tréfót. samkyns þeim, er þús-
undir örkumla tnanna úr stríðinu nú
bjargast við.
Við biðjttm þess að Borah öldunga
ráðsmanni megi skiljast, að sá dagur
geti komið, að alt það gull, er hann
vill safna, verði ekki nægilegt til
þess að borga fyrir blóð það, setn
oss blæddi á vígvellinum.”
Almcnningsálitið á Frakklatidi kem
ur þarna glögt í ljós, en það er, að
hafi Bandaríkin lagt í ófriðinn af því
að þau hafi átt að gera það, og a/
einlægni, þá hafi Frakkar og banda-
menn þeirra verið að berjast baráttu
Bandarikjanna, engtt stður en sífcii
eigin, meðan að Bandaríkin iStt
hvorki líf né blóð, en rökuðtt saman
peningutn. Þess vegna komi það úr
hörðustu átt, að þeir skuli vera svona
kröfuharðir við skuldunauta sína, og
væri jafnvel ekki ofntikið, þótt þeir
strikuðu yfir allar ófriðarskuldir.
--------—x-----------
Frá íslandi.
Sigurlinni Pétnrsson. — í dönsku
blaði einu, er nefnist “Samleren”, er
þess nýlega getið, að ungitr íslend-
ingttr hafi haft fágætan smíöisgrip
til sýnis á Ganile Kongevej 33 í
Kaupmannahöfn. Blaðið telur grip
þenna mjög merkilegt smíði, er hljóti
að vekja athygli, sökutn þess hve
vel hann sé gerður og fáséður.
Smiðisgripur þessi er fiðla, gerð
ur hvalbeini, og tnutnt margir Is-
lendingar kannast við hana, því hún
var á Iðnsýningunni hér í Reykjavík
í fyrra suntar, ásamt nokkrutn öðrum
hlutum eftir satna höfund. og voru
þeir allir gerðir af góðutn smekk og
miklum hagleik.
Pilturinn, settt gert hefir h\);íl-
beinsfiðluna, heitir Sigurlinni Pét-
ursson, ættaður úr Aðalvik vestra, nú
26 ára gamall. Hann mtin fyrir
nokkrum árum hafa lært eitthvað í
trésmíði á ísafirði. Síðan hefir hann
oftast verið i Hafnarfirði og unnið
f.vrir móður sinni. Mest hefir hann
þó stundað ýtnsar smiðar, enda er
han nvel til þess fallinn; því að þá
þekki eg fáa, setn eru efni i þjóðhaga
smiði, ef Sigurlinni er það ekki, því
að svo er að sjá, sem hann hafi hag-
leik og áræði til að smíða úr hvers-
kyns efni, en það er einmitt einkenni
þjóðhaga, að þeir vila ekki fyrir sér
að ráðast á hvaða efnivið setn er.
Fyrir tveim árum lærði Sigurlinni
nokkuð í teikningum hjá undirrit-
uðum^og skaraði hann strax fram
úr flestum byrjendum í þeirri grein.
En hitt var þó meir til undrunar,
hvílíkt feikna kapp og ástundun Sig-
urlinni sýndi við það nátn, því að
þá bjó hann í. Hafnarfirði og sótti
skólann þaðan, og gekk oftast á
milli, og lét hann aldrei veður hamla
*) Ameríska frelsisstrítSsins, þá er
Lafayette hjálpatSi Ameríkumönnum á
móti Engjlendingum.
sér frá að kotnast heim á kvöldin, og
mun hann þó sjaldnast hafa verið
korninn suöur fyr en undir lágnætti.
Slikan áhuga við nám sýnir ekki
netna einn af hverjunt tíu þúsundum.
Síðan hefir Sigurlinni stundað nánt
í Kaupmannahöfn við góðan orðstír.
en nú er liann aftur seztur að í
Hafnarfirði, og ætlar aðallega að
stunda húsnntnagerð, en í hjástund-
tun sínutn niun hann framvegis
vinna að fáséðutn listasmíðum.
Ríkarður Jónsson.
—Vísir*
----1---x--------
Hnausaför mín.
Frh.
VI. Á Víðwöllum.
“Æ, kotnið þið blessaðir og sælir,
piltar,” segir Guttormur og tekur í
nefið. “Þið eruð á eftir áætlun.
Messan búin og söfnuðurinn farinn.”
Þóttu (Okkur þetta illar fréttir, en
urðutn þó að sætta okkur við þær.
Fegurð og friður grúfðu yfir bú-
jörð Bóndan's. Þarna stóð greni-
skógur Guttorms suður á vellinunt.
Hann var aivarlegur og hátiðlegur,
eins og kaþólskur prestur, sent hefir
nýlega látið ærslafult ungmenni gera
syndajátningu. Enda vissutn við, að
þessi stóru og limriku tré geymdu
levndarmál sjálfskeiðingsins, sent
Guttormur fann forðum. Nú mun
hntfurinn að fullu týndur. Svo er
l\æjarlækurinn. En þarna kveður
hann utu nætur og daga. Guttornnir
sótti hann í iður jarðarinnar og
kendi honitnt að syngja á íslenzku. —
Alt kveður íslenzkum rótni umhverf-
is Guttortn, netna ef vera skyldi börn
hans, þegar þau mæla sín á milli. En
það er vesturheimsk menning, sem
hendir afkvætni okkar allra. — Þá
visar húsbóndi okkur til stofu og
Jensína tekur okkur vel. Þarna erutn
við seztir í sóma og eftirlæti. Fantar
eltir Arnheiði tueð augunum og
gleymir Evu. “H,ér er oss gott að
vera,” segir Fantar. “Það er nú
hvað það er,” segir Vantan. “En
nú ætla eg að biðja þig að þegja,
Fantar minn.”
Mér fanst Guttormur niðurdreginn
og þreytulegur. Þá spyr eg hann,
hvað ami að. “Ó, það er ekkert,
góði,” segir hann. “Jú. eitthvað er
bogið við þig. Gutti ntinn,” segi eg,
því við þérumst aldrei. “Bara þetta.’
segir hann og dregur andann, eins og
góð hreyfimyndar kvensa; "bara
þetta, að eg er ekki skáld.” “Ekki
skáld!” æpum við félagar. “Ekki
/að minsta kosti neitt Ijóðskáld, ’ seg-
ir Guttormur. “Þessa staðhæfingu
verður þú að sanna áður en eg ' fer
' frá Viðivöllum,” segi eg byrstur í
j svari. “Til þess verð eg að lýsa fyr-
ir þér aðferð þeirri, er ljóðskáldin
I eiga að nota. en sern eg ber ekki gæfu
til að geta hagnýtt mér.” Eg gekk
ekki gruflandi að því, að Guttormi
var full alvara. Nú vaknaði óstjórn-
leg ‘forvitni hjá mér til að fá skýr-
ingu á tnálinu. Og nú kviknaði
grunur hjá mér, að skeð gæti að eg
væri Ijóðskáld. ef eg aðeins þekti
aðferðina. og bið nú Guttorm bless-
aðan að.leysa ofan af skjóðunni fyr-
ir mig. “Eg hefi kynt mér þetta
mál mjög nákvætnlega,” segir Gutt-
ormur, “og fundið, að hin rétta að-
ferð til ljóðagerðar er 't því fólgin,
að gera sér fyrst grein fyrir, hvaða
orð skáldið ætlar sér að ríma saman.
svo hvað tnargar hendingar eiga að
vera í hverri vísu, og hvað skáldið
býst við að endast til að yrkja mörg
erindi. Um efnið þarf ekkert að
hugsa. Það kemur af sjálfu sér, því
orðin fá innblástur og uppblástur
stnn frá r'tminu.” “En hvernig veit
þá skáldið um, hvað hann ætlar að
yrkja, þegar hann byrjar kvæðið?”
spyr eg í spenningi. “Þeir hvorki
vita það, né þurfa að vita það.
Setjum svo að skáldið ætli að yrkja
r^lendingadagskvæðt. ;Hann jbyrjar
á því að setja niður orðin. sem eiga
j Ritað í sand. í s
* (Eftir Charles Dickens-) C 1 j
= Er sólin reis, með sorg í hug, j
| eg sat á hafsins strönd,
og hjarta djúpt í dökkan sand | eg dró með staf í hönd. i i
| Minn hugur rakti horfin spor, 1 2
eg hafði’ ekki ’ að því gætt, 1
| að bárur hafsins hlupu’ á land i
= og höfðu’ um sandinn flætt. 1
Og ein með háan froðufald í
| um fagra sandinn brauzt, 2
og hjartað mitt frá mér á brott 1
| hún máiði vægðarlaust. j
í Þar framtíð mín og foríög öll i
. mér fluttu dómsorð sitt. — 1
J Eg hugsa enn með tregatár *
S um týnda hjartað mitt. Sig. Júl. Jóhannesson- i 1 i í
! Barnið. 1 i
(Eftir önnu B. Payne.) !
| Eg á mér ljúfan, sælan son, í c
er sál mín heitast ann; j
| eg les um Krist sem lítinn dreng — c
= og líkur finst mér hann. 1
. Hans augað fagra fult af ást i
| sem friðarstjarna skín;
af fúsum vilja fót og hönd j
| hann færjr vegna mín. í
| Og ljúfa drenginn — litla Krist — svo líkan séð eg get, 1 1
| er mömmu sinni hlýddi hann
og hljóp um Nazaret. i
Og þegar blessað barnið mitt i
| er breytt í sterkan mann, 2
af öHu kærstu kýs eg helzt 1
| að Kristi líkist hann. i
? Sig. Júl. Jóhannesson. 2 i i
að ríma satnan. Þau fyllast skáld-
skaparanda og yrkja kvæðið sjálf!
Það getur verið útfararminning. En
skítt með það. Skáldið leggur það frá
sét og geymir það, þar til þess þarf
með síðar.” Eg greip þetta eins og
bjarndýrin vínberin hans Landans.
Það fór um núg taugatitringur og
einhver sælukend gagntók mig allan.
Eg bið Guttorm um blýant og blað,
og fæ leyfi hans til að setjast inn í
“freezerinn”. Nú kemst eg í skáld-
legt alglevmi, og set niöur á blaðið
þessi orð:
geima
spjöld
heima
öld
ljóma
rós
hljóma
ljós.
Hver meðalgreindur íslendingur
getur séð, að þessi orð eru þrungin
^ f skáldskap, enda leið ekki á löngu
áðttr en þau urðu að kvæði. Nú ætl-
aði eg að kveða ættjarðarkvæði, eti
það varð þó ekki af þvt við fyrstu
tilraun. Kvæðið varð svona:
Þið fórttð víðai heims um geitna,
og hafið signt ill tímans spjöld,
og fundið það, að helzt er heinta
að heyja strið við öld.
I fimtíu ára aftanljóma
sést ástarhrifin heilög rós.
En svanakliður sætra hljóma
nú signir norðurTjós.
I fyrstu urðu þetta ntér nokkur
vonbrigði. Ett þó sá eg að kvæðið
myndi duga vel siðar sem gullbrúð-
kaupskvæði. Jæja, eg byrja að nýju,
og þá kemur þetta:
Þú siglir ljúft um ljóssins geinta,
því lífsins- dauðinn máði -spjöld.
Og nú er ditnt og dauflegt heima,
en drottinn ræður stund og öld.
Þú baðar þig í Ijóssins ljóma.
'— Þín lifir dauðann trúar-rós. —
Og engla raddir ótal hljónta.
Á enni þér skin hituneskt ljós.
Þetta er auðsjáanlega ágæt æfi-
ntinning, og getur kotnið sér vel síð-
ar: og enn verð eg að leita eftir ætt-
jarðarkvæðinu. Eg er að tína blóm
í túni Braga. og eykst ástnegin við
hverja nýja vtsu.
Ef andinn leitar út um víða geima,
hann eygir þúsund heilög söguspjöld.
En hvergi vill hann búa nema heinta;
þvi hér er engin gullin söguöld.
Hann hefur sig í helgum skáldaljóma,
sem hlvblær kyssir döggumskírða rós.
Og ótal raddir Yggdrasils nú hljónta,
ttnd úrgunt meið við mánans bleika
ljós.^
Bravó! Þarna kont það! Nú kalla
eg á Guttorm, sent hafði verið að
skenita gestunum nteð kýntni sinni.
Guttormur lítnr yfir kvæðin og faðttt
ar mig að sér. “Ja,” segir hann
hrærður, “þú ert skáld, og eg kaupi
ljóðabók þtna um leið og hún stekk-
ttr úr pressunni.” Þetta gladdi mig
ósegjanlega ntikið: að eg átti von á
að selja eitt eintak manni, sem hafði
vit á bókmentum, án þess að vera
kominn upp á góðntensku hans.
(Meira.)
-----------x------------