Heimskringla - 27.01.1926, Qupperneq 7

WINNIPEG. 27. JAN, 1926.
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSÍÐA.
GIN PILLS
fyrir
NYRNAVEIKI
BakverkíT, nýrnaverk-
ir,> nÖfutSverkir, þvag-
steinar og þvagláts-
verkir, eru viss merki
um nýrnaveiki: TakiÖ
Gin Pills 50c hjá öllum
lyfsöluf og lyfjasölu-
verzlunum.
' National Drug & Chem.
. Co. of Canada, Ltd.
Toronto Canada
ÁFENGI OG ARFGENGI.
(Fih. frá 3. bls.)
vesalingur, sem þyldi alls ekki á-
fengi og geröi því réttast í, aS
hafna því algerlega. Og eg vitnaöi
afS ganini mínu í rithöfundinn Plú-
tark, sem segir frá því hvernig
konur í Spörtu voru vanar að prófa
líísafliö í nýfæddum börnum sin-
um. Þær lauguðu þau í þyntu
vini. Ef barniö spriklaði af kæti,
gladdist móðirin í hjarta sini>, en ef
það var súrt á svipinn og bar sig
illa, þá faast henni, ag hún gæti
eins vel helt aumingjanum strax út
með laugarvatninu.
Orkynjun er mjög algeng í nátt-
úrunni og aigengt, aö visindamönn-
um reynist ókleyft, þótt þeir leggist
djúpt, að finna út ástæðuna til úr-
kynjunarinnar. En út í frjálsri
náttúrunni tortimast venjulega von
bráðar allir úrkynjaðir einstaklingar.
Hins vegar nú siíkir áumingjar oft
ag halda lífinu og æxlast, ef um
alidýr er aö ræða eða veiklaðar
stofuplöntur og mentaða menn. Þeg-
ar svo ber undir, verður mörgum að
halda, að lífskjörin hafi komið úr-
kynjuninni af stað, en í ra.uninni er
málið þannig vaxið, að það eru lífs-
kjörin, sem gera þessum aumu ein.
staklingum fært að haldast við. Og
í þessu falli hafa menn því gefið
ýmsum atvikum við ræktun og upp-
fr ....—"—
eldi sök á uppruna. úrkynjunarinnar,
oftlega án nokkurra. raka. En hér
er um tvent óskylt að ræða: á-
stæðu úrlfynj unarinnar annars veg-
ar og hins vegar möguleikana. til
þess, að úrkynjaðar verur skidi geta
haldist við. Það hefir enn þá aldr-
ei tekist að sýna og sanna, að á-
fengi orsaki úrkynjun, þ. e. orsaki
breytingarnar í kynfryminu (Kim-
plasma), þ. e. því, sem öllu' ræður
um erfðaupplag hverrar lifandi veru.
A hinn bóginn er ma.rgskonar at-
riðuríi blandað saman við arfgengi.
Hér komum vér þá að því, sem kall-
ast óeiginleg eða fölsk arfgengi.
Með því er meint margvíslegt sam-
ræmi í eðlisfari foreldra og bama,
er orsakast af sérstökum lífskjörum,
sem hvorttveggja eiga við að búa.
Það er öllum Ijóst að á heimili, þar
sem faðir og móðir, eða bæði í
senn, lifa drykkjuskaparóreglu,
þar komi slíkt þungt niður á börnun-
um. Uppeldið fer í vanhirðu og
andlegur þroski þeirra fer út um
þúfur, vegna þeirra vandræða,. sem
ofdrykkjan beinlínis eða óbeinlínis
kemur til leiðar. Eg þarf ekki a.ð
eyða orðum að því, að alt slikt er
öldungis óviðkomandi öllum erfð-
um í þeirri merkingu, sem líffræðin
leggur í það, hugtak.^ Hér er alls
ekki að ræða um áhrif á erfðaupp-
lagið, heldur mótun og myndun per-
sónunnar «jálfrar fyrir áhrif erfiðra
kringumstæða í uppvextinum. Þó
má fullyrða, að A:ki er það sjald-
séð, að einmitt börn á dfykkjuskap-
ar- og óregluheimilum stælast til
þess að verða að mönnum.
Til falskra erfða, teljast einnig
allskonar áhrif, sem börn á fóstur-
skeiði verða fyrir. Ef móðirin
verður fyrir áfengiseitrun, getur
fóstrið eða barnið, sem hún hefir á
brjósti, hlotið tjón af- því, en slíkt
getur ekki kallast erfð. Það er
vitanlegt, að börnum er mjög hætt
við eiturveiklun frá móðurinni.
Lífshættir móðurinnar hafa í þessu
efni langtum meiri þýðingu fyrir
börnin en háttalag föðursins
Það er af þessu skiljanlegt, að
ekki er unt að sýna fram á arfgeng.
ishlutdeild áfengisins með því að
láta kvendýr verða fyrir megnum
áfengisáhrifum. Það verður fyrst
og fremst að gera tilraunirnar á
karldýrum. ' I mannlegu félagi
eru það líka aðallega karl-
mennirnir, sem drekka of mikið og
valda tjóni sér og- öðrum.
Nafnkendustu tilraunir, sem á
^ seinni árum ha.fa verið gerðar á
karldýrum, eru tjlraunir þeirra Stoc-
| kards og Pearls, Agnesar Bluhm og
| Gyllenswards. Stockard notar nag-
' grísi, Pearl hana, en Bluhm og
Gyllensward hvítar mýs. Engar
þessar tilraunir hafa sýnt áfengis-
vciklun ganga að eríðum, og v.ant-
aði þó .ekki, að dýrin fengjú dag-
lega áfengi í riflegum skömtum eít-
ir þeirra þoli (venjulega voru þau lát-
in anda að sér áfengisgufu). Að visu
má þar taka, tillit til þess, að slíkt
anda ag sér áfengisgufu). Að vísu
þóttist Stockard sjá stundum bæði
veiklun og vanskapnað koma fram
hjá aíkvæminu sem afléiðing áfeng-
iseitrunar hjá foreldrinu, en bæði
má þa.r taka tillit til þes, að slíkt
skeður oft meðal naggrísa, þótt ekk-
ert áfengi komi þar nærri, og þar
næst kom það ætíð í ljós, að þessi
nefndu missmíði og veiklun hvarf
aftuf í tveimur næstu ættliðum, og
sást þá, að hér v.ar ekki um reglu-
lega erfðaskemd að ræða. Hins
vegar kom það i ljós við tilraunir
Pearls, að stundum yar afkvæmi
hananna sem daglega voru undir
áfengisáhrifum töluvert hraustlegra
og frjósamara en afkvæmi hána
þeirra, sém til samanburðar voru
hafðir og ekki fengu neitt áfengi.
Hafa líffræðingar tekið eftir svipuð-
um árangri við rannsóknir á eitur-
verkunum á plöntufrjó, og hafa leitt
getur að því, að eitrið verki mest a
veikluð frjó, svo að hin hraustari
fái betur að njóta. sin.
I öllum ofannefndum dýratilraun-
um reyndust áfengisáhrifin töluvert
niismunandi að háttalagi á hin ein-
stöku dýr, þótt þau virtust öll hvert
öðru lík. Sum urðu mjög fjörug
eð.a. æst i geði, önnur urðu ringluð
og hringsnérust eins og vankaðar
kindur, en önnur urðu máttfarin og
svefnug. Sum náðu sér mjög
fljótt og urðu jafngóð, önnur fengu
slæma timburmenn og voru ill í
skapi og þunglynd. Einkennilegt
var og það, að druknu dýrin voru
mikiu þrifalegri á hárum heldur en
hin, og var það sennilega að þakka
því, að þau losnuðu við lús og aðra
óþrifasníkla, sem þrífast ekki í á-
fengisgufunni.
Þótt nú þessar tilraunir hafi ekki
sýnt fram á neina óyggjandi arf- (
gengi áfengisveiklunar, þá verður
ekki þar með fullyrt, að hún sé al-
gerlega úti lokuð, enda má aldrei
draga beina ályktun frá dýrum til
manna. En hér víkur málinu
þannig við, að varla er nokkur á:
stæða til að ímynda sér, að arfgeng
áfengisveiklun eigi sér stað, jafnve'
ekki eftir allmikla ofdrykkju, sem
veldur heilsutjóni þeirra sem í hlut
eiga.
Dönsku læknarnir Dr. Hindhede
Og Dr. Krabbe hafa sýnt fram á,
að eftir snögg umskifti til hófsemi í
löndum; þar sem mikill drykkju-
skapur var áður, eins og til dæmis
á meðan á styrjöldinni stóð, þegar
áfengislxmn var lögEeitt ,sumstaðlar
eða áfengisnautn var stranglega tak-
mörkuð, þá skifti einnig mjög fljótt
um á þá vísu, að manndauði mink-
aði, lögbrotum fækkaði og of-
drykkjuæðið varð miklu sjaldnara.
Þetta bendir á, að bölvun áfengis
sé að mestu leyti við stuttan tíma
bundið og hverfi fljótt úr sögunni
eftir að ofsadrykkja hverfur eða
takma.rkast að miklum mun.
Þetta gefur ástæðu til meira bjart-
sýnis á áfengisbölinu með tilliti
til erfða frá kyni til kyns. tJr því
að bráðabirgðastöðvun eða takmörk-
un áfengisna.utnar ber svo fljótan og
greinilegan ávöxt til að bæta heil-
brigðisástandið hjá einni þjóð, þá
liggur næst að halda, að tjón það,
sent) ofdrykkjan veldur hverjum
drykkjumarmi, sé ekki langvint og
valdi ekki að jafnaði neinum veru-
legum eftirköstum. Því að ef svo
væri, þá mundi ekki heilbrigðisá-
standið taka svo bráðum bótum svo
Ford Innleidir
Nationaí Payment Plan
I tuttugu og eitt ár hefir Ford Motor Company
of Canada verið brautryðjandi í bílagerð og
sölu, hefir gert alt mögulegt til aÖ gera þjóð-
inni auðvelt að kaupa og ódýrt að eiga góða
bíla, til þess að sem allra flestir geti hotið
þeirra hlunninda sem bílseign fylgir-
| samræmi við þessa stefnu sína hefir félagið
tnnlekt nýtt og fágætt smáborgunar fyrir-
komulag, sem gerir enn fleirum mögulegt að
eignast Ford bíla.
Þetta nefnist National Time Payment Plan,
vegna þess að borganirnar eru þær sömu hvar
sem er frá Halifax til Vancouver.
Með þessu fyrirkomulagi vitið þér áreiðan-
lega fyrirfram hvað mikið þér þurfið að borga
þegar kaupin eru gerð, og hve mikið á mán-
uði fyrir þá gerð af bfl sem þér æskið.
Þér borgið að eins það sem auglýst er —
ekkert meira. AHar Ford gerðir fást nú
með þessu fyrirkomulagi hjá þeim sem hefir
umboð tfl að selja Ford bfla í héraði yðar í
samvinnu við Traders Finance Corporation,
Lrmited.
NATIONAL TIME PLAN BORGANIR
Borganir alstaðar í Canada eru jafnar. Fyrstu borganir breytast
ekkert hvað senn skattur, license, vátrygging eða flutningskostnað-
ur er. • 1
Runabout . • • • $175 niður °g $35
Touring .. .. 200 “ U 35
Coupe .. 250 “ íi 40
Tudor . . ii 45
Fordor . . . . . . 350 “ n 50
Simakall til bilasala yðar útvegar yður fullar
upplýsingar — án skuldbindingar.

BÍLAR -
YÖRUR
VÖRUBÍLAR
ÞERTAR
DÍÁTTARVÉLAR.
A Ð GÍÐUH
að segja í sama vetfangi og ofnautn
hættir, heldur mundi batinn koma
mjög hægfara, smátt og smátt, um
leið og þeir dyttu úr sögunni, sem
orðið hefðu fyrir mestri áfengis-
veiklun.
Það hefði þá líka sannarlega. verið
sorglega ástatt í ýmsum iöndum nú,
ef fyrri tíma óhóf í drykk hefði
komið niður á ættunum. Og því
skyldi þá ekki alt ofát með sínum
eitrunarafleiðingum einnig ha.fa
stuðlat? að úrkynjun.
Vel getur komið til mála, að hóf-
laus ofdrykkja geti á löngum tínva.
skaðað kynfrumurnar, en, sannað er
það ekki. Kynfrumurnar eru
frama.r öllum öðrum líkamsfrumum
sérstaklega vel varðar gegn eiturá-
hrifum, eins og margföld reynsla.
sýnir. I lengsty lög framleiðast
þær í kirtlum sínum með fullu æsku-
fjöri, hvað sem líður skemdum og
ellilasleik í öðrum líffærum.
Með þessum erfðafræðislegu hug-
leiðingum er ekki verið að neita því,
að ofnautn áfengis vinni ómetanlegt
tjón að ýmsu öðru leyti. En or-
sakasambandið er oft vandrakið. Að
Jeppe drekki vita allir, en hvers
vegná' ?
Loks skal eg að eins taka það fram,
að það væri tvímælalaust eitt hið
mest gæfuspor mannkynsins, ef þ.a.ð
gæti losnað við alt gufuseytt á-
fengi. Það er brennivinið og
þess háttar sterkir drykkir, sem
mestu tjóni valda og sem mest er
misbrúkað. Þegar gtrfuseýðingin
tók a.ð útbreiðast í Norðurálfu á 16.
öld, kom til sögunhar einhver versta
bölvun menningarinnar.
(S. M. Þýddi og stytti dálítið).
Eftirmáli þýðandq.
I
I
Stórtemplar Br. T. hefir kðstað
hnútum að mér í “Templar” fyrir,
ag eg skyldi finna köllun hjá mér
til að þýða greinina um “Bannið á
Finnlandi” um daginn. Eg gerði
það ekki til þess að efla neina of-
drykkju i landinu, þvi að eg þori að
segja, að rnér er alveg eins illa. við
áfengisbölið eins og ;hr. stórtemplar.
En eg gerði það til þess, að alþýða
fengi að sjá aðra hlið á banninu á
Finnlandi enjiá, sem templarar halda
að mönnum. Þvi að eg er sann-
færður um, að. þó að ilt sé hjá okk-
ur um löghlýðni við bannið okkar,
þá er það verra á Finnlandi, a. m.
k. í Vasaléni. Eg trúi þvt ekki
að óreyndu, að allir læknar þeir,
sem skrifuðu undir lýsinguna í
greininni, séu lygarar.
Það var meðfram fyrir vonsku
stqrtemiplars í minn garð, að eg
réðist nú i að þýða ofanprentaða
grein um “Afengi og a.rfgengi.’’
Höfundur hennar er hinn nafn-
kunni vísindamaður W. Johannsen,
prófessor við Kaupmannahafnar Jtá-
skóla, sem er alment viðurkendur
einhver fróðasti arfgengisfræðingur,
sem nú er uppi.
Stórtemplarinn gerir litið úr mín-
um “innleggum” í bannmálinu og
má hann það gjarnan. Það er
satt, a.ð eg hefi frá upphafi verið
andvigur algerðu áfengisbanni
(hvað þá þessu algerða káki, sem
kallað er aðflutningshann á Islandi),
og er það þó enn meir, eftir að eg
hefi af eigin sjón og reynd kynst
framkvæntdum bannlaganna. í Nor-
egi og í Bandaríkjunum. Og eg hefi
látið álit mitt opinberlega í ljós í
nokkur skifti, en þó sérstaklega í
ritgerð um “Bannið í B.andarikjun-
utn,’’ sent birtist í “Morgunblaðinu”
í fyrra, og í ritgerð, er birtist t
norskal dagblaðinu "Tidens Tegn’’
1918.
Ég álit það í stuttu máli barna-
skap, að ætla sér að útrýma áfengi
með bannlögum meðan mikill þorri
májsmetandi rfianna þekkir ekkert
nautnalyf ákjósanlegra en áfengi.
Og eg tel ógerlegt með bannlögum,
að ætla sér að innræta mönnum rétta
breytni.
Gott íyrirdæmi með félagsskap i
bindindi og hófsemi er áreiðanlega
leiðin bezta til a.ð rninka drykkju-
skap (eins og aðrir templarar hljóta
að hafa séð og reynt). En þar næst
hygg eg þag mestu skifta, að for-
dæmt sé og spyrnt sem allra. mest
gegn því, að unglingar venjist á á-
fengisnautn. Því að það er með
oídrykkjuna eins og alla hina verstu
langvinnu sjúkdóma, að hún verður
sjaldan eða aldrei mögnuð, ef ungl-
ingarnir komast hjá smitun.
'Loks vil eg minna stórtemplar á,
að fyrir nokkrum árum lét sjálf
Stórstúkan prenta fyrirlestur eftir
mig og útbýta honum. En hann
hét: “Ahrif' áfengis á líkama
mannsins,” Ak. 1908. Þetta “inn-
legg” þótti þá templurum gott og
þykir víst enn, því það var nokkuð
samhljóða í kenningum við aðra fyr-
irlestra, sem íslenzkir læknar hafa
haldið um áfengisbölið síðan.
Þegar eg las þetta “innlegg”
mitt aftur fyrir stuttu, þá fann eg
til þess, að þótt e^ væri í aðalat-
riðum enn sömu skoðunar og þegar
eg samdi fyrirlesturinn, þá var eg
í einú atriði köminn á aðra skoðun
— nfl. um ^irfgengi áfengisveiklun-
ar. Eg hefi lesið margt þar að
lútandi á seinni árum og nú allra
seinast fyrirlestur próf. W. Johann-
sens, en hann tekur betur fram en
eg hefði getað það, sem á milli ber,
Og þar eð eg þykist viss um, a. m.
k. enginn islenzkur læknir sé færari
en próf. Johannsen til að dæma um
gildi hinna. mörgu dýratilrauna, er
eiga að sýna arfgengi áfengísveikl-
unar, þá fann eg köllun hjá mér
að þýða ofanprentaðau fýrirlestur
hans. Eg vif, að ísl. alþýða kynn-
ist fleiru en öfgakenningum bann-
pianna. Eg er eindreginn óvinur
qfdrykkjunnar, en eg hygg að bezt
verði fundin ráð gegn henni með
því að reýna að komast sem næst
sannleikanum, hvort sem likar betur
eða ver.
Stgr. Matth.
—Islendingur.
-----------x----------
Lofgerð heimskunnar.
Öll vitleysa ekki má deyja,
eitthvað verða flónin að segja.
Heimskan mun, í heiminum lifa,
hvað sem allir vitringar skrifa.
L, K.
BORGIÐ HEIMSKRINGLU.
ENNÞÁ eru margir, sem ekki hafa sent oss borgun
fyrir Heimskringlu fyrir síðastliðið ár.
ÞÁ vildum vér biðja að draga það ekki lengur, held-
ur senda borgunina strax í dag.
ÞEIR, sem skulda oss fyrir marga árganga eru sér-
staklega beðnir að grynna nú á skuldum sínum sem
fjrrst. Sendið nokkra dollara í dag.
Miðinn á blaði yðar sýnir, frá hvaða mánuði og ári
þér skuldið.
THE VIKING PRESS, Ltd.,
Winnipeg,'Man.
Kæru herrar:—
Hér með fylgja ............*...... Dollarar, sem
borgun á áskriftargjaldi mínu við Heimskringlu.
Nafn .........................................
Áritun ........................................
BORGIÐ HEIMSKRINGLU.