Heimskringla - 03.02.1926, Blaðsíða 4

4, BLAÐSlÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEC, 3. FEBR., 1926.
' —
Hdtnskringla
(StofnuTS 1886)
Kemnr flt A hverjnra mlttvlkudejf 1.
EIGENDDRi
VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 SARGENT AVE., AVI.W'IPEG.
Talalml: N>6537
VerTJ blaTJsins er $3.00 árgangurinn borg-
ist fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PMKS LTD.
SIGETjS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
ITtanAnkrift tll blabnlns:
THB3 VIKING PRESS, Ltd^ Box 8105
UtanAnkrlft tll rltMtjAranu:
EDITOR HEIMSKRmGLA, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
“Helmskringla ls publlshed by
/ The Vlklng Prean Ltd.
and prlnted by
CITY PRINTING <fe PUBLISHING CO.
853-855 Sargent Ave., Wlnnlpeg, Man.
Telephone: N 0537
WNNIPEG, MAN., 3. FEBR., 1926.
Menn og menning.
n.
Sú var tíðin, í flestum menningarlönd-
um, að “kurteisin kostar enga peninga”
þótti ein mikilvægasta kennisetningin, er
foreldrar gátu innrætt börnum sínum.
* * *
Frá aldaöðli hefir beztu mönnum sýnst
einn veg um þetta. Á þeirri ribbalda-
öld, er óneitanlega var á dögum for-
feðra vorra, fyrstu afkomenda víking-
anna, er kurteisin talin ein af höfuð-
dygðum garpa og glæsimanna. Hún
einkendi þá menn, er bezt voru ættaðir,
göfugastir og vitrastir. — Þegar smala-
maður Helga Harðbeinssonar lýsir fyr-
ir honum þeim mönnum, er í aðförinni
voru, segir hann um Bolla Bollason:
“. . . . ok alt var hans látbragð kurteis-
legt.” Lýsingin á Þorleiki Bollasyni
endar svo: . . ok at öllu var hann enn
kurteisasti maðr,” og Þórður, Snorra-
fóstri er “grannlegr ok kurteislegr.” —
Menn taki eftir því, að smalasveinninn,
sem ekki veit hverjir þessir .menn eru,
og sér þá að eins álengdar um stund, rek-
ur einmitt augun í kurteisina hjá þess-
um þremur af öllum hópnum, bezt ætt-
uðu, og bezt vöndu mönnum. Það
fylgir látbragði þeirra, að þeir eru höfð-
ingjar. Aðalslundin mótar framkomu
þeirra á mannamótum, auðkennir þá frá
öðrum.
* * *
Er þá ekki sennilegt að miklu skifti
um kurteisina? Á hún þá ekki töluverð-
an þátt í framvindu veraldarinnar?
Á því er enginn efi. Að vísu telja
ekki einungis grófgerðar sálir, heldur
margir almennilegir menn, sem sjálfir
geta verið kurteisir, ef í það fer, kurt-
eisina að eins “ytra form,” hégóma ein-
beran, og jafnvel helzt bera vott um
hræsni. En ekkert er fljótfærnis-
legra. Kurteisleg hegðun leggur höml-
ur á flest það, sem ruddalegast og klúr-
ast er í hugum manna, leggur bönd á
fjölmargar iágar hvatir, og lýsir með því
æðri hvötum leið að öruggara sæti í sál
manna. Þá veslast lágar hneigðir
upp, og velta með tímanum visnaðar út
af.
* * *
Fjölmörgum virðist, sem kurteisi fari
hnignandi frá því sem var “í gamia
daga,” og “í mínu ungdæmi”.
A‘í gamla daga” var kurteisin lífs-
spursmál, og kom þó oft fyrir ekki„ þeg-
ar ekki þurfti meira til þess að menn
mistu höfuðið, en að þeir stæðu vel við
högginu. Má því og vera að meiri rækt
hafi verið við hana lögð, þá en nú, að
öðru jöfnu. Hvað sem um það er, mun
þó víst að háttprýði mun víða, jafnvel
víðast, hafa hrakað stórkostlega, frá
barndómstíð margra þeirra er nú lifa.
Ekki er þó svo að skilja, sem senni-
legt sé, að háttprýði sé minni nú, en fyr
á öldum. En hún á ekki greiðfæra
götu, fremur en flest annað, er brattann
klífur. Menningin er eins og skip,
knúið vélum, sem stríðir á móti straumi
og vindi. Við hver tvö skref, sem vél
arnar knýja það áfram, stjakar vatn og
vindur því eitt skref aftur á bak.
* * *
Styrjaldirnar eiga hér líklega frekar
hlut að máli en nokkuð annað. En um
leið og maklegri skuld er skelt á hroðann
og hryllingarnar, sem þeim fylgja, og
aðrar beinar óheilla afleiðingar, er á
allra vegi verða í dagsljósinu, svo áber-
andi að allir kannast við, mega meniT
ekki ganga hugsunarlaust fram hjá sér-
kennilegum óþrifagróðri, sem að vísu
altaf sníkir á mannfélagið, en sem í
styrjaldarólgunni og á útsogsfjöru henn-
ar fær einstakt tækifæri til þess að
magnast, og sá út frá sér. Aldrei hefir
eins gefist á þann gróður að líta, eins
og nú, í þeirri ægilegu kverniðu, sem
enn malar, átta árum eftir fjögra ára
styrjöldina miklu.
* * *
Á slíkum styrjaldartímum, er kjarnvið-
ur þjóðanna dreginn á vígvöllinn: æsk-
an, hugsjónirnar, guðmóðurinn og þrótt-
urinn; alt það, sem öflugast snýr til
framvindu. Þá rennur upp þroskaöld
fyrir gorkúlur og ætisveppi, sem runnir
eru upp úr mylsnunni undir norðurhlið
mygluhrauka mannfélagslns og heima
sitja meðan hinum blæðir. Þá vex
misendishyggjendum og hugsjónasnauð-
um vambkýlingdm ásmegin, á starfsvið-
um, þar sem þeir undir eðlilegum kring-
umstæðum eigi fá notið sín. Auðvitað
vaxa einnig tækifærin fyrir dugnaðar-
menn, sem heima sitja eða verða að
sitja, en í ekkert líku hlutfalli við sník-
linga mylsnugróðursins.
* * *
Hversu mikill afturkippur majnnkyn
inu er að þessu, verður ekki hæglega
sagt. En ekki er víst, að lítt rann-
sökuðu máli, að það sé staðleysa ein, að
halda því fram, að þarna sé eins öflugur
' þáttur snúinn til afturkipps og frain-
faratregðu mannkynsins, eins og manna-
iátin og fjármissirinn, er styrjöldunum
fylgir.
* * *
I
Sníklingar þessir hafa sig á styrjald-
ar tímum upp á allskyns glæfrum, vegna
þess allsherjar glundroða, er þá ríkir.
Þessir menn þurfa ekkert fyrir pening-
um sínum að hafa, annað en samvizku-
leysi og siðgæðisskort. Þeir finna
ekki til að ábyrgð fylgi peningum, eins
og flestir fyrirhyggju og hugsjónamenn,
sem hafa aflað þeirra með óþreytandi
elju og árvekni. Sníklingar þekkja
ekkert siðferðislögmál, og myndu ekkert
þýðast þótt þeir þektu það. Þeir hauga
saman fé með því að selja svikin klæði
og skæði, og því nær banvænan mat á
vígvöllinn; selja login verðmæti í hluta-
bréfum og fasteignum, og draga sér fé
með stofnun hlutafélaga, sem eiga að
fara á hausinn, þegar nógu mikið er
runnið í vasa stofnendanna. Ríkið
kemst ekki yfir að hegna, meðan á ó-
sköpunum stendur, þótt það vildi, enda
nær lagastafurinn stundum tæplega til.
Og þegar búið er?
* * *
Menn eru einkennilega skammminnug-
ir, og lotningin fyrir peningunum, þess-
um allsherjardrotni mannkynsins, er
djupsett, og rótgróin í sálum flestra.
Vér gleymum og oss daprast sjón, í
dýrðargeislunum frá altari Mammons.
Og svo fyrirgefa menn og gleyma fanta-
brögðunum og kvikinzkunni, taka jafn-
vel brátt að dást að þessu, ef ekki að at-
hæfinu; þá að hinum svokallaða “dugn-
aði” þessara manna, dugnaðinum, sem
felst í því, áð hafa löngun, skapgerð,
Ijrjóstheilindi og taugastyrk til þess, að
láta greipar sópa um afraksturinn af
æfisvita borgara og bænda; kreista síð-
asta peninginn undan blóðugum nöglum
ekkjunnar og snýta honum úr dreyrug-
um nösum munaðarleysingjanna.
* * *
Þessi manntegund hefir hlotið mörg
nöfn. Bretar kalla þá “The New
Rich;” Danir skírðu sína “Goulash” eft-
ir ketkássunni, er þeir bjuggu til úr sjálf-
dauðum hrossskrokkum, og suðu niður
til sölu í herbúðirnar. Þeir eru um
allan heim. Hugsjónasnauðir eru þeir;
heilabúið þrotabú. Fullir af vindhroka,
og öfundsjúkir, af öllu, sem er þeim æðra
og fegra. Þeir halda að peningahringl-
ið í vösum þeirra sé það Sesam, sem
opni þeim veg til þess að vaða með skít-
uga skóna ofan í menn. Þeir treysta
sér ekki til þess að halda virðingu sinni, '
eða öllu sínu, á mannfundum, nema að
troða öllum mönnum vandlega um tær,
er þeir þora til við, og reyna, með ofur-
magni heimskunnar, að auðsýna þeim
það, sem þeir halda að sé lítilsvirðing.
Þessi ófáguðu ruddamenni bretta
granir við öllu, 9em fyrir ofan þá liggur.
Sem betur fer, eru þeir sjaldnast nógu
stæltir til þess að verða verulega um-
svifamiklir í mannfélaginu, en þó nægi-
lega, til þess að geta safnað um sig,
stærri og smærri augnabiiksklíkum sið-
ferðisþreklítilla bónbjargasálna, sem
láta vfilast inn í mýraljósglætu þá, sem
stafar af maurum þeirra.
Þeir hindra framvindu heildarinnar að
stórum mun, með því að hafa bein áhrif
á þessi hrygglausu dægurfiðrildi, sem
flökta í náðarsólskini þeirra. — Hver
dregur dám af sínum sessunaut, sér-
staklega ef hann er dálítið hærri í sæt-
inu. — Og einnig með því að halda niðri,
og eftir megni trampa í eðjuna alt, sem
af þeim ber, að andríki og siðgæði.
Þeir eru hlekklás og hamla á fótum
alira þeirra, er leitast við að staulast til
æðra lífs hér á jörðunni.
Þeir traðka eins og bölvandi blótneyti
um blómgarða og aldinreiti menningar-
innar. Og skaðinn sem þeir vinna
þar, verður ekki með tölum talinn.
Sannleikurinn
um Algarsson.
“The truth about Algarson,” er
fyrirsögnin á skozkri blaöágreiin,
er Heimskringlu barst í vikunni
sem leiö, ásamt bréfi. Er bréfiö, og
grenin í íslenzkri þýöingu birt hér
á eftir:—
Winnfpeg 28. jan. 1926.
Herra ritstjóri!
Eg sendi yöur hér með úrklippu
úr blaðinu “The Bulletin and Scots
Pictorial” sem gefið er út í Glas-
gojw á Skotlandi.
Af því aö í þessari grein kveöur
nokkuö viö annan tón en í grein
Henri Bourassa.
í nær því tvo áratugi hefir fransk-
canadiski stjórnmálamaðurinn, sem ber
þetta nafn, er í eyrum flestra miðaldra
og eldri Canadamanna hljómar sem
málmgjöll mikilla hersveita verið fjar-
verandi Sambandsþinginu. Nú er hann
kominn þangað aftur.
Hann hefir haldið tvær stórræður í
þinginu, síðan hann konf þangað. Fyrri
ræðuna, skömmu eftir þingsetningu, ein-
kendi sérstaklega hin glæsilega mælska,
sem máske Frakkar einir hafa á valdi
sínu. Hve ólík er ekki sú ræða, ræðum
flestra hinna þingmannanna. Þeir
óðu á aurstígvélum hver að öðrum, vopn-
aðir gaddakylfum, ófimir, klunnaiegir;
hann sveif á silkileistum um spegilgólf
mælskunnar; laut hirðmannlega gömlum
kunningjum, og heilsaði þeim með
skylmingakorðanum, bauð nýgræðinga
alúðlega og innilega velkomna; ávalt
brosandi; alúðlega og kurteislega bros-
andi; en með gletnisbros reiðubúið í
öðru munnvikinu, og ofurlitla háðsvipru
í hinu, skrafandi um daginn og veginn.
Hina ræðuna hélt hann undir óvenju-
legri eftirtekt áheyrenda 29. fyrri mán-
aðar. Nú voru silkikufl og leistar huldir
spangabrynju og brynhosum. í annari
hendi leiftraði flugbeitt vígsverð úr fjað-
urmögnuðu rósastáli franskrar málsnild-
ar; hin höndin með orustuhanzkann ú
lofti, reiðubúin að kasta honuni að fótum
hvers, sem vera skyldi.
Hann skoraði á hólm ómensku, væru-
girni, og hrossakaup. Og í röddina
var kominn hljómur hins eirrómaða Gjail-
arhorns. —
Það er mikið talað um að þjóðsinnaða,
menn vanti í Canada. Hér er áreiðan-
lega á ferðinni slíkur maður. Hann
vill Canada fyrir Canadamenn, en ekki
fyrir Breta eða Skota, Pólverja eða
Rússa, íra eða Frakka. Ef Canada
þekti sinn vitjunartíma, myndi þjóðin
fylkja sér til framsóknar undir merk:
slíkra manna.
Hér er ekki tími til að fara út í þá
sálma að sinni, né heldur til þess að
víkja verulega að ræðu hans. En vert j
er að geta þess að Henri Bourassa setti
þarna upp merki sitt við hliðina á fram-
sóknarflokknum. í lok ræðu sinnar
mælti hann meðal annars þessum orð-
um:
“Auðvitað greiði eg stefnuskrá stjórn-
arinnar atkvæði mitt. Það er ekki
slæm stjórn, — svo er þessum háttvirtu
þingmönnum fyrir að þakka. Eg er
ekki einn af þeim, sem hneykslast hafa
af því að hinn þrekni armleggur og
styrka rödd vesturlandsins hafa látið til
sín taka í hinu fremur þrönga og mollu-
kenda andrúmslofti ríkisráðsins í Can-
áda. Það er framsóknarflokknum að
þakka, að stefnuskrá stjórnarinnar er
yfirgripsmeiri.”
Síðan snéri hann sér að framsóknar-
flokknum og mælti: “Látum alt Canada
láta í ljósi þakklæti sitt fyrir það sem
um sama efni sem eg sá í blaÖinu
“Lögberg”, , nýkomnu, þá Jangar
mig, og ef til vill fleiri, til þess aö
vita hvor fregnin er ábyggilegri,
eöa hvorum ber fremur aö trúa, —
þessum Bee Mason sem “Lögberg’
hampar frammi eða Commander
Worsley.
Öneitanlega ber þessi grein er eg
sendi yður vott um meiri “British
fair play' en þaö sem “Lögberg’ ber
á borö. Auövitað getur “Lög-
beig” reynt að afsaka sig meö því
að benda á orðin “ef satt er” í
téöri grein; en ef þaö var ekki alveg
hár-vist um ,að hér væri um óyggj-
andi sannleika að ræða, þvi þá að
taka svona djúpt í árinni eins og
þar Var gert ?
Virðingarfylst
Kaupandi "Heimskringlu” og
“Lögbergs."
“I gærkvöldi' barst blaðafélaginu
<The Press Association) svohljóð-
andi skeyti frá Commander Wors-
ley og öðrum yfirmönnum, er vorti
með Gretti Algarsson, í brezka rann-
sóknar leiðangrinum (The British
Exploration Expedition), sem lét í
baf frá Liverpool á hálfbrigginni
“Island”, á leið til Norður Ishafs-
ins:—
“Breski Raniisókttarleiðangurimi
1925, Granton, 8. nóv. 1925.
“Þegar leiðangurinn, sem var undir
stjórn minni og hr. Algarssons náði
hingað, olli það öllum, þátttakendum
sársauka og gremju, að verða þess
varir, að heimildarlausum og ýktum
frásögum um leiðangurinn hafði
verið haldið á loft. Sannleikurinn er
á þessa leið.—
“I marzmánuði, þegar Algarsson
bað mig að stýra “Islandi,” bauð
hann mér að setja mitt nafn við
hliðina á sínu, sem foringja leið-
angursins. Eg hafnaði því, fanst
að hans nafn ætti að vera efst á
blaði, þar eð hann hMði annast'all-
an undirbúning, og sjálfur ætlað að
J fljúga til pólsins, en mér va.r ein-
ttngis ætlað að vera fyrir vísinda-
og rannsóknarleiðangrinum, sem
bundinn var við skipið.
“Síðar, þegar loftförinni va.rð að
fresta um stundarsakir, varð skipið
miðdépill leiðangursins, og þar eð
eg var reyndur sjómaður og ísfari,
fékk Mr. Algarsson mér forystuna í
í hendur a^" mestu leyti. Þótt þetta
! væri samkvæmt upprunalegu áformi
j hans, var það þó lagt undir atkvæði
j skipsmanna, samkvæmt réttindum er
: þeim bar, sem sjálfboðaliðum í leið-
j angrinum.
SAMEIGINLEG FORYSTA.
Leiðangurinn var nú endurnefnd-
ur "Hinn brezki Norðuríshafs-leið-
angur,” undir sameiginlegri stjórn
þér hafið gert, en látum oss einnig girða
lendar vorar, og sjá um að stefnuskráin i okkar Algarssons, með einróma sam
komist lengra en á pappírinn, sjá um ; þykki allra.
það, að stefnuskránni fylgi framkvæmd- !
ir, og það ekki í einhverri framtíð, svo j
fjarlægri, að ef til vill — ef til vill hugsa j
þeir margir — aðrar kosningar beri yf- j
ir, og rýri vald þeirra sem hafa hjálpast
að því að búa til stefnuskrá, sem er land-
inu býsna hagkvæm. Nei! Tengjumst
höndum, allir, sem hvorki eru conser-
vative eða liberal, sem erum r’eiðubúnir
— eg segi það án roða eða blygðunar —
að halda þessari stjórn við völdin, eða
jarðvarpa henni á morgun, til þess að
hef ja^ hinn flokkinn í sæti; ef með því
ynnust ein einustu lög eða ráðstöfun
Canada í hag. Eg endurtek, herra for-
seti,. það sem eg sagði við hina gömhi
góðu kjósendur mína í Labelle: Hvert
gróm af flokksanda er úr mér farið; en
um leið hygg eg að eg hafi víðara útsýni
yfir getu beggja flokka.”
“Allir hafa undantekningarlaust
verið ötulir og viljugir starfsmenn,
í miklum erfiðleikum. Sjómenn-
irnir bafa gefið vinnu sín.a. af ein-
lægri æfintýraþrá, og vísindamenn-
irnir hafa reynst ótrúlega duglegir
sjómenn, og væri móðgun nú að
kalla þá viðvaninga. _____
Þrir fóru af skipi í Tromsö: Véla-
meisarinn, sem fékk sorgarfregn um
lát föður síns, og varð að snúa heim,
til ag sinna, fjölskyldumálum; kvik-
myndasmiðurinn, sem sendur var á
undan til að framleiða ljósmyndir,
sem annars hefðu skemst; og skips-
læknirinn, sem boðin var staða, er
hann varð ag takast á hendur tafar
laust.
“F. A. Worsley,
Commander, R.N.R.”
DODD'S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.5p, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
"Vér undirritaðir þátttakendur
þessa leiðangurs, sem verið höfum
með frá byrjun, erum þessari skýrslu
algerlega sammála:— F. W. Dunn
Taylor, fyrsti stýrimaður; W. A. S.
Thom, efnafræðingur og annar
stýrimaður; J. W. S. Marr, dýra-
fræðingur; Charles B. Bisset, jaa"ð-
fræðingur; B. R. Fevens, bátsmað-
ur; Theodore K. Arle, háseti; H. W.
Heddle, háseti; D. A. Patrickson,
háseti; R. Ca.rter Eenton, aðstoðar-
efnafræðingur.”
(Sú frétt var < Lundúnablaði, á
laugardaginn var, að Algarsson hefði
verið settur frá stjórn, af yfirmönn-
um skipsins, og Commander Worsley
fengin öll stjórn í hendur.)
A FORTH FIRÐI NC
Fréttaritari blaðs vors átti tal við
kaptein Algarsson og aðra þátttak-
endur í leiðangrinum í gærkvöldi, á
North Bi^tish Station Hotel, í Ed-
inburgh, þar sem þeir voru um nótt-
ina.
Allir voru þeir sárreiðir yfir þess-
ari ófögru sögu um foringja sinn.
“Eg gæti valið þessum rógburði
hæfileg orð,” sagði einn af yfir-
mönnunum, “en þér munduð ekki
vilja prenta það.”
Skipið varð að leita. hafnar í
Granton, í gærdag sökum áfalla, en
heldur þegár til London að loknum
viðgerðum.
SKROFAN BROTNAR
Eftir öllu að dæma hefir ieiðang-
urinn leyst mikið verk a.f hendi við
veðurathuganir, djúpmælingar og
uppdrætti. ,
Þeir komust á 82° norðurbreiddar,
en urðu þá frá ag hverfa, sökum ís-
hranna, og brutu þá skrúfu skipsins
“Island”.
Frá Mr. Marr kom nýlega bréf
frá Sv.albarða (Spitzbergen.) eftir
4 mánaða utivist á isflákunum og er
þar þetta meðal annars:—
Síðan við brutum skrúfuná, höfum
við kóklast áfram. mörg hundruð
milur meða.l ísflákanna, oft milli
\áður ókunnra skerja og eyja, að eins
með seglunum. Það hefir oft
verið afarhörg vinna, en hér eru
drengir góðir um borð, sem hlæja
að hættum og erfiðí. Commander
Worsley er undursamjlegur maður;
hann hefir verið lífið og sálin í
þessum leiðangri.
----------x----------
Þrjár stökur,
Þótt að ýfist hrönnin há,
hrygð og kífið beygi;
fleyið drífi flúðir á,
ferst þó lífið eigi.
Sál þó hverfi í svarta bil
síst má nokkur gleyma;
áð hún flytur að eins til,
eldri og betri heima.
Þvi ag starfið eilíft er,
áfr.a.m sig að vinna;
að stofni kærleiks stefna ber,
stærst íilmætti að finna.
1,—5.
-----------x-----------
r
(