Heimskringla


Heimskringla - 11.05.1927, Qupperneq 4

Heimskringla - 11.05.1927, Qupperneq 4
4. BLAÐSÍÐA. HEIMSKRINGLA WINNIPEG II. MAI 1927 ^inmskringla (StofnnTI 188«) Krmni B« A kTrrjam ml*rlkndr»i EIGKNDCRI VIKING PRESS, LTD. 853 ni 855 SARGENT AVE., WISJIIPEG, Tnlolmll N-6537 V«rB blaSsins er $3.00 Argrangurlnn borg- lst fyrirfram. Allar borganlr sendist THE VIKING PRiESS LTD. SIGEÚS HALLDÓRS frá Höfnum Ritstjórl. UtanAskrlll III blnfffilnBt TH ED VIKIVG PRGSSf L(d., Box 3105 1 (anftMkrlft tll rltnt jórana t EDITOR HEIMSKItlNGLA, Box .3105 WINNII’EG, MAN. “Heimskrlnpla is published by The V Iklnie Presn L(d. and printed by CITY PRINTING A PUBGISHING CO. WKl-s.vr. S« rir**n( Ave., Wlnnlpej, Mnn. Telephone: .86 53 7 WINNIPEG, MANITOBA, 11. MAÍ, 1927. Friðarstefna og ófriðar. Hin 78. deild Bændasambands Canada (Farmers Union of Canada), er heimilis- fang á í Minitonas, átti nýlega fund með sér. Á þeim fundi var, meðal annars, samþykkt svohljóðandi yfirlýsing: “Vér meðlimir hinnar 78. deildar Bændasambands Canada, skorum hér með k kennslumálaráðuneytið, að láta semja kennslubók, er notuð sé í alþýðu- skólum þessa fylkis, um orsakir ófriðar- ins 1914—1918, og hafa hliðsjón af fáan- legum stjórnmálaskilríkjum og samning- um, úr ríkisskjalasöfnum, í því skyni, að fræðsla um þessi efni megi miða til þess að koma í veg fyrir styrjaldir í framtíð- inni.” I>ví er miður, að meira en litlar líkur eru fyrir því, að hið opinbera leiði þessa yfirlýsingu hjá sér með þögninni. Ekki þó af því, að stjórn þessa fylkis sé sér- staklega vígþyrst, heldur af því, að stjórn- ir þær, er setið hafa að völdum, síðan á ófriðarárunum, í löndum sigurvegaranna að minnsta kosti, hafa engin skref stíg- ið í þessa átt, svo kunnugt sé, þrátt fyrir ótal ágætis bækur og ritgerðir, er birzt hafa frá hendi ýmsra Jhinan merkustu stjórnmálamanna, hershöfðingja, kirkju- höfðingja, lögvitringa, fjármálamanna og annara rithöfunda, lærðra og leikra, er virðast mætti sjálfsagt að byggja á ein- mitt slíka fræðslu. Er því erfiðara að sætta sig við þetta, er minnst er ummæl- anna fagurhljómandi, um “stríðið til þess að enda stríð”. En svio fer því fjarri, að hið opinbera hafi nokkursstaðar reynt að efna til slíkr ar fræðslu, að hið gagnstæða hefir ein- mitt átt sér stað. Má þar til nefna það, sem hendi er næst, að kvikmyndaleikhús hér í borginni , sýndi í vikunni sem leið, mynd, er gerð hefir verið, samkvæmt. aug lýsingu, að undirlagi hermálaráðuneytis- ins brezka, og dreift út um sambandsríki alveldisins brezka. Að minnsta kosti má ráða það af símfregn, er hingað barst um helgina frá írlandi, á þá leið, að svo mikla óvild hefði þessi mynd vakið þar, að á einum stað hafði verið reynt að sprengja í loft upp leikhús það, er þar sýndi mynd- ina. Mynd þessi virðist vera gerð með þrennt helzt fyrir augum, þótt auðvitað sé annað látið í veðri vaka: 1) að skella allri skuldinni á Þjóðverja, og með því þvo hendur bandamanna af allri blóð- skuld; 2) að gera Þjóðverja sem fyrirlit- legasta og auðvirðilegasta, og 3) að kasta sem mestum æfintýraljóma yfir her- mennsku yfirieitt, en um leið brezka her- mennsku sérstaklega. I fyrsta augnamiði er brugðið upp mynd er á að sýna samtal Sir Edward Goschen og Bethmann von Hollweg kanzlara, þá er von Hollweg spurði Sir Edward hinn- ar frægu spurningar, livort Englendingar ætluðu til frændvíga út af “pappírssnepli”. Sú hreinskilni von Hollweg varð Þjóð- verjum dýr, svo ósleitilega sem hún var notuð til fjandskapar og tortryggnisöfl- unar gegn þeim. Án þess að bera nokk- uð í bætifláka fyrir þan nskilning, áJ á- byrgðarskyldum stórveldanna gagnvart gerðum samningum, er kemur í ljós í þessum ummælum, þá er sjálfsagt að j geta þess, að sami skilningur átti sér j stað meðal allra stórveldanna og stjórn- j málamanna þeirra, um skuldbindingar i innbyrðis, og gagnvart lítilmögnunum. Iivað sem kann að vera nú, þá er það víst, að fyrir ófriðinn voru allir slíkir samningar órjúfanlegir og heilagir alla tíð, þeim aðila, er þeir voru í hag, en heldur ekki stundu lengur. Þegar hvorki peninga né aðstöðu virtist lengur vera upp úr þeim að hafa, breyttust þeir á svipstundu í pappírssnepla. Glæpur Bethmanns von Hollweg var sá, að hann með hreinskilni sinni gaf óvinum Þjóð- verja magnað æsingavopn í hendur. Öðru augnamiðinu er reynt að ná með því, að sýna Þjóðverja sem heimóttarleg- asta og tuddalegasta, án þess þó að smyrja þá sneið svo þykkt, að of ótrú- legt væri í augum almennings. Þó er ekki ótrúlegt, að æðimörgum komi það kynlega fyrir sjónir, að sjá mikið af gler- augnaprýddum og bjórkvöpuðum kúa- löbbum í úrvalsliði þýzka hersins, eftir þá þriggja ára þjálfun, er menn fengu þar, ellegar að víðavangðáhlaup þesða einvalaliðs, hafi yfirleitt farið fram á þann hátt, gegn strjálskipuðum fylkingum mót stöðumannanna, að það gengi móti hrað- skotabyssunum í svo þykkum og þettum röðum, að enginn gæti hreyft sig, nema þeir fremstu, svo að sem allra auðveld- ast væri að múga þeim niður. Hitt þyk- ir sjálfsagt mörgum trúlegra, er sýnt er, að yfirherforingjárnir sparki í gamal- menni, er færa þeim bersýnilega sannar fregnir um mótstöðumennina, og að liðs- mennirnir þýzku hafi verið svo deigir, að þeir gangi með kiknuðum knjáiiðum og í eilífum keng til áhlaups. Þriðja augnamiðinu er náð með því, að sýna því nær eingöngu aðra hhð ó- friðarins, og þá auðvitað hina glæsilegri. Þar er líka nógu af að taka, því enginn hefir reynt að bera á móti því, að fádæma hreystiverk voru unnin svo að segja dag- lega í ófriðnum, og ekki sízt á þessu und- anhaldi Breta fyrstu mánuðina, er þeir fengu eldskírnina, er myndin á að skýra frá. En svo færir hún atburðina í stíl- inn, auðsjáanlega til þess að laða. hugi drengja af brezkum kynstofni, að ef það undanhald hefði farið fram á svipaðan hátt og hér er sýnt, þá er lítt skiljanlegt, að Þjóðverjar hefðu getaö snúið miljónum sínum annan veg en á móti hinni fá- mennu brezku sveit. Örfáir Bretar múga niður tugi og liundruð hins þýzka ein- valaliðs, á svipstundu; með leiftrandi aug- um og ásjónum geysast þeir með byssu- stingina á ofurefli óvinaliðs, sem þeir vanalega reka á flótta eða taka höndum, þótt einstaka sinnum komi það fyrir, að nokkrir þeirra verði yfirbugaðir, af tí- eða hundraðföldu ofurefli. Úr undanhaldinu er gert eins lítið og frekast er unnt, og sérstaklega breitt yfir orsakir þess, svo sem auðið er, og raunar fram yfir það. Að undanteknu einu atriði, sem sýnt er, eru lierforingjarnir og jafnvel liðsmenn- irnir svo snyrtilegir útlits, að furðu sætir. Og þó vita allir, sem nokkuð hafa kynnt sér þessa hörmungasögu, að þrátt fyrir afbragðs hreysti og þrautseigju Breta og Frakka á þessu undanhaldi, þá var mann- tjón þeirra ógurlegt, eins og ætíð hlýtur að vera, á svo hröðu undanhaldi, ekki sízt þegar á sækir líklega bezt vígbúið einvalalið, er hersaga síðari tíma segir frá. Enda er talið, eins og meðal annars mátti sjá á öðru enska stórblaðinu hér í Winnipeg um daginn, að Bretar og Frakk ar hefðu misst um 150% meira en Þjóð- verjar allan ágústmánuð og fram til 5. september. Það er þá í fullu samræmi við þessa fágun hinnar ásjálegri hliðar ófriðarins, að ranghverfunni er alls ekki brugðið upp peirri liliðinni er snýr að þeim er heima sitja í óvissunni og. kvalabiðinni, mæðrum, feðrum, systrum, eiginkonum, ! unnustum, ekkjum og munaðarleysingj- | um, né þeim er heim koma aftur, ör- kumlamenn á sál og líkama, margir hverj ir; flestir til lakari iífskjara og aðstöðu en áður; ýmsir til æfilangs reiðileysis og atvinnuþrengingar, þrátt- fyrir fögur lof- orð og vafalaust góðan vilja til efnda, að minnsta kosti í byrjun. Það er sú hlið in, sem bændurnir í Minitonas, skora á stjórnina að gera að einum þætti í fræðslu j æskulýðsins, til þess að afstýra nýjum hörmungum slíkum. Og það er sú hlið- in, sem erindi á til allra góðra og sam- vizkusamra borgara, hér í landi, sem ann arsstaðar, en ekki hin falsgyllta hlið, er þessi myndi reyndi að móta með hugi á- horfenda. Hún á ekki mikið ítak í hug- um alþýðu hér, sem betur^fer. Það skild- ist bezt af þeirri andúðarþögn, er áhorf- endur tóku myndinni með; þögn er enginn feginsómur rauf, að undanteknu strjáiu lófaklappi fáeinna skilningsvana drengja, er eðlilega ekki beita huga sínum undir yfirborðsgyllingu svaðilfara og líkamlegra afreksverka. En það eru einmitt barns- sáiirnar, _sem nauðsyn ber til að vernda gegn fylgisleitun , hernaðarandanum til styrktar. Bændurnir í Minitonas skilja það rétt, að það er fyrst og fremst ríkis- ins, að sjá hinum uppvaxandi æskulýð fyr ir varnarmeðulum gegn þeirri ólyfjan, er stóriðjuhöldar Helju drottningar reyna að læða inn í hann. v ^ * En því er miður, að kristin kirkja, sem!anna a þroskabraut niannkynsins; enn að minnsta kosti verður að telja til, ni,kil fengleg minnisspjöld merkja stórveldanna, hefir að þessu ekki unnið. staöina, þar sem gerst hafa merk- svo sem hún skyldi, í anda meistara síns, til þess að lýsa í bann hin viðbjóðslegu mannvíg, sem menn sætta sig betur við að kalla ófrið. T. d. má vitna í ummæli | enclanna> seni borið haía fána sið- ‘Weekly News”, sem gefið er út hér í menn'ngar'nnar nt *>'r'r !andaniæri Winnipeg, undir umsjón og ritstjórn fyr- jtlennar- Fullkomin viðurkenning verandi borgarstjóra, S. Farmer. Segir hetir veriö 1 te latin þeinh blaðið svo frá hátíðarhöldunum í ensku kirkjunum hér 24. f. m.: Heppileg var sú hugkvæmd, sem olli því, að einn dagur á ári hverju skyldi helgaður móðurinni. Stórfengleg musteri og minnis- varða hafa menn reist, til þess að halda við endurminningu stórdáða- manna og kvenna — leiðsögumann- astir viðburðir i þroskasögu jarðar- búa; bækur hafa verið ritaðar til lofs hugprýði og fórnfýsi brautryðj- hennar. Fullkomin verið i té látin þeim, er öll fríðindi hafa íinnið í vorn hlut, nema mæðrum mannkynsins. "Það ljómaði af ásjónu herguðsins Mars á sunnudaginn var. Það var minningarhátíð hinnar hroðalegu iðju hans, er leiðir af sér ó- gegnd og eymd, eyðileggingu og almenna'niður- lægingu. Margar kirkjur hér í bæ héldu ófriðarhátíð. Astæðan var ársafmæli annarar orustunnar við Ypres, og endurminningin um orustuna við Fish Creek. I einni kirkjunni, var blessað yfir gunn- ar- fánana. Piparar gengu í fylkingu niður kirkju- ganginn og léku hergöngulög. Lúðrar voru þeyttir. Ræðurnar voru að mestti leyti upptalning á afreksverkum canadiskra hermanna....... Fjand- mönnunum var lýst sem djöfullegast..... Það væri ómenguð hræsni, að láta svo, sem allt þetta sé ekki ófriðarvegsömun. Það var tilbeiðsla á herguðnum, með beinum staðhæf- ingtim, áhrifamikillí viðhöfn og þeim anda og skilningi, sem alstaðar er smeygt inn..... Enginn má skilja orð vor þannig, að vér á nokkurn hátt teljum óviðeigandi að heiðra minningu þeirra, er féllu í ófriðnum. Lang- mestur hluti þeirra var úr liði óbreyttra verka- manna. Minning þeirra er heilög. Hugprýði þeirra, sjálfsfórn og hollusta, kjarkur þeirra og þolgæði, var meiri en orð fái lýst. Það er full- sannað. En það ber vott um einkennilega andlega fá- tækt, að heiðra hina föllnu, með því að veg- sama ófriðinn. Fylgi minnsta alvara öllum þeim viðurkenningum um hryllingu ófriðarins, sem heyrst hafa á síðari árum, sé nokkur neisti sið- íerðilegs hita, á bak við allar fullyrðingarnar urn þrá eftir alheimsfriði, þá skyldi síðast grip- ið til þess að heiðra hina föllnu með lofsöngv- um um ófriðinn. Það er beint gerræði við þá. Ræðtir og guðsþjónustur slíkar setn þær, er haldn ar voru á sunnudaginn, miða óhjákvæmilega til annars ófriðar. Ef vér höldum alveg í sama horfið, ár eftir ár, höldum samskonar ófriðar- afrnæli, hlustum á sömu hégóma-dýrðarræðurn- ar, látum hrífast á sama veg af hersöngvum, ein kennisbúningum og öllu því öðru af sama tæi,* er óheinlínis hvetur til hernaðar, þá er það að- eins, timaatriði, hvenær annað, enn skelfilegra Ragnarökkur ríður yfir oss....... Það ber enga nauðsyn til þess að halda slik- ar guðsþjónustur. Ekkert verður þeint fært til málsbóta. Það má heiðra hina föllnu á við- eigandi hátt, með lotningu, án herneskjulegra og hégómlegra viðhafnarsýninga. Ef vér trúum því í raun og verti, að strið sé böl, örþrifaráð, sem ekki sé gripið til með fögnuði og fúslyndi, heldur í sekk og ösku, þá látum þann anda ráða við minningarathafnir vorar.” * v * Eitthvað á þessa leið ætti að vera grunntónninn í máli voru, er vér tökum ófriðarbölið til umræðu, á mannfundum, sem í heimahúsum, og ekki síður við smælingjana, en þái, sem betur vita. — Fræðslukerfi skóla og uppeldisstofnana er stórkostlega ábótavant, hér, sem í öðr- um löndum. Og allir foreldrar, allir góðir borgarar, ættu að krefjast þeirrar breyt- ingar á því, meðal annars, ásamt bænd- unum frá Minitonas, að hér eftir verði þeim kynslóðum, er við eiga af oss að taka, veitt fullkomin fræðsla um or- sakir og afleiðingar eins þessa höfuð- lægrefils mannlegrar farsældar: ófriðar- djöfulsins. Frú De Stael spurði Napoleon eitt j sinn: “Hver er mest kona í heinii,” Hann svaraði: “Sú kona, sem alið hefir flest hörn.” Engin kona hefir náð hærra hlut- skifti en að vera móðir, og enginn maður getur kosið heiðursfórn sinni göfugri stað en við fætur móður sinn Gleymum því ekki, nú i át, að minnast svo mæðra vorra, sem skylt er. Vér höfum litlar athugasemd- ir við þessi fáu og fallegu orð að gera, því það breytir ekki innihaldi þeirra né anda, þótt ýmsir vilji skilja svar Napoleons svo, að þar hefði hann hugsað ‘hermenn’ er hann sagði ‘börn’. Víst er það öllum skylt, að auðsýna minningu móður sinn- ar lotningu, af fremsta megni. En ekki eingöngu minningu hennar, heldur fyrst og fremst henni sjálfri, sé þess nokkuc kostur. Það ætti að vera svo sjálf- sagt og eðlilegt hverri mann- eskju, er að jafnaði hugsar um svolítið æðri efni en fferfætl- ingarnir, að eiginlega ætti ekki nauðsyn að bera til þess, að velja sérstaklega til þess einn dag á árinu, eða einn dag af nokkru sérstöku tímablli. Og iátum oss þá játa það hreinskilnislega, að vér höfum yfirleitt nauðalitia trú á öllum þeim aragrúa af “dögum” og jafnvel “vikum”, sem meir og! meir tíðkast sumstaðar nú á í dögum. Og er þó hér ekki lit- ið til þeirra “daga”, sem upp hafa verið fundnir í ábataskyni fyrst og fremst. En vér trúum því öruggt, að það sé viturlegt ráð, að keppa eftir því, að lifa svo hvern dag, sem hann kynni að vera síðastur hérna megin, — auðvitað með upplyftu höfði, án þrælsötta. DODD’S nýrnapillur eru bezta nýrnameðalið. Lækna og gigt, bakverki, hjartabilun, þvag- teppu, og önnur veikindi, sem stafa frá nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills kosta 50c askjan, eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyfsögum, eða frá The Dodds Medicine Co., Ltd. Toronto, Ontario. Mæðradagur. Ræða flutt í Sambandskirkju surrnu- daginn 8. maí 1927. Af séra Ragmri E. Kvaran. Mér var bent á það fyrir fáum dögum, að þessi dagur væri, sam- kvæmt hefð og skilningi Kanada- manna, meira en hver og einn venju- legur sunnudagur. Þeir kalla hann “mæðradaginn”, eins og þér öll kann- ist við. Eg er ekki kunnugri en svo, að eg veit ek'ki með vissu, hvenær samkomulag varð fyrst um það, að minnast mæðranna sérstaklega þenn- an dag. Þó finnst mér líklegt, að eigi sé það eldra en svo, að þessi. venja hafi komist á meðan á ófriðn- j um mikla stóð. Að minnsta kosti hefði ekki verið nema eðlilegt, . að hann hefði þá komið upp, hafi harin ekki verið til áður. Allir víssu hvaða^ sárin voru viðkvæmust á þeim tím- um, þegar verið var að senda æsku- menn þjóðanna út í hörmungar og dauða. Feður sáu á eftir sonum sínum, systur af bræð'rum, unnustur á eftir elskhugum, konur á eftir mönnum — allt var þetta átakanlegra en tárum taki; en þó var það allt saman annars eðlis en sorg móður- innar yfir syni sínum eða sonum. Ef þetta er svo, sem eg hefi hald- ið, að mæðradagurinn væri fram kominn, eða orðinn að fastri hefð, fyrir tilfinningabylgjur þær, sem ó- friðurinn vakti, þá mætti ætla, að hann hjaðnaði líkaniður eða félli úr hefð eftir þvi, sem meira fjaraði út af þeim bylgjum. En mér þykir frekar líklegt að svo verði ekki. Og ástæðan til þess er sú, að vér höfum um langt skeið haft þörf á þessum degi. Vér höfum valið fyrir hann sunnudag, og með því að vissu leyti tengt hann við trúarlegar hugmynd- ir og hugsanir, og þetta hverfur ekki bráðlega, vegna þess að trúarlegar Mæðradagurinn. tilfinningar og hugmyndir okkar hafa Sé það gert, má að skaðlausu 1 rann rettli beðið lengi eftir því, fækka nokkuð “minningardög- sem samsvaraði hugsunum og tilfinn- unum”. Ekkert síður vegna ingum þejm, sem eðlilegt er að mæðra þess, að þeir minna dálítið á deginum fylgi. hið “árlega bað”, er eldri kyn- Mer hefir verið sagt — eg hafði slóðunum hefir stundum verið ekki tekið eftir því sjáifur — að í brugðið um. Sé það ekki í fyrra hafi komið dálítil grein í öðru manninn borið, eða hafi hann íslenzka hlaðinu, í tilefni af þess- ekki getað tamið sig til þess, um svokallaða mæðradegi. Höfund- að auðsýna daglega lotningu ur> sem var trúuð kona, var óánægð því, er honum helzt ber, með'1 hæsta máta. Henni fannst að með hugsunum sínum og framferði; J Þessu væri verið að stofna til nýrrar sé honum það svo lauslega inn- tegundar af hjáguðadýrkuii. Þarna væri teki að gjalda mæðrunum það rætt, að hann þurfi að safna allt árið í það, með þeim árangri að vera Jón samur eftir sem áður, þá er slíkur skriftadags- þvottur næsta einskis vlrði í vorum augum. Sá maður, er sem guðs væri — það væri verið að taka þær að vissu lej*i í guðatölu, og það þoldi ekki hennar vandláta, trúaða sál. 1 þeirri von að það verði ekki mis- vanrækir móður sína og minn- j skiliö, þá verð eg að halda því fram, á tggund af hjáguðadýrkun, .ef endilega á að kalla hana því nafni. Það er engin minnkunn, þótt við það sé Einn af vinum blaðsins í Vestur-Can-j ingu hennar hvern annan dag í|aS oss vanhagi verulega um þessa ada, sendi því grein þá, er hér fer á eftir, ■ árinu, bætir ekki fyrir það í þýðingu, og mæltist til þess að blaðið . einum degi, með blómsveig, flytti lesendum sínum hana. Er hún rit- \ kaffibolla, eða sunnudagsgrímu stjórnargrein úr blaðinu “The Grafton á sig setta fyrir svipstundina. j kannast, að eins og guð upphaflega News andTimes”, en ritstjóri þess er Mr. j Hann bætir ekki fyrir það með. skapaði manninn í sinni mynd, eins Eggert Erlendsson, fyrv. ritstjóri “Edin-! 52 daga viðmóti á ári, þeirrar | hefir maðurinn ávalt verið að leitast burg Tribune. En svo er greinin þýdd: i tegundar. ’ Hann er nákvætti-1 V1® a® si<aPa sér mynd af guði í j lega jafnmikils virði og hræsn-1 sinni rnynd. Guð er það í tilver- MOÐIR. i arinn, er hvern virkan dag brýt- j unni> seni er æöst og innst. Vér Innihald margra bóka í nafninu. Skáld ogj ur guðs Og manna lög, og ætl- j þekkjum énn ek'kert æðra en mann, spekingar hafa gert það ódauðlegt i bundnu og ; ajr sér syndakvittun með því|SV0 aiiar hugmýndir, sem vér ger- óbundnu máli, en viö nafnið eitt örvast hjart- j að ganga í kirkju tvo eða fjóra u moss um guð, hljóta að litast af slátturinn, endurminningar vakna, innsýn í hið ^ klukkutíma á hverjum sunnu- hugmyndinni uni manninn. Þetta er liðna, þar sem hin blíða, elskandi, staðfasta og degi. j ehki nema algerlega sjálfsagt, og er fórnfúsa leik. móðir leikur þátt sinn í hinum mikla j ekkert til þess að skammast sín fyr- ir. Og þess vegna er trúarbragða-

x

Heimskringla

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.