Heimskringla - 17.08.1927, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
IIEIMSKRINGLA
WINNIPEG 17. ÁGÚST 1927.
Heilsuhælið.
Ramgert það rís móti sólu,
gegn rökkri, vonleysi og kulda,
virki hins veikburða manns,
vörn hans í sárustu neyð.
Hér er allt hreint, og svo bjart,
sem himinsins tindrandi stjörnur
sjái yfir svalgeðja mar:
sviðið er rafljósum prýtt.
Vatnið er dregið í dróma.
Dansfimar öldur ei lengur
sprikia við stormbarða strönd,
við stjarnanna síkvika blik.
Hin visnuðu tré eru vonir,
sem vöknuðu, lifðu og dóu.
Hvað er þeim hvíslandi blær,
hljómar hins nýfædda dags?
Hvað er þeim himinsins skraut,
heimkynni æskunnar tíða?
Líkt væri sjónlausum sól,
söngurinn heyrnvana þér!
Ströndin er þögul og þreyr,
sem þunglund sig grúfi að barmi
freðinna vona; því vor
virðist nú stirðnað og kalt.
Hver dagur er frostrós á fönn
föinaðra sumarlífsvona.
Nóttin er hvískur í húm:
helfarar grátekkaiag.
Þrátt fyrir viðjar, vetur,
vonleysi, ógnir og kulda
lifir þó barnslundin bljúg;
brosir og grætur í senn.
Hve vonglöð, barnsleg og blíð:
brosið og tárið hið sama
og blóma, sem vaggaði vor
í vonanna helgasta reit!
Og húsblóm að hálfu í mold,
híma, vaka og bíða
þögul við gluggann og gá
hvort grundin sé vöknuð á ný.
Tíminn ei er eða var.
Öldurnar síkviku rísa
á vatnanna víðheima geim,
með vonir og lifandi þrá.
Þær mynnast, haldast í hendur,
í hafróti lífsins þær stríða,
en slitna og slokkna á ný, '
sem strá fyrir vetri og hel.
Og öldur þær eru ei meir:
í andvaraleysi þær hjaðna
sem lognmjöll, er hverfur í hver,
hvikar, hjaðnar og deyr.
Og vonirnar, vinanna orð,
og vordraumar æskumanns sálar,
dvína sem dögg fyrir sól,
dropi í úthafsins stærð.
En enn er þó ylur og vor
í augunum djúpu og kviku,
tendrað við kyngi og kraft
hins komandi eilífa dags.
Enn er þó hjálpandi hönd,
huggun og lækning að finna
við arinn hins árvakra manns;
andvarans heilindi sögð.
Hefir ei vaknað til verks
á vonleysis bláþoku heiðum,
starfandi stórhuga sál,
stjórnhyggni atorkumanns?
Mun hún ei vaka á verði
vitsmuna þroskans og sigra,
sem stjórnari í stórsjó, er ver
strandi hið aflvana fley?
Enn er þá útsýn fögur
orka og víðsýni að starfi,
vefja sín viðkvæmu ljóð
í vordagsins raddmjúka lag.
Því vekur, vermir og nærir
á vetrarins helkalda degi,
sem lævirkjans lokkandi rödd,
lífsþrá hinn vonsvifta mann.
S. E. Björnsson.
1 Islendinga á söguöldinni er svo al—
kunn af sögunum, aö henni þarf lítt
aö lýsa. Þaö fyrsta, sem menn
gerðu, er menn komu til útlanda, var
aö reyna aö koma sér í mjúkinn hjá
konungunum og fá hjá þeim hirö-
vist og metorö. Og einniitt af þessu
hrósa þeir sér mest, þegar heim er
komiö, eins og söguritararnir síöar
meir. Og allajafna, er Noregskon—
við hanny og Þóroddi þótti sómi aÖ
tengdunum' viö konungsfrændann, er
líka aö öðru leyti var mikill niann-
kostamaður og ríkur héraðshöfðingi.
Það var því allt annað en veiga-
lítill frænda afli og mágalið, sent þeir
Gissur og Hjalti höföu viö að styöj_
ast á kristnitökuþinginu, þar sem all-
ir voldugustu höföingjar í Arnesþingi
voru á þeirra bandi, einmitt því hér-
ungar gera orðsending til íslenzkra i aðinu, sem næst var þingstaðnum,
höföingja um eitt eða annaö, þá J svo að þeir áttu hægara meö aö fjöl-
þjóta þeir upp til handa og fóta að menna þangað en nokkrir aðrir. Og
gera þeirra vilja, svo aö nærri stapp- þegar þar við bættist eins mikill höfð
ar, að stunduni sé um hrein land- i ingi og Síðu-Hallur með austansveit
ar, að stundum se um hrein land—! sina og sifjalið, ásamt nokkrum
Þorgeir
Ljósvetningagoði
Þar stóð hann Þorgeir á þingi,
er við trúnni var tekið af lýði.
Það hefir jafnan staðið mikill ljómi
um nafn Þorgeirs Ljósvetningagoða
og honurn mörg lofsorð sungin fyrir
framgöngu hans á Alþingi árið 1000,
er hann leiddi kristnina i lög á Is-
landi. En þess ber vel að gæta, að
öll frásögnin um þá atburði er skrif-
uð af kristnum mönnum, sem þótti
vænt um og hrósuðu happi yfir því,
hvernig hann tók í málið. Er vís-
ast, að nokkuð hefði kveðið við ann—
an tón, hefðu það verið hciPngjarn-
ir, Asatrúarmenn, sem skýrt hefðu
frá málalokum, og lofstýr Þorgeirs
orðið nokkru minni í þeirra munni.
Því þeir munu að vonurn þózt hafa
um sárt að binda, er æðsti fulltrúi
þeirra og goðavaldsins heiðna brást
þeim svo hrapallega, sem raun varð á
á. Þeir mundu að öllum líkindum
hafa haldið þvi fram, að hann hafi
svikið þá í tryggðum og svívirðilega
brugðist sinni helgustu embœ'ttis-
skyldu: að -vernda trú forfeðranna,
hina löghelguðu trú þjóítaeldisins.
Því sínum augum lítur hver á silfr-
ið og ekki er nema hálfsögð sagan,
þegar einn segir frá. En þegar rit—
öld hófst á Islandi, höfðu allir heið-
ingjar langa hríð legið undir grænnt
torfu, svo engin raust frá þeim gat
komist að í fornritum vorum. Þar
voru klerkar og kennimenn einir um
hituna. Og þeir skrifuðu auðvitað
frá sínu sjónarmiði, — A ekki þess_
ara óguðlegu heiðingja, sem blind—
aðir voru af trú sinni á heiðin goð,
serrí nú voru skoðuð seni illir andar
eða djöflar.
Það hefir löngttm verið flesturri
mikil gáta, hvernig á því gæti stað-
ið, að svo létt og friðsamlega tókst
að fá kristnina lögtekna á Islandi,
gagnstætt þvi, sem raun gaf vitni a!_
staðar annarstaðar, ekki sizt í frænd
landinu Noregi, þar sem ryðja varð
henni braut með báli og brandi, og
blóðið flaut í stríðum straumum mn4
an sverðseggjum trúboðanna —
kristniboðskonunganna. Hér hlutu
því alveg sérstakar ástæður að ven
fyrir hendi. Því ekki voru Islend—
ingar á þeirri öld þeim mun friðsam-
ari en aðrir menn, að þe,r létu mönn
um að ósekju haldast uppi að særa
valdi víðförla, Stefni Þorgilssyni og kristnitökunni, mikið lof hjá þeim
Þangbrandi, sem allir voru dæmdir fyrir viturleik sinn og aðra mann-
sekir, fjörbaugsmenn eða skóggangs- kosti, enda áttu það og að mörgu
menn; en það var dauðahegnin þeirr t leyti skilið.
ar aldar. Urðu þeir því allir að! Því ber og sizt að neita, að áhrií
flýja úr landi og sluppu með naum- kristniboðanna í lok tíundu aldarinnar
indum lifandi úr greipum heiðingj—! kafi talsverð orðið, einkum Þang—
anna. Og þegar þeir Þorvaldur og brands, og að ýmsir vitrir menn og
Friðrekur biskup komu til Hegranes-! meiriháttar hafi þá af sjálfvilja og
þings, “þá hljóp upp allur múgur \ sannfæringu tekið kristni. Má þar
heiðinna manna og runnu á móti þeim lil nefna Þorvald Spakböðvarsson,
með miklu ópi; sumir börðu grjóti, Gest spaka Oddleifsson og
sumir skóku að þeim vopn og skjöldu Siðu-Hall; þó orðsending Olafs kon-
með harki og háreysti, 'báðu guðina' unSs Tryggvasonar hafi sjálfsagt
að steyp>a síntim óvinum, og var engi Þar um nokkru ráðið í fyrstu, að
von að þeir mættu koma á þingið” Hal,ur ‘ók Þangbrand að sér, þegar
Gagnvart Stefni gengu menn svo a,,ir aSrir héraðsmenn voru honuni
geyst, að menn brutu hin fornhelgu móthverfir og vildu honum enga
ættarbönd og samþykktu ný lög, er 'björg veita. En allir þessir menn
skylduðu heiðna frændur kristinna voru að Iundarfari svo gæfir og spak
manna að sækja þá til sektar, af því 'r> a* næsta eðlilegt var að kenning
helgustu tilfinningar sínar, án þess Hinir kristnu sagnaritarar vilja
að rísa andvígir á móti og bera hönd auðvitað láta það heita svo, að það
fyrir höfuð sér.
Þetta kom líka ótvírætt í ljós gagn
vart kristniboðum þeim, sem á tveim-
ur síðustu áratugum tíundu aldar-
innar heimsóttu Island, þeim Þor-
hafi aðallega verið kraftur kristin-
dómsins og vizka hinna ráðandi
manna þjóðfélagsins, sem beygðu sig
fyrir þeim krafti. Og því fá allir
þeir menn, sem bezt unnu að
ráð að tefla (sbr. Guðmund ríka.)
Nú var það alkunnugt á Islandi
hvílikt heljarkapp ölafur konungur
dreifingi annarstaðar af landinu, þá
var flokkurinn orðinn býsna öflugur
Enda sýndu úrslitin að hann mátti
Tryggvason lagði á að kristna Is—' sin mikils.
land. Það var þvi ekki mikillar vin ! Og þó mundi liðsafli forkólf.i
áttu að vænta úr þeirri átt fyrir þá, , kristnitökunnar líklega hafa hrokkið
sem á móti lögðust. En hias vegar skamt og úrslitin orðið önnur, ef ekki
gátu þeir átt von á mjklum ffania I hefði fleira orðið þeim til liðsauka.
að kristnin væri frændskömm, óþol-
andi blettur á ættinni. Þá var og
Hjalti Skeggjason dæmdur sekur um
goðgá (guðlöstun) fyrir kviðling
sinn um goðin á Alþingi árið fyrir
kristnitökuna (999), og gekk 'Runólf-
ur goði i Dal þá svo hart að, að hann
lét þrivegis setja dóminn, og tókst
fyrst að fá dómsúrslit, er hann lét
s^tja dóminn á brúnni yfir öxará,
og verja báða brúarsporðana með
vopnuðu liði.
Og á sjálfu kristnitökuþinginu, ár-
ið 1000 stóð meginþorri hinna heiðnu
manna svo fast fyrir, að þeir ætluðu
að verja kristna flokkinum vígi þing
völlinn. Og er það ekki tókst, af
því hinir urðu fljótari til en búist var
við, lá við sjálft, að í bardaga slægi
á helguðu þingi. Þá efldu menn og
til mannblóta til að verjast hinum
nýja sið, og heiðingjar og kristnir
menn sögðu sig úr lögum hvorir við
aðra, svo að að því var komið, að
þjóðveldið klofnaði i tvö sjálfstæð
ríki, hvort öðru óháð og hvort með
sínum sörstöku lögum.
Sýnir þetta allt að hinum heiðnú
mönnum var næsta ant um trú sina og
höfðu fullan hug á að verjast hinum
nýja sið til þrautar.
En hvað var það þá, sem reið
bággamúninn og veitti kristninni sig-
uú?
kristindómsins félli þeim vel í geð,
og betur en kjarni Asatrúarinnar
með allri sinni harðneskju, blótt5m
og ribbaldaskap. En slíkir geðspeki-
menn og vitringar sem þessir menn,
eru jafnan fáir i hverju þjóðfélagi,
svo að sigur kristninnar mundi hafa
átt langt í land, ef þess hefði átt að
bíða, að allur þorri manna færi að
dæmum þeirra.
Það voru
lundarfari Islendinga, sem meira réðtt
um sigur kristninnar, en geðspeki
og vizka nokkurra meiriháttar manna
Það var miklu fremur valdafíkn,
metorðagirnd og höfðingjahollusta
forsprakkanna, fégirni þeirra og
frændafylgi, sem baggamuninn reið,
þó ekki væri þetta allt sameinað hjá
þeim yfirleitt, heldur sitt á hverj—
um.
Hvern þátt iHildajikn hinna nýju
uppvaxandi höfðingja, sem hnekkja
vildu hinu "forna goðavaldi, hafi átt
í sigri kristninnar, hefir prófessor
Björn M. Olsen rakið nægilega í riti
sínu “Um kristnitökuna árið 1000”,
og konungshylli, sem beittust fyrir
að konia kristninni á. Þetta hefir
sjálfsagt orðið þungt á metunum hjá
mörgum, og þar á meðal hjá Gissuri
hvíta og Hjalta Skeggjasyni, sem
urðu helztu forsprakkarnir fyrir
kristnitökunni. En við það bættist
og annað, sem ekki ntun hafa ráðið
minna, og það var, að þeir voru í
frændscmi við konunginn, Gissur og
Ölafur Tryggvason þremenningar í
móðurætt og Hjalti tengdasonur
Gissurar, svo að kona hans og kon-
ungurinn voru að þriðja og.fjórða.
Það má nærri geta hvern þátt þessi
frændsemi hefir átt í afstöðu þeirra
til kristniboðsins, sem þeir vissu að
konunginum var svo mikið áhugamál.
þeir sáu sér leik á borði, ef þeir yrðu
fylgjandi kristninni, að koniast til
meiri metorða en nokkrir aðrir Is—
lendingar. Og þetta brást heldur
ekki, er þeir komu til Noregs. Því
bæði gekkst konungur við frænd—
seminni og 'haíði svo mikið við
Gissur,- að hann lét hann “sitja fyrir
ádrykkju sinni, innar en lenda menn”,
sem þó annars höfðu mest metorð
allra við hirðina.
I>að er annars alleinkennilegt. að
taka eftir þvi^hve mikil áhrif þessi
frændsemi Islendinga við Noregs—
konunga tvivegis hafa á örlög Islands
og sögu. Fyrst frændsemi Ölafs
Tryggvasonar og Gissurar hvita, sem
kristnitökunni fékk á komið á Is-
landi; og þar næst frændsemi Giss-
urar jarls og Hákonar konungs
gamla. Þvi Gissur jarl var í beinan
karllegg kominn af Gissuri hvíta og
var auk þess í móðurætt skyldur kon
unginum, þar sem móðir hans var
dótturdóttii* Jóns Loftssonar, en móð
ir Jóns var Þóra, dóttir Magnúsar
konungs berfætts. Hafði Hákon
konungur Gissur þvi í mikluni háveg-
um sem frænda sinn og hóf hann til
meiri metorða en dæmi eru til um
nokkurn Islending, enda launaði og
Gissur með þvi að korna landinu und
ir konung.
Nokkur líkindi eru og til, að sama
leikinn hafi og átt að leika um sjálf-
stæði Islands árið 1000, og að" þess
sé rétt til getig hjá prófessor Birni
Olsen i riti hans um kristnitökuna
(bls. 82), að launráð í þá átt hafi
verið milli Olafs konungs og
Gissurar hvita, en ekkert úr orðið,
af því konungurinn féll sama árið
við Svoldur.
En frændafylgið og mægða gerði
víðar vart við sig gagnvart kristni-
tökunni. Það kom líka fram inn á
við; því Gissur hvíti átti lika frænd-
ika aðrir eiginleikar i ur Qg mága , lslandij sem um mun.
aði. Þannig var Asgrímur Eliða—
grimsson systursonur hans.. Og það
var einmitt hann, einn af mestu hér-
aðshöfðingjum syðra, sem tók þá Giss
ur og Hjalta og alla hina kristnu
sveit þeirra i búð sína, er þeir komu
á Þingvöll. Annar héraðshöfðingi,
sem enginn smáræðis slægur var í,
var Þóroddur goði á Hjalla (faðir
Skapta lögsögumanns), sém Njála
segir, að hafi “veitt Gissuri að hverj.i
máli”. En hann var tengdafaðir
Gissurar hvita, því þriðja kona Giss-
urar var Þórdís dóttir Þórodds goða
(móðir Isleifs biskups), og hefir próf.
Björn Olsen sýnt líkur til, að þær
mægðir hafi einmitt tekist uin þetta
og skal því ekki hér frekar út í það
farið, heldur aðeins vísa til þess, sem , leyti og hjúskapur þeirra líklega
þar segir. Þó skal því við bætt, að byrjað sjálft kristnitökuárið, árið
í því riti er of mikil áherzla lögð á J 1000. Hefir það þá verið eitt af
þetta atriði. Það átti sinn þátt í ^ þeim mörgu pólitisku hjónahöndum,
úrslitunum, en önnur atriði réðu þó sem svo víða er getið um i sögun
enn meira.
|um; Gissur vildi tryggja sér lið-
MetortSagknd og höfðingjahollusta veizlu Þórodds, með þvi að mægjast ingnum, þegar litið er til annara
En fyrir því höfðu þeir Gissur og
Hjalti séð i samráði við Olaf
Tryggvason. Ölafur konungur hafði
sem sé haldið eftir í gislingu fjór-
um ungum Islendingum, unz útséð
yrði um erindislok þeírra Gissurar.
Og það voru engin smámenni, heldur
synir helztu höfðingja landsins. Og
þeir voru þannig valdir, að einn var
úr hverjum landsfjórðimgi: Ur
Austfirðingafjórðungi Kolbeinn Þórð
arson Freysgoða (og bróðir Brennu-
Flosa); úr Norðlendingafjórðungi
Halldór, sonur Guðmundar rika á
Möðruvöllum; úr Vestfirðingafjórð-
ungi Kjartan, sohur Olafs pá í Hjarð Ir
arholti, og úr Sunnlendingafjórðungi
Svertingur, sonur Runólfs goða í Dal.
Er auðsætt, að þeir Gissur og Hjalti
hafa verið í ráðum með konungi um
valið, því hann gat tæpast af eigin
dáðum haft svo mikinn kunnugleik,
að hann gæti valið gislana svo hag—
anlega, þar sem úr jafnmörgum var
að velja, sem þá voru staddir í Nið-
arósi. Má og vera, að þeir hafi
einnig átt upptökin að því, að nokkr-
um gislum var eftir haldið, því þeir
vissu manna bezt, hve margfalt linari
mótstaða þessara heiðnu ,goða og
fylgiliðs þeirra mundi verða, er syn-
ir þeirra sætu i lífshættu i Noregi
hjá Olafi konungi, sem alkunnur var
f>’rir grimmd sina og pyntingar gegn
þeim, sem ekki vildu trúna taka, eða
lögðust á móti kristninni. Þess finnst
heldur ekki getið í frásögninni af
kristntökuþinginu, að nokkur þess-
ara goða hafi haft sig í frammi og
andmælt kristninni. Jafnvel sjálfur
Runólfur goði í Dal, sem árinu áður
hafði verið svo æstur og sýnt svo
mikla rögg af sér, til að fá Hjalta
Skeggjason dærndan sekan um goðgá,
þegir nú eins og steinn og virðist
ekki einu sinni hafa maldað í móinn,
þegar Hjalti við skírn Runólfs stork-
aði honum með orðunúm: “gönúum
kennum vér nú goðanum að geifla
á saltinu”. Má þó nærri geta, að
honum hefir ekki verið allskostar rótt
innan brjósts. En hann hugsaði til
Svertings sonar sins hjá Ölafi kon-
ungi og vissi, hvað við lá, ef hann
sýndi sig 5 núklum mótþróa. Varð
hér því enn, sem á öðrum sviðum,
frændræknin eða ættarbandið kristni-
tökunni að miklu liði.
En þar var eitt enn, sem — og
máske ekki hvað minnst — studdi
kristnitökuna. Og það voru pening-
arnir. Það hefir tíðum verið sagt
um Ameríku nú á dögum, að þar sé
dollarinn almáttugur. En ekki átti
það síður við um Island á dögum
þjóðveldisins. Þvi . sögurnar okkar
sýna bezt, að þar mátti flest fá fyrir
fé. Fégirnd höfðingjanna var svo
afskapleg, að fá mátti fylgi þeirra t
svo að kalla hverju máli með mútum
°g' fégjöfum.. Er þessu átakanlegast
lýst í Bandamanna 'sögu, enda hún
og rituð til að sýna það. En sania
má og sjá i hér um bil hverri sögu,
að allur réttur varð að lúta í lægra
haldi, ef nægilegt fé var í boði. Lög-
in voru i sjálfu sér ágæt. En þau
voru fyrir almúgann, en ekki fyrir
höfðingjana. Því þau vorti fótum
troðin, þegar peningarnir voru öðru
niegin. Sama lýsir sér og í vigs—
bótunum. Þvi þó til væru þeir menn,
sem ekki vildu bera syni sina eða feð
ur í sjóði, þá voru þeir hrein und-
antekning. Og þessi fégræðgi manna
var svo almenn, að hún kemtir al-
staðar fram. Allir kannast við hina
óhemju fégræðgi Egils SkallagrímS'
sonar. Og svipað verður uppi á ten-
skálda. Því hvað er það, sem skáldin
hrósa konungunum mest fyrir í lof—
kvæðum sínum ? Það er örlæti þeirra
og gullgjafir. Auðvitað í þeim til—
gangi, að konungarnir létu þetta á—
sannast á sjálfum þeim, skáldunum;
enda fengu þau og tíðu»i driúgan
skilding i vasann með þessu móti.
Þetta hefir Ólafi konungi verið
vel kunnugt, og þá ekki síður þeim
Gissuri og Hjalta. Þeim hefir þvi
þótt vissara að hafa góð skildingaráð,
er þeir kæmu til Islands, ef þeir ættu
að geta unnið kristninnf sigur. Og
fyrir því sá Olafur konungur. Þvi
i hinni el^tu :sögu Olafs konungs
Tryggvasonar (eftir Odd munk) seg-
ir, að hann hafi fengið þeim Giss—
uri og Hjalta í hendur “mikiS fé”.
Og til hvers áttu þeir að brúka þetta
fé? Til þess að “vingast við höfð-
ingja”, segir söguritarinn. En það
er í munni munksins kristna aðeins
vægara orðalag i staðinn fyrir: að
múta höfðingjum.
Hve mörgum höfðingjum kann að
hafa verið mútað með þessu fé, fá-
um við ekkert um að vita. Því hin—
ir kristnu sagnaritarar revna að
draga fjööur yfir þetta og sleppa
flestir að geta um mútuféð. En um
einn höfðingjann vitum við þó með
vissu, sem mest reið á að fá á sitt
band, sjálfur lögsögumaðurinn Þor-
gcir Ljósvetningagoði.
A því, að Þorgeir hafi mútur þeg-
ið fyrir aðstoð sína við kristnitök-
una, getur enginn vafi leikið, þvf
fyrir því eru alveg órækar heimild—
og lær öllutn saman, nema uirt
sjálfa upphæðina. Um hana hefir
dálítill ruglingur orðið hjá sumum í
frásögninni. En sá ruglingur skift—
ir engu.
Elzta heinúldin fyrir þessu er
sjálíur Ari fróði, áreiðanlegasta
heimildin, sem til er í fornritum
vorum. Hann segir að Síðu-Hallur
hafi “kcypt” af Þorgeiri lögsögu—
manni að segja upp kristindómslög—
in, þó hann væri enn heiðinn. Og
eins og vant er, skýrir Ari frá heim—
ildarmanni sinum að þessu. En það
var Teitur Isleifsson í Haukadal, sá
maðurihn, sem bezt mátti um betta
vita, þar sem hann var sonarsonur
Gissurar hvíta, þess manns, er féð
hafði meðferðis frá Ölafi konungi,
og mest barðist fyrir kristnitök-
unni. i
En hvernig á að skilja orðið
"keypti” hjá Ara, skýrir Kristnisaga
(k. 11), því þar stendur: “Hallur
keypti hálfu hundraði silfurs að
Þorgeiri goða, er þá hafði lögsögu”
o. s. frv. Hér fær maður þá að vita
hve há upphæðin var, sem honum
var borguð, og kemur því næst til at—
hugunar, hvort þetta eiginlega voru
mútur, þó orðið “keypti” bendi ó—
neitanlega til að svo hafi verið. En
til þess hafa menn ekki viljað trúa
Þeirgeiri, og hafa því yngri sagna—
ritarar viljað skýra þetta svo, að
upphæðin, sem Þorgeir fékk, hafi að—
eins verið ný lögsögumannslaun, við-
bót við laun hans sem lögsögumanns
heiðingjanna, af því lögin, sem hann
segði upp, hefði átt að gilda jafnt
fyrir báða parta, kristna menn og
heiðna. Hafa menn viljað styðja
þetta með því, að þessi viðbót haff
einmitt verið jöfn hinum almennu,
lögákveðnu lögsögumannslaunum. En
þetta er allt fullkominn misskiln—
ingur.
Hin lögákveðnu lögsögumanns—
laun voru samkvæmt Grágás (Kbgk.
I, 209 ) 2 hundruð álna vaðmála af
lögréttufé. En það samsvarar hér
um bil 200 kr. í nútíðarpeningum,
miðað við per.ingaverð fyrir 1914
(sbr. “Island i Fristatstiden”, 92—
93). En auk þess hafði lögsögumað-
úrinn ýmsar aukatekjur af saikafé
þvi, sem dæmt var á Alþingi, og af
leyfisgjöldum (fyrir undanþágur frá
lögum). En til þessara aulcatekna
hafa menn ekkert tillit tekið í reikn-
ingum sinum, heldur miðað eingöngu
við hin föstu laun, sem og líka rétt
var.
En það, sem mestum skakkanum
veldur, er það, að menn hafa ekki
vitað, hve mikið “hundrað silfurs”
var. En það var sama og 120 aur-
ar silfurs og jafngildi því í nútíð-
arpeningum hér um bil 4800 krón-r
um (sbr. Isl. i Fristatst. 91—93).
Hálft hundrað silfurs samsvarar í
nútiðarpeningum 2400 kr., og er það
tólffalt meira en lögsögumannslaun-
in, sem voru einar 200 kr. Þar við
bætist og, að engin ástæða gat verið