Heimskringla - 24.08.1927, Blaðsíða 1

2CLI. ÁRGANG-UR.
NÚMER 47
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN. 24. ÁGÚST 1927.
Jarðarför
Stephans G. Stephanssonar
Sem getið var um hér í blað-
inu 10. þessa mánaðar, andað-
ist skáldið Stephan G. Stephans
son að heimili sinu við Marker-
ville í Alberta nóttina milli þess
9. og 10. þ. m., klukkan 10 mín-
útur eftir tólf, um miðnætur-
skeið. Veikur var hann búinn að
vera frá því 14. desember í vet-
ur sem leið, að hann fékk að-
kenning af slagi. Lá hann þá
rúmfastur um allangan tíma,
Hafði þó mál og rænu, svo að
sjaldan virtist hugur hans vera
Letur vakandi en þá. Á fætur
komst hann er fram á leið, svo
liann gat hreyft sig um húsið og
gengiö um úti, eftir að voraði,
en kraftana fékk hann ekki aft
ur, er hann hafði mist við sjúk-
dómsáfallið. Varð hann því að
ganga við staf og mátti sem
minnst á sig reyna. Handstyrk
fékk hann heldur ekki nægan
né heilsan svo mikla að þol
kefði hann til þess að sitja við
skriftir, sem þó venja hans var
til, er hann gat inni verið, en
vesöld eða veður bönnuðu hon-
um útivist. Saknaði hann
þess mest, því margt var enn ó-
gert af því sem hann hafði hugs
að sér að ljúka við, hálfkveðin
kvæði, hendingar og brot, er
þess tíma biðu að hann gæti frá
$eim gengið.
Vikuna fyrir andlátið var hann
venju fremur hress, eftir því
sem kona hans skýrði oss frá.
Sunnudaginn 7. ágúst voru
nokkrir fornkunningjar staddir
heima hjá honum og ræddu vj,ð
hann að vanda. Gerði hann þá
lítið úr vesöld sinni, sem hann
og alltaf gerði í bréfum til
kunningja sinna, þótt Ijóst væri
honu,m hvers eðlis hún var, og
hve skamt myndi þess að bíða
að hún legði hann í gröfina. Er
þeir kvöddu hann, óskaði hann
að þeir kæmu til sín hið bráð-
asta aftur.
Þriðjudaginn 9. þ. m. heim-
sótti vinur hans hann frá Wyn-
yard, Sask., herra Jakob Nor-
man, er lengi hafði ætlað sér að
fara vestur til hans og finna
hann en það dregist til þessa.
Náði hann heim til hans seint
um daginn. Töluðu þeir saman
og voru á gangi úti fram undir
kvöldið, að þeir gengu inn. En
-eigi leið nema á lítilli stundu
eftir að inn var sezt, að hann
kenndi óþæginda svo mikilla og
magnleysis, að honum fannst
hann eigi geta setið og sagðist
vilja ganga út. Komst hann að
eins lítinn spöl út fyrir dyrnar,
en sneri þá við aftur og hneig
niður í sama stólinn, er hann
hafð staðið upp af. Voru þá
kona hans og yngsti sonur og
dóttir, er heima eru, farin út
til kvöldverka. Gerði þá Jakob
Normann, er inni var hjá hon-
um, þeim strax aðvart og komu
þau þegar heim. Var þá svo
af honum dregið að hann mátti
naumast mæla. Tók sonur hans
hann þá upp úr stólnum og bar
hann inn í svefnherbergi hans
---------x---------
og lagði hann upp á rúm. Hag-
ræddu þær mæðgur honum þar
eftir því sem þær gátu og var
hann þá orðinn meðvitundar-
laus. Ekkert orð mælti hann
eftir það að hann var borinn
inn. En hægri hendina hreyfði
hann aðeins nokkrum sinnum,
fyrst eftir að hann var lagður
upp í rúmið, en hrærði sig svo
ekki upp frá því. Voru þá gerð
orð börnum hans er farin eru
að heirnan, en búa þar í grend-
inni, að koma, og lækninum í
Innisfail, er stundað hafði hann
undanfarið, Dr. Wagner, því ó-
víst þótti hversu ljúka myndi
með magnleysi þetta. Kom
læknirinn skjótlega. Lét hann
uppi það álit sitt að eigi myndi
bata að vænta. Áleit hann að
brostið hefði æð hægra megin
í höfðinu svo að blæddi til heil-
ans; væri lengst að ætla að
hartn lifði einn eða tvo sólar-
hringa. Tafði hann nokkra
stund en fór svo. En þess var
skemmra að bíða en sólarhrings
— því að stundarfjórðungi liðn-
um eftir að læknirinn fór, var
hann látinn.
Útförin fór fram heima sunnu
daginn 14. ágúst, og hófst lausu
upp úr hádegi. Var þar fjöl-
menni mikið saman komið; allt
byggðarfólkið íslenzka og auk
þess fjöldi innlendra manna og
kvenna úr smábæjunum þar í
grendinni. Lengra að voru
nokkrir íslendingar komnir; frá
Red Deer, Calgary, Wynyard,
Elfros og Winnipeg.
Eftir ósk hans og ættlngj-
anna var fylgt greftrunarsið
hinnar Únítarísku kirkju. Ræð-
ur fluttu séra Rögnv. Péturs-
son frá Winnipeg, séra Friðrik
A. Priðriksson frá Wynyárd og
séra Pétur Hjálmsson frá Mar-
kerville. Auk þess flutti ensk-
ur Presbyteraprestur, er þar
var staddur, Rev. Mr. Gray frá
Markerville, nokkur orð fyrir
hönd hinna ensku sveitunga. —
Líkið var jarðsett í ættargraf-
reit fjölskyldunnar, á norður-
bakka Medicineárinnar í tæpr-
ar mílu fjarlægð frá heimilinu.
Liggur reiturinn inn í fögru
skógarrjóðri nær miðbikl byggð
arinnar. Skeyti þau er hér fara
á eftir, bárust fjölskyldunni
jarðarfarardaginn, og voru lésin
við útförina:
Winnipeg, Man.
Aug. 12—27.
Mrs. Stephan Stephansson,
Markerville,
Via Innisfail, Alta.
Accept this government’s
deepest sympathy in your sor-
row. Your loss is great, and
great it is also to the Icelandic
nation.
Beg to present these flowers,
bound together with the na-
tion’s colors.
Royal Icelandic. Government
per Danish Consul.
Reykjavík.
11. ágúst 1927.
Mrs. Stephan G. Stephansson,
Innisfail, Alta.
Háskóli Islands sendir sam-
hryggðarkveðju af láti manns
yðar.
Rector Háskólans.
Reykjavík,
12. ágúst 1927.
Mrs. Stephan G. Stephansson,
Markerville, Innisfail, Alta.
Our heartiest sympathies.
Ágúst Bjarnason,
Árni Pálsson,
Baldur Sveinsson.
Guðmundur Finnbogason
Sigurður Nordal.
Theodora Thoroddsen.
Union, N. D.,
Aug. lOth, 1927.
G. S. Stephansson
Innisfail, Alta.
Can not come. Our sym-
pathy to the family.
John Johnson.
Elfros, Sask.,
10. ágúst 1927.
Mrs. Helga Stephansson,
Markerville, Alta.
Kæra vinkona!
Konan mín og eg tökum af
öllu hjarta þátt í hinum mikla
harmi, sem þú og fólk þitt allt
hefir orðið fyrir. — Guð blessi
ykkur öll.
Þinn einlægur,
J. Magnús Bjarnason.
Winnipeg, Man.
Aug. 12, 1927.
Mrs. St. G. Stephansson,
Care of G. Stephansson,
Innisfail, Alta.
We extend to you our deepest
sympathy in your bereavement.
We all deeply mourn in the loss
of our dear friend and beloved
poet.
Hannes Pétursson
and Family.
Winnipeg, Man.
Aug. 12—13—27.
Mrs. Stephan G. Stephansson,
Innisfail,x Alta.
Allow me to express my deep-
est sympathy.
Sigfús frá Höfnum.
Vancouver B. C.
Aug. 11—12—27
Mrs. Stephan G. Stephansson,
Markerville, Alta.
Mail via Innisfail, Alta.
Permit me to tender to you
and your family our heartfelt
sympathy in this your hour of
darkness and bereavement. —
Your loss is great beyond mea-
sure but so also is the loss sus
tained by all our kindred and
whose hearts I am sure go out
to you to-day.
Eggert Jóhannsson
and Family.
Winnipeg, Man.
Aug. 12—13—27.
Mrs. Stephan G. Stephansson,
Innisfail, Alta.
Við vottum yður og börnum
yðar okkar innilegustu hluttekn
ingu við fráfall manns yðar og
vinar okkar. Við finnum til
þess að þar er skarð fyrir skildi
sem erfitt verður að fylla, við
fráfall hins látna mannvlnar. Sá
sem öllu stjórnar, gefi yður
krafta til að bera þá miklu sorg
sem þér hafið orðið fyrir.
Mr. og Mrs. Thorst. Borgfjörð
-------------x--------
Erlendar fréttir
Bandaríkin.
SACCO OG VANZETTI.
Þá var loks endir bundinn á þetta
sjö ára hneykslismál, mei5 því a3
brenna lífiö úr þeim félögum í raf-
magnsstólnum, skömmu eftir miö-
nætti aöfaranótt þriðjudagsins.
KI. 8.40 á mánudagskvöldið gekk
Hendry fangavörður á fund fanganna
og kvað það sorglega skvldu sína aö
tilkynna þeim, að þeir aettu að deyja.
Hvorugum brá hið minnsta. Van—
zetti varð aðeins aö orði: “Við hljót-
um að beygja okkur fyrir því sem
fram á að koma.”
Um hádegi á mánudaginn gerði sr.
M. Murphy síðustu tilraunina til þess
að fá fangana til þess að þiggja þjón
ustu kaþólsku kirkjunnar, er þeir
báðir höfðu sagt sig frá fyrir mörg—
um árum. Hvorugur vildi þjónustu
hans, kváðust myndu deyja, eins og
þeir hefðu lifað, utan kirkjunnar.
Eftir hádegið kom kona Sacco og
systir Vanzetti, er komið hafði
skyndiför frá Italíu, til þess að tala
við þá; fóru svo heim og komu aft-
ur um miðaftan og kvöddu þá. Fór
það allt fram stillilega og æðrulaust.
Meðan þær voru í þessari síðustit
heimsókn, skoðaði fangelsislæknirinn
hina dauðadæmdu. og kvað þá vera
fullkomlega heilbrigða andlega og lík-
amlega. Höfðu báðir sofið vel um
nóttina Stuttu eftír kl. 11 á mánu-
dagskvöldið kom Michael A. Mus-
manno, er varið hafði hina ákærðu
nú siðustu skorpuna ásamt Arthur
D. Hill, út frá skrifstofu Fuller rik-
-isstjóra, og sagði aðeins er hann
gekk fram hjá fréttariturunum: “Þa$
er búið”. Daginn eftir kvaðst hann
hafa verið tvo tima á tali við ríkis-
stjóra. Hefði ríkisstjóri aðeins vis-
að sér til Reading dómsmálaráðherra
Massachusettsríkis. Fór lögmaður-
inn þangað og átti klukkustundar tal
við hann. Þaðan gekk lögmaður aft-
ur á fund rikisstjóra, og kvað skrif-
ari hans hann þá ekki viðlátinn, en
hafði umboð til þess að láta logmanni
i hendur bréf til ríkisstjóra frá Read
ing dómsmálaráðh. er ræður honum
frá að veita hinum dauðadæmdu
frekari frest. Þá kvaðst lögmaður
hafa misst alla von.
Kl. 11.27 héldu aftökuvitnin í átt-
ina til aftökuherbergisins. Kom þá
lögmaður hinna dauðadæmdu að, og
bað Hendry fangavörð að mega sjá
fangana. Neitaði fangavörður og
bar fyrir sig hvað framorðið væri, en
aftakan ætti fram að fara strax 4
miðnætti. Kvaðst hann skyldi bera
föngttnum kveðjtt lögmanns og segja
þeim t hverjum erindum hann hefði
komið. Lögmaður skoraði ítarlegar
ir
á fangavörð að leyfa sér að sjá skjól-
stæðinga stna, en það kom fyrir ekki,
og gekk fangavörður á braut. Frétta-
ritarar, sem hlýtt hifðu á samtalið,
gengjj nú til lögmanns og spurðu hvað
það væri, er honum hefði verið svo
umhugað um að fá að segja föngun-
um, og svaraði þá lögmaður: “Mig
langaði til þess að segja þeim, að
hjörtu þeirra eru fyllri af mildi en
hjörtu margra, sem játa orþódoxa
trú. Þetta langaði mig til að segja
þeim.
Mig langaði til að segja þeim, að
eg vissi þá saklausa og að allir gálg-
ar og rafmagnsstólar í veröldinni
gætu engu um það haggað.
Mig Iangaði til þess að se^ja þeim
að e& hefði aldrei kynnst betri né
vænni mönnttm, og að það hefði auð
sjáanlega ekki verið nein uppgerð, að
þeir elskuðu meðbræður sína.” —
Sacco var fyrst tekinn af. Eú á
undan honum var tekinn af Celes—
tine Madeiros, er myrt hafði
bankagjaldkera nokkurn, og játað
hafði á sig og félaga sina morðin, er
Sacco og Vanzetti voru teknir af j
fyrir.
Klukkan níú mínútur eftir tólf
kváðu læknar Madeiros dauðann. Var
Sacco þá leiddur í banastólinn, og
gekk hann ákveðinn og stilltur. Um
leið og hann settist niður, kallaði i
hann: “Viva l’Anarhcia” (lifi anar-
kisminn). Og svo á ensku: “Farvel
kona og börn og allir vinir minir!”. I
Þegar verðirnir voru búhir að spenna
að honum straumleiðarana, sagði
hann: “Gott kvöld, Gentlemen”, og
rétt á eftir: “Farvel móðir!” um leið
og straumleiðarinn var spenntur að j
höfði honum. Mælti hann það síð-
ast.
Vanzetti var gersamlega rólegur, ]
eins og hann átti að sér að vera, og
'gekk sjálfur að stólnum og settist.
Þegar verðirnir tóku að spenna
straumleiðarann að höfði hans, mælti
hann nokkur orð. Var hann nafn-'
kenndur mælskumaður, jafnvel á ■
ensku, þótt hann aldrei lærði að tala
hana málfræðislega rétt. En þessi
fáu orð sagði hann síðast:
“Mig langar til þess að segja ykk-
nr, að eg er saklaus og hefi aldrei
drýf>t glæp, þótt eg hafi stundum
syndgað. Eg þakka ykkur fvrir allt,
sem þið hafið fvrir mig gert. Eg er
saklaus af öllum glæpum, ekki ein-j
ungis af þessum. heldur öllum. Eg
er saklaus maður.”. Og rétt um leið i
og verðirnir settu á hann bana-J
hjálminn, kallaði hann: “F.g fyrir-
gef mönnunum, sem gera mér þetta
nú !”
Fáur^augnablikum síðar var hann1
dauður.
Halldór Kiljan Laxness
er dvalið hefir að mestu að
Gimli í sumar, er nú nýlega
kominn aftur hingað til bæjar
. Hann er ekki ókunnur les-
endum Heimskringlu og mun
þá reka minni til þess, að rit-
stjóri Heimskringlu hefir talið
hann eitthvert efnilegast skáld
íslenzkt nú, og þó aðeins getað
dæmt eftir smærri verkum hans
og ritgerðum. Síðasta bók hans
“VeJ’arinn mikli frá Kashmir”,
hefir valdið afarmiklu umtali og
jafnvel orrahríð heima á tslandi,
og er ekki örgrant um að sveifl-
ur frá því ölduróti séu farnar
að berast hingað til Winnipeg,
þótt bókin sjálf vitanlega ekki
fáist hér, fremur en flestar aðr-
ar íslenzkar bækur er menn
helzt vilja lesa, í seinni tíð. Var
ritstjóra Heimskringlu því for-
vitni á að leita frétta hjá höf-
undinum um þetta skáldrit, er
orðið hefði slíkt óvenjulegt
misklíðarefni heimafyrir. Greip
hann því tækifærið er skáldið
bar að garði, og spurði beint af
hvaða innri þörf bókin væri
skrifuð. Kom svarið fúslega og
greiðlega:
“Bókin er sprottin af þörf til
að leggja niður til rannsóknar
ýms þau úrlausnarefni, sem
mest hljóta að knýja á! sál nú-
tímamannsins. Bókin hefir
þannig frá höfundarins sjónar-
miði ekki pósitívt eða jákvætt
gildi, heldur krítiskt gildi, ein-
vörðungu. Eg hefi leitast við
að greiða úr hugsanaþráðum,
sem andleg róttæki og andlegt
afturhald hafa verið hjálpleg
um að flækja í eina fáránlega
bendu. Eg skal taka dæmi:
Þú veizt að ungir menn og kon-
ur eru hvött til þess að helga
guði líf sitt. Eg leitast við að
leggja niður fyrir mér, hvað
það þýðir í skilyrðislausri merk
ingu orðsins. Menn og konur
eru hvött til skírlífis. Eg spyr:
Hvað þýðir orðið skírlífi, og
dreg síðan upp mynd af manni,
sem vill vera skírlífur í orðs-
ins fyllstu merkingu. Mönnum
er sagt að fara til kirkju. Eg
spyr: Hver er sú grundvallar-
hugmynd, sem liggur vað baki
orðtaksins kristileg kirkja? Á
annan veg er okkur prédikað,
að ekkert sé dýrlegra á jarðríki
en sönn og hrein ást milli
manns og konu. Eg spyr: Hvað
er þessi ást, !sem sífelTer verið
að prédika, ef hún er tekin und
ir rannsókn, blekkingalaust og
ein sér? Mönnum er sagt að
afla sér þekkingar og menning-
ar. Eg spyr: Hverskonar fyr-
irbrigði verður sá maður, sem
hefir aflað sér allrar þeirrar
dýpstu þekkingar og menning-
ar, ^em nútíminn hefir að
bjóða. Og svo framvegis. Allt
þetta og margt fleira eru hlutir,
sem enginn lifandi maður með
fullu viti getur komist hjá að
taka afstöðu til á vorum dög-
um. Eg hefi sjálfur ekki dreg-
ið neinar ályktanir né bent 4
þjóðbætandi niðurstöður, en í
hinu næsta stóra verki mínu,
sem eg er nú að undirbúa og
býst við að fullgera innan
þriggja ára, áskil eg mér rétt
til að draga ályktanir út af þeim
efnivið, sem eg hefi raðað upp,
fyrir mér í “Vefaranum”.
“Hvað er að segja um deilurn
ar sem heima hafa risið um
bókina?”
“Um deilurnar heima vil eg
ekki fjölyrða, til þess að forða
mér frá að tala óvirðulftga um
nokkurn. Auíc þess er nú allt
klappað og klárt. Eg skal að-
eins geta þess, að eg hefi litið
á deilur þær, sem risu út af bók
minni, sem sprottnar af mjög
skiljanlegum og um leið fyrirgef
anlegum skorti ísl. heima,
til þess að hugsa alþjóðlega.
Sem stendur er á Islandi mjög
barin bumba fyrir svokallaðri
sveitamenningu, og virðast það
vera áhrif frá norskri lýðskrum
ara-pólitík. Snertipunktur þessa
norska sveitamenningar bumbu-
sláttar er sá, við íslenzkt ástand,
að stjórnmálaflokkarnir þurfa
hver um sig að koma sér vel við
sveitamenn. Þess vegna hafa
pólitísku blöðin, jafnvel í list-
dómum. notfært sér þá taktik
að hæla öllu sem kemur ofan
úr sveit, en bölsótast gegn
hverju því, sem hugsað er eða
sett í form á alþjóðlega vísu.
Eru það aðallega nokkrir há-
skólakennarar. sem hafa tekið
að sér í samráði við ýmsa póli-
tíska fyrirliða, að halda lofræð-
ur um sveitamenningu, jafnvel
á ótrúlegustu stöðum.
Samtalið snýst að dvölinni
hér vestra.
“Býstu við að verða enn um
nokkurn tíma á þessum slóð-
um?” ,
“Eg er á förum vestur að
Kyrrahafi. Það eru tveir hlutir
sérstaklega, sem mér eru mjög
hugstæðir um þessar mundir.
Annað er nýjustu aðferðir í upp
eldi; hitt heyrir undir listir,
nefnilega kvikmyndagerðin. Mér
er sagt, að á vesturströnd
Bandaríkjanna standi þessar
greinir í hvað mestum blóma.
Og eg hefi, eins og þú veizt.
ekki talið eftir mér sporið hing
að til, að fara þangað, sem eitt-
hvað merkilegt væri að læra.’’
* * ¥
Nei, það er víst um það, að
hann hefir hvorki verið sporlat-
ur né sérhlífinn, þessi ungi rit-
höfundur. Hann hefir farið víð-
(Frh. á 5. bls.)
|