Heimskringla - 31.08.1927, Síða 1
XLI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN. 31. ÁGÚST 1927.
NÚMER 48
$
CANADA |
Krá Ottawa kom sú fregn í gær, aö
Dunning samgöngtimálaráSherra hefði
þegar birt fyrstu skýrslu Mr. Palmers
hafnarverkfræöingsins brezka, og er
þar i sem styztu máli gerð grein fyr
ir því, vegna hvers hann telur
heppilegra aö byiggja höfn viö
Churchill heldur en við Port Nel-
son.
Nelsonhöfnin segir hann að liggi
í mynni Nelsonfljótsins, sem gíni þar
opiS og afdrepslaust viS flóanum.
Sé þar æSi hvassviSrasamt af norS-
austanátt, og einmitt helzt um aSal—
siglingatímann, er verSa myndi.
Þarna í ármynninu hefir eyja ver-
íS igærg af mannahöndum, og garSur
frá henni til lands. Átti aS leggja
skipakvíar umhverfis eyjuna. Liggur
hún 22 mílur frá sjávarströnd. Frá
nokkurri vissu. Sagt hafi veriS aS
Churchillfljót leggi fyr á vetrum en
NelsonfljótiS, og söbuleiSis aS ísrek
á flóanum hamli lengur siglingum við
Nelson en viS Churchill. En meS því
aS engar verulegar tilraunir hafi verig
gerSar til siglinga í því skyni aS graf-
ast fyrir um hiS rétta í þessu efni, þá
sé ómögulegt aS segja meS nokkrum
sennilegum likum, hvor höfnin kunni
aS vera lengur hafskipageng.
En aS öllu þessu athuguSu, leggur
Mr. Palmer mjög ákveSiS til,- aS
Churchill verSi gerS aS endastöS og
hafnarbæ Hudsonsflóabrautarinnar.
MikiS hefir veriS talaS um þaS
undanfariS, innan ag utan herbúSa
conservatíva, hvern velja skyldi
19. mílu ofan aS 13þí kveSur hann i fi0kksforingja, á allsherjarfundi
vera óreglulegar grynningar og sé fiokksinS) sem haldinn verSur hér i
tneSaldýpi á þeim um 20fet, frá
13. niilu ag ofan aS 7]A, sé áll 24—•
94 feta djúpur. Frá 71/2 til 3þ£ sé
tneSaldýpi 18 fet og þaSan til sjávar
þyrfti aS grafa ál í gegnum 2—18 feta
grynningar.
Winnipeg í haust, eins og Heims-
kringla hefir áSur getiö um. R. B.
Bennett, sem annars þykir einn af
mikilhæfustu mönnum flokksins, er
ekki talinn vinsæll eystra, sökum þess
sambands, er hann stendur í viS ýms
Þar sem svo stormhætt hé, þyrfti risaféi0g í Bandarikjunum, en con-
nauös>nlega aS byggja öfluga hafn-1 servativar hér eru ákaflega brezk-
argarSa. Grjót, möl og sand til hafn honir> sem kunnugt er. Helzt er þvi
arbvggingar þyrfti aö flytja aS, úr
20 til 70 mílna fjarlægö.
ViS Churchill kveöur Mr. Palmer herra óntariofylkis
vera stórkostlega skjólgaröa frá nátt
úrunnar hendi
talaS um bráöabirgöarleiötoga flokks
ins, Hugh Guthrie. og forsætisráö-
Hon. Howard
j Ferguson. Er hann afarvinsæll meS-
40 70 feta háa aj flokksbræöra sinna í Ontario, og
klettatanga, er lyki því nær um höfn-
víöa í Quebec mjög vel látinn. En
na. Sé þar á allstóru svæöi 30 til nú hefir Mr_ Ferguson fariö aö dæmi
60 feta dýpi, en miklu stærra svæSi | Coolidge forseta, og lýst vfir því,
sem grynnra er. Agætt skjól sé á; at5 hann vi]ji meS engu móti gefa
höfninni fyrir noröaustan vindum. j kost 4 sér sem ieiðtoga flokksins. Kýs
Grjót, möl og sandur fyrir bygging-: hann he,dur að ha,da embætti því,
ar sé ótakmarkaS þar nálægt, svo aö ^ er hann hefir nú.
ekki nemur mílu. j _____________
Af öllu þessu og ýmsu fleiru dreg- I
ur Mr. Palmer þessar ályktanir helzt: .TátvarStvr Walesprins og George
1. AS Churchill sé ákjósanlegri * Prins bróSir hans- sem dva,iS hafa
enda hefr varnarnefnd Sacco og!
Vanzetti brýnt fyrir mönnum aö sýna j
samúS sína meS ööru en þýöingarlaus
um ofsa.
Sérstaklega miklar óeirSir uröu í j
Geneva, aösetursstaö AlþjóSasambands j
ins. Streymdi saman hópur manna, J
vikuna er leiö, en lögreglan tvístraöi
honum áöur en nokkuö gerSist sérlega
sögulegt. En daginn eftir söfnuS—
ust saman á svipstundu um 3000
manns, er umkringdu ráöskrifstofu
Bandaríkjanna, og grenjuSu: “NiSur
meS Bandaríkin!” og “Moröingjar!”
Tvístraöi lögreglan og herliö loks
múgnum, og var einn maSur drepinn
en 25 særöust. I París varö allmkiS
upphlaup, og leit næsta ófriölega út
um tíma. Taldi múgurinn þar um
15,000 tnanns. Þó urSu ekki manna_
lát, svo heyrst hafi, en töluverSar
skemmdir. — I London réSist lög—
reglu-riddaraliö á hóp, um 15—20,000
aö tölu, og tvístraöi honum. Særö-
ust um 40 manns. I Leipzig var einn
drepinn og margir særöust í upphlaupi
er þar varö. — Gg hafa alveg fram
aö þessu veriö smáupphlaup hér og
hvar um allan heim.
veriS minnst á Dawes yfirhershöfö-
ingja og varaforseta; Longworth
þingforseta (tengdason Roosevelts
gamla); Hughes, Lowden og Hoover.
Eftir síöustu fréttum aS dæma, er
ekki óliklegt aö flokkurinn kjósi Hoo-
ver, enda er fullyrt aö Coolidge mun*
mjög í vil aö fá hann sem eftirmann
þess sem nú er veriö aS þýöa bækur
hans á enslca tungu. Hefir hann meö
ritum sínum verig Islandi ágætur
sendiherra í mestu menningarlöndum
NbrSuráifuntiar, og þá ekki síSur
meö fyrirlestraferSum sínum.
Um skeiö hefir séra Jón búig á
Frakklandi. En undanfariö hefir
höfn sökum hafnarskjóls frá náttúr-
unnar hendi.
2. AS samkvæmt kostnaöaráætlun
sé Chttrchill einnig langtum ákjós-
anlegri, því kostnaöur muni aSeins
veröa einn þriöji hluti á viS hafn-
argeröarkostnaö viö Nelson, og jafn-
vel þótt reiknaö væri meö þeim 87
mílum, sem eftir er aö leg,gja til
ChurcHill, 'þá myndi sá kostnaSur
■ekki verSa nema helmingur af kostn-
aöinum viö Port Nelson.
3. AS helmingi lengri tíma -muni
|>urfa til þess aS ljúka viö Nelson-
Ihöfnina en viS Curchill, þótt þaö
verk muni aö vísu standa yfir í 3
Ár.
4. AS t Churchill sé fullkomlega
•orugg höfn fyrir skipakost, úr þvi
aö inn á höfnina sé komiö, þar sem
■ekkert skjól sé fáanlegt á Nelsonhöfn
Inni, nema meS því aS byggja vold-
wga skjólgaröa.
5. AS árlegur kostnaSur, þar í inni-
faldir vextir, viShald og starfsrekstur
nivndi veröa um $1,000,000 meiri á
ári viö Nelson en viS Churchill.
6. AS bæöi viö Churchill og Nelson
mætti stækka höfnina aS töluveröum
mun, en þó meö miklu minni kostnaSi
viö Churchill en Nelson.
7. AS skýrslur um ísalög á höfnum
«éu svo loSnar og óákveSnar, aö ó-
vestur undir Klettafjöllum á stórbýli
hins fyrnefnda þar, s-öan aö þeir
komu um daginn, ásamt Stanley
Baldwin forsætisráSherra Breta og
frú hans, komu hingaö til bæjarins
á heimleiS á laugardagsmorguninn
var, o gstóöu hér viS daglangt, viS
mikil fagnaöarlæti og mikinn eril.
ögurlegt ofviöri gekk yfir Ný—
fundnalandsstrendur á föstudaginn ag
laugardaginn var. Er taliö aö þaö sé
eitthvert hiö mesta veSur, er þar hef-
ir komiö i 30 ár. Sakna menn
margra fiskiskipa, og er taliö víst nú
aö ekki hafi drukknaö færri en 50
menn af fiskiskipum.
Hon. John Oliver forsætisráSherra
í British Columbia fylki, andaöist
fimtudagsmorguninn 18. ágúst, 71 árs
aS aldri. Hafði hann veriS lengi
veikur, ag ekki gegnt störfum sínum
síSustu mánuSina. Mr. Oliver var
fæddur á Englandi, en Ttuttist meö
foreldrum sínum til Canada, þegar
hann var 14 ára gamall, til Ontario
Ariö 1877 fluttist hann vestur til
British Columbia, og var þar jafn-
an síöan. Hann vann þar viö námu-
gröft, búskap og mangt fleira, var
self-made maöur í orösins fyllsti
KYRRAHAFSFLUGIÐ.
Heimskringla gat þess nýlega, aS
alltnargir flugmenn væru reiöubúnir
aS fljúga frá San Francisco til Hono-
Iulu. HafSi amerískur miljónamær-
ingur, James D. Dole, heitiS $25,000
verSlaunum þeim, er fyrstur yrSi en
$10,000 hinum næsta. Var svo skip—
aö fyrir af yfirvöldunum, aö allar
flugvélarnar skyldu skoöaöar mjöig
vandlega, áöur en flugiö yrSi hafiö,
til þess aö reyna aS varna slysum
ÞaS tókst þó ekki. Atján flugmenn
gáfu sig fram meö vélar sínar. En
svo fór, aö eins átta fengu leyfi til
þess aS leggja upp. Fór svo um ferö
ir þeirra, aö tvær flugvélarnar féllu
til jarSar; tvær sneru aftur; tvær fór-
ust og tvær komust alla leiS. Vélarn-
ar, sem fórust, voru: “Miss Doran”
meö þrem manneskjum, þar á meöal
Miss Mildred Doran, er vélin er heit
in eftir, og “Golden Eagle”, meö
tveim mönnum. Var leitaö mjög lengi
aS þeim, en árangurslaust. Og svo
slysalega tókst til„ aS tveir af leitar-
mönnum. í flugvélinni “Dallas Spi—
rit”, fórust einnig Létu því alls 7
manns líf sitt viö þessa flugraun.
Þeir, sem alla leiS komust,. voru
Arthur C. Goebel og W. C. Davis,
um borö í “Woolaroc”, og Martin
Jensen og Paul Schluter, um borö í
“Aloha”. Hrepptu hinir fyrnefndu
fyrstu yerölaun.
sinn. Hoover er líka einhver fræg— hann verig á fyrirlestraferö um MiS-
asti BandaríkjamaSur, sem nú er Evrópu þvera og endilanga. Er þaö
uppi, bæSi fyrir hiö mikla og ágæta j samkvæmt beiöni skólastofnana og
starf, er hann leysti af hendi í hung- menntamanna, er eftir lestur “Nonna”-
ursneyöinni .rússnesku, og sömuleiöis j bókanna, frá hinni fyrstu, allt til
fyrir líknarstarf hans í Mississippi— hinnar síöustu bókar hans: “Abend-
flóöinu nýafstaöna. — En sá hængur teuer auf den Inseln” (Æfintýri á
er sagöur á því, aS flokkurinn muni eyjunum), eru óöfúsir aS fá meiri
fylkja sér um hann, aö sagt er aO' vitneskju um “undralandiö Island”.
hann sé óvinsæll mjög af stjórnmála-J Heimskringla gat ekki stillt sig um
snötum og skúmum, er óttast aö hann j aö biðja FriSrik bróöur hans leyfis
muni frejkar skipa í embætti eftir 1 aS prenta eftirfarandi bréfkafla. Sýn-
verðleikum en flokksfylgi. ! ir hann t. d. bæöi afbragSskunnáttu
séra Jóns, aö kalla má, á móSurmáli
hans. er hann hefir frá blautu barns-
beini eigi talaS árum, eöa jafnvel
tugum ára saman, og eins hitt, aS enn
eru íslendingar svo máttugir, aö þeir
eiga í ritfórum sínum vöru, sem gjald
gen,g er 4 allsherjarmarkaði stórmenn
ingarinnar.-------------
“Eg hefi nú veriö allt frá þessu á
Suður-Þyzkalandi, í Dónárlöndunum
Bayern, Wurtemberg, Baden, Schwa-
ben, Austurríki, Rinarlöndum og nú
seinast í Belgíu, Hollandi og Noröur-
Þýzkalandi.
Aldrei hefi eg haldiö svo marg.i
fyrirlestra, sem á þessum þrem mán___
uSum, hér um bil á hverjum degi 2
eða 3, og oftast tvær klukkustundir
hvern. Eg hefi feröast á hverjum
degi frá borg til borgar, frá einum
sta'ð til annars, og á hverri nóttu sof-
ið í nýju rúmi. Eg hélt aö þetta
myndi þreyta mig stórum. En svo er
þó ekki — eöa þó mjög lítiö. I am
stronger now than in the beginning.
A öllum stöðum er mér tekiS ágæt-
Iega vel, og hélt eg fyrirlestra í troö-
ftillum húsum. Eg á þetta bókum mín
um aö þakka, því þær seljast alltaf
betur ag betur og breiöast mjög út —
en færa mér of marga vini.
Brstland.
I nýkomnu “Manchester Guardian”
er skýrt frá því, aö hinu svokallaSa
“kjötstriði”, sem staöið hefir yfir t
meira en tvö ár, sé bráSum lokiS.
“KjötstríS” þetta hefir veriö milli
brezkra og amerískra innflytjenda á
kældu Argentínkjöti, og er taliS aS
þau 8 félöig, sem tekiS hafa þátt t
kapphlaupi þessu, hafi tapaö um 15,-
000,000 sterlingspundum á þessum
rúmlega tveimur árum.
Ef sætt verður, verður hún meö
þeim hætti, að umrædd 8 félög skifta
brezka markaSnum milli sín eftir á-
kveSnum reglum. Þrjú stærstu fé—
lögin fá í sinn hlut 69% af innflutn-
ingnum, en fimm hin smærri aöeins
31% samtals.
SérfræSingar álita, aS þetta sam—
komulag muni án efa hækka.,verð á
innfluttu kældu nautakjöti í Bretlandi
um 1—2 shillinigs pundiö.
Nokkur vafi er talinn leika á því,
hvort þetta muni hafa nokkur veru-
leg áhrif á verölag kindakjöts í Bret
landi. Þó ætti aö mega gera ráö
fyrir, aS 10—20% hækkun á einni
kjöttegund, sem mjög mikiS er notuö,
hljóti aö hafa hækkandi áhrif á verS
lag annara kjöttegunda, sem seldar
eru þar í landi.
Séra Jón Sveinsson-
skilningi. Hann var foringi liberala
mögulegt sé aö dæma um þær meöí British Columbia.
Erlendar fréttir.
Bandaríkin.
SACCO OG VANZETTI.
Mjög víðg. urðu óeirðir og upp—
hlaup, er fréttist um aftöku þeirra
félaga, beeöi af þvt aö múgur manns
safnaöist saman um sendisveitarbú—
staöi Bandaríkjanna og gerSi tilraun-
ir til þess að ráöast á þá, og eins af
því aö logregla og herliö var víöast
sett til þess aS dreifa öllum mann-
söfnuöi, er koma vildi saman í þessn
tilefni, og gekk þá hvorutveggja ó—
mjúkt fram. Minnst hefir orSiS um
óeirðir í sjálfum Bandaríkjunum
INNFLUTNINGAR.
Samkvæmt síðustu opinberum skýrsl
um frá Bandaríéjunum, hafa fluzt inn
í landið á fjárhagsárinu, er endaði 30.;
júní 1927, 531,001 manns, og á sama
tima flutt úr landi 253,508. Fjölg—
aði því fyrir innflutninga um 284,493.
Flestir kornu innflytjendur frá
þessum löndum:
Canada ..........
Mexico ..........
Þýzkalandi ......
Irish Free State
Stórbretalandi ...»
Italiu ..........
Póllandi ........
SvíþjóS .........
Noregi ............
Frakklandi ......
81,506
. 67721
48.513
28.054
24,160
17,297
9,211
8,287
6,06$
4,405
Þess má geta aö Canada og Mexi-
co eru einu ríkin, sem ekki eru hlut-
fallsbundin (meS quota).
FOR'SETAEFNI.
SíSan Coolidge forseti lýsti yfir
því um daginn, aö hann mundi ekki
leita endurkosningar, hafa tilgátur
um eftirmann hans, heyrst úr
öllum áttum, þ. e. a. s. hvern
republikar myndu vilja. Helzt hefir
Flestir eöa allir Islendingar, sem
nokkuS lesa á annaS borS, munu kann
ast við rithöfundinn góökunna og
víSkunna, séra Jón Sveinsson. Vest-
ur-Tslendingum, er þekkja lisítgáfu
bróöur hans, Friöriks málara Swan-
son hér í Winnipeig, kemur þaö vafa
laust ekkert kynlega fyrir sjónir, þótt
séra Jón sé sérlega listgáfaður maö-
ur, enda má segja a® hann sé orðinn
víSkunnur um NorSurálfu fyrir bæk-
ur þær, er hann hefir samið, sann—
sögunar meö æfintýrablænum um
“Nonna” litla, íslenzka drenginn um-
komulausa, er fór til framandi landa,
eins og Eiríkur Hansson, þótt leiðin
lægi í öfuga átt.
'Séra Jón fór barn aö aldri utan á
vegum Jesúmunka, og hefir ekki við
þá reglu skiliö síöan. Hann hefir
viöa haft að'setur í NorSurálfu, og
rækilega tiIeinkaS sér þá hámennt,
sem er þar á boðstólum, enda segja
kunnugir aS hann sé aö eölisfari hinn
skarpgreindasti og fíngerSasti aSals-
maöur, eins og frændur hans fleiri.
Hann hefir ritaö skáldsöigukenndar
endurminningar um barnæsku sína, á
dönsku, þýzku og frönsku. Er hann
jafnvígur á þau mál, og segir Halldór
Kiljan Laxness skáld, sem honum er
vel kunnugur, aS þeir menn í Þýzka-
landi og Frakklandi, er vit hafa á, full
yrði aö hann sé afbragðs stílsnill-
ingur á hvort máliö sem er. Enda
hefir bókum harts veriö ákaflega vel
tekiö í báöutn þessum löndum, auk
En nú hafa svo margir beSiS um
fyrirlestra, aS eg verö víst aö halda
áfram meS ferðalag rilitt allan vetur-
inn og ef til vill voriö og sttmariS
lika.--------”
Utanáskrift séra Jóns er sent stend
ttr þessi:
Hrn. P. Jón Sveinsson,
Verlag Herder & Co.
Freiburg in Bresgau,
Baden, Germany.
æskilegt aS hún gæti flutt þaS viS
einhverja af æðri skólunum, eöa há-
skólann hér í Winnipeg.
Miss Thorstína Jackson
kom í fyrirlestraferö sinni unt Kyrra-
hafsströnd og vesturfylkin, hingaS til
Winnipeg um helgina. Hélt hún fyr
irlestra með myndasýningu, á ensku
og íslenzku í íslenzku kirkjunum hér
í fyrrakvöld og gærkvöldi, viö góða
aösókn.
Fyrirlestur Miss Jackson er ágæt-
lega úr garði gerður, stuttur en svo
gagnorSur aö útlendingum ag ó-
kunnugum gefur betri sýn en hægt
er aS búast viS í svo stuttu máli, yfir
helztu atriöi i lifssögu Islendinga.
Yfir 100 myndir sýndi Miss Jack-
son frá Islandi, og er í þeim, ag skýr-
ingunum er fylgja, allntikill fróöleik
ur fólginn. —
Miss Jackson fer nú í vikunni ti!
Lundar meS erindi sitt, en næstu viku
til Nýja Islands, og verður þar 7—13.
september. VerSur nánar auglýst
um það síðar, en víst mun vera aS
til Hnausa kemur hún 10. september.
Frá Nýja Islandi er svo ferSinni
heitiö til Langruth, Sinclair, Argyle
og Norður Dakota.
AlstaSar hefir Miss Jackson og
erindi hennar veriS ágætlega tekiS.
Hefir hún flutt þag viö ýmsar mennta
stofnanir i Bandaríkjunum, og væri
Andlátsfregn.
Þann 2. aprtl siðastliSinn andaSist
að heimili sínu við Bowsman River,
Man., konan Herdis Laxdal, eftir
langt ag erfitt sjúkdómsstríS af
krabbameini. Húrr var fædd 2. aprit
1862 aS RauSamel í Snæfellssýslu,
og var því rétt 65 ára gömul.
Foreldrar hennar voru Snæbjörn
Guðmundsson og Engilráö GuSmunds
dóttir Magnússonar; hann var bróðir
Guðmundar á Hólmlátri á Skógar-
strönd, fööur Jörundar er 4>ar bjó,
fööur Guðbrandar og Kristjönu konu
Daníels SiguSssonar við Otto, Mani-
toba. EngilráS átti tvo hálfbræður
hér i landi, Helga Goodman, fyrsti
landnámsmann i Mouse River, N. D.,
og GuSmund, sama staöar, er fór
Heim fyrir fáum árum og dó þar.
Herdís sál. ólst upp hjá foreldrum
sinurn til 18 ára aldurs, aS hún missti
föSur sinn. Þá fór hún til frænd—
hjóna sinna Jörundar Guðbrandssonar
og Herdísar Magnúsdóttur aS Hólm_
látri.
Arig 1890 giftist Hjerdís sál. eft-
irlifandi manni sínum Finni Laxdal.
A ýmsum stöSum dvöldu þau þar til
árið 1901, aö þau fluttu af landi
burt til Swan River, Man. Fyrsta
áriS þar voru þau hjá bræðrum
Finns, Guðmundi og Jóhanni. Næsta
ár færSu þau sig norðaustur í dalinn,
og var þar til húsa annað áriS hjá
þeim sá er þetta ritar. Eftir þaö
settust þau aö á heimilisréttarlandi
sínu og hafa ávalt búiS í nánd við
Bowsnian Riven, aS frádregnum
tveim árum er þau dvöldu í Thing-
vallanýlendunni.
Sex börn lifa móöur sína: Jóhann
Kristján, Jörundína Herdís og Soffía
öll gift og búsett viS Bowsman River,
og Olafur heima hiá fööur sínum, en
tvö heima á Islandi, Björn og Itiigi-
björg. Systkini hennar öll heima á
Islandi: Eyjólfur, bóndi á Kirkjubóli
i StaSarsveit; Kristjana í Gröf í
Breiðuvík; Guðrún og Elínborg i
Dalsmvnni.
Herdís sál. var góð og guðhrædd
kona, ástrík og umhyiggjusöm móSir;
hjálpfýsi og samúö meS öllum bar
hún í ríkum mæli. ótrauð var hún
leggja liö og líkna, hvar sem eitt-
hvaö amaSi að, og hvernig sem á
stóð fýrir henni. Dóttir hennar
Soffía»bar staka umönnun fyrir móS-
ur sinni, og þó hún væri búsett í 2
mílna fjarlægS þá hlynnti hún með
stakri umhyggju aS henni i sjúkdóms-
stríði hennar.
Nú er hún horfin til æSra starfs-
sviðs í guösriki, eftir vel unniö starf.
Friöur sé meS henni og þökk fyrir
allt og allt.
E. J. B.
P.S. — Lögberg er beðið aö endur
prenta þessa fregn viö fyrstu mögu-
leika.
Fjœr og nær.
Séra Ragnar E. Kvaran er nú t
þann veginn að flytja sig aftur inn
til bæjarins.með fjölskyldu sína, eft-
ir tveggja mánaða sumardvöl á Gimli
Hann prédikar í kirkjunni á sunnu—
dagskvöldið kemur á venjulegum
tíma.
A almenna spitalanum hefir legi
nú um tvær undanfarnar vikur Mr
Emma van Rennessee frá Arborg. -
Gekk hún undir uppskurS á fimtu
daginn var, og hefir heilsast eftir öl
um vonum síöan.