Heimskringla - 14.09.1927, Blaðsíða 7

WINNIPEG 14. SEPT. 1927.
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA.
GEGNUM HRINGIÐUNA.
(Frh. frá 3. bls.
um að nota þetta sem meðal
til brigðmælgi við sig. Er það
særandi ásökun. Hlutverkið
mistekst þar sem það ætti að
vera áhrifamest, nefnilega sam-
talið við Júlíu í fyrsta þætti.
Sýnir hann þar enga tilfinningu
né sársauka. Setur mál sitt
fram í ræðuformi, með skökk-
um áherzlum og sífelldu ástæðu
og meningarlausu handabaði.
Hið sama endurtekur sig í fjórða
þætti í samtalinu við þær mæðg
ur. Mælist allvel hjá Lárusi.
En spegillinn sýnir ekkert. Vog-
in ekkert.
Hingað til hefir ritd. aðeins
notað hina jákvæðu hlið á
kvarða sínum; en nú munum
við sjá að einnig eru neikvæð
mörk á honum.
Bóas er langt fyrir neðan núll
á kvarðanum. Spegillinn sýnir
fjandann sjálfan. Vigtar ekk-
ert. Til samanburðar:
Vígslubiskup
herra Geir Sæmundsson
látinn.
(Jón, nýorðinn stú- [
✓
Sú fregn barst hingað til bæj
arins um háldegisbilið í dag, að
vígslubiskup,. herra Geir Sæ-
mundsson, hefði andast á heim-
ili sínu kl. 11 árdegis í dag. —
og sonur
dent).
Konu sína missti vígslubiskup
23. október 1923, eftir 27 ára
ástúðlega sambúð, enda var
missir hennar vígslubiskupi hið
sárasta harmsefni.
Vel undirbúinn gekk víglu-
biskup út í prestskapinn fyrir
rúmum 30 árum. Hann var vel
að sér í guðlegum vísindum,
enda hafði hann stundað nám
sitt með kappi og var ágætur
Þessi andlátsfregn kom monn
um að því leyti e)iki með öllu á námsmaður, því að gáfur hans
óvart, sem fyrir nokkru hafði voru einkar farsælar.
Bóas er ræfill í orðsins fyllsta
skiiningi. Ræfill í hugsun; ræf-
ill í orðum og ræfill í fram-
komu. Það er vandasamt að
frézt hingað að vígslubiskup
hefði skyndilega veikst af al-
varlegum sjúkdómi — gollurs-
hússbólgu, sem er talin mjög
hættuleg fyrir hjartað. En síð-
ari fregnir um líðan hans virt-
ust gefa góðar vonir um bata-
Þær vonir hafa nú reynst tál
og andlátsfregnin, sem í dag
berst um landið með símanum,
verður áreiðaniega öllum, sem
þekktu hinn látna mikil harma-
fregn, því að með honum er
hniginn einkar vel látinn mað-
ur og hugljúfi hvers þess, er
f
f
♦;♦
t
f
if
:f
f
f
f
f
f
f
f
x
Að ekk-
ert liggur eftir hann prentað í
þeirri grein, verður honum látn-
um sízt til foráttu fundið, því
að verkahringurinn var of stór
og annríkið of mikið til þess að
næði til ritstarfa veittist hon-
um. En embætti sitt vildi hann
rækja sem bezt hann mátti,
enda var aldrei neinn misbrest-
ur á skyldurækni hans í þeirri
grein. Sem kennimann þekkti
eg minn látna vin sama sem alls ♦♦♦
ekki. Eg heyrði hann aðeins
einu sinni prédika.
að hann hafi verið góður kenni
maður. Sjálfur gerði hann lítið !
úr sér sem prédikara — eg held
alltof lítið — og kvaðst eiga erf-
honum kynntist, bæði sem
manni og embættismanni.
Geir vígslubiskup varð ekki
, fuilra sextíu ára gamall, vant- itt með að semja prédikanir svo
sýna svo gagngerðan ræfil, svo : a^j nákvæmlega þrjár vikur upp að hann væri áínægður með þær.
gott samræmi héldist frá byrjun | á sextugasta árið. Hann var • En hvað sem þessu h'ður, þá
til enda. Jóni Nordal tókst það fæt](]ur í Hraungerði 1. sept- hafði vígslubiskup svo ótvíræða
mjög vel. Gerði hlutverk sitt|emt)er fggy Foreldrar hans yfirburði á öðru sviði sem prest j
vei hlægilegt. Hreyfingar voru voru þau mætu prestshjón Sæ- ur> að þeir hljóta að hafa gert ♦♦♦
sróðar. Eer held að enarinn hafi _________T -____________crU/r> tu tiano ♦!♦
?
f
f
♦;♦
f
f
f
♦♦♦
En eg ætla j ♦♦♦
♦♦♦
!f
f
f
f
HVEITISAMLAGSBONDINN
Samlagsbóndinn er hluthafi í hinu stærsta framleiðsluverzlunar-sam-
bandi í heimi. Hann er eigandi í landsins endabrautarstöðva-kornhlöð •
um, sem halda um 15 miljónum mæla.
Korn hans er annast um fyrir hann með þeim allra minnsta kostn-
aði sem auðið er; og þar eð Hveitisamlagið í sjálfu sér er ekkert gróða-
fyrirtæki, þá' verður allur sparnaður við umsjón uppskerunnar endur-
sendur til framleiðanda.
Hann hlynnir að sinni eigin velferð og hjálpar öllum öðrum með-
limum Samlagsins, með því að selja korn sitt gegnum Samlagið. Kann
styrkir verðlagið með reglulegri aðferð í stað þess að demba hveiti sínu
á markaðiinn fyrir hvað það verð, sem kaupmaðurinn borga vill.
Bóndinn sem stendur fyrir utan Samlagið og afhendir prívat verzl-
unarmanni það til umboðs, gefur þeim með því ágætt barefli, til að meiða
Samlagið. Hann meiðir einnig sjálfan sig og alla aðra kornbændur, með
því að vera keppinautur nágranna síns, en ekki sambandsmaður hans.
Hann borgar fyrir kornhlööur, sem eru prívat eign, en fær ekki snefil
af arðinum, því hann rennur ailur í vasa kornkaupmannsins í stað þess
að hverfa til bóndans. Hveiti hns er í beinni samkeppni við samlags-
hveitið og er brúkað til þess að lækka hveitiverðið á alheimsmarkaðnum.
Bóndinn sem fyrir utan samlagið stendur, ber vikurn og mánuðum sam-
an kvíða viðvíkjandi verði hveitis síns. Samlagsbóndinn veit fyrir vissu
að hann muni fá sanngjarnt meðalverð, einnig það hæsta verð, sem
félag hans getur fengið fyrir hans hönd, sem er miklu betra verð en al-
mennt viðgengst, eða hann gæti búist við hefði Samlagið aldrei verið
stofnað.
Því ekki áð ganga í samlagið og hjálpa nágranna þínum í staö þess
að skemma fyrir honum?
góðar. Eg held að enginn hafi mun(jur prófastur Jónsson (pró tíða sókn til hans uppbyggilega
verið svo kristilega sinnaður, fasts Halldórssonar á Breiða- Þeinr er það gerðu og ekki voru
nema ritdómarinn, að geta ekki b(jlsstað f Fljótshlíð og Kristín- Því ósöngelskari. Og eins og
The Manitoba
Wheat Pool
Winnipeg
The Saskatchewan
Wheat Pool
Regina
hlegið að Bóasi
bara svona”.
‘Eg segi nú
Um Petronellu (Miss Sigurðs
son) segir Lárus að hún sé
skass og eigi að vera skass; en
það eigi að fegra framkomu
ar Vigfúsdóttur systur Bjarna
amtmanns Thorarensen), dáinn
3 896, og frú Stefanía Siggeirs-
dóttir (prests á Skeggjastöðum
Pálssonar), dáin 1905. Gerðu
þau hjón fullan mannsaldur
hennar, svo hún verði fagurt Sar<,íin11 frægan í ILraungerði,
enda voru þau bæði einkar mik-
ils metin í héraði sínu.
skass. Vigtar ekkert.
Ágizkun mín:
Miss Sigurðsson er 19 ára
unglingur; hún tekur á sig gott
kerlingargerfi o,g málróm og
sýnir töluverðan ieik. Hún ætti
að vera miklu æstari, þegar Ás-
dal ber á hana ósómann og berja
framan í hann hnefunum. Hún
ætti einnig að iáta meira taka
til sín á fundinum.
Ritdómarinn klykkir út með
því að vegsama tjöldin. Samt
telja leikendur sjálfir að þá van-
hagi um tjöld, sem muni kosta
þá um $200, ef fullkomin væru.
Ritdómarinn þyrfti þá að verða
búinn að finna sér einhver ný-
yrði um það leyti að flokkurinn
fer af stað í nýju tjöldunum.
Eða skyldi hann bara tjalda því
sem til er nú?
Eitt var það, sem allir leik-
endurnir áttu sameiginlegt; þeir
kunnu afbragðs vel. Búning-
ar voru yfirleitt við hæfi, að
undanskildum verkamönnunum
sem ættu að vera hreinlega til
fara, að undanteknum Bóasi;
hans gervi var gott og getur
hann ekki verið of óhreinn. —
Jólatréð var ailtof óverulegt og
of lítið prýtt. Börnin voru of
fá, og verkafólkið of fátt. Söng-
ur barnanna drepandi. Sðngur
verkamanna steindrepandi.
Þar eð nú er langt um liðið
síðan eg sá leikinn, og þar eð eg
bjóst alls eigi við því að fjölyrða
um hann, má búast við að hér
sé mörgu sleppt, sem annars
liefði verið getið. Einnig tel eg
það sjálfsagt, að margt af því
sem hér er sagt um leikinn, sé
of eða van. Verða leikendur og
aðrir aðstandendur að láta sér
skiljast það, að þetta er langt
frá að vera óskeikull úrslitadóm
ur; en það mega þeir einnig
láta sér skiljast, að það sem hér
er sagt, er af tómum velvildar-
hug til leikendanna. Aðfinnslur
eigi síður en hrós. Eg þykist
þess fullriss að Geysisbúar eiga
eftir að vinna sér orðstír í vænt
anlegri leiksamkeppni, þrátt fyr
ir allt.
Skrifað í hjáverkum af
Valda Jóhannessyni.
í Hraungerði ólst vígslubisk-
up upp, unz hann að afloknu
hann lagði alúð við prestskap-
inn, eins rækti hann ágætlega
prófastsstörfin og var hinn eft-
irgangssamasti um allt, er laut
að viðhaldi kirkna og hirðingu.
enda hefi eg ekki hér á landi séð
kirkjuhúsum jafn vel við haid-
ið alls * yfir og í Eyjafjarðar-
prófastsdæmi. Sem vígslubiskup
framkvæmdi hann • tvívegis
prestvígslu, fyrra skiftið í Hóla-
stúdentsprófi fór utan sumarið kirkju (séra Hermann Hjartar-
1887 til frekara náms við há- son)> en í síðara skiftið í Akur-
skólann í Kaupmannahöfn. Var eyravkirkju (séra Sveinn V.
ætlun* hans, er utan fór, að Grímsson).
leggja stund á lögfræði, en hvarf
brátt frá því og gerðist guð-
fræðingur. Fyrsta veturinn
hans í Kaupmannahöfn bjugg-
um við saman á Garði, og öll
árin, sem við vorum samtímis
erlendis, áttum við mikil mök
saman, sem eðlilegt var, þar
sem námsgrein okkar 'beggja
En svo skyldurækinn embætt
ismaður sem Geir vígslubiskup
var, mun hans af öllum almenn
ingi iengst verða minnst fyrir
það, hvílíkur raddmaður hann
var. Frá mætum föður sínum
hafði hann erft ágæta söngrödd
því að séra Sæmundur heitinn
var annálaður söngmaður á
i
T
Tbe Alberta
Wheat Pool
Calgary
f
T
T
T
T
T
T
f
f
f
T
T
f
♦:♦
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
♦:♦
f
f
f
f
f
f
f
f
♦:♦
upp lífsreikning sinn með penn-
anum nú í lok æfinnar, þá hefði
þrátt fyrir hið mótdræga, sem á
vegi hans varð á síðasta áfang-
anum, útkoman orðið með svip-
uðum hætti: Eg hefi verið sól-
arbarn og sannur gæfumaður
alia mína daga.
Og sem “sólarbarns” viljum
við vinir hans minnast hans og
ásamt ástvinunum, sem nú
blessa minn
urætt hans (Thorarensens-
ættinni). Þegar á námsárunum
í lærðaskólanum vakti rödd
var hin sama. Frá þeim sam- sinni tíð, eins og margir í móð-
vistarstundum á eg margar Ijúf-
ar minningar og eingöngu
ljúfar. Betri félaga við nám
get eg trauðla hugsað mér, því Geirs Sæmundssonar óvenju-
að auk þess sem hann stundaði athygli. Hún var allt í senn:
námið af mikilli alúð, var hann mikil, hljó,mhrein og mjúk. Og
hinn skemtilegasti í félagahóp, í ofanálag var hann með af-
enda hugljúfi allra, sem honum brigðum söngvinn. Að slíkri
kynntust. Embættisprófi lauk rödd væri einhver sómi sýndur,
hann í janúar 1894. Var hann vav ekki nema sjálfsagður hlut-
hinn næsta vetur við kennslu- ur. Þegar hann fór utan hafði
vin, sem þjónandi fyrir altari
guðs: Sennilega hefir íslenzka
kirkjan aldrei haft í þjónustu
sinni neinn kennimann, er farið
hafi öll altarisþjónusta jafn að-
dáanlega úr hendi og Geir
vígslubiskupi. Eg héfi heyrt
marga kennimenn um dagana
þjóna fyrir altari, bæði innan
lands og utan, en engan, að eg
hygg, er fengi jafnast við Geir
Sæmundsson, hvað þá tekið
honum fram í þeirri grein. Alt-
arisþjónustan varð ef til vill á-
hrifaríkust fyrir það, að tilheyr-
endurnir höfðu það á tilfinn-
ingu sinni, er hann söng fyrir
altari, að hann vissi ekki af því
sjálfur, hve vel honum fórst það
úr hendi. Konu hefi eg þekkt,
sem hafði mjög gott vit á söng.
Henni varð að orði, er hún í
fyrsta sinni heyrði vígslubiskup
fara með innsetningarorðin í
Akureyrarkirkju: “Þetta eitt út
af fyrir sig var mér ígildi full-J
kominnar guðsþjónustu”. Og nú J
þegar “svanurinn er nár”, erj Kæru landar! Athugið vel
ljúft til þess að hugsa, að síð- nial Þ30- sem her seSir fra> Þvi
vilja, og mér er nær að halda, og tvísöngurinn, eru alveg sam-
að ef hann hefði átt að gera stæð fornbókmenntum vorum
harma hann látinn
ingu hans.
Rvík
9. ágúst 1927.
Dr. J. H.
-Vísir.
störf í Reykjavík og veturinn
1896—97 á Seyðisfirði og hélt
þá uppi aukaguðsþjónustum þar
í kaupstaðnum jafnframt. Þá
því Steingrímur heitinn John-
sen, sem þá var söngkennari
lærða skólans komið honum í
samband við danskan vin sinn.
Ávarp.
til íslenzkra bænda.
asta prestsverkið sem hann fékk
að inna af hendi, var einmitt að
að um björgun ykkar eigin gim-
steina er að ræða. Eins og kunn
um veturinn sótti hann um leikara við konunglega leikhús-
Hjaltastað og fékk veitingu fyrir ið í Kaupmannahörn, Peter
honum 23. janúar 1897 og vígð- Jerndorff, einhvern söngmennt-
ist þangað um vorið (11. ma-í). aðasta mann Dana á þfeim tím-
Á Hjaltastað var hann aðeins 3 um- Er ekki ofmælt að Jern-
ár, því að vorið 1900 var hon- dorff reyndist honum sem föð-
um veitt Akureyrarprestakall, urlegur vinur öll dvalarárin er-
sem hann þjónaði til dauðadags lendis og veitti honum tilsögn í
lengst af (frá 1905), sem pró- söng hátt á 3. ár. Vígslubiskup
fastur í Eyjafjarðarprófasts- minnist þess í áðurnefndri æfi-
dæmi. Haustið 1909 var hann soí?u sinni: “Ekki varð þó af
samkvæmt kosningu presta Þvi að eg gerði sönginn að æfi-
skipaður vígslubiskup fyrir Hóla starfi mínu, þó að eg með því
biskupsdæmi hið forna og vígð- virtist eiga glæsilega framtíð
þjóna fyrir altari við guðsborðs uSt er hefi eg á síðari árum
göngu tíu embættisbræðra fengist nokkuð við rannsókn ís-
sinna að loknum prestafundin- ienzkra þjóðlaga. í fyrra sumar
um á Akureyri í fyrra mánuði. tók eg á hljóðritara nokkur
Það mun ekki sízt gera þeim þá Þjóði°g, sem fólk í Reykjavík
helgu athöfn minnisstæða. söng og kvað. Nú hefi eg feng-
En það sem oss, vinum og ið afsteypur af hljóðritaraplöt-
kunningjum Geirs vígslubisk- unum, 28 alls. Mér til nokkurr-
ups mun verða lengst í minni, ar undrunar sé eg við nánari
ur biskupsvígslu af herra Þór-
halli biskupi í hinni fornu Hóla,
dómkirkju 10. júní 1910.
Haustið 1896 — 16. nóvem-
er það hvílíkur mannkostamað-
ur hann var, hve góðan mann
hann hafði að geyma, hve trygg
ur hann var og vinfastur, hve
skemtilegur hann var í hóp vina
sinna, og hve ljúft honum var
að gleðja aðra, ekki sízt með
söng sínum.
Vígslubiskup lýkur æfisögu
sinni við vígslutöku með þess-
um fögru orðum:
“Eg er fæddur á sunnudegi,
hefi líka að undantekinni sorg-
fyrir höndum og í rauninni inni yfin drengnum mínum ver-
harma eg ekki að svo fór, þó að ‘ð sólarbarn og sannur gæfu-
mér verði það stundum að hitna! mftður alla mína daga, og sem
og tungu vorri. Til forna var
oftsinnis kveðið við raust með
gleðskap. Tvísöngur var sung-
inn á víkingaöldinni um öll Norð
urlönd. Það má ekki leggja
sama mælikvarða á þjóðlögin og
á listsöng. Það tvennt er óskylt.
Það fólk sem kveður, þarf t. d.
ekki að vera söngvið á lærðra
manna vísu. Það er meira að
segja mjög hætt við því að lærð-
ur söngmáti spilli eðli þjóðlag-
anna, nema varkárni sé notuð
og meiri þekking fengin á þeim
en náðst hefir hingað til. Við
rannsókn mína á lögunum í
gegnum hljóðritarann hefi eg
einnig orðið þess var, að það er
alls ekki hægt að skrifa sum
þeirra upp. Jafnvel hin fullkomn
asta uppskrift sumra laganna
hlýtur að verða tónsmíð skrif-
arans að meira eða minna leyti.
Og þó að það takist að skrifa
nákvæmlega upp tónana og
fallandann, þá er hætt við að
menn lesi eftir á ekki rétt eftir
nótunum, en meðferð laganna
er ekki hægt að skrifa upp. —
Þjóðlagasöfnun á hljóðritara og
uppskrift laganna getur stutt að
endurreisninni, en mest er um
vert að þjóðin sjálf endurlífgi
þau án meðhjálpar. Það eitt
mun bjarga þeim í hreinustu
mynd. Hugsið um það, góðu
landar, að á ykkur hvílir ábyrgð
in, ef þessi andans auðæfi spill-
ast! — Látið ekkert færi ónot-
að til þess að endurreisa þau:_
Stofnið til kveðskapar og
tvísöngs í heimahúsum!
Spyrjið uppi alla þá menn,
athugun að um tveir þriðju hlut-
ar af lögunum eru ómenguð ís-
lenzk þjóðlög, en þó má heita
að í Rvík sé ekki mikið um
þjóðlög og þau þar farin að spill
ast af erlendupi áhrifum °S | eidri sem yngri, er við rímna
gleymsku. Auðsætt er því að
íslenzku þjóðlögin eru enn vel
lifandi og það má vel endurlífga
þau óspillt á vörum þjóðarinn-
ar.
Á mínu stutta ferðalagi norð -
! kveðskap og tvísöng fást. Látið
j þá kenna þeim yngri, þó ekki
með neinum skólabrag og ekki
með hljóðfæri, því að tónar þess
eru annars eðlis. Hæðist ekki
að þeim sem iðka gömul þjóð-
ber — gekk hann að eiga heit- um sigurfarir þeirra manna, er
mey sína ungfrú Sigríði Jóns- lærðu söng með mér og ekki
dóttur (háyfirdómara Péturs- gátu talist að vera mér neitt
sonar og síðari konu hans, frú fremri.” En hann áleit það fyrst
Sigþrúðar Friðriksdóttur)'. “ó- °S fremst skyldu við foreldra
um hjartaræturnar, þegar eg les j Prestur átt því láni að fagna helzt hefðu getað bjargað þeim.
an lands sumarið 1925 varð eg j ]ög j laumi, þó að þau virðist
þess var að menn báru ekki óáheyrileg í fyrstu, heldur örfið
mikla virðingu fyrir þjóðlögun- þá til þess að láta ykkur heyra
um og jafnvel sízt þeir, sem lögin, því að þið getið margt af
aldrei að mæta öðru en öllu því I Þetta verður að breytast. Það
efað er það mesti hamingjudag-
urinn í mínu lífi og heillaríkast-
ur í öllum afleiðingum fyrir
mig,” s«gir vígslubiskup í æfl-
sögu sinni við vígslutöku 1910.
Eignuðust þau 3 börn; misstu
eitt (Sæmund, sextán ára gaml-
an), en tvö lifa, dóttir (Heba)
sína, sem hann unni af alhug.
að Ijúka námi sínu og síðan
ganga í þjónustu kirkjunnar. —
Mig sem þetta ritar, brestur til-
finnanlega gáfur til að dæma
um söngmanninn Geir
Sæmundsson, en það vildi eg
mega sagt hafa um minn látna
bezta hjá söfnuðum þeim, sem
eg liefi starfað hjá.”
Að vísu komst hann ekki hjá
því fremur en aðrir, að reyna
vonbrigði hamingjunnar á síð-
væri rangt að gefa einhverjum
sérstökum mönnum sök á niður
lægingu þjóðlaganna, því að
þar hafa ráðið erlend áhrif og
tíðarandi heillar kynslóðar. En
asta kafla æfinnar. Fjrst þung J nú eru aðrir tímar. Hið þjóð-
ur sjúkdómur konu hans, sem
hann unni svo innilega, og síðar
missir hennar, kom mjög sárt
við hann. En hann bar þá
harma sína með rósemi kristins
manns og undirgefni undir guðs
lega tónlistareðli hefir skapað
heimsfrægð þeim þjóðum. sem
hafa skýrust þjóðareinkenni.
Norðmönnum, Finnum, Rúss-
um, Ungverjum, Tjekkum o. fl.
íslenaku þjóðlögin, rímnalögin
öllum þessum söng- og kvæða-
mönnutti lært.
Hafið tvísöng og kveðskap til
skemtunar á héraðsmótum! En
síðar verður þjóðdönsum bætt
við, rímnadans og söngdans.
Auðgið þannig íslenzkt þjóðlíf
og sveitalíf. Við hinir skulum
heldur ekki liggja á liði okkar
viðreisninni til stuðnings.
Jón Le^fs.
—Lögrétta.
i