Heimskringla - 14.12.1927, Blaðsíða 4

4. BLAÐSfÐA.
II 1USKKI N Q L A
WINNIPEG 14. DES. 1927.
\
H^itnakringla
(Stofnutf 1886)
Kemar flt á kverjnm mlVvlkadfgL
EIGRNDUR:
VIKING PRESS, LTD.
853 or 855 8ARGEWT AVE . WIJÍIVIPEG
TAL.SIM1: 8« 537
V«rS blaVstns er »3.00 Argangurinn borg-
tet fyrlrfram. Allar borganir sendlst
THE VIKING PREES LTD.
SIGFÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Bltstjórl.
tltenáflkrllt tll btntlfllnfl:
THB VIKING PIIESS, L.td., Box 3105
tltnnfiflkrlft tll rltfltjfirnnn:
EDITOK IIEIMSKKINGI.A. Box 3105
WINNIPEG, MAN.
“Helmskrlngla ts publlshed by
The VlklnB Preafl l,td.
and prlnted by
CITY PKINTING A PIIBI.ISHING CO.
853-855 Snrnent Aee., Wlnnlpe*, Mnn.
Telephone: .86 53 7
WINNIPEG, MAN. 14. DESEMBER 1927
Bækur og tímarit
send Heimskringlu til umgetningar.
Upton Sinclair: SMIÐUR ER EG
NEFNDUR. Ragnar E. Kvaran
þýddj. — Rvtík; Alþýð'uprent.
smiðjan; 1926.
Þetta er eins og kunnugir lesendur geta
nærri, ‘They Call me Carpenter”, í ís.
lenzkri þýðingu, og birtist fyrst neðan-
máls í Alþýðublaðinu vorið og sumarið
1926.
Efni bókarinnar fjallar um það, sem
mörgum myndi þykja fróðlegt að vita,
og nokkrir hafa spreytt sig á að lýsa í
aðaldráttum: hvernig menningaröld vor
myndi taka Jesú frá Nazaretlj og kenn-
ingum hans, ef hann væri nú kominn
vor á meðal, eða jafnoki hans. ef ein-
hverjir geta hugsað sér slíkt. Eðlilega
verður Sinclair það að umtalsefni, hvern-
ig Bandaríkin, hans eigið land, myndu
bregðast við slíkri afturkomu, eða hafa
brugðist, fyrstu árin eftir ófriðínn mikla.
Ræður um þetta auðvitað það fyrst, að
Sinclair er sínu eigin þjóðfélagi og ná-
grenni kunnugastur. (Vesturborgar myndi
helzt að leita í Californiu undir nafninu
Los Angeles). En sjálfsagt einnig sú
fetaðreynd, að hvergi var auðvitað auð-
veldara að draga þá baksýn, né leita þess
umhverfis, er skýrði greinilegast og eðli-
legast rás vlðburðanna í slíkri sögu, en
einmitt í Bandaríkjunum, þar sem bæði
stríðsbrjálunaröldurnar risu hærra en
nokkursstaðar annarstaðar, þótt til þess
lægju auðvitað eðlilegar orsakir, er of.
langt yrði hér að greina, og þar sem líka
menning vor hefir að sumu leyti markað
greypilegri mótsetningar, en nokkurs-
staðar annarsstaðar á byggðu bóli.
Söguþráðijrinn er í sem styztu máli á
þessa leið:
Ungur auðmaður, Billy, sem búsettur
er í hinni miklu Vesturborg, og tekið hef
ir þátt í ófriðnum, fer inn í kvikmynda-
leikhús til þess að sjá þýzka mynd, og
kemst þó nauðuglega fyrir (leigðum)
hermannaskríl, er ætlar að vernda Vest-
mrborg og föðurlandið fyrir “þýzkum und-
irróðri”. Þegar hann kemur út aftur, er
hann laminn til óbóta af skrílnum, en
sleppur, þó dasaður sé, inn í Sankti Bar-
tolomeo kirkjuna. voldugustu kirkju borg
arinnar, sem er þar nálægt. Þar renn-
ur á hann ómegin, eða höfgi, og söguna
ber fyrir hann í því ástandi. Þykir hon.
um Kristmynd úr litsteindum glugga
kírkjunnar stíga niður og holdgast um
leið, koma til sín og fara um sig hjúkr.
andi og læknandi höndum. Er Billy spyr
hann að nafni, svarar hann: “Smiður er
ég nefndur”.
Þeir verða nú samferða úr kirkj.
unni, og Smiður tekur þegar til starfa.
á sem líkastan hátt því sem guðspjöllin
segja frá Jesú frá Nazareth. Hann flyt
u’r nákvæmlega sömu kenningarnar og
Kristur forðum, enda ber allt að sama
brunni, aðeins því skjótara, sem straum.
ur viðburðanna í Ameríku er nú, hraðari
og stríðari en hann var í Gyðingaiandi
fyrir 2000 árum síðan.
Innan fáeinna daga er borgin öll í sjóð-
audi uppnámi, því enginn getur verið af..
skiftalaus gagnvart honum, kenningum
hans og verkurn. Fáeinar mannjeskjur
gorsigrar hann með viðmóti sínu: Film-
dilottninguna Marfu Magna (Maríu Mag
dalenu); Billy sjálfan, unga manninn
rí)ia, er fyrst fylgir honum af þakkláts-
sémi; um tylft af lærisveinum (einn
þeirra er auðvitað Júdas) o. s. frv. — En
langflestir snúast á móti honum. Dag-
blöðin koma út með tröllstórum fyrir-
sögnum um athæfi þessa blóðrauða bols-
hevika spámanns; auðvaldið er ekki lengi
að hugsa sig um að gera ráðstafanir til
þess að koma honum fyrir kattarnef; og
jafnvel verkamennirnir vísa honum
burtu úr samkomuhúsi sínu; þeir eru
dauðsmeikir við það. að hann spilli fyr-
ir málstað þeirra. Og ‘æðstu prestarn-
ir” standa enn sem fyr dyggilega — og
eðlilega — með “foringjum fólksins” —
Smiður er rekinn með ofbeldi frá messu-
gerð í Sankti Bartólómeusarkirkjunni, og
lærisveinar hans barðir þar til skemmda;
enda grípur Smiður fram í athöfnina, ekki
síður en Bullock-Webster kanúki í Sankti
Páls kirkjunni í haust. Munurinn aðein«
sá, 'að B.-W. veittist að sannleiksást og
hréinskilni, en Smiður að auðmæringun.
' um, enda verða afdrif þeirra þar eftir:
B.-W. er klappað á kollinn, af erkibiskupi,
en Smið heldur við limlestingum frá þjón
um kirkjunnar. — En til þess að orð-
lengja ekki um of: Hermannaskríllinn,
espaður af auðvaldstólum og dagblöð-
um, nær í Smið, þrátt fyrir tilraunir þær
er Billy og kvikmyndakóngurinn T.-S.,
er hefir orðið að láta hrífast af viðmóti
Smiðs, gera til að vernda hann. Skríll-
inn fer með hann háðungarför inn í leik-
hús eitt, og misþyrmir honum og hendir
honum loks út um gluggann í flasið á Billy
er bíður þar fyrir utan. Og nú hendir
þetta, sem þýðandi tekur réttilega fram,
að er hvorki í samraömi við Krists.hugar-
farið, né lunderni höfundar, en sem er
ekkert ankannalegt í draumi, enda sæmi-
lega ljóst að höfundur notar sem auð-
veldasta aðferð ti! þess að binda sem
eðlilegastan enda á drauminn við sömu
staðhætti og hann hófst: að Smiður tekur
á rás undan pyntingunum upp í St. Bar-
ólómeusar kirkjuna. Og Billy vaknar
við það, að Smiður hleypur á sinn stað,
þar sem Kristsmyndin er greypt í lit.
steindan gluggarin. Þá er sagan á enda.
Svo farið sé nokkrum orðum um frá-
gang bókarinnar, þá verður að geta þess,
að hún er prentuð á mjög lélegan pappír,
og því nær glæpsamleg mynd af höfund-
inum fylgir framan við titilblaðið. En
vafalaust hefir fyrir útgefendum vakað,
að bókin yrði sem allra cxiýrnst, svo að
á hvers manns færi væri að kaupa, og
er það lofsvert. Prentvillur eru ekki mjög
áberandi, að minnsta kosti ekki saman-
borið við aðrar íslenzkar bækur nú á
dögum, er aðeins örfáir íslendingar virð-
ast vera prófarkafærir. — Þýðingin er
mjög misjöfn, og yfirleitt ekki góð,
þegar litið er til þess, hverjir í hlut eiga.
Er auðsætt, að þýðandi hefir frekar kast-
að höndum til verksins, og kemur auð-
vitað greinilegast í ljós, þar sem um al-
mennan talshátt er að ræða.
Þrátt fyrir þetta, er bókin sérlega læsi-
leg. Líka þrátt fyrir það að hún fylgir
svo guðspjallafyrirmyndinni, að sem sjálf
stæð hugarsmíð er hún ekki samanber-
andi við hinar meiri skáldsögur Sinclairs.
Mikla skáildgáfu hefir ekki þurft til þess
að semja hana. Ekki annað en lipra,
napra og skipulega tamda fregnritagáfu.
En þetta er ákaflega sniðug og harðvít-
ug ádeila á mannfélagsskipun vora, og
hlýtur að vera sérstaklega harðvítug og
hrífandi í augum allra kristinna manna,
þ. e. a. s. þeirra, sem ekki afneita Jesúm
frá Nazareth og kenningum hans í hjarta
sínu, þótt þeir blaðri nafn hans og fiaðri
með það á vörunum. Hún er líka blátt
áfram spennandi fyrir þá sök, að hún sýn
ir með óaðfinnanlegri og ómótmælan-
legri rökfestu, hversu ólíft Jesú væri nú,
ekki einungis í Bandaríkjunum, heldur
og í hverju einasta stórveldi og hverju
einasta þjóðfélagi vorrar vestrænu menn-
ingar. Menn sjá hann — og hver krist-
inn maður ekki sízt — óhjákvæ*milega
hrakinn úr hverjum hugsanlegum griða-
stað, einum af öðrum, allt til ólífis, þrátt
fyrir ást og aðdáun einstaka manns, og
jafn óhjákvæmilega hrakinn úr kirkjunni,
sem í nokkur hundruð útgáfum, meira
eða minna innbyrðis andstæðum og
fjandsamlegum, kennir sig við nafn hans.
Til þess að gera lesendum auðveldara
fyrir, fylgir bókinni blaðsíðuskrá, er bera
má saman við ýmsar frásagnir í guð-
spjöllunum. Er þetta bæði fróðlegt og
þar að auki spennandi, eins og áður var
sagt. einmitt við hæfi lestrarfýsn íslenzkr
ar alþýðu. *
En auk þessa hefir þýðandi skrifað all-
langan eftirmála við bókina. Hefir sá
kafli mjög mikinm og gagnliegan, enda
bráðnauðsynlegan fróðleik að geyma auk
þess sem hann er yfirleitt prýðisvel ritað-
ur, sannfærandi í höfuðatriðum, þótt
greina kunni á um smærri. Lýsir þýð-
andi þar uppvexti og æfistarfi Uptons
Sinclair, er vafalaust er að öllu saman-
lögðu, merkastur rithöfundur Bandaríkj-
anna, núlifandi, og einn af merkustu rit-
höfundum síns eigin, ef ekki allra tíma.
og skýrir síðan frá því, að það sem aðal-
lega hafi vakað fyrir sér með því að þýða
bókina, sé það, að hann telji hana “vel
til þess fallna, að vekja athygii Islend-
inga á því máli, sem með öllu hefir ver-
ið vanrækt að skýra fyrir þeim — sam-
bandi kristinna hugsjóna og þjóðfélags-
mála”. Gerir þýðandi svo ýmsa grein,
og ölluni almenningi mjög fróðlega, fyrir
því efni, þótt margir, og þar á meðal sá
er þetta ritar, geti ekki orðið honum sam.
mála um sumar þær athugasemdir, m.
a. af því, að kristindómurinn, eða kirkjan
verður að geta réttlætt sig með verkun-
um, meira en með varajátningum og
málamyndar-kennisetningum.
Þýðandi hefir unnið gott og þarft verk
með þessarí bók, þó þýðingin sjálf hefði
gjarna mátt vera betur af hendi ley^t.
eins og áður er sagt. En allt um það á
íslenzk alþýða hér kost á mjög góðri
bók við afarlágu verði.
Alþýðleg Sljörnuíræði
Ásgeir Magnússorv: VETRAR-
BRAUT; 166 bls.; útg. Guðm.
Gamalíelsson. Rvík 1926. —
Prentsm. Gutenberg.
Bók þessi mun vera samsafn af blaða-
gijeinum, sem hötfundurinn hjetfir áðWr
birst í “Verði”, að mig minnir. Skiftist
hún í fimm kafla, er þetta inntakið:
1. Sólkerfið; Yfirlit. Sólin.
2. Jafnvægi. Aðdráttarafl og geisla-
spyrna.
3. Sólstjörnur. Yfirlit. Æfiskeið. Heims
endir. ,
4. Stjörnuríki. Fjölstirni. Stjörnuþokur.
Sveipþokur.
5. Djúpið mikla. Vetrarbrautin. Rúm-
ið.
Það er skemmst af að segja, að eg hefi
harla lítið vit á því, hvort fróðleikur sá,
er þessi bók flytur lesendum sínum, er
ábyggilegur eða ekki. En svo vel vill
til, að eg hefi þar um séð álit sérfróðra
manna, er yfirleitt ljúka lofsorði á þann
þátt bókarlnnar. Enda er auðséð, ag höf
undurinn hefir víða leitað til heimilda.
Bókin er skemtileg aflestrar, og hlýtur
að vera hverjum læsum mann mjög auð-
skilin, er eg, hinn einstakasti uxi í allri
stærðfræði, hefi ekki steytt fót minn við
nokkurri málsgrein í henni. En þetta
tvennt eru nauðsynlegir kostir hverrar
bókar, er alþýðuhylli vill ná. Og tæplega
getur þroskavænlegri né heilsusamlegri
andlega áreynslu, en að beita hugsun
sinni eftir sérhverri sjónhendin.g, er gefst
út í ómælisvvíddina.
Bók þessi fyllir skarð í íslenzkum al-
þýðubókmenntum, er ekki mátti standa
ófyllt lengur. En því vildi eg beina til
höfundarins, ef þessi /útgáfa selst svo
vel, sem eg á von á, að bráðlega verði
þörf á 2. útgáfu, að auka hana nokkuð,
skýra nokkuð ítarlegar frá ýmsum atrið
um, er menn vita bezt um, og sleppa held-
ur frásögnum um ýmsar tilgátur, er al-
menningtir á erfiðast með að átta sig
á, án töluvert greinilegri skýringa. Einn.
ig væri ágætt, ef lítið en greinilegt árs-
tíðastjörnukort gæti fylgt bókinni. Yrði
það mörgum til gamans.
Pappír er ekki vandaöur, en sæmileg-
ur; prentun skýr og góð, að því undan-
teknu, að myndir eru yfirleitt daufar og
klesstar. Hefði tæplega ge.tað hleypt af-
skaplega fram verðinu, að prenta þær á
sérstakan, betri pappír.
Tímarit
RÉTTUR. XII. árg. 1. hefti.
er fyrir nokkru komið á markaðinn hér
vestra, og hefir dregist lengur en skyldi
að geta um það, því þetta hefti er að öllu
leyti sæmilegt áframhald af fyrsta ár
gangi hinnar nýju ritstjórnar. Er það mik
ið hól, svo vel sem þar var á stað farið,
eins og HJeimskringla hefir áiður getið
um.
Séra Ragnar E. Kvaran gkrifar mjög
vel og fróðlega um George Bernard Shaw’
skáldsniilinginn svg rithöfnudinn mikla.
Er þar lýst uppvaxtarárum Shaws; bar-
áttu hans til frægðar og auðs; skáldverk
um hans og óþreytandi ræðu- og ritstarf-
semi í þágu jafnaðarmennskunnar. Er
þetta að vonum ágæt grein, enda er það
á allra vitorði, er fylgst hafa með opin-
berri starfsemi séra Ragnars, að hann
dáist mjög að Shaw, og mun
vera einna kunnugastur — mig
skyldi ekki undra, langkunnug-
astun—allra íslendinga lífsskoð-
unum og skrifum Shaw’s. Með-
al annars er þarna skýrt frá
Fabian-félaginu n&fnjfræga, er
mjög lítið eða ekkert mun hafa
verið ritað um á íslenzku áð-
ur.
“Frá óbyggðum”, er grein
eftir Pálma meistana Hannes-
son, jarðfræðing; afbragðs-góð
ferða- og athuganasaga, frá
vestari öræfum íslands, milli
Borgarfjarðþr- og Húnavatns-
sýslu. Hinn kunni ríthöfund-
ur, séra Gunnar Benediktsson í
Saurbæ, skj-ifar eftirtektar-
verða grein um, “Júdas ískar-
iot”. Kristín Sigfúsdóttir legg-
ur til ágæta smásögu, “ör-
birgð”, eitt hið bezta er hún
hefir skrifað, að því er eg hefi
séð. Brynjólfur Bjarnason,
stórvel gefinn maður, heldur á
fram ritgerð sinni, “Kommún-
ismi og bændur”, er allir ættu
að lesa, og lesa aftur í sam-
hengi, er sú ritgerð er öll kom-
in á prent. Ritstjórinn, Einar
Olgeirsson, skrifar: “Baráttan
um heimsyfirráðin”; stutta en
góða grein um Georg Brandes,
og nokkra ritdóma.
Að öllu samanlögðu ágætt
tímarit, er myndi sóma sér vel,
hvar í landi sem væri. Að því
standa auðsjáanlega frjálslynd-
ir og þróttmiklir bjartsýnis-
menn, sem vel er trúandi til
þess, að halda opnum heilum
glugga að umheimínum, lífinu
og ljósinu. í stað þess að ætla
sér að bera það í trogum inn
til lesenda sinna.
Allir frjálslyndir Vestur-ís-
lendingar gerðu sjálfum sér vel
með því, að kynnast þéssu
tímariti, sem er hér svo lítiö
þekkt, samanborið við hin eldri,
vel þekktu íslenzku tímarit. Eg
er sannfærður um það, að hér
er tiltölulega góður jarðvegur
fyrir “Rétt”, sem hefir nú tekið
nokkra sérstöðu meðal ís-
lenzkra tímarita, ef menn að-
eins vilja leggja það á sig að
kynnast honum.
! . S. H. f. H.
---------x---------
Hin nýja bók
Mrs- Salverson
(Þýtt.)
Lord of the Silver Dragon,
by Laura Goodman Saii
verson, McLelland & Ste.
ward, 1927. 343 pp. —
$2.00.
1
(Til þess að fyrirbyggja mis-
skilning, vildi eg strax taka það
ífram, að eftirfylgjandi mat á
skáldsögu Mrs. Salverson er
peijsónjulegt álit einjgöngm er
fellur ekki endilega í faðma við
álit blaðsins, þótt þetta sé skrif
að að beiðni ritstjórans. Hann
ber því ekki ábyVgð á þeim skoð
unum, er hér koma fram, frem-
ur en hann sjálfilr vill.)
Þessi þriðja heii-bókar skáld-
saga, er komið hefir frá hendi
Mrs. Salverson á jafnmöngum
árum, á að vera saga um Leif
Eiríksson, og þá er flesta þættti
snúa í örlagaþráð hans. Sagan
er byggð á frásögn Flateyjar-
bókar um ferðir hans, en er
færð í stílinn af ímyndunarafli
höfundarins, er “reynir að til-
færa skynsamlegar ástæður”
og ‘leitast við að gizka á senni-
legar tilgátíur og skýringar um
athafnir hans og áhrif er hann
verður aftur fyrir.” Hún hefir
“með ráðnum huga kosið að
nýtízkubúa útskýringu mína á
norrænum mönnum”, en held-
ur viðhafnarstílnum í tali þeirra
bókina á enda.
Um þetta kemst hún svo að
orði (í formálanum):
“Menn skulu ekki ætla, að
eg hafi notað viðhafnarstílinn í
samræðum. af því að eg hafi
haft minnstu löngfun til þess að
tileinka þeim mönnum, er stofn
settu Normandí og Normann-
ískt veldi á Englandi, úrættun.
arbrag, sem ekki virðist hafa
DODD’S nýmapillur eru bezt*.
nýmameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan.
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
átt heima hjá þeim, eftir forn-
um sögum þeirra að dæma. ”
Eg hefi samvizkusamlega, en á-
rangurslaust reýnt að brjóta
þessa skýringu til mergjar. Það
er ekki ljóst, hvers vegna henni
finnst einmitt nauðsynlegt, að
koma mönnum í skilning um,
að hún hafi ekki ætlað að gæða
persónur sínar háttalagi og eig-
inleikum, “sem ekki virðast
hafa átt heima hjá þeim”, nema
hún finni til þess, að hún hafi
búið þá þannig.
Það verður að játa, að höf-
undurinn hefir tekið sér geysi-
lega erfitt verk fyrir hendur, að
reyna að “endurlífga forfeður
vora í skáldsögunni, eins og
þeir lifðu allra glæsilegast á
gullöld þeirra tíma”. Það verð
ur líka að játa, að henni hefir
ekki heppnast það erfiða verk,
svo að þess geti verulega. —
“Lord of the Silver Dragon” er
læsileg ástarsaga; en þar með
er líka mest sagt. Mikil áherzla
er lögð á munklökkvann í sál-
arlífi aðal söguhetjunnar, en,
hann er í einu trygglyndur og
hverflyndur. Eftir að hafa vald
ið hneisu háborinni konu,
skilur hann hana eftir til þess
að “súpa seyðið”, þótt hann viti
vel að það muni verða býsna
heitt. Hann siglir leiðar sinn-
ar, og hugsar ekki til þess að
hverfa aftur til hennar, að því
er séð verður. 1 Flateyjarbók
segir, ef eg man rétt, að hann
hafi lagt svo fyrir að senda
barnið, EF SVEINBARN VÆRI,
til Grænlands. (Hér liggur ærið
bak við, en þó lítið af mun-
klökkva.) »
Og að því er vér vitum um
karlmenn þeirra tíma, þá ber
að vísu harla 1-ítið á hinum
rauða þræði ástarinnar í lífs-
þætti þeirra. Þeim tilfinning-
um var venjulega skipað á bekk
með kveifarskap og þrekleysi,
karimanni ósamboðnu. En um
það geta skoðanir skifst, hvort
réttlætandi sé, að nútíðarskáld
slöngvi manþáttum æfiferil
bardaga- og æfintýramanna
þeirra tíma. Eg læt það liggja
á milli hluta. Hér getur hafa
staðið svo á, að höfundur hafi
átt um það að velja, að fylgja
eigin hvötum, eða kostnaðar-
manna sinna, er hún lagði nið-
ur fyrir sér verkið. Alltaf verð
ur að taka sölulíkurnar með í
reikninginn. Nújtímalesandi
dægurbókmenntanna heimtar
ást og æfintýri, siikjusmurt og
kryddað; og ef höf. vill bók
sína selda, þá1 hlýðir ekki að
missa algerlega sjónar á ósk-
um kaupendanna.
Vafalausit má segja um sögu
þessa, að hún víki ekki svo til-
finnanlega í aðalatriðum, að
miklu skifti, frá sögu Leifs oig
annara, er þarna* koma við
sögu. Flestir lesendur munu
þó sakna þess, að , að höfundtur
hefir ekkert rúm búið í sögunni
bróður Leifs, Þorvaldi, er senni.
lega var fyrstur hvítur maður,
er frumbyggjar Ameríku sköp-
uðu aldurtiía.
* * *
Þá fer það og mjög eftir
smekk, hvernig menn kunna
stíl höfundar. Eg verð að játa