Heimskringla - 08.02.1928, Blaðsíða 1

XLII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN., MIÐVIKUDAGINN S. FEBRUAR 1928.
NUMER 19
SQOOSOSeOOSOQOOOSOSOOSSOeOSOðOSOOSOOOSeOSOOOOOOOOOQOCC
c
vRev. R.
A \T
Rev. R. Péturwon *
-rcccco_ -1S Honiie 8t. — CITY.
Frá Toronto er sírnaS vikuna sem
leið, að bændur í Ontario hefðu fast-
TÚSið að stofna gripasamlag-, á líkum
grundvelli og ihveitisamlagiS. Var
l>etta samlþykkt á fundi í Toronto, er
stóS yfir í tvo daga, og voru þar
samankomnir fulltrúar frá öllum hér
xiSum i fylkinu. Fyrst um sinn ætl-
ar samlagiS aS gefa sig mest að
svínarækt og flesksölu.
Atvinnu- og verkamannaráS Winni
pegborgar (Winnipeg Trades and
Labor Council) gerSi út sendinefnd
* gær til fylkisstjórnarinnar. Var
Tiefndinni faliS aS skora á fylkis—
stjórnina, aS stofna nýtt ráSuneyti,
«r annast skuli atvinnumál öll, og
korria þeim í betra horf. Nefndin fór
A D A
fram á þaS, aS stjórnin skyldi sjá
um a'ð mæSrastyrkurinn yrSi hækkaS
ur til muna; undanjþága frá tekju—
skatti aukin, svo aS hún jafngilti
undanþágu þeirri er sambandsstjórnin
veitir; aS sett skyldu lög um vikuleg-
an hvíldardag; aS bíleigendur skyldu
skyddir til þess aS kaupa slysaábyrgð;
skattur skyldi hækkaSur á hreyfil—
vagneigendum; aS betur skyldi biiið
um, þar sem þjóSvegir liggja yfir
járnlbrautir, o. s. fry.
Stjórnin lét ekkert uppi aS sinni,
hvern árangur áskorun þessi myndi
hafa, aS ö'ðru leyti en því, aS hún tók
vel í þaS, aS þeim gagnskiftum skyldi
komiS á viS önnur fylki, aS þær
mæSur, er nú njóta styrks frá öSrurn
fylkjum, skyldu fá aS halda honum,
iþær flyttu til Manitoba.
Erlendar fréttir.
Grafnland IU3 nýja..
nefnist félag, er stofnaS var í Dan—
mörku fyrir nokkuru, af ýmsum máls
metandi mönnum, se loksins eru komn
ir á þá skoSun, aS stjórn Dana í
Grænlandi sé sjálfum þeim til skamm
ar og Grænlendingum til niSurdreps.
Félag þetta hélt fund fyrir skömmu,
®g kváSu þá ýmsir ræSumenn upp úr
um þaS, aS Danir yr'ðu sóma sins
vegna aS afnema hafnibann og einok.
un tmdireins. Godtfred Hansen, sem
fyrrum var í IslandsferSum meS skip
SameinaSa félagsins og þykir góður
maSur og gegn, komst svo a'S orSi,
aS óbornar kynslóðir myndu ekki líta
velvildarhug á það starf, sem stjórn
Dana vinnur á Grænlandi þessi árin,
Og að einangrunin sé blóSugt ranglæti
gegn hinum læzt menntaSa og dug-
íegasta hluta Grænlendinga. — Svo
virSist sem danska þjóðin sé nú loks
aS komast til viSurkenningar á því
aS Grænlandi hefir ekki veriS. gagn
aS einokuninni, og eru þaS ýmsir
fceztu menn frjálslynda flokksins
danska, sem fyrst hafa þoraS aS láta
t>essa skoSun i ljós.
(Vísir.)
ekki stunda fasta atvinnu, getur yfir-
valdið rekið til hvaSa atvinnuveitanda
sem er, og skyldaS þá til aS vinna
hjá honurn, m. ö. o. gert þá aS þræl-
um hans. Stúlkur undir 14 ára aldri
skulu undir öllum kringumstæSum
vera kyrrar hjá vinnuveitendum sín-
um. jafnvel þótt hann misþyrmi
þeim; — þetta er af ýmsum álitið
allra iskyggilegasta ákvæSi frurn-
varpsins. — Loks er mönnum meinað
aS flýja undan þessu ófrelsi, meS þvi
ákvæSi, aS enginn innborinna manna
má yfirgefa sveit sína án samþykkis
yfirvaldsins.
(Vísir.)
Morð Matteottis.
Þrœlahald í Rhodesíu.
1 nýkomnum erlendum blöSum er
®kýrt frá því, aS þingiS í SuSur-
Rhodesíu í Afríku hafi nú til meS-
ferSar lagafrumvarp, sem “West_
winster Gazette” segir aS sé raunveru
teg endurreisn þrælahaldsins. Af
^00 þúsund svertingjum, sem segja
*na aS sviftir verSi öllu persónulegu
frelsi, samikvæmt frumvarpi þessu,
eru aSeins öríáir, sem sjálfir hafa
nokkurn skilning á hættu þeirri er
yfir þeim vofir. Mr. Traverse, for-
maSur í félagi, er vinnur gegn þræla
I>aldi, segir, aS einkum verSi ákvæSi
Þau, er snerta hinn innlenda æskulýð,
aS hans viti til þess aS skapa ástand,
sem hvergi eigi sinn líka í brezka
lieinisveldinu. MeS vinnusamninigtim
er menn verSa þvingaSir til aS gera,
verða bæði drengir og telpur rekin
fd vinnu í námum og öSrum verk—
stöSvum — allt undir yfirskvni lag-
anna. Engin takmörk eru sett um
þaS, hve ung megi senda börn í nám-
■urnar, — þau verða látin fara þang-
þegar er þau má nota til ein—
hvers.
ViS óhlýSni eru lagSar þungar refs
mgar. Flengingar og líkamshirting-
ar leyfSar í mjög ríkum mæli. Yfir_
valdiS, sem er bæSi ákærandi, dómari
hæstiréttur í þessum málum, get-
l'r einn!g dæmt mann i alt aS 20 ster-
hpgspunda sekt og í fangelsi meS
þrælkunarvinnu. Þá æskumenn, sem
blessa lífsstarf mitt! Og síSustu orð
hans voru : Lifi jafnaðarstefnan !”
Þannig framkvæmdi íhaldiS ítalska
illverk sitt. En mannsins, sem lét
lif sitt fyrir hina fögru hugsjón sina,
munu jafnaSarmenn allra landa og
allra þjóða minnast meS lotningu og
aðcláun.
(AlþýSublaSiS.)
í sauSfé. Hún stakk sér niður ' á
jiokkrum stöðum í haust, en ekki hef
ir boriS á henni upp á síSkastiS.
Afli hefir veriS allgóSur, enda gæft
ir í allra bezta lagi.
Frá Islandi.
Rvík 20. des.
Fálkakrossaregn. —> Þessir hafa
verið sæmdir Fálkaorðunni nýlega:
Lárus H. Bjarnason hæstaréttarfor—
seti, stórriddarakrossi meS stjörnu;
stórriddarakrossi án stjörnu: Magnús
Helgason skólastjóri og Ragnar Olafs
son ræSismaSur. Riddarakross hafa
J>essir íehgiS: Guöinundur Tæknir
GuSmundsson í Stykkishólmi; Hjört
ur hreppstjóri Líndal, Efra—Núpi í
MiSfirSi; Július SigurSlsson útbús-
stjóri á Akureyri; Olafur Bergsveins
son, bóndi á Hvallátrum, og Krist—
björg Jónatansdóttir kennslukona á
Akureyri.
Hinn 10 septentber í haust var af-
IhjúpaSur minnisvarði hins fræg.t
ítalska jafnaöarmannaforingja Matte-
ottis, sem svartliðar á ítalíu myrtu á
hinn svívirSilegasta hátt, eins og
kunnugt er. Af tilefni þessarar af—
hjúpunar flutti belgíska jafnaSar-
mannablaSiS “Le Peuple” frásögn af
síðustu augnáblikum í lífi hins fallna
forir.gia. Hleimi'darmaSur þessan
frásagna er einn af morSingjum Mat-
teottis, svartliðinn Albino Volpi sem
er auömjúkur þjónn ofbeldismanns-
ins Mussolinis Má því búast viö því
að lýsing þessi sé ekki Matteotti í vil.
En þó aö frásögn Volpis veki and-
styggö allra góSra manna, má þó
vel af henni sjá, meö hversu miklurn
hetjuhuga og hugsjónaþreki Matte-
otti hefir tekiö moröi sínu. Og þrátt'
fyrir kaJdhæönisandann er skin út úr
lýsingu Volpis á ódæöisverkinu, dylst
þó eskki lesendum niöurbæld hrifnis-
undiralda moröingjans fyrir hinum
hugprúöa hugsjónamanni, er dó með
lofsöng um jafnaSarstefnuna á vör—
unum.
Þáttur úr frásögn Volpis er á þessa
leið:
Framkoma Matteottis var fram úr
hófi ósvífin. Þegar viö lömdurn hann
nieö hnefunum, bar hann sig í raun
og veru karlmannlega. Til síSustu
stundar htópaði hann án afláts:
MorSingjar! Ragmenni! Þrælar ! En
ekki kom honum til hugar aö biSja
sér'vægöar. Og þegar hann var aS-
fram kominn af áverkum okkar, kall
aSi hann: Mig getiö þiS myrt, en
hugsjón jafnaSarstefnunnar drepið
þiS aldrei!
Ef til vill iheföum viö hætt árásum
okkar, ef hann hefði látiS bugast.
ibeöiö sér vægöar og viöurkennt fá-
vlsí stefnu sinnar. En þaö kom ekki
fyrir. Látlaust hrópaöi hann: Hug-
sjón jafnaðarstefnunnar getiö þið
; ekki drepiö. Verkamennirnir munu
Rvík 3. jan.
Drdvg'itr vcrður úti. — A Þorláks-
messu fóru þrír menn frá Knarrar—
nesi á Vatnsleysuströnd upp í iheiSi
til aS gæta aö fé. 1 för meö þeim var
11 ára gamall drengur, Ingvar að
nafni, sonur Benjamíns bónda í Knarr
arnesi. Er leitarmenn voru skamt á
veg komnir, mættu þeir fjárlhóp og
ætluðu nú að senda drenginn heim
meS féð. Nokkurt fjúk var og hefir
drengurinn því vilst og farið þvert
úr leið. Leitarmenn komu innan
skamms heim og bjuggust viö að
drengurinn væri þar fyrir, en svo
var ekki. Var þá þegar hafin leit
aö honum, en reyndist árangurslaus.
A aðfangadag var hafin leit aö nýju
osý fannst idrengurinn þá örendur.
Iíafði hann fariö miklu lengri veg en
nokkitr haföi gert ráö fyrir. Læknir
að drengurinn heföi andast ekki löngu
áður en hann fannst.
Borgarnesi 1. jan.
Tiðin hefir veriö nokkuð umhleyp
ingasöm undanfarið. Við bráðapest
Ihefir lítiö eða ekki orðið vart. —
Heilsufar er gott. — Allflestir munu
hafa tekið skepnur á gjöf í desem—
ber, en sumir nokkru fyr.
Rvík 10. jan.
Úr Mýrdal (símtal 5. janúar.) —
Talsverðan snjó hefir sett niður í
Mýrdal síðustu daga; fénaður Var
tekin á gjöf fyrir jól, en fram aö
þeim tíma var einmuna tíð. — Ný—
látinn er í Mýrdal Maignús bóndi
Björnsson á Dýrhólum. eftir langa
vanheilsu. Hann var vinsæll maöur.
Húsaskipun sögnstaða. —= Dóms-
málaráðherra og húsameistari ríkis-
ins fóru á miðvikudaginn með “SuSur
landi” til Borgarness og þaðan aS
Borg og Reykholti. AS sögn var erind
iS að atfhuga skilyröi fyrir endurbygg
ingu þessara staða, og skoSa mann-
virki þau, er gerð voru í sumar í
Revkholti, á rikisins kostnað; en það
voru penipgshús.
að dómi úttekntarnefndariimar á vant
aði, fyrir 1. marz, n. k., þyí þá á
spítalinn að taka til starfa. — I til-
efni af þessari stórhöfSinglegu gjöf
hélt bæjarstjórnin konsúlnum, land-
lækni og húsameistara rikisins, sem
hefir gert uppdráttinn aö húsinu,
stjórn kvenfélagsins og öörum, sem
viö spítalamáliS rafa verið riönir
veizlu, og fór hún fram i gærkvöldi.
Spítalanefndin og um 40—50 manns
voru þar. Afhenti þar konsúllinn
spítalann í hendur bæjarstjórnarinn-
ar til fullrar eignar og umráSa. Auk
hans tóku til máls: landlæknir, húsa-
meistari, bæjarstjóri, bæjarfógeti, hér
aðslæknir, séra Jes Gíslason, séra Sig
urjón Arnason, Páll Bjarnason skóla
stjóri og Kol'ka læknir. I dag er hús—
iS opið fvrir almenning og sýna lækn
arnir það þeim er vilja. Spítalinn
verður síðar vígður af landlækni, áS
ur en hann tekur til starfa.
Fjær og nær.
Séra Þorgeir Jónsson messar aö
Arnesi næsta sunnudag, 12. febrúar,
kl. 2 síSdegis.
Vestmannaeyjar 2. jan. i
Fjöldi manna hefir skoSaS spít-
alann og dást mtnn mjög aö húsinu
og öllum útbúnaSi.
“Kláus EyjóIfs?on lögsagnari og
Tyrkjarániö” heitir bæklingur, sem
ýnkominn er út. Höfundurinn er
Sigfús M. Johnsen, fulltrúi í stjórn-
arráðinu. Er þarna ýmislegur fróS
leikur um TyrkjarániS í Vestmanna-
eyjum, sem áöur hefir eigi komiö
fram svo vitanlegt sé, og mun því
margan, sem áihuga hefir á söguleg-
um fræðum, fýsa aö kynnast þessu
riti.
Ritstjóri Verkamannsins fer frá.—
Halldór Friöjónsson hefir nú látið
af ritstjórn Verkamannsins. Hefir
hann veriö ritstjóri þess blaös frá
því að það var stofnaö. Nú hefir
tekiö viö ritstjórninni Stjórn Verka-
’ýðssamlband Noröurlands, setn gefur
út blaðið; en i stjórninni eru: Jón j ■ i ir
Guðmann kaupmaður, Erlingur FriS ISlCIlZKS glimSIl.
jónsson alþingismaSur og Einar Ol-
geirsson kennari. ÞjóSrækni^þimgiS stendur nú fyrir
dyrum. Fyrsta kvöld þess verSur
_ helgaö islenzkri kappglímu, eins og
... , Rvík. 16. jan. undanfarin tvö ár, um $100 Jóhann-
Mmntng Björns Olsens. — Nokkru T - c v ■ .
J esar Tosefssonar glimumerstara.
eft.r Iat próf. dr. B. M. Olsens var qlimunefn)din sem Þjófeekniafé.
mynduö nefnd t,l aö gapgast fyrir lagJ skipagi j fyrravetur) tii þess að
“Brúð ka upskvöldið”
Eins Og auglýst er á öörum staö i
iblaðinu, sýnir Leikfélag Samfoands-t
safnaðar hinn bráöskemtilega og
fyndna franska gamnleik “BrúSkaups
kvöldiö”, í næstu viku.
Leikfélag þetta hefir lengi haft í
bytggju aS bregöa noklcuS frá gam-
aNi venju um leiksviöslbúnaS — og
ætlar nú aS láta veröa af því. VerS—
ur tilbreytnin í þetta sinn fólgin í því,
aö ekki verður nein tilraun gerS til
þess aS stæla stofur, sem leika eigi
í, heldur er sama fallega umgerðin
í öllum þrenutr þáttum leiksins —
"velour”-tjöid, sem hvila augaS. Er
nú orðið titt aS nota þessa aSferð á
litlum leiksviöum, þar sem ekki verð
ur kontið viö neinum fullkomnum leik
sviSsntyndum. Vonast leikfélagið til
aö þessari nýbreytni verði vel tekið.
Og einn stóran kost hefir hún —
'biöin milli þátta veröur sama sem
engin.
Leikfélag SambandssafnaSar hefir
þegar getið sér þann orðstir, aS menn
geta búist viS óvenjulega skemtileg-
um kvöldiun.
Guðmundur Grímsson, yfirréttar-
dóntari, frá Rugby, N. D., kom hing-
aö til bæjarins á sunnudaginn, bil___
leiðis. Fór hann suður aftur á mánu-
daginn. — Mr. Grímsson lét þess
getiS, aö hann tæki kosningu í heim-
feröarnefndina vestur-íslenzku. sem
fulltrúi Vestur-íslendinga í Banda—
ríkjunum. Hefir nefndinni þar bætzt
svo ágætur starfsmaður, aö enginn
efi er á því, aS kosning hans mun
stórum verSa Vestur-Islendingum og
Islandi í hag.
-........... v.u. ^amskotum- sem verja átti á eirthyern starfa milH þinga) hefir’ vonir m
var til kvaddur, ag- var það álit hans ** ni*nnin.2:ar nrn hinn látna (þa^ að þetta verði fjölmennasta
„ v _i__ • 1 rv> . ...... visindamann Orr nprnptn kpnnnrn .... ...................
/safoldarprentsmiðja 50 ára. — Isa
foldarprentsmiðja hefir nýlega gefiö <
út söguagrip um 50 ára starfsemi fé-
lagsins. Hefir Klemens Jónsson
samið ágripiö. Er það myndum prýtt
og hiö vandaöasta aS öllum frágangi.
Knud Berlin ritar í “Nationaltid-
ende” 14. desember um tillögu ,þá um
tryggingu heimsfriSarins, sem Guðm.
Finolxigason setti fram í bók sinrn
Stjórnarbot. Eins og kunnugt er,
stakk G. F. þar upp á því, aö sett
skuli ákvæði um þaÖ i stjórnarskrár
allra rikja, aö sairtþykki þings þyrfti
til þess að hefja strið og að þaö þing
sem á þann hátt krefðist þess, aS
borgararnir gen.gju út i opinn dauð-
ann fyrir ættjörðina, skyldi þegar
lcssja niöur völd óg þingmennimir
og stjórnin fara manna fyrst á víg_
völlinn, úr þvi aö þess væri krafist
af öðrum borgurum, aö þeir gengju
út í opinn dauöann fyrir föSurlandiö.
K- B. hefir sitthvað viö tillögu G. F.
aö atliuga, en bendir á aö sjálfsagt sé
aS gefa henni gaum, úr þvi aö enn
séu engin önnur ráS fundin til þess
aö tryggja friðinn, og skorar á full—
trúa NorSurlanda i Þjóöabandalaginu
aS vekja máls á tillögunni í Genf.
vísindamann og ágæta kennara.
I nefndinni voru: Agúst H. Bjarna
son, Sigurður Nordal, Jón Jakobson,
Þorl. H. Bjarnason og G. T. Zoega.
Þeigar samSkotunum var lokið, kom
nefndinni saman um aö láta mála
vandaÖa oliumynd af honu. Var list-
malari Gunnlaugur Blöndal fenginn
til aö gera myndina og hún svo hengd
upp i háskólanunt.
En meö því samskotaféS var nokkr
um hundruöum króna meira en mynd
in kostaði, var satna listamanni (eft-
ir aö hann kom heim aftur úr Par—
írarferð sinni) falið aS gera aöra
samskonar mynd, og hún svo hengd
upp í hátíSasal Menntaskólans, þar
sem hann haföi starfaS sem kennari
og rektor nærfelt hálfan þriöja ára-
tug.
Nú hefir allt samslkotaféö verið
notaS upp og verSur ekki frekari
samskota leitaS í þessu skyni.
Þakkar nefndin góöar undirtektir.
(Isafold.)
Stykkishólmi 28. des.
Tið rnjög hagstæS fyrir jólin, en
á annan brá til sunnanáttar og hafa
síöan veriö siterkviðri og rigningar.
Bændur _ í nærsveitum eru nú allir
farnir aö gefa og hýsa, en fé gekk
úti á sumum jöröum allt fram aö
jólum. A sumum jöröum var ekki
hýst fyr en nokkru fyrir jól.
Ekki hefir boriö mikið á bráöapest
glimumótiö, er ÞjóðræknisfélagiS hef
r enn staðið aS. Fari svo, hefir
límunefndin ákyeðið aS g-límumönn
utn skuli skift í flokka eftir þyngd.
Verður úrslitaglíman þá miklu sann
gjarnari, og vonar nefndin, aö þessi
vitneskja verði til þess að feliri sæki
kappglimuna en ella mundu.
Glirnan fer fram þriðjudagskvöld-
iö 21. febrúar, og hefst kl. 8.30 síS—
degis. — Þeir, sem ætla sér aS taka
þátt i henni, eru beðnir um aö gera
aðvart ritstjóra Heimskringlu fyrir
'kl. 6 siðdegis, daginn sem kappglím-
an verður.
HiS árlega miðsvetrarmót þjóS—
ræknisdeildarinnar Frón, veröur hald
iö miðvikudaginn 22. þ. m.
Verða þar ágætar skemtanir og
veitingar á eftir. Siöan veröur einn-
ig dans fyrir yngri og eldri, og sér—
lega vel valinn maSur stendur fyrir
hljóöfæraslættinum.
Þess er óskaS aS Islendingar sæki
þessa sanlkomu vel, þar sem hún er
eina al-islenzka samlkoman, sem hald-
in verður á þessum vetri. Hún verS-
ur haldin í Goodtemplarasalnum. Er
allur viöbúnaður í bezta lagi, og allt
eins islenzkt og unnt er.
ASgöngumiðar veröa til sölu innan
skamms.
Gefiö gætur aö auiglýsingunni i
næsta blaöi.
Vestmannaeyj um 31. des.
I gær fór fram afhending á hinum
nýja spítala, sem Gísli Johnsen kon-
súll hefir reist. HúsiS er fyrir 30
sjúklinga, 19,5x10,5 m. aö stærS
mjög vandaS og veglegt. Kvenfélag'
iS Líkn gaf 20 þús. kr. í innanstokks
munum, bæjarsjóöur lagði til lóö, 30
þús. kr., aðrar stofnanir og einstakir
menn samtals 30—40 þús. kr„ sem
konsúllinn hefir safnaö, en afganginn I
gefur rann og frú hans. Húsiö meö
innanstokksmunum öllum kostar hátt
á þriöja hundrað þúsund krónur. —
Spitalinn haföi áöur en afhending
fór fram veriö tekinn út af land—
lækni, húsameistara ríkisins, bæjar-
fógeta og héraöslækni og Johnsen
konsúll lofaö aö bæta því viö, sem
Aframhald
Arsfundar
Sambandssafnaðar
verður haldinn í
KIRKJU SAFNAÐARINS
eftir messu
SUNNUDAGSKVÖLDIÐ 12. FEBRÚAR
Á þessum síðari fundi verður farið niður í fundarsal
kirkjunnar og sezt að borðum. Þá verða lesnar skýrsl-
ur hinna ýmsu félaga safnaðarins, og afgreidd önnur
þau mál, er fyrir kunna að koma.
Meðlimir safnaðarins eru beðnir að fjölmenna á
fundinn; og sömuleiðis eru allir vinir safnaðarins boðn.
ir velkomnir, þótt þeir heyri honum ekki til.
SAFNAÐARNEFNDIN.