Heimskringla - 04.04.1928, Blaðsíða 1

7
XLII. AROANmTTJ
Ucv. R. Pétureson x :
45 Homie St. — (;IT\
1 1\ L 1 I
WINNIPEG. MAN., MIÐVIKUDAGINN 4. APRÍL 1928
NÚMER 27
IR
HVEITISAMLAGIÐ
Því nær tuttugu og átta miljón
dali hafa hveitisamlögin í Manitoba,
Saskatdhewan og Alberta og gróf-
kornssamlögin i Manitoba og Sask-
atcihewan nýlega greitt samlagsmönn-
um senr aöra bráSaibirgöarborgun
fyrir hveiti og hörkorn.
“Vér greiöum 15 cent á mælirinn,
á allar flokktegundir hveitis og hör-
korns,” var yfirlýsing Mr. E. B.
Ramsay, forstjóra miösölustöövarinn-
ar, er hann skýröi frá greiðslunni.
Grófkornssamlögin igreiddu í janúar
bráöabirgöarborgun fyrir bygg og
rúg og hafra, svo nú hafa þegar
veriö greidd 50 cent á haframælirinn,
65 cent fyrir byggmælirinn og 85
cent fyrir rúgmælirinn.
“Yfir átta hundruö miljón dali, eru
vestrænu samlögin þrjú nú búin að
igreiöa samlagsmönnum, síðan Alberta
samlagiö hóf göngu sína, 1923,”
sagöi Mr. Ramsay.
“Bækur vorar sýna aö í ár hefir
mjög aukist aöiburöur að hinum þrem-
ur samlögum, frá iþví sem nokkurn-
tíma áöur hefir veriö, og enn meira
hefir aukist kornsalan er samlaigslyft-
urnar ihafa annast. Jafnvel i Mani-
toba, þar sem uppskeran fór svo illa
af ryði, aö um helmingur eyöilagö-
ist, hafa hinir 59 kornlyftur samlags-
Ins aö meöaltali haft meö höndum
meira en hundraö þúsund mæla þaö
sem komið er af þessu ári, og í
Saskatchewan og Allberta ætti korn-
lyftunum aö berast- eitt hundraö tutt-
ugu og fimm þús. og eitt hundrað og
•þrjátíu þúsund mælar á árinu.
“Uppskeruárið 1927-28, ihafa sam-
lögin þrjú annast meira en eitt hundr-
að og áttatíu miljón mæla af hveiti,
og er það nær sex miljónum mæla
meir en allt þaö sem fylkissamlögin
þrjú afhentu miösölustööinni upp-
skeru árið 1926-27.
“Saskatchewan fylkiö hefir nú sent
meðlimum sínum ávísanir er nema
$17,597,067, sem bráðabirgðarborgun
á 116,378,945 mæla hveitis, og 934,631
hörkornsmæla.
Tilsvarandi tölur fyrir Alberta, er
cigi hefir neitt grófkornssamlag, eru
$8,700,000 fyrir hérumfbil 58.000,000
hveitimæla.”
Hveitisamlag Manitoba greiöir $1,
597,763 fyrir 10,651,755 hveitimæla,
og $35,725.65 fyrir 238,171 hörkorns-
mæla.
HaraldurNíelsson látinn
'Sú fregn barst séra Ragnari E.
Kvaran rétt um helgina, heiman frá
íslandi, aö látist hefði 11. marz, eða
aðfaranótt þess 12., Haraldur próf-
essor Níelson. Mun hafa veriö gerð-
ur á honum holskurður viö igallstein-
um, en hann haföi verið lengi bil-
aður á heilsu. Gat séra Ragnar iþessa
úr prédikunarstól á pálmasunnudag,
og minntist fagurlega hins framliöna
kennara síns og vinar.
iSjálfsa'gt verða allir, jafnvel þeir
er andstæöastir vóru prófessor, séra
Haraldi Níelssyni í trúarskoðunum,
sammála um þaö, aö þar sé til grafar
genginn hinn göfugasti maöur og af-
buröa kennimaður, svo að íslenzk
kirkja hafi ekki lengi séð marga
'hans jafnoka.
ERLENDAR FRJETTIR
Bandaríkin.
Afarmikla eftirtekt hefir það vakið
1 Bandaríkjunum, að einn af þeim
niönnum, er sæti eiga > tollráögjafa-
nefnd Bandarikjanna, Edward P.
Costígan, hefir sagt af sér starfinu
cftir tiu ára dygga stjórnarþjónustu.
Skýrir hann ástæður sínar í ítarlegu
hréfi til formanns öldungaraöuneyts-
ins, Joseph T. Robinson, frá Arkan-
sas, og ber þungar sakir á Coolidge
íorseta. Kveðuy hann Coolidge hafa
"'pakkaÖ” nefndina og haldiö í henni
Ti'gjörlega óhæfurn mönnum; úrskurð-
ir hans um tillögur nefndarinnar og
séu sílitaöar pólitík og flokkshags-
Wunum; hvaö eftir annað hafi hann
íarið þvert á móti því er nefndin
hafi lagt til, eftir margra mánaða
unisvifamiklar og samvizkusamlegar
rannsóknir, og hafi þar auðsjáanlega
iátið teymast af þeim er gullfóðra
vasa sína með hátollum, er jafnvel
uái engri átt frá sjónarmiði verndar-
tollsmanna. T.d. nefnir hann að
^efdin réöi forseta til þess að lækka
sykurtollinn um ]/2% á pundi, árið
1924, og hefði það sparaö neytendum
$40,000,000 árlega. En forseti gaf
engan gaum tillögum nefndarinnar,
h^ldur fór að vilja sykunhringsins
mikla. 1925 réöi öll nefndin ein-
huga til lækkunar á hörolíutolli, er
heföi munaö mjög miklu fyrir alla
málara og byggingamenn og ekki
sízt bændur. En eftir aö hafa saltaö
tillögur nefndarinnar i heilt ár, hafi
forseti sent nefndinni það til baka,
til “frekari rannsókna,” þótt nefndin
hafi auövitað áður gert þaö itrasta í
því efni er mögulegt væri að gera.
Margt fleira ber hann forseta á brýn,
og færir því ýmsan stað, og kvéðst
nú eigi sjá sér annað fært samvizku
sinnar vegna, en segja af sér, er
han sé orðinn úrkula vonar um að
tollráðgjafarnefndin ei'gi aö vera
annað en leiksoppur auðhákarla og
pólitískra matgogga, og yfirsikinið
eitt. — Eigi hefir forseti enn svarað
þessum ákærum, og er búist viö aö
hann muni humma þaö fram af sér.
PÁSK AR.
VAÐ sem er um sögulegar staðreyndir er liggja
að páskasögunni þá heldur hún sínum and-
legu verðmætum. Ransóknir kunna að af-
sanna söguna, eins og hún hefir oss borist í guö-
spjöllunum, en ransóknir fá aldrei rænt hinu andlega
gildi, kjarnanum úr þessari fögru harmsögu. Það er
heldur ekki hlutverk ransóknarinnar; hlutverk hennar
er það, að kornast að sannleikanum, og svifta hann
flingrinu; þeim skrúða, er kostgæfnir, einlægir og
ímyndunarfrjóir sagnaritarar hafa búið hana. Megin-
atriðið felst jafnyel ekki í dauðdaga og upprisuatvik-
um meistarans frá Nazareth; en í píslarsögunni gef-
ur að líta gildi þeirrar vonar, er hefir verið fjöregg mann-
kynsins, frá því það hóf að hugsa — vonarinnar um
sigur réttar á röngu; sigri lífs á dauða. Páskahátíðin
felur í sér fæðingu þeirrar vonar, í samræmi við árs-
tíðina. Náttúran er að endurfæðast; ljós og hiti eru
á sigurför gegn myrkri og kulda. Megum vér þá ekki
einnig vona, að mannlegur andi, stjarfur í dauðans
dvala, rísi aftur í nýrri útgáfu, endurbættri og aukinni
að fegurð, af sjálfum Höfundinum? —L. F.
SVAR
Aðfinnslur dr. B. J. Brandsonar við
heim feröarne fnd Þj óðræknisfélagsins
s-.:»»8s;::as«Kí-

fram, og er þá talið árangurslaust að
reyna aö kjósa. —
Þingið í Nicaragua, sem þó situr í
■skjóli Bandaríkjalhersins, hefir nýlega
hafnað, sem broti á móti stjórnarsikrá
rikisins tillögu eða kröfu Bandaríkj-
anna um þaö að skipa Bandaríkja-
manninn Frank McCoy yfirhershöfð
ingja, aö yfirumsjónarmanni stjórnar-
kosninga, er fram eiiga að fara í sum-
ar í Nicaragua. Er nú sagt aö Band-
arikin ætli að krefjast þess af hæsta
rétti Nicaragua, er skipaður hefir
verið af Diaz forseta, tóli Bandarílkj-
aauðvaldsins, að lýsa þessari tillögn
í lög, þvert ofan í löggjafarþingið.
Meö frelsishetju Nicaragua, Sand-
ino ihershöföingja, gengur Bandaríkja-
sjóliðinu illa., þótt nýlega hafi verið
sendur liöstyrkur suður. Sleppur
hann jafnan úr greipum þeirra, og
er nú talið óliklegt, er regntiðin fer
í hönd, aö þeir verði búnir að sigra
hann áöur en kosningar eiga aö fara
Forsetaskifti hafa nýlega oröiö viö
hinn fræga guðfræðisskóla Únítara
á Bandaríkjunum, sem kendur er við
Meadville. Lét dr. Franklin C
Southworth af skólaforstööu, er hann
hefir gegnt i 25 ár, eöa síðan 1903,
en við tók dr. Sidney B. Snow. Dr.
Snow er Harvard maður. Var hann
einn í nefnd þeirri, er skipuö var
til þess að ransaka trúarbragðaafsókn-
irnar í Rúmeníu, áriö 1920, er Rum-
enar ætluöu aö ganga á milli bols og
höfuðs á öllunt trúflokkum nema
igT|iízk-ka|þál,sku kiykjutmi.| Lúterska,
kirkjan sinnti ekki boðinu að taka þátt
í rannsókninni. Nefndin komst aö
því, sem auðvitaö var degium ljós-
ara, að Rúmenar þjökuöu afskaplega
minnihluta þjóðbrotum og trúflokk-
um í Transsylvaníu, er þeir fengu
í sinn ihlut, mest fyrir glæpræöi
Lloyd George, þrátt fyrir þaö að
Rúmervíustjórn hafði lofaði minni
hlutunum fullkomnu trúarbragða- og
tungumálafrelsi. Kirkjur, aörar en
grísk-kaþólskar vóru afsáttar með
vilja og vitund stjórnarinnar; óðals-
bændur kúgaðir af jörðum sinttm,
meö ýmsum álognum kærurn, en Rum-
enar settir í staöinn, o.s.frv.—Skýrsla
ransóknarnefndarinnar var lögö fyrir
iþjóðaþingiö, og skarst þaö svo í
leikinn, aö minnihlutamenn, haf síð-
an haft léttari búsifjar í Transsylvan-
íu.
Nememdur Dominion
Business College
igátu sér ágætan orðstír nýlega
vélritunarsanikeppni er fram fój- a
háskóla Manitobafylkis; unnu öll
verðluan i framhalds og byrjenda-
deildunutn. Byrjendadeildin er opin
öllum, er nám hafa byrjað eftir 1.
ágúst 1927; en framhaldsdeildin þeim
er byrjað hafa nánt eftir 1. ágúst
1926.
1 þrjú ár samfleytt hafa nemendur
Dontinion Business College unniö hver
einustu vélritunarverðlaun, er þeir
hafa keppt um, og er þetta hin óibil-
ugasta sönnun þess hve ítarlega
kennslu Dominion Business College
lætur nemendum í té.
Miss Bronilcy, sem mynd fylgir af,
er D.B.C. nemandi, er á sér öfunds-
verða sögu í vélritunarsamkeppni.
| Arið sem leið vann hún flýtisverðlaun
í byrjLndasamkeppninniJ pg náði
meiri flýti, en bæði framhalds- og
fullnemadeildin náði yfirleitt. I ár
vann Miss Bromley flýtisverðlaun
framhaldsdeildarinnar, með því að
rita að meðaltali 75.5 orö á mínútunni.
Takið eftir!
Good Templara Stúkurnár halda
opinn fund miðvikudaginn 18. þ. m.
Skemtun verður igóö. Valdir ræð-
umenn, söngur og hljóðfærasláttur.
Fjölmennið ! Meira um þetta seinna.
Ef einhverjir væru, sem kynntt að
vilja eignast bókina, “Er andatrúin
bygð á svikum,” ættu þeir að senda
pantanir sem fyrst, þar eð ég er nú að
senda upplagið heim til Islands, til
sölu þar, og býst ekki við aö halda
eftir nema fáum eintökum hér vestan
hafs. — Bókin er til sölu hjá Is-
lenzku bóksölunum hér í Winnipeg,
hr. ölafi S. Thorgeirssyni, 674 Sarg-
ent Ave., og hr. Arnljóti B. Olson,
594 Alverstone, og hjá útgefanda,
Jóni Tómassyni,
701 Victor Str., Winnipeg.
1 síðasta tölublaöi Löigfbergs, 29. f.
m., er birt grein eftir dr. B. J. Brand
son, um nokkurar hliðar á starfsemi
|| I Heimferðarnefndar Þjóðræknisfélags
f j ins. Læknirinn telur sig þess full-
g | vissann, aö hann tali fyrir munn all-
jmargra Islendinga hér í landi, sem séu
f{ j honum sammála ttm, að nefndin hafi
| tekið upp óheppilega stefnu í mikilsver
B öu atriði málsins. Nefndinni er að visu
:á ókunnugt um, hve margir þeir menn
p eru, sem eins líta á og læknirinn, en
É telur samt sem áður ástæðu til þess
Pj að skýra afstöðu sína til Iþeirra at-
riða, sem minnst er á í greininni.
Nefndinni þykir vænt um að dr. B.
J. Brandson lýsir því yfir, að það sé
virðingar- og þakklætisvert, að Þjóð-
ræknisfélagiö skuli hafa tekið aö sér
undinbúning almennrar heimfarar
allþingisárið. Hann er sammála fé-
i laginu um þaö, aö til þeirrar farar
veröi að vanda sem bezt, ®g að “öll-
urn íslendinigum ætti að vera þaö á-
hugamál, að þetta ihátíðahald gæti orð
iö sem ánægjulegast og hinni íslenzku
þjóð til sóma’>.
En læknirinn litur svo á, sem nefnd
in hafi að sumu leyti starfað á þann
hátt, að þessum tilgamgi muni naum-
ast verða náö. Og aðfinnslur hans
eru í því fólgnar, að nefndin hafi leit
að og fengið ádrátt um styrk frá hér-
lendum stjórnarvöldum, “til Iþess aö
stuðla aö því, að sem flestir Vestur-
Islendingar sæki hátíðina”. Honum
finnst svo mikið til um iþessa yfirsjón,
að honum virðist þetta igeti oröiö til
“sundrungar og óánægju, í stað sam-
úöar og einingar”.
Nú er það mála sannast, að nefnd-
inni er það mikiö áhugamál, aö igerðir
hennar verði ekki til sundrungar og
óánægju, heldur til samúðar og ein-
ingar. Og hún fær ekki litið annan
veg á, en að einmitt þetta atriði, sem
minnst Ihefir verið á, ætti aö verða
einingunni til styrktar, jafnskjótt og
menn hafa áttað sig á málinu.
' .Hvers vegna hefir nefndin vakið at
hygli stjórnarvaldanna á þessari fyrir-
huguöu för og spurt þau, hvort þau
teldu sig hana varða svo miklu, aö þau
vildu styrkja að einhverju leyti und-
irbúning hennar?*)
Vér lítum svo á, aö með Alþingis-
hátiöinni 1930, sé minnst eins merk-
asta sögulega atburöarins, sem saga
Noröur-Evrópuþjóöanna greinir. Þær
minningar eigum vér, sem búsettir er-
um í Canada, ásamt öllum islenzkum
mönnum. Og nú vill svo til, aö all-
mikill hluti íslenzkrar þjóöar er ein-
mitt ihér búsettur, og hefir igerst borg-
arar þessa lands. Vér erum þar meö
vitaskuld oröin hluti þjóðarinnar hér.
En teljum vér sjálfa oss svo merkan
hluta hennar, aö þaö sé ástæöa fyrir
ríkisheildina, aö láta sig skifta vorar
dýrustu sögulegar ntinningar ? — ekki
sizt þegar þær minningar fléttast á
Hér fyl'gir líka mynd af Miss Flor-
ence Cook, er vann sér sérstakan
heiöur í réttritunarsamkeppni byrj-
enda með því aö gera aðeins eitt
misgrip á 15 mínútna prófi, er hún
vann meistartitil Manitobafylkis fyrir
réttritun í sinni deild. Nákvæmni
hennar natn 99.83 af hundraði, mið-
að við fullkominn óskeikulleika.
Fjöldi greina er blaðinu hefir bor-
ist verður að bíða vegna óhjákvæmi-
legra þrengsla.
°) Hér getur naumast komið' til
greina að skýra, hversu útgjöldum
nefndarinnar kunni að veröa varið,
um það að öllum undirbúningi ferö-
arinnar er lokið, en taka má þaö fram
að nefndinni var ljóst, og svo mun
flestum vera, að ekki var unnt að ná
því takmarki er hún setti sér, nema
með miklum tilkostnaði. Þess vegna
leitaði hún fjárstyrks, og fannst 'hann
ekki koma úr ómaklegri átt, ef hin
umræddu fylki leggöu hann til. Sam-
mála er hún ekki þeim ummælum, og
hefir aldrei litið svo á, að það sé
sama hvort margir Islendingar fari
að vestan eöa fáir.
margvíslega lund inn í réttarsögu
brezkrar þjóöar. Vér svörum þeirri
spurningu játandi. En sé rétt á þetta
litið hjá oss, þá fáum vér ekki með
nokkru móti komið auiga á, að þaö sé
aö nokkru levti ósæmilegt eða óvið-
eigandi, að vekja athygli stjórnarvald-
anna hér á atburðinum. Því síður
er það ósæmilegt að fara fram á það,
að þau viöurkenndu þenna skilning,
er vér höfum hér lýst. Canadisk
um stjórnarvöldum er þetta skyldara
en nokkrum öðrum stjórnarvöldum,
utan Islands, einmitt fyrir þá sök, hve
margir islenzkir menn eru hér búsett-
ir, og 'hafa ákveðið aö helga þessu
landi krafta sina og sinna niðja.
Vér getum ekki séö að viðurkenn-
ingar hérlendra santborgara yrði á
annan hátt leitað, en þann, sem vér
höfum farið fram á. . Meö því að
fá, þótt ekki væri nerna Htilfjörlegan
styrk af opinberu fé til undirbúnings
fararinnar, höfunt vér fengið viður-
kenningu lands vors fyrir því, að á för
ina væri litið sent för canadiskra
borgara, er færu til iþess aö flytja
samúðarkveöjur héöan og þakklæti til
Islands fyrir þá menn, sem það hefir
lagt Canada til.
En þá komum vér að þeirri spurn-
inigu læknisins, sem honum virðist
skifta mestu' máli: Hvers vegna taka
stjórnarvöldin vel í tilmæli nefndar-
innar?
Þess skal Iþá fyrst getið, að báðir
forsætisráðherrarnir, sem talað hefir
verið við — ráöherrar Manitoba- og
Saskatchewan-fylkja — hafa lýst yfi,-
því mjög eindregiö, aö þeir telji há-
tið þessa frábærilega markveröa. Þeir
hafa ennfremur lýst þvi yfir, aö þeim
finnist eölilegt og maklegt, aö sá skiln
ingur komi á einhvern hátt í ljós frá
þeirra hendi, eöa þeirra fylkja, sem
þeir eru fulltrúar fyrir. Og þeir eru
á engan hátt einsdæmi í iþessu efni úr
flokki þeirra manna, sem fást viö op-
inber mál í þessu landi. Þeir eru í
flokki þeirra manna, sem tala mundu á
líka lund og Mr. Woodsworth, þing-
maöur i Ottawa, geröi er 'hann minnt-
ist á það í þiragræðu, að sjálfsagt
væri að Canada sýndi svo ágætum
borgurum, sem Islendingar væru, ein-
hverja mikilsverða sæmd á hinum
mikla hátíöisdegi landsins, er þeir
væru komnir frá.
Satt að segja furðar oss á því, að
jafnmikilsvirður maður og dr. B. J.
Brandson er.skuli ekki igeta ímyndað
sér, aö neitt annaö hafi vakað fyrir
forsætisráðherrunum, en að afla inn-
flytjenda frá Islandi. Því aö á annan
hátt verður grein hans ekki skilin.
Þessi staðhæfing er meö öllu röng.
Ráöherrarnir hafa tekið það fram,
bæði í viðtali við nefndina og í bréf-
um sinum til hennar, aö á þessar
væntanlegu fjárveitingar megi ekki lita
sem neitt fordæmi fyrir nokkra menn
í framtíðinni. Væri hér um innflytj-
enda-ráðstafanir að ræða, þá er ekki
augljóst að sjá, hversvegna ekki mætti
hafa þetta aö fordæmi. En það er
einmitt þráfaldlega tekið fram, að það
sé eimgöngu vegna mikilvægi atburð-
arins, sem komiö geti til mála, að
förin veröi styrkt af opinberu fé.
Hinsvegar er það svo sem sjálfsagt,
að þeir telja Vestur-Canada
mega hljóta gagn af förinni.
Og sízt af öllu situr það á oss, að
synja landinu um þá nytsemi. En í
hverju er það gagn fólgið?
Bracken forsætisráöherra hefir tek
ið það fram í ibréfi til nefndarinnar,
aö hann Hti svo á, að það geti orðið
Manitoba til ómetanlegs igagns, að um
þcssa för vcrðnr að sjálfsögðu ritað
lúðsvcgar um Banddríkin, í Englandi
og «m allan norðurhluta Evrópu. Með
þessu telur hann fyllilega goldið fyrir
þá litlu fjárupphæö, sem líkegt er að
vér eigum kost á að fá.
En fyrir ráðherrunum vakir enn
annað atriði. Þeir hafa spurt nefnd-
(Frh. á 5. bls.)