Heimskringla - 22.08.1928, Side 6

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 22. ÁGÚST 1928
Fjársjóða-
hellrarnir.
Séra Magnús J. Skaptason, þýddi.
“Pjörutíu menn af varðliðinu langaði til
að eignast gull,” þrumaði nú röddin. “Fjöru-
tíu menn gleymdu reiði guðanna. Þessir
fjörutíu menn eru ekki lengur af Mayaþjóð-
inni. Komið fram svikarar, og bíðið dóms-
ins hjá hinum dauðu foringjum yðar. Hikið
ekki því að þá slæ ég yður þar sem þið stand-
ið. Gangið fram, segi ég!”
Enginn sinti mér nú, því að ég gleymdi
sjálfum mér, og snéri mér við og sá þá menn-
ina slegna af skelfingu vera að þreifa fyrir
sér, skríðandi, eins og þeir væru sjónlausir, en
sumir riðuðu skjálfandi af óttanum og gátu
naumast staðið. Þeir riðuðu og duttu nið-
ur á gólfið fyrir augunum, sem hálfhulin
horfðu á þá að ofan, og lágu þar kvaldir af
'ógnum sektar sinnar. Það var sem hel
kaldur gustur reiðinnar kæmi þjótandi eftir
ganginum, og brendi þessa vesalinga, því að
þeir hríðskulfu, eins og væru þeir frosnir í
hel. Þeir biðu þar langa stund eftir dauða
sínum. Hinn hópurinn sem dauðir væru,
virtust rólegir, þó að andlit þeirra væru köld
og róleg, því að þeir voru sloppnir við mann-
legar skelfingar, en þessir ekki.
En hægt og seint heyrðist þá rödd ein
segja:
“Dómurinn, sem ég dæmi þá til að þola,
er æfilangur þrældómur fyrir þá alla. En
linun í dómnum er þó komið u^dir framkomu
og hegðan þeirra, sem dæmdir eru. Og hin-
um dygga og trúfasta vini mínum Manco, gef
ég menn þessa lifandi, ef þeir kunna að iðr-
ast gjörða sinna á komandi árum.”
Síðan hækkaði hann röddina svo að hún
varð að orgi, og sagði:
Rísið upp þér, sem leitið eftir gulli og
vanrækið boð guðanna. Gangið burtu frá
félögum yðar, og búið út af fyrir ykkur. Far-
ið nú burtu svo að ég gleymi ekki mildi
minni.”
Leit ég þá aumkvunarlega sjón, er þeir
gengu burtu, með hendurnar yfir höfðum
sínum, eins og þeir vildu vernda þau frá
höggum annara. Þeir hjupu út um hinn
þröngva gang og niður stóru tröppurnar. En
hópurinn sem horfði á þetta grenjaði og org-
aði, og konur og karlar byrgðu höfuð sín; en
er ég leit upp á við, sá ég augu myndarinnar
blika þrútinn af reiði, eins og vildi hún minna
þá á það að aldrei framar skyldu þeir fela á-
sjónur sínar fyrir reiði annara. Og meðan
ég. horfði á myndina, þá hvarf reiðiblærinn af
augunum og þau lokuðust. Eg gat ekki
skýrt það, hvernig á því stóð, að þessi blossi
í augum myndarinnar, sem hafði gert alla
aðra menn lafhrædda, kom mér til þess að
hugsa um veruleikann, og um það að allir
væru þeir verkfæri í höndum mannsins Morg-
ano. Var það blekking1. Eg bý]st við
því. En þegar menn gáðu betur að, þá var
blekkingin notuð til að koma réttlætinu
fram, og hjátrúin getur ekki án þess verið.
Eg snéri mér nú við og tók aftur hina fyrri
stöðu mína, og var ég þó hræddur við einn
möguleika. En það vair það, að litli vísinda-
maðurinn myndi verða dáleiddur af hlutverki
sínu, svo að honum fyndist hann vera einn
hinna fornu og voldugu j^onunga, og láta
útganga eifctljvað fráleitt, óþolandi lagaboð,
sem snúa mætti á móti honum sjálfum.
“Blóð! Þetta heimtar blóð,” heyrði ég
röddina segja, og furðaði mig á því, að mér
fannst sorgarhljómur í röddinni, og undraðist
ég er öðrum heyrðist hið sama. En það var
enginn efi á því, því einhversstaðar utarlega
í hópnum heyrði ég menn snökkta og stynja.
Varð þá þögn, en svo hélt röddin áfram aftur,
en var nú þýðari, og sagði:
“En til þess að aðvara ykkur elsku börn-
in mín, og gefa yður tíma til að íhuga vel
heimskuna og grimdina að úthella blóði ann-
ara manna, þá læt ég nú það boð út ganga,
að í fulla 30 daga skuli loka hinni heilögu
borg fyrir umheiminum. í 30 daga skuli í-
búar borgarinnar halda sólarlagið heilagt með
algerðri þögn. í 30 daga og lengur ef þarf,
©g þangað til hugur minn mýkist til hans,
skal munnur minn, sem talar fyrir mína hönd,
æðsti presturinn Quano vera í gæzlu, fyrir þá
sök að hann gat ekki uppgötvað samsæri
þetta. En við stjóminni í hans stað skal
Ixtual taka, æðsti prestur Mayaþjóðarinnar,
og hinn margfróði Manco. Þér verðið því að
.vera þeim hlýðnir og undirgefnir ef að ég á
ekki að yfirgefa yður um fleiri kynslóðir. En
hvað hina vantrúuðu menn snertir, sem fang
ar eru, þá læt ég það boð útganga, að enginn
maður í hinni helgu borg skuli gefa þeim
fæðu eða vatn, eða veita þeim nokkra hjálp,
og liggur við reiði minni. En enginn má
gera þeim nokkurt mein, nema ef þeir reyna
að sleppa burtu. Þeir komu hingað ótil-
kvaddir sem útlendingar, og útlendingar
skulu þeir vera þangað til þeir deyja. Þeir
skulu hverfa héðan frá Mayaþjóðinni, eins og
vindurinn sópar rykinu út í sjóinn. Krjúpið
nú á kné og biðjið fyrir Quano hinum elsku-
lega, sem nú er að fara.—”
Það fór hrollur um mig er ég stóð þarna
eins og krossmark, og hallaðist upp að grá-
leitu steinunum í grunninum undir hinni
feikna stóru mynd. Eg hélt að nú hefði það
loksins skéð, að maðurinn hátt í lofti. uppi yf
ir mér hefði allt í einu orðið vitskertur. Eg
gat ekki skilið það, að í augum fjöldans var
ég fordæmdur, og eiginlega vissi ég ekkert
hvað ég átti að gera.
“Quano, þú sem heldur þér fast í fætur
mínar, farðu inn á herbergi þitt og vertu
þar einn inni, þangað til ég sendi þig í
burtu. Allur þinn innblástur brást þér, og
varð að engu þegar ég var ekki nærri, að
hvísla í huga þinn. Þú lézt þetta ljóta sam-
særi vaxa og þroskast fyrir augum þínum án
þess að sjá það, og fyrir það verður þú að
borga, sonur sæll. Farðu nú burtu til heim-
kynna þinna, og bölvaður veri hver sá sem
leggur hendur á þínar dyr.”
Loksins skildi ég hvað hann meinti. Hann
var að reyna að tefja tímann. En ég gat
ekkert annað gert en leikið konunginn. Eg
tók hendurnar af steinunum og hélt þeim
uppi yfir höfði mér, en byrgði höfuð mitt með
kápukraganum, og gekk hægt og hægt niður
tröppurnar, og var sem ég bæri afar mikinn
þunga sorganna á herðum mínum. Enda
heyrðist þá langt og þreytulegt vein frá öllum
hinum mikla hóp, sem kraup þarna við bæna-
gerð sína.
“Þögn!” Sagði nú þýð og mjúk rödd að
ofan. “Það er guðanna að kenna í brjót um
þá se^n þeir refsa. í heilan klukkutíma
verðið þið að krjúpa hér við bænagerð þessa.
En þér, heiðruðu prestar, verðið að koma
saman á hinum heilaga stað, sem þér þekkið,
og auðsýna hlýðni hinna útvöldu sendimönn-
um mínum, Ixtual og Manco. Látið tjöld-
in falla börnin góð, það er kominn nótt.”
Það var eitthvað svo átakanlega sorglegt
við þessa seinustu skipun hans, þessa skip-
un hans til þeirra, sem ég vissi að hann elsk-
aði. Eg hafði ekki vitoð af því að hann
elskaði þá svo heitt og innilega eins og nú.
Eg hafði ekki orðið þess var að í þessum van-
skapaða líkama hans bjuggu tvö eðli, eða tvær
náttúrur og vildi önnur aáttúran losna við
öll bönd og höft, en hin náttúran elskaði og
kendi í brjósti um alla þá, sem hann stjórn-
aði. Eg býst við að sumir kunni að brosa
að þessu. En þetta var hugmynd mín um
hann. En víst var það, að það var hann
sem hafði komið þessum leifum þjóðarinnar
til þess að kveikja að nýju hina löngu dauðu
altariselda, og nú var hann að kveðja þá í
hinsta únni.
13. KAPÍTULI.
Eg gekk þar niður langan gang og sá
þar á gólfinu boginn og skjálfandi prestinn,
sem átti að gæta þessa hluta musterisins,
sem ég var í. Og ef að ég heföi nokkurn
tíma efa um virðingu og ást þá, sem prest-
arnir báru til Quano, þá hvarf hann nú, er ég ,
gekk álútur, með kápuna slegna um andlit *
mér, er ég sá að hann rétti út hendurnar að
snerta fald klæða minna, og þrýsti þeim að I
vörum sér. Eg þorði ekki að segja eitt
einasta orð, en ég lagði lauslega hendina á
höfuð honum, til að blessa hann, og ég vona,
að hann muni til dauðans muna eftir þessu.
Eg gelík nú inn í hin skrautlegu her-
bergi æðsta prestsins, og lokaði dyrunum
hægt á eftir mér, og þeið þar svo þangað til
læknirinn kom eftir öðrum leiðum, sem hann
þekkti sjálfur. Biðin varaði aðeins þrjár
eða fjórar mínútur, en ég sat þama aleinn og
fannst tíminn langur. Þegar hann kom lok-
aði hann dyrunum á eftir sér, en svo stansaði
hann og starði á gólfið, eins og væri hann að
velta einhverju í huga sér. Loksins varpaði
hann öndinni, og leit upp til mín:
“Það virðist vera flónslegt, en samt ætl-
aði hjarta mitt að slitna í sundur, það veit
hin heilaga María mey. Og ég fann það að
ég átti að vera hjá þeim, og leiða þá. Morg-
ano, maðurinn sem var að lesa skeyti hinna
dauðu kunningja. Eg fann það, að það var
þrjóskufullt af mér, að fara frá þeim, að ég var
að yfirgefa fólkið sem treysti mér, að ég sjálf-
ur hirðirinn, var að hlaupa burtu frá hjörð-
inni.”
Hann stansaði og greip annari hendi til
höfuðs sér, og varð aftur hinn smávaxni
ítalski maður, sem einlægt var sjálfum sér ó-
samkvæmur, innan um allt þetta umhverfi.:
musterið, feykilega fjársjóðu, skurögoðadýrk-
un dáinna þjóða, vonir manna og eftirvænt-
ingar, og svo margt og mikið annað, sem allt
hafði lotið vilja hans og geðþótta. Eg var
ekki búinn að grípa það, eða skilja fyllilega
að hann var konungur yfir öllu þessu. Allt
til þessa hafði hann ekki verið annað, en Páll
Morgano, félausi vísindamaðurinn úr hinum
latneska parti Parísarborgar. Hann Var
orðlagður fyrir að ráða gátur, að lesa og
skilja gömul og dauð tungumál, og meistari
í öllu helgiletri og rúnalestri. Þegar hann
fékst við rannsóknir sínar þá var hann reglu
maður hinn mesti og hófsemdarmaður, en
drykkjumaður þegar hann hafði ekkert fyr-
ir stafni. En nú virtist hann finna til á
byrgðar sem lá á herðum hans, og ef að hann
á þeirri stundu hefði beðið mig að skýra sér
skyldu sína, þá hefði ég sagt honum að hann
ætti að fórna og kasta frá sér öllum munaði
og óhófi, öllum vísindalegum kröfum og per-
sónulegu frelsi, en helga sig allan til velferð-
ar þessara hinna mörgu tuga þúsunda, sem
trúðu honum og treystu, og biðu þess að
hann myndi leiða þá, þangað til þeir gætu
myndað voldugt ríki undir forystu hans. En
hann var í eðli sínu svo óáreiöanlegur. Það
var ómögulegt að treysta á hann. Hann gat
ekki haldið áfram jafn vandasömu starfi. Hann
hefði getað það um tíma, en svo hefði allt
farið í mola og mél í höndum hans. Þetta
var of stórt og mikið verk fyrir hann.
Hann ypti nú öxlum, gekk til mín og
sagði við mig:
“Farðu nú úr þessum fötum, og farðu
í þín eigin föt. Eg ætla á meðan að fara um
leynigöngin til þess að sætkja þá Wardrop og
Hassan og koma með þá hingað.”
Hann hraðaði sér nú á stað en ég fór að
klæðast fötunum sem ég var í þegar ég fór í
gegnum skóginn, og meðan ég var í fangels-
inu. Varð ég feginn að losna við hið þunga
gullband um höfuðið, og hina fornu kórónu,
Býst ég við að prinsar og konungar hafi
þessar sömu tilfinningar, og verði fegnir eins
og ég, þegar þeir geta losnað við þetta.. En
í þessu kornu þeir hinir aftur til baka. Var
það fljótt séð að læknirinn hafði ekkert sagt
þeim af fyrirætlunum sínum, því það var fyrst
þá að hann fór að skoða kort eitt eða landa-
bréf, sem hann dró upp úr skúffu sinni. Hann
leit svo upp og sagði:
Við verðum að fleygja hverri únzu óg
lóði burtu sem við getum; ég hef hér tekið
dálítið af fæðu og vatni, sem við getum ekki
án verið, og bundið það í þrjá böggla. Með
það verðum við að fara. Og við verðum að
sleppa burtu og vera komnir vel á veg áður
en þeir hinir, sem nú eru að biðjast fyrir hér
fyrir utan, fara á stað aftur til heimila sinna.
Og við verðum að fara gömlu göngin, ef þau
eru til, sem ég tel sjálfsagt, áður en þeir hinir,
sem nú er að biðjast fyrir, komast inn í þau.
Komið þið nú drengir, ég get komið ykkur öll-
um yfir vatnið.”
En þá var Wardrop eini maðurinn sem
hikaöi sig. Hann rétti sig upp og stóð þar
þráðbeinn og sagði:
“Þú segir að við skulum strjúka burtu —
og skilja hana Marzidu eftir?”
Eg heyrði það á röddu hans, að hann
ætlaði sér ekki að fara án hennar. Hann
ætlaöi sér að hafa hana með sér, eða þá sitja
þar hjá henni, og heldur láta lífið en að
skilja við Hana. Þetta er venja Englendinga
að vera hjá þeim sem þeir elska, eða þá deyja
fyrir þá, ef þörf gerist.
“Nei!,” sagði Wardrop, ofur stillilega; ég
get ekki farið. Benny, þú ert nú laus allra
mála. Og fylgi hamingjan ykkur öllum. En
hvað mig snertir þá ætla ég að verða hér
eftir. Eg fer ekki fet héðan nema Marzida
fari með mér. Hún gekk fúslega út í hásk-
ann með okkur og átti allt á hættu, eins og
við. Og hún býst ekki við miklu, og hún
myndi segja ef hún væri hérna: ‘Látið mig
ekki hindra yður í neinu; farið héðan meðan
þið getiö það.’ En þið hljótið að sjá það, að
ég get ekki farið héðan nema hún komi njeð
mér.”
*
En nú mundi ég líka eftir því hvernig
hún hafði komið fram við okkur og sagði:
“Þú hefir rétt fyrir þér; ég ætla að vera hér
eftir með þér.”
Læknirinn starði nú stundarkorn á okk-
ur alveg steinhissa, en svo ruddist út úr hon-
um heil runa af ítölskum blótsyrðum, en það
hafði engin áhrif á Wardrop, og Arabinn
Beni Hassan ypti öxlum, og sagði með mestu
ró: »
“Þar sem húsbóndi minn er, þar verð ég
líka.”
Læknirinn néri nú höndum saman í
vandræöum þessum og hrópaði svo upp:
“Eg hef fundið það út. — Bíðið þið hér
allir. Eg veit hvar ég get fundið hana, og
hvernig ég á að ná henni.”
Hann tók úr klæða hrúgunni sem lá þar
hvítan búning, eða réttara kápu, sem musteris
þjónarnir klæddust, og fór í kápu þessa utan
yfir föt sín, og gekk svo hvatlega út úr her-
berginu. En það var ekki fyr en nokkru
seinna að við urðum vísari um hættu þá,
sem hann stofnaði sér í, því hann fór beina
leið þangað í musterinu, þar sem eru bústaðir
hinna æðstu presta, sona þeirra og dætra,
Voru bústaðir þeirra með fortjöldum fyrir.
Þangað fór hann nú og beið þess að þeir risu
á fætur til þess að fara í hinn mikla fundar
sal, og þegar þeir voru farnir gat hann læðst
til Marzidu, og tók í kjól hennar og hvíslaði
að henni á ensku að hún skyldi koma með
sér því elskhugi hennar vildi sjá hana. í
fyrstu ætlaði hún að hljóða upp en hætti þó
við það, og hlýddi honum, og var hún frá sér
numin af geðshræringu, er hann kom með
hana inn í herbergið þar sem við vorum í hin-
um innri herbergjum.
Wardrop fór nú að segja henni hvað
til stæði, og sagði henni að við ætluðum að
reyna að komast burtu, og varaði hana við
hættum þeim sem fyrir hendi lægju. Eg
veit ekki hvað hann sagði, því að ég benti
lækninum að koma með mér og sagðí:
“Þetta er þeirra tími en ekki okkar. Það
verður kannske hið seinasta tækifæri sem
þau hafa til þess að tala tvö ein saman, og
þú getur verið viss um að hann bendir henni
á það, hvað hættan sé meiri við það að kom-
ast burtu, en að verða eftir.”
Við biðum nú fullar fimm mínútur og
sagði þá læknirinn:
“Við megum ekki gefa þeim meiri tíma.
Við verðum að leggja strax á stað eða fara
hvergi.”
Eg fór nú með honum inn í næsta her-
begi, og er við komum þar var Marzida í
faðmi hans, og var innilega að biðja hann
einhvers, en hann virtist tregur tii að veita bón
hennar. En þegar hún heyrði okkur koma
þá snéri hún sér við með útbreiddan faðminn
og féll á kné fyrir Morgano, og sagði:
“Lofið þið mér að fara með ykkur! O!
lofið þér með það. Eg dey hér ef ég fæ það
ekki, og hvað gerir það þá þó að ég deyi á
ferðinni. Eg verð þá lukkuleg til dauðans
með manninum sem ég elska. Þið hljotíð
að sjá það að þetta er eina ráðið fyrir mig.
Eg skal ekki tefja fyrir ykkur. Eg get hjálp-
að ykkur. Eg er sterk; feykilega sterk, og
ég er þolgóð — og — og ,,Ó! ég bið ykkur
í guðs nafni, að vera mér miskunsamir, og
lofa mér að fara með ykkur.”
Litli maðurinn Morgano beygði sig þá
niður að henni og lyfti henni á fætur og
kysti hana með viðkvæmni á ennið; —við-
kvæmni sem mig hefði aldrei grunaö að hann
hefði.
“Þú skalt þá koma með okkur,” sagði
hann, og stökk inn í önnur herbergi og kom
með gömul föt af sjálfum sér og sagði: “Við
skulum fara úr herberginu meðan hún hefir
fata skifti, en vertu fljót eins og þú getur
stúlka mín, við megum engan tíma missa.”
Tæpum fimm mínútum seinna vorum
við á hlaupum eftir göngum einhverjum
með sinn fataböggulinn hvor, ok komum þar
að dyrum með slagbröndum fyrir, en við
opnuðum þær og settum slagbrandana fyrir
hinumegin og hlupum þar niður tröppustiga,
langann og snúinn, og varð ég alveg átta-
viltur. Komum við þar að litlum leyni-
dyrum, en læknirinn opnaði þær og hvíslaði
að okkur að slökkva blysin, og hlustaði vand-
lega, en er hann heyrði ekkert sagði hann:
“Öllu er óhætt; komið nú og flýtið ykk-
ur.” Og nú fann ég á kalda straumnum
loftsins á enni mér, að við vorum komin að
vatninu, og vorum við því vel kunnugir War-
drop, Benny og ég.
Við vatnsbrúnina voru engir verðir, því
að eftir því sem lælknirinn sagði voru allir í
musterinu, og allir í hinum helga dal, neydd-
ir og skyldugir til að safnast saman frammi
fyrir hinu stóra líkneski, og urðu að vera þar
fulla klukkustund. Fundum við svo bátinn,
sem bundinn var við vatnið og stukkum út í
hann. Voru fjórar árar í honum og gripum
við þær og rérum sem við gátum. Við hurf-
um frá ströndinni strax út í myrkrið, og kom
þá Marzida sér vel, því að hún var svo kunn-
ug vatninu og hæðunum í kring, að hún gat
sagt okkur hvert við ættum að halda, og vís-
aði okkur jafnvel á góða lendingu, og rérum
við þangað. En musterisljósin sáust glampa
í fjarska.