Heimskringla - 29.08.1928, Blaðsíða 6

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 29. ÁGÚST 1928
Fjáisjóða-
hellrarnir.
Séra Magnús J. Skaptason, þýddi.
“Nú er fundurinn bráðum búinn,” sagði
læknirinn er hann leit á úrið sitt. “Við
erum ekki mínútu of fljótir því að bátar þeirra
hafa styttri leið hingað en við höfum. — Ef
að við gætum sökkt bátnum svo að hann
færi í kaf.”
“Eg get það,” sagði Benny; “það er hoia
í honum og tappi í holunni. Það er ekiii
annað en að láta nóg grjót í hann.”
m
Við vorum nú fljótir að láta grjótið í
hann, og kom Wardrop með feykilega stóra
steina, sem enginn annar maður hefði getað
lyft frá jörðu. Beni Hassan fór svo með
bátinn út og tók úr honum negluna og sökk
hann þegar, en Hassan synti í land.
En í fjarska heyrðum við þunglyndisleg
hljóð berast á vatninu; það voru hornahljóð
og trumbuhljóð frá musterinu, og vissum við
nú að bænagjörðinni var lokið. Nú var sem
kolin og viðardrumbarnir lifnuðu við aftur
í kolaskúffunum, og heyrðum við nú söng
fólksins berast að eyrum okkar. Ef allt hefði
nú veriö með feldi og spekt þá hefðum við
staðið rólegir og hlustað á þetta; en nú hlup-
um við allt sem við gátum upp á aðalveginn
og byrjuðum hina erfiöu leið. Voru þar eng-
ir aðrir menn á ferð en við. ■> Eg hafði létt-
ustu byrðina, því að Wardrop hafði tekið
þyngstu byrðina, sem hann var vanur, en þó
fanst mér byrðin mín vera þung sem blý, ög
ég sá að bæði Benny og læknirinn höfðu nóg
með sínar byrðir. Við fórum loksins fram-
hjá seinustu húsunum, beggja megin við veg-
inn, og stönsuðum þar. Hljóp þá læknirinn
til og fór að reyna að toga í einn steininn, en
gat ekkert hreyft hann, og hljóðaði við og
bað hina heilögu móðir að hjálpa sér, en varð
að gefast upp.
“Hvaða steinar eru það sem þú 'villt losa,”
spyr þá Wardrop.
“Þessir tveir,” sagði Morgano. “Þeir
eiga að koma út hingað, og þá ætti gangurinn
að opnast.”
Wardrop rétti nú fram báða hina sveru
arma sína, og náði tökum á steinunum og
lagðist á af afli, en ekkert bifuðust steinarnir
Hætti hann þá um stund og lagaði sig til og
fékk sér viðspyrnu, og blés þungan. En svo
fór hann til aftur og tók að nýju. Supum
við þá hveljur er við sáum mosann rifna og
viðarteinungana rifna, og björg stór koma þar
út, og var þar hola mikil fyrir mann að ganga
þar um. En Wardrop féll aftur á bak, með
steinana í fangi sér.
Benny fór nú inn í holuna með blys sitt
að skoða gang þenna, og sagði aó gangurinn
væri rakur, en nóg loft væri þar inni, og bað
þá fá sér bögglana. Við gerðum það og
komum svo á eftir einn og einn og var War
drop seinastur, og vorum við þó hræddir um
að gangur þessi kynni að verða of þröngur
fyrir jafn stórann mann. En þar sem þrengst
var tróð hann sér í gegn, þó að hann rifi bæði
föt sín og skinn á því, og þegar inn kom úr
holunni þá lokaði hann henni með því að
ýta hellunni inn með herðum sínum. Vorum
við nú óhultir þarna, og hresti þaö við huga
vorn, að nú fundust okkur byrðarnar vera
léttari og héldum við nú áfram þarna á sléttu
hellisgólfinu; fórum að geta okkur til hvað
gangur þessi væri langur. Loks komum við
þó að endanum og urðum við að dást að mönn-
um þeim, sem höfðu gert þenna gang í fyrstu,
því að hann var gerður af hinni fomu Maya-
Þjóð.
Við fórum nú að leita fyrir okkur og loks
fundum við vegg mikinn og þreifuðum okkur
með honum, þangað til að við komum að
öðru opi, og voru þar tröppur upp úr þeim
gangi, og tók þar við annar iangur gangur.
Eftir honum fórum við svo þangað til við
komum í herbergi eitt, lítið, og var þar loftið
ferskt og svalt.
Þar sofnuðum við, og hin seinasta hugs-
un mín var aðdáun fyrir stúlkunni, Marzidu,
sem á öllum flóttanum hafði aldrei látið hug-
fallast, og aldrei kvartað, en einlægt viljað
bera eitthvað af farangrinum, en nú var hún
oltin út af, uppgefin og steinsofnuð eins og
bam, og sængin hennar voru yfirhafnir okkar,
en læknirinn lá á steingólfinu, með hendurn-
ar utan um þyngsta böggulinn, sem hann hélt
í fangi sér, eins og móðir heldur ungu barni
sínu.
14. KAPÍTULI.
Eg var nú nokkuð sár og stirður af því
að sofa þarna á berum steinunum, og sár
mín nýgróin, og vaknaði og leit á úrið mitt
með lýsandi skífunni og sá að þrátt fyrir
óþægindin, höfðum við sofið þarna fulla sjö
klukkutíma. Settist ég þá upp og fór að
núa stýrurnar úr augunum, til þess að vita
%
hvort þetta væri nú allt saman verulegt, eða
einhver blekking. En einhversstaðar nokkuð
í burtu sá ég þá hvítan geisla, sem stakkst þar
inn sem spjót væri, og endaði á hvítum bletti
á veggnum, og var bletturinn kringlóttur.
Og nú, er ég vandist ljósinu, fór ég að sjá fél-
aga mína sofandi þarna hjá mér.
“Jæja,” sagði ég; “við erum þó hingað
komnir allir.” Og nú settust þeir upp og
néru stýrurnar úr augum sínum, eins og ég
hafði gert, og fóru að spjalla. En það fyrsta
sem við gerðum var að forvitnast um það,
hvaðan þessi ljósgeisli kæmi.
“Nei! hver skrambinn,” sagði Wardrop,
“það var þó leiðinlegt að við skyldum stansa
hérna, í staðinn fyrir að fara hundrað fetum
lengra. Hér er eitt af þessum skringilegu
litlu herbergjum með mótvigtum, alveg sams-
konar vigtir, og þær sem opna stóru hliðin á
hellirnum.” Svo sýndi hann okkur þetta
með því að leggjast á aðalvigtina, og lyftist
hún þá upp með braki og brestum, og kom
þá inn í hellirinn skínandi sólskinið, og lá
nærri að það blindaði okkur. En við lokuð-
um fljótlega dyrunum og héldum svo burtu.
“Hversvegna voruð þið að gera þetta?”
hrópaði þá læknirinn, og starði allt í kring um
sig. “Eg hef aldrei séð þenna stað áður.”
Hann hafði ekki sagt meira, en það sem
okkur öllum kom til hugar. Eg vissi ekki
hvað ég átti að gera, og horfði á opið, þar
sem okkur hafði verið sagt að höggorms-
myndin væri skorin á steininn, neðanundir
hellisdyrunum. En þegar ég fór nú að gæta
betur að, þá sá ég vel að höggormsmyndin
var skorin þarna út á steininn, en mosinn var
orðinn svo mikill á steininum, að það var erf-
itt að sjá myndina, nema menn vissu af henni
þarna. Eg snéri mér nú við og leit niður á
hæðirnar fyrir neðan mig, og sá þar sömu
skógarflækjuna, en enga hóla eður klappir,
og hvergi gat ég séð tindana tvo; ég sá að-
eins sama klettavegginn óslitinn fyrir ofan
mig. Pór ég þá ofan fjallshlíðina og kom
þar loks á hæð eina, og þar sá ég loksins
klettana tvo, og voru þeir nokkrar mílur frá
þeim stað, þar sem við höfðum komið úr
göngunum. Eg kallaði nú til hinna, og komu
þeir þá fljótlega til mín.
“Jæja,” sagði ég; “eigum við að fara að
líta eftir því, hvað mikla fæðu við höfum hér
með okkur?”
Þeir féllust allir á það nema læknirinn.
Hann hugsaði ekki um það, en fór strax að
skoða mosann vel og vandlega. Við fórum
nú að skoða hvað það væri, sem við hefðum
borið á herðum okkar þessa leið, og þá ekki
seinast lang þyngstu bynðina sem Wardröp
hafði borið á hinum breiðu herðum sínum.
Og þegar við vorum búnir að losa böndin og
lyfta segldúkunum, þá sáum við að þetta var
allt saman einn voða mikill hlaði af skrifbók-
um og handritum. Við Wardrop fórum nú
skjótlega að raula tvísöng af óánægju og blóts
yrðum, ok kom þá læknirinn fljótlega til okk-
ar og hlustaði þegjandi um stund á það sem
við sögðum, en svo greip hann loksins til
máls:
“Vinir mínir, þið gleymið yður! Eða
hvers virði væri fæðan eða dót eitthvað, föt
og farangur, og hvers virði væri jafnvel líf
okkar allra, ef að ég flytti ekki með mér hinar
mikilfenglegu rannsóknir mínar. Eg, lækn-
irinn, Páll Morgano, er hinn mesti núlifandi
fornfræðingur, og hef nú í meir en þrjú ár ver-
ið svo lánsamur, að geta grafið upp meira
af fornum fræðum, en nokkur annar lifandi
maður hefir nokkuru sinni átt kost á.”
Við höfðum engin orð til að svara hon-
um en stóðum þarna orðlausir, en fórum að
tína upp matinn seen við áttum eftir. Sá-
um við þá að við höfðum aðeins mat til
tveggja daga handa okkur öllum. Og einu
vonina um að geta sloppið burtu þaðan, urðum
við nú að byggja á matvælum þeim, sem við
höfðum fleygt við rætur hæðanna tveggja og
fórum því þrír á stað, Wardrop, Benny og
ég, til þess að vita hvort við gætum ekki fund-
ið það.
En það var erfiðara en okkur grunaði
því á einum stað hafði klöppin runnið yfir
hæðina, svo að þar var ókleift yfir. En seint
um kveldið komum við þó að fyrverandi veru-
stað okkar, og fundum þar allt eins og við
höfðum skiiið við það fyrir mörgum mánuð-
um síðan, er við höfðum verið þar. Jafnvel
kjötið í blikkdósunum var í bezta lagi. Þegar
við vorum nú orðnir vissir um þetta, þá vild-
um við forvitnast um það, hvort vörður nokk-
ur væri haldinn um hina helgu borg, og var
það vel að við gerðum það, því að þarna ná-
lægt uppsprettunni voru 14 menn, sem höfðu
búið þar um sig, og þar fyrir neðan sáum við
reykinn af eldum fleiri manna, sem sýndi það,
að þeir biðu eftir að þeir fengju að koma inn
í hina helgu borg. En Benny hafði verið að
horfa yfir skóginn í kíkirnum og sagði okkur
að nokkuð lengra í burtu væru enn aðrir eld-
ar, sem reykinn lagði af, og væru þar einnig
menn, sem myndu ætla sér inn í borgina.
“Jæja,” sagði Wardrop, er hann rétti
Benny kíkirinn og hagræiddi glerauganu í
auga sér; “þetta er nú allt saman ljóst. Þeir
Pozocan, Juarno, og félagar þeirra eru nú
sannfærðir um að þeir geta komið fram ráð-
um sínum, og hafa sent eftir öllum félögum
sínum og safnað þeim hér saman. Og það
geta verið hundrað hér í þessum græna, þétta
skógi, og — við höfum ekki eitt tækifæri af
þúsund til þess að komast í gegnum þá, ef
við förum eftir þeim leiðum, sem við þekkj-
um.”
Og þó mér félli það illa þá varð ég þó að
samþykkja þetta með honum.
Vegurinn í gegnum skóginn, hægt og
hægt, sem við vorum neyddir til að fara, var
eins lokaður fyrir okkur eins og alfaravegur,
og eins hættulegur. Við þorðum ekki að
fara hann. Ef að hún Marzida hefði ekki
verið með okkur, þá hefðum við líklega hætt
á það. En með henni vildum við ekki eiga
það á hættu.
Steinþegjandi tókum við nú af matforða
okkar aðeins það sem við þurftum til að lifa
á, og gerðum af því þrjár byrðar, og var hver
þeirra svo þung sem við treystum okkur til
að bera. Hið nýja tungl kom nú upp og
undir geislum þess og birtum frá stjörnunum
urðum við nú að leggja út í skóginn, sem
beið okkar með allri sinni fegurð. Því að við
vissum hvað það var að fara um ókunnan veg
— við, sem einu sinni vorum nærri búnir að
láta lífið í myrkviði þessum.
Það Var nærri kominn dagur þegar við
komum að búðum okkar og sögðum við ekk-
ert af ferðum okkar og fórum undireins að
sofa. En þegar sólin var sem næst komin í
hádegisstað, og fór að leita okkar í skjóli
klettanna, sem við höfðum tekið okkur, þá
fann hún okkur og sló okkur með hita sín
um svo, að við vöknuðum og þá fórum við
þegar að segja hinni þolinmóðu Marzidu og
litla vísindamanninum frá ferðum okkar og
fregnum, sem ekki voru skemtilegar. War-
drop hafði orðið fyrir okkur, og þegar hann
hafði lokið máli sínu, snéri hann sér að hinni
dásamlegu stúlku, sem hann elskaði, og sagði
ofurrólega:
“Marzida, það er ekki sanngjarnt af mér
að láta þig gera þessa tilraun. Það er nærri
vonlaust að freista þess. Og þessvegna —
nei, bíddu nú dálítið við — og þessvegna ætla
ég að fylgja þér til baka, leiðina sem við kom-
um, og gefast upp með þér — en þeir hinir
halda áfram og annaðhvort deyja, eða kann-
ske komast af heilir á húfi, og leiða farsæl-
lega til lykta fyrirætlanir sínar.
En óðara stökk hún Marzida upp í faðm
inn Wardrops, og fór að grátbæna hann um
það að fóma ekki sjálfum sér fyrir hana. Og
ég varð að snúa mér við líka, og litli læknir-
inn fór að beygja sig yfir dóti sínu, og einu
sinni sá ég hann strjúka hendinni um aug-
Iun.
'
“Benny — Beni Hassan,” kallaði hann
rólega. “Kondu og hjálpaðu mér hérna.”
Og svo bætti hann við á arabiskri tungu:
“Þessi frú ætlar með okkur. Hún hefir göf-
uga sál, því að hún elskar aðra meira en
sjálfa sig; hún er óttalaus og vill fara með
okkur: Beni Hassan hjálpaðu mér að taka
þetta dót og fara með það inn í herbergið í
klettinum; þar getur það verið óhult þó að
þú og ég förum burtu báðir. Því að leiðin
okkar er löng og hörð, en við skulum taka
það eitt að bera, sem bjargað getur lífi henn-
ar. Allt það sem þú eða ég hef gert er
einskisvirði í samanburði við þessa skínandi
ást hennar.”
Þá var það loksins að ég sá hina sömu
og fögru sál hans. Hann vildi þarna gefa allt
sem hann átti til. Og hann myndi ekki
meta líf sitt meira, ef að á hefði þurft að
halda, og á kvalabaknum hefði ekki verið
hægt að kreista hljóð úr honum. Og Beni
Hassan hljóp fram til að hjálpa honum og ég
fór til líka og við þrír bárum aftur í litla her-
bergið öll þessi fomu handrit hans og minnis-
bækur, og, sem hann hafði safnað um æf-
ina með svo mikilli iðni og dugnaði, og stund-
um þrælað fyrir, og stundum jafnvel stolið.
Og þessa dýrmætu fjársjóðu doktorsins Páls
Morgano tókum við og bárum í fanginu inn
þarna og skildum við það í hrúgu á hellis-
gólfinu.
En hann stóð þarna eins og sannur mað-
ur í hellinum hvítur af hærum, þreyttur og
-uppgefinn, gamall af elli, og nú yfirbugaður
af kringumstæðunum. Hann hallaði sér á-
fram þegar Beni Hassan var farinn, og hélt
þá á bók einni sem hann klappaði mikið, en
fleygði svo aftur í hrúguna. Virtist hann
þá gleyma því að ég var nærstaddur; hann
snéri sér frá mér og gekk meðhendur sínar
fyrir aftan bakið og slangraði þ/angað sem
ljósið var, sem honum hefir líklegast fund-
ist vera eitthvert heilagt hulið skrín.
15. KAPÍTULI
Stundum finnst mér lífið vera svo erfitt
að það sé ekki sanngjarnt að skrifa upp sögu
þeirra sem liðið hafa. Það finnst oft vera
nóg að þeir skuli halda lífinu sem lífið hafa.
Og sumir verða að taka út þjáningar og kval-
ir, sem ekki er viturlegt að skrifa um. Og
það er eins og menn verði fegnir að sleppa
við að skrifa um hættur og þjáningar, eða
sögu um það, hvernig menn brutust inn í
frumskógana, veglausa, með sólina fyrir leið-
arstjörnu á daginn en stjömur himinsins á
nóttunni, og kafþéttan skóginn einlægt yfir
höfði þeirra, svo að illt var að greina dag
frá nóttu, og mennirnir urðu svo þreyttir á
þessu, að þeir hirtu lítið um það hvert heldur
var dagur eða nótt. Og stundum deila menn
af kappi um eitt eða annað og hvorugur get-
ur sagt að þessi sé réttur en hinn sé rangur,
og vanalegt er það, að engum tveimur mönn-
um ber saman, um hinn sama hlut; þeir
geta báðir verið rangir. Það má segja, að
þó að við séum allir lifandi, þá beri engum
saman um hinn sama hlut, eða hluti.
En þó var það mjög verulegt atriði, sem
skeði í litlu kirkjunni á Livingstone stræti,
þegar þau Marzida og Wardrop voru gefin
saman í heilagt hjónaband; og nú voru þar
allir prúðbúnir og engann hafði grunað það,
að við værum nýkomin frá framandi landi,
ókunnu og æfagömlu, en sem þó var ókunn-
ugt öllum öðrum af kynflokki okkar, okkur
þessum fáu sem rétt nýlega höfðum verið að
ferðast um það.
Við skildum nú um tíma eftir giftinguna
því að þau Wardrop og kona hans fóru með
gufuskipi sama daginn til Bandaríkjanna, og
skugginn Wardrops, hann Beni Hassan fór
með þeim. En við, doktor Morgano og ég,
héldum tveir einir til Frakklands. Gufuskip-
ið sem við vorum á var fullt eins gott og vana-
lega gerist, og hélt ég að litli vísindamaður-
inn dr. Morgano, myndi gleðjast yfir þæg-
indum öllum á skipinu, en það var lítið um
gleði fyrir honum. Hann virtist hafa elst
svo mikið á þessum stutta tíma að ég varð
algerlega undrandi yfir því. Klukkutímum
saman sat hann í ruggustólnum sínum, með
opin augun og höfuðið hangandi á bringu nið-
ur, og horfði á öldurnar, rétt eins og hann
væri að telja þær. Eg fór nú að verða
hræddur um hann og hélt að hann yæri að
falla í ólæknandi þunglyndi, þrátt fyrir allt
sem ég reyndi til að hressa hann upp.
“Heyrðu kunningi, þetta dugar ekki,”
sagði ég við hann eitt kveld þegar við vorum
tveir einir. “Getur þú ekki sagt mér frá því
hvað það er, sem að þér gengur? Ertu sjúk-
ur á sál eða líkama?”
Hann brosti þunglyndislega til mín og
hristi höfuðið.
“Hinrik,” sagði hann; “þú ert tilfinninga
næmur og vinur minn. En — þú getur ekki
skilið þetta. Mér finst sem heili minn og
hjarta hafi orðið eftir þarna—” og nú veif-
aði hann hendinni í vesturátt — “sé grafið í
hellinum, þar sem aliar leifar verka minna
eru, — verka minna sem kostuðu mig svo
mikla fyrirhöfn, en töpuðust svo hörmulega.”
“En þú hlýtur að geta skrifað meginhlula
þess upp aftur,” sagði ég.
“Nei,” sagði hann hörmulega. “Eg fer
ekki að lappa upp á það aftur; það væri að
bæta bót á gamla flík, og þar yrði mörg bótin
garmaleg og færi ekki vel, og væri óáreiðan-
leg. Þar myndi svo mikið vanta að flík sú
yrði óhafandi.”
“Jæja þá, fyrst þú hefir ekki minnisblöð
þín, því lætur þú það ekki liggja milli hluta
fyrst um sinn. Það er ekki óhugsandi að þú
kunnir seinna að ná þeim, þegar allt fer að
verða með ró og spekt í hinni helgu borg. Sá
tími hlýtur að koma fyr eða síðar..”