Heimskringla - 16.01.1929, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 16. JAN., 1929
HE1MSK.RINGLA
7. BLAÐSIÐA
Maxim Gorki
Maxim Gorki hefir á síSustu árum
veriö að skrifa ítarlega æfisögu sína.
Hún er sennilega bezta verk hans,
ofið saman endurminningum úr hinu
fjölbreytna og æfintýralega lífi hans
og beztu einkennum frásagnarlistar-
innar í sögurtí hans. Þessi minn-
ingabók er mikið verk og segir í
nokkrum sérstökum þáttum frá æsku
hans, lærdómsárum og flökkuárum,
unz honum tókst að verða hinn heims-
kunni rithöfundur, sem hann er nú.
Æfi hans hefir verið full af allskon-
ar -eymd og skorti og niðurlægingu
frá upphafi og fram á hin síðustu ár
ófriðarins og byltingarinnar. En
þá var hann um skeið starfandi heima
í Rússlandi í þjónustu sovjet-stjórn-
arinnar, sem einn af leiðtogum hins
nýja skipulags og lét einkum til sín
taka mentamál. En það var hvoru-
tveggja, að hann var ekki allskostar
ánægður og svo -var hann heilsuveill
og fór þvi utan og hefir uppá síð-
kastið dvalið lengstum í Ítalíu pg
haldið áfram ritstörfum sinum. Ný
skáldsaga er til dæmis komin út eftir
hann ekki alls fyrir löngu. Auk
þess sem Gorki segir i minningabók
sinni frá sjálfum sér og ýmsum ó-
kunnum vinum sínum og samverka-
mönnum, sérkennilegum rússneskum
alþýðumönnum af ýmsum stéttum.
lýsir hann allnákvæmlega ýmsum
hjnum kunnustu öndvegismönnum
rússneskrar menningar, sem hann
hefir komist í kynni við, til dæmis’
Korolenko og Tolstoy. Á Korolenko
( sem dó í eymd 192P hafði hann
miklar mætur og segir að menningar-
starf hans hafi haft mjög mikil á-
hrif i þá átt að vekja varanlega rétt-
arvitund mikils hluta rússnesku þjóð
arinnar. Um Tolstoy skrifar hann
einnig af samúð og skilningi, þótt
ekki sé hann honum einlægt sammála.
Öll er minningabók Gorki’s einhver
merkasta og læsilegasta þessháttar
bók, sem lengi hefir verið skrifuð.
—Lögrétta.
----------x----------
Fjármá! Soviet
líðveldisins
Margt er talað um bolshevíkana í
Rússlandi og stjórnarfar þeirra og
hefir Lögrétta sagt frá mörgu þaðan
að austan, -bæði því, sem snertir efna
hag og andlegt líf. Einna bezta
hugmynd um stjórnarfarið, eða fjár
málin sérstaklega fá menn með því
að kynna sér fjárlög ríkisins. A
rússnesku fjárlögunum 1925—26
voru tekjurnar áætlaðar 4036 miljón
rúblur, eða 117 miljón rúbla tekju-
afgangur. Ýmsar tekjurnar brugð-
ust samt og urðu 291 milj. rúblu
lægri en áætlað var, en aðrar hækk-
uðu að visu, einkum tekju og eignar-
skattur og búnaðarskattur um 200
miljón rúblur, en lántökur fóru fram
um áætlun. svo raunverulega varð
nokkur tekjuhalli. Af einstökum
liðum má til dæmis nefna það, að
járnbrautirnar voru reknar með 81
milj. rúbla halla.
Á yfirstandandi fjárhagsári átti
að reyna að kippa í lag ýmsu því.
sem aflaga fór um fjárfarið, en
ekki er enn vitað, hver árangurinn
hefir orðið. En það er ekki sízt
eftirtektavert að skuldabyrði rí.kis-
ins fer sívaxandi. Fyrsta október
1922 voru skuldirnar aðeins taldar
2J4 miljón rúbla, en næsta ár voru
þær komnar upp í 118 miljónir, 1924
upp í 245 milj., 1925 upp í 367 milj.,
192 upp í 417 milj. og 1927 upp í
714 miljón rúblur.
Af gjaldaliðum fjárlaganna vekja
ekki sízt athyggli gjöldin til ýmsra
nientamála, sem eru áætluð 800 milj.
rúblur, en koma að vísu að mestu á
herðar hinna einstöku ríkja í sam-
bandinu, nema 21 milj. sem veittar
eru sambandsfjárlögunum. Til
samanburðar má geta þess að her-
málagjöldin eru áætluð 742 miljón
rúblur, ýmiskonar stjórnarkostnaður
657 miljón rúblur, járnbrautirnar 1,
999 milj. rúblur og póstur og sími 178
milj. rúblur. Þar að auki komu
svo ýms framlög ríkisins til atvinnu-
mála, s. s. 600 milj. rúblur til iðn-
aðar, 136 miljónir til rafvirkjunar,
172 miljónir til landbúnaðar, 408
milj. til verzlunar, 13 milj. til sam-
vinnufélaga, 12 milj. til varna gegn
atvinleysi, 6 milj. til heimilislausra
barna, 3 milj. til örkumla manna úr
heimsstyrjöldinni o. s. frv. Loks
eru það svo háar upphæðir, sem
stjórnin virðist hafa til frjálsra af-
nota og ekki virðist fáanlegar um
opinberar skýrslur í einstökum atrið-
um. En slíkur “varasjóður til af-
nota fyrir þjóðfulltrúaráðið” er tal-
inn 112 miljón rúblur á fjárlögum
og auk þess hefir stjórnin 12 milj.
rúbla gjöld áf blaðaútgáfu.
Ýms fleiri atriði úr fjárlögurn
gæti verið fróðlegt að nefna, til dæm-
is hag tryggingastofnana ríkisins. En
veltan á reikningum almannatrygging
arinnar er um 1 miljarður rúbla á
ári. Ennfremur er fróðlegt að kynn
ast ýmsum lánsstofnunum ríkisins og
rekstri þeirra (skuldabréfum, happ-
drættum o. sl.), gn slík lán voru á-
ætluð á yfirstandandi ári alls 525
miljón rúblur.
Til .þess að sjá það, hvernig sov-
jet stjórnin hyggst að afla tekna til
að standa straum af þessrm gjöldum
skal getið helztu tekjuliðanna. Bein-
ir skattar eru áætlaðir 1,112 miljón
rúblur og óbeinir 2,828 miljón rúblur
og helztu aðrar tekjur 2,632 miljón
rúblur þar af 1,685 miljón rúbia
tekjur af járnbrautum, 250 miljón
rúbla tekjur af iðnaði, 230 miljón
túbla tekjur af skógum, 62 miljónir
af námum. 5 miljónir af sérleyfum,
78 miljónir af bönkum, 21 niilj. af
verzlun, 171 milj. af pósti og síma.
—Lögrétta.
----------x--------—
Stefán Zweig
um Lca Tolstoy
Stefan Zweig heitir einn hinna kunn
ustu höfunda er á þýzku rita og er
Austurríkismaður. Hann hefir
sjálfur orkt ýmislegt og þýtt ýms
merkisrit erlend og skrifað um er-
lendar bókmenntir. Hann var með-
al margra annara viðstaddur hátíða-
höldin t Rússlandi í tilefni af aldar-
afmæli Tolstoys. Hann segir m.
a.:
Hinn nýji tími mun ekki meta
þjóðirnar eftir því, hversu mörgum
öðrum þjóðum þær hafa sálgað, eða
eftir því hversu margar þær undir-
oka, heldur eftir hinu hversu
mtirga afburðaanda þær
færa heiminum. Gildi
Tolstoys má marka af því, að tvær
einhverjar mestu andans bardaga-
hetjur nútímans, Romain Rolland
á Vesturlöndum og Gandhi i Austur-
löndum eru báðir beinlínis lærisvein-
ar hans. Dauði hans var einnig
dáð. Það er sjaldgæft, að andlegt
líf endi i eins göfugu tákni sjálfs
síns' eins og dauðdagi hans í Asta-
•
povo var. Tign hans verður ekki
líkt við annað en dauða Sócratesar
í fangelsinu. Nú tilheyrir Tolstoy
öllum heiminum. Þess vegna er há-
tíð í flag um víða veröld.
Margir aðrir merkismenn urðu til
þess að heiðra minningu Tolstoys
þennan dag. Lunatsjarki menta-
málaráðherra hélt þá aðálræðuna i
Moskva. Hann sagði, að þrátt fyrir
það þótt erfðaskoðanir aðalsmensku
Tolstoy hefðu á ýmsan hátt verið
hemill á hugsunarferil hans, hefði
hann vaklið byltingu í hugsunarhætti
samtíðar sinnar, og þannig orðið
brautryðjandi framfaranna, leiðar-
Ijós byltingarinnar. Amerískur há-
skólakennari einn sagði meðal ann-
ars að Tolstoy væri meira en Rússi
og meira en skáld, hann væri hinn
stórfenglegasti alþjóðaspámaður síð-
ustu aldar, máske mesti spámaður,
sem nokkru sinni hefði verið uppi í
heiminum.
—Lögrétta.
Ástandið í kola-
námunum í suð-
ur-Wales
Hálf miljón manna án fceðis og
klœðis ,
Einn af blaðamönnum “Daily Her-
ald,’’ aðalblaðs jafnaðarmanna í
Englandi, fór nýlega rannsóknarför
til námubæjanna í Suður-Wales.
Saga sú, er hann hefir að segja af
ástandinu meðal námaverkamannanna,
er hræðileg og lýsir með ógurlegum
myndum meinsemdum samkeppnis-
skipulagsins.
Birtist hér útdráttur úr skýrslu
blaðamannsins:
Fyrir 8 árum unnu 265,757 verka-
menn í námunum í Suður-Wales.
Nú vinna þar aðeins 159,797 verka-
menn og er það tuttugu og átta þús-
untjum færra en í fyrra. “Astandið
í námabæjunum var svo hræðilegt að
maður gat grátið, grátið af með-
aumkun og reiði,” skrifar blaðamað-
urinn. “Fólkið var klætt í tötra;
sumsstaðar sást gegnum götin í
nakinn líkamann. Börnin voru enn
þá ver klædd en þeir fullorðnu. Þau
höfðu ekkert á fótunum, gengn ber-
fætt á illa löguðum gangstéttum, þau
voru blá i framan af kulda og hungri,
þau stóðu í hópum með fingurna upp
í sér. Augu þeirra voru óvanalega
£tór, og skein úr þeim hungrið og
áfergjan.”
“Borgjarstjórinn í Cardiff hinum
stóra iðnaðar- og hafnarbæ í Suður-
Wales segir um ástandið:
“Eg vildi óska að/ 3—4 miljóna-
mæringar kæmu hingað i kolahéruð-
in og sæju neyðina eins og hún er.
Þeir gætu ekki horft á eymdina án
þess að rétta hjálparhönd. því að
nú getum við ekki lengur hjálpað
okkur sjálfir. Ymsir hafa gengist
fyrir samskotum, og þannig hafa
safnast 35,000 sterlingspund. Fyrir
það fé kevptum við ýmsar nauðsvnjar
handa þeim, sem verst voru staddir.
En þessir peningar hrukku skamt.
Við gáfum 50 mönnum, sem fóru í at
vinnuleit til Kanada, nokkurt fé, og
ennfremur höfum við greitt fyrir
verkamönnum, sem fluttu héðan i
þeirri von, að þeim myndi takast að
fá einhverja lítilfjörlega vinnu ein-
hversstaðar. Þeir fóru héðan von-
lausir og án þess að vita nokkuð
um, hvar þeir myndu lenda. Þeir
fóru héðan af því að þeir voru orðnir
heimilislausir og allslausir.
Búist er við að fjöldi barna og
kvenna deyi þegar vetrar úr kulda
og skorti. Hafa enskir jafnaðar-
menn sagt, að ef menn eigi ekki að
deyja í hundraðatali í námubæjun-
um, verði nú þegar að veita bæjar-
félögum um 22 miljónir króna til
hjálpar.”
Þannig er ástandið í “Gósenlandi”
frjálsfár samkeppni, Englandi. — I
kolanámunum hur^gra börn og konur.
t Lundúnum lifa námaeigendur og
stórlaxar í auði og allsnægtum. Þeir
eiga hallir og stórhýsi, fjölda gæð-
inga, þjóna og einkabifreiða. Bisk-
uparnir rifast um handbók kirkjunn-
ar og prestarnir um sálmabókina. —
Neðan úr djúpunum heyrast neyðar-
óp hinna útskúfuðu.
—Alþýðublaðið.
Or bréfi
San Diego, Cal.,
20. des. 1928
Nú er næstum ár síðan ég hef sent
þér línur og látið þig vita um líðan
mína, og er það af mér ogxokkur að
segja, að okkur líður ágætlega og
við erum sezt hér að til veru, að
minnsta kosti fyrir nokkuð langan
tima.
Eins og mintist á við þig í fyrra,
þá líkaði mér hér þessi bær bezt hér
á ströndinni í Suður-Californíu ýmsra
orsaka vegna. Er það fyrst að hér
er veðurblíða meiri en víða annars-
staðar, aldrei neinir ofsahitar því að
við erum hér við sjóarfjörð er
skerst inn í landið, en fyrir norð-
vestan bæinn liggur hár tangi út í
sjóinn sem heitir Point Loma og
ver sá hryggur bæinn fyrir stór-
byljum af hafi, um leið og hann er
ein mesta prýði bæjarins. Hann er,
héðan að sjá, þar sem ég á heima,
eins og stór dreki, sem liggur fram
á lappir sínar og er vörður fyrir
bæinn. Er það dýrðleg sjón að sjá
sólina setjast í vestri á kveldi og
strá sínum gullnu stöfum á fjörðinn
og hverfa niður að baki drekans.
Rétt sunnan við þennan tanga er ör-
mjótt fjarðarmynni sem öll stór skip
fara um inn á fjörðinn, sem er um
rúina mílu á breidd og um 14 mílur
ö. lengd og liggur Correydo eyjan
þar fyrir sunan og tangi sem skerst
sunnan undan Mexico. Er sú eyja
mikið byggð og gengur ferja ein-
lægt á hverjum hálftima yfir fjörð-
inn úr evnni og í bæinn.
San Diego er nijög fallegur bær,
en ekki er hann ^léttur því hánn er
mest allur með einlægum hæðum og
sundurskorinn af dölum og giljum
og grafningum,, en allt í kring um
bæinn eru hæðir, og tiltölulega fallegt
fjallaútsýni, og er mjög fallegt að
keyra út um landið hér í austur og
norðurátt. 1 miðjum' bænum stend-
ur Bilboa Park, og er á stærð 14
hundruð ekrur. Er mjög skemtilegt
að fara þangað í frístundum sínum;
er það frítt fyrir alla, því að það er
eign bæjarins. Svo eru fleiri smá-
garðar hér sem eru eign bæjarins og
er víða mjög skemtilegt að eyða frí-
stundum sínum.
Götur bæjarins eru breiðar og
fallegar og umferð á flestum götum j
hér er mikið stilltari en i Los Angel- ]
es. fiesi bær er tnjög vel raflýstur.
Aldrei á æfi minni hef ég séð eins
mörg loftskip eins og hér eru á flugi
á hverjum degi; það er oft hægt að
telja 35 flugvélar í hóp. Einn dag
voru 400 flugvélar á terðinni hér yfir J
okkur í sumar og var það sannast að
segja ljóti gauragangurinn, en fall-
egar voru sumar flugsveiflur þær er
þeir gerðu, og leikir er þeir sýndu i
loftinu. Það sýnist sem þeir geti
flogið að nóttu sem að degi til; er
gaman að sjá þau loftskip líða áfrani
uni geiminn því að þau eru vel upp- j
lýst. Hér austur af bænum er
|
nokkuð hátt fja.ll, sem að ég kalla
Heklu, því að það er undur líkt til-
sýndar og gamla Hekla okkar heima;
(en það heitir nú samt Mt. McGill). 1
Eru þeir nú búnir að setja þar upp
leiftrandi ljósvita á hæsta tindi þess
fjalls; er það viti fyrir loftskipin. J
A kveldin eiga þessi ljósleiftur að
sjást í 60 mílna fjarlægð. Hér í
San Diego er að rísa upp ein stærsta *
loftskipastöð, sem Bandaríkin eiga.
Svo hafa þeir hér um eða yfir 100
herskip, sem liggja hér á höfninni
mest allan árstímann, og það lítur
ekki út með allan þann herskipaflott
og loftflota, að þeir búist við al-
heimsfriði í nálægri framtíð.
Þesi bær er 16 mílur fyrir norðan
Mexico-línuna, en við línuna er smá-
bær Mexico megin, sem heitir Tia
Juana; er það óttalegt drykkju og
ólifnaðarbæli og er það vist annað
stærsta spilavíti í heimi. Er þang-
kað fjarska mikil aðsókn héðan að
norðan og frá Los Angeles. Eg hef
orðið svo frægyir að konia .þangað einu
sinni, en ég hekl að ég heimsæki
ekki þann stað aftur.
Hér í San Diego eiga heima um
200 Islendingar, að National City
meðtaldri, sem er San Diego áföst.
Líður þeim öllum heldur vel. Við
höfum hér með okkur töluverðan
félagsskap — félag sem heitir Vík-
ingur. Er það nokkurskonar þjóð-
ræknisfélag. Einnig höfum við
kvennfélag. Ekki veit ég hvað það
heitir, en það get ég sagt með sanni,
að okkur kemur ágætlega saman i
félagsmálum, því þó við séum tví-
skiftir í kirkjumálum og ýmsum
öðrum málum, þá jöfnum við það
allt með okkur í bróðerni. Já, við
erum fjarska geðgóðir hérna í surn-
arblíðunni, sem er hér árið í kring
og er ég sannfærður að hvergi er
betri tið í Ameríku en einmitt hér
í San Diego; aldrei of heitt á sumr-
, in og aldrei kalt á vetrum. Þó
hefir morað ofan á vatni 2. síðustu
morgna. Já, við hnakkrifumst
aldrei, það er nefnilega ekki kom-
inn neinn vestur-íslenzkur stéttamun-
um á milli okkar, hvorki efnalega, né
í andlegum efnum.
Bæði blöðin koma hingað, bæði
Heimskringla og Lögberg og eru
bæði velkomnir gestir, sem okkur þyk
ir vænt um, en ekki hefir okkur
þótt ykkur stórmennunum koma vel
saman á síðasta sumri, og stundum
hefir mér legið við að brosa kalt,
þegar ég hef verið að lesa suniar
blaðagreinarnar, því ég þekki svo vel
nienn og skynja nokkuð málefnin.
Ekki held ég að ég fari heim til Is-
lands 1930. Eg er búinn að fara
heim, það var nóg fyrir mig. En
ég býst við samt að koma heim til
Winnipeg 1930, ef guð lofar, og sjá
ykkur, sem heima verðið, því að ég
hy&g að þið farið ekki allir heim
til Islands.
Tímar hér eru heldur daufir, en
þó er þessi bær í nokkuð miklum upp
gangi og töluvert er byggt hér og all-
ir spá góðum tímum í nálægri fram-
tíð. Verkalýðurinn hér eru Mexi-
kanar, og því mikið erfiðara fyrir
hvíta menn að fá vinnu hér þvi
Mexikanarnir vinna svo ódýrt. Hér
er flest^allt heldur ódýrara en hjá
ykkur. Eg álít að 60 pró cent jafni
sig upp með lifnaðarkostnað hér og
heima.
Jæja, nú held ég þér sé farið að
leiðast að lesa ruglið. Eg bið þig
að virða á betri veg.
Sigfús Paulson
R. 3 Box 538
San Diego, Cal.
Innköllunarmeim Heimskringlu
í CANADA:
Árnes.............. .. ..
Amaranth................
Antler..................
Árborg .................
Ashern .................
Baldur................
Belmont ................
Bella Bella.............
BeckvP’e................
Bifröst . :...............
Brown...................
Calgary.................
Churchbridge..............
Cypress River...........
Ebor Station............
Elfros..................
Eriksdale ..............
Framnes.............. .
Foam Lake...............
Gimli................. ..
Glenboro ...............
Geysir..................
Hayland.................
Hecla...................
Hnausa..................
Húsavík.................
Hove......................
Innisfail...............
Kandahar ...............
Kristnes................
Keewatin................
Leslie..................
Langruth................
Lonely Lake ............
Lundar.................
Mozart..................
Markerville.............
Nes.....................
Oak Point...............
Oak View ...........!...
Ocean Falls, B. C.......
Poplar Park.............
Piney ..................
Red Deer.............. ..
Reykjavík.................
Riverton ...............
Silver Bay .............
Swan River............. .
Selkirk.................
Siglunes................
Steep Rock ... .........
Tantallon...............
Thornhill.............
Víðir...................
Vogar ................
Winnipegosis............
Winnipeg Beach..........
Wynyard.................
.. F. Finnbogason
.. Björn Þórðarson
.. .. Magnús Tait
.. G. O. Einarsson
. Sigurður Sigfússon
,. Sigtr. Sigvaldason
......G. J. Oleson
.. .. J. F. Leifsson
.. Bjarn Þórðarson
Eiríkur Jóhannsson
. .. Jón J. Gíslason
Grímur S. Grímsson
. Magnús Hinriksson
.. .. Páll Anderson
.. .. Ásm. Johnson
J. H. Goodmundsson
... ólafur Hallsson
. Guðm. Magnússon
,, .. John Janusson
.. .. B. B. Ólson
.. .. G. J. Oleson
.. Tím. Böðvarsson
.. Sig. B. Helgason
Jóhann K. Johnson
.. F. Finnbogason
. .. John Kernested
.. Andrés Skagfeld
. Jónas J. Húnfjörð
. .. F. Kristjánsson
. .. Rósm. Árnason
.. Sam Magnússon
. Th. Guðmundsson
ólafur Thorleifsson
.. Nikulás Snædal
.....Dan. Lindal
...... J. F. Finnsson
. Jónas J. Húnfjörð
.... Páll E. ísfeld
. . Andrés Sltagfeld
Sigurður Sigfússon
. .. J. F. Leifsson
. .. Sig. Sigurðsson
. .. S. S. Anderson
.. Jónas J. Húnfjörð
.. NikuláJs Snædal
Guðm. O. Einarsson
,... Ólafur Hallsson
.. Halldór Egilsson
.. B. Thorsteinsson
. .. Guðm. Jónsson
. .. Nikulás Snædal
.. Guðm. ólafsson
Thorst. J. Gfslason
, .. .Aug. Einarsson
,. .. Guðm. Jónsson
.. August Johnson
. .. John Kernested
. .. F. Kristjánsson
I BANDARÍKJUNUM:
Blaine..........................
Bantry..........................
Chicago.........................
Edinburg........................
Garðar...........................
Grafton........................
Hallson .. ....................
Hensel.........................
Ivanhoe ....................... ,
Californía......................
Miltoc.........................
Mountain.........................
Minneota .......................
Pembina.........................
Point Roberts...................
J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold .. ..’....................
Upham..........................
.. St. O. Eiríksson
.. Sigurður Jónsson
.. Sveinb. Árnason
. Hannes Björnsson
.. S. M. Breiðfjörð
.. Mrs. E. Eastman
.. Jón K. Einarsson
.. Joseph Einarsson
. .. G. A. Dalmann
G. J. Goodmundsson
.. .. F. G. Vatnsdal
. Hannes Björnsson
. .. G. A. Dalmann
Þorbjörn Bjarnarson
Sigurður Thordarson
.. .. Seattle, Wash.
.. Björn Sveinsson
.. Sigurður Jónsson
The Viking Press, Limited
Winnipeg,' Manitoba