Heimskringla - 16.01.1929, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA
HEI MSKRINCLA
WINNIPEG, 16. JAN., 1929
EKKEHARD
Saga frá 10. öld.
eftir I. von Scheffel.
“Er þessu áreiðanlega svona farið?”
spurði frúin og snéri sér að Ekkehard, sem
hlustað hafði þegjandi á samræðuna.
“í»ví er þannig farið,” svaraði Ekkehard
með hrifningu, “þótt vitaskuld þurfi ekki að
kenna yður vizku.”
Frú Heiðveig skók framan í hann fing-
urinn.
“Hefir þú þá sjálfur haft mikið yndi af
þessum gömlu bókfellum?”
“Yndi og gagn!” svaraði Ekkehard, og
birti yfir andliti hans. “Þér megið trúa því
frú, að það er skynsamlegt að leita til gull-
aldarritanna í hverskonar vanda, sem að hönd-
um ber. Kennir ekki Cicero oss, hvemig vér
eigum að velja um leiðir í völundarhúsi verald-
arvizkunnar? Sækjum vér ekki þrótt og
hugrekki í rit Liviusar og Salusts, og vekja
ekki kvæði Virgils í oss skilninginn á fegurð.
sem eigi fær undir lok liðið? Heilög ritning
er vitaskuld leiðarstjarna trúar vorrar, en gull
aldar-rithöfundamir em eins og rauð kveld-
glóðin, sem sendir frið og fögnuð í sálir vorar,
jafnvel þótt sólin sé sezt.”
Ekkehard var mikið niðri fyrir. Hertoga
frúin hafði ekki hitt nokkurn mann, sem sýnt
hafði hrifningu fyrir neinu, frá því að Burk-
hard hertogi hafði beðið um hönd hennar til
hjúskapar — fyr en nú. Sjálf var hún prýði-
lega vel viti borin, og var fljót til þess að fá
áhuga á nýjum efnum. Hún hafði lært
grísku á stuttum tíma, um það leyti sem hún
var að búa sig undir að svara bónorði kon-
ungssonarins frá Miklagarði. En með því
að hún hafði ekki fengið neina tilsögn í latínu,
þá bar hún mikla lotningu fyrir henni. Og
við nafn Virgils var jafnvel bundin hugmynd
in um töfra....
Fiú Heiðveig ákvað með sjálfri sér á þess
air stundu, að hún skyldi nema latínu. Hún
hafði nógan tíma aflögu til námsins, og er hún
hafði aftur litið á sessunaut sinn til vinstri
handar, þá vissi hún hver átti að verða kenn-
aiinn hennar.
Nú var búið að ljúka við ábæti af ferskj-
um, melónum og þurkuðum fíkjum, og sam-
ræðurnar víðsvegar við borðið báru það með
sér ,aö vínbrúsamir höfðu oft verið látnir
ganga boðleið umhverfis.
Klausturreglurnar mæltu svo fyrir, að
lesa skyldi ritningarkafla eða þátt úr sÖgu
einhvers dýrlings, við lok hverrar máltíðar,
samkundunni til uppbyggingar.
Ekkehard hafði kveldið áður byrjað á
“Æfisögu St. Benedikts,” sem Gregorius páfi
hafði ritað. Bræðurnir drógu borðin sam-
an, létu vínbrúsana í friði, og þögn varð á.
Ekkehard hélt áfram með annan kapítula —
“Freistarinn kom eitt sinn til hans, er
hann var einsamall. Því að lítill svartur
fugl, sem venjulega er nefndur kráka, kom og
flögraði yfir höfði hans og flaug svo nálægt
honum, að hinn helgi faðir hefði getað tekið
hann með höndunum, ef hann hefði kært sig
um. En hann gerði krossmark og þá flaug
fuglinn í burtu.
En fuglinn var ekki fyr floginn á burt, en
sterkari holdsfreisting tók að sækja á hinn
helga mann, en hann hafði nokkuru sinni áður
orðið fyrir. Hann hafði séð konu nokkura
mörgum árum áður. Hinn illi andi vakti nú
mynd þessarar konu upp í huga hans, og með
myndinni kviknaði slík brennandi ást í brjósti
hans, að við lá, að hann yfirgæfi einsetumanns
lífið. En sökum náðar guðs tendraðist ljós
fyrir honum í örðugleikum hans og hann náði
sér aftur. Og hann sá þar rétt hjá þéttan
runna af þyrslum og brennfetium og hann
reif af sér fötin og varpaði sér nöktum inn í
runnann, og þyrnarnir stungu hann og netl-
urnar brenndu hann þar til líkami hans var
allur í sárum. Og hann læknaði þannig sár
andans með sárum líkamans, og sigraði djöful-
inn.”
Heiðveigu hertogafrú þótti ekki sérlega
mikið koma til þessarar sögu. Hún renndi
augunum hægt yfir salinn til þess að leita sér
afþreyingar. Skyldi Spazzo þykja fátt um
valið á kapítulanum, eða var vínið farið að
stíga til höfuðs honum. Hver sem ástæðan
hefir verið, þá skelti hann allt í einu saman
viðarspjöldunum utanum um bókina í höndum
lesarans, lyfti upp bikar sínum til Ekkehards
og mælti: “Skál St. Benedikts!”
Ekkehard leit ávítunaraugum til hans, en
hinir yngri bræður tóku þessa skál í alvöru
og drukku hana kátir. Hér og þar við borð-
in var hafin lofgjörðarsöngur til dýrlingsins.
í þetta sinn kom hann í stað drykkjusöngs og
salurinn kvað við af gleðskapnum.
Craló ábóti leit umhverfis sig og vissi ekki
vel hvernig hann ætti við þessu að snúast;
Spazzo hélt áfram að drekka skál dýrlingsins
með hinum yngri klerkum, og Hleiðveig hallaði
sér í áttina til Ekkehards og sagði lágt —
“Myndir þú, ungi dýrkandi gullaldarinn-
ar, vilja kenna mér latínu, ef ég skyldi kæra
mig um að læra hana?”
Það var sem innri rödd, bergmál af.því
sem hann hafði verið að lesa, hvíslaði að hon-
um —
“Kastaðu þér innan uin þyrsla og netlur
og segðu nei.” En hann svaraði samt:
“Skipaðu og ég hlýði!”
Hertogafrúin leit enn framan í munkinn
spyrjandi augum, snéri sér síðan frá og tók
að ræða við ábótann um önnur efni.
Það varð uppi fótur og fit, þegar þær
birtust í dyrunum. Allir snéru sér við, og
það var engu líkara, en að nú yrði slegið í
dans og gleðskap, sem þessir veggir höfðu
aldrei áður verið vitni að.
En ábótinn snéri sér að hertogafrúnni.
“Frú mín og frænka!” sagði hann, og það
var svo mikil og einlæg sorg í rödd hans, að
hún hiökk upp úr draumum sínum. Og nú
sá hún líka allt í einu sjálfa sig óg stallara
sinn, í munkaklæðum, í nýju ljósi. Hún leit
yfir þennan hóp af drukknum mönnum. Slút-
andi hetturnar huldu andlit þeirra, sem fjær
sátu, svo að því var líkast sem verið væri að
hella víni inn í tómt hettuopið. Söngurinn
var hjáróma í eyrum hennar, og henni sýndist
nú allt vera líkast grímuleik, sem hefði þegar
staðið of lengi. ,
•
Hún mælti: “Það er kominn tími til þess
að ganga til hvílu.”
Hún stóð upp og gekk í fylgd með þjónustu
stúlkum sínum til skólahússins, því að þar
átti hún að vera um nóttina.
trömpuðu hann niður.
En úti í þurri vígisgröfinni, fyrir utan
hliðið, lágu skólasveinarnir í leyni.
“Lengi lifi hertogafrúin í Svabíu! Heill!
heill! Og hún verður að flýta sér að ná í
fiskana! Heill, og aftur heill!” hljóðuðu
ungir barkarnir eins hátt og þeir gátu að
skilnaði.
“Það er ástæða fyrir þann að æpa, sem
fær þrjá frídaga og bezta fiskinn úr vatninu
fyrir að hegða sér illa,” sagði Spazzo.
Ábótinn gekk hægt inn í klaustrið aftur.
Hann bað um að senda Ekkehard til sín til
þess að tala við hann.
“Fyrirskipun hefir komið viðvíkjandi þér.
Þú átt að færa Heiðveig hertogafrú eintak af
Virgil og þú átt að verða kennari hennar.
“Gamlir söngvar Marós mega, milda háttu
viltra manna,” hefir Sidónus sagt. Þú
hefir ekki óskað eftir þessu....”
Ekkehard leit til jarðar. Hann roðnaði.
En vér dirfumst ekki reita hina voldugu
til reiði. Þú verður að leggja af stað á morg-
un. Mér þykir mikið fyrir að skilja við þig,
því að þú ert einn hinn bezti og göfugasti
meðal bræðranna Hinn heilagi Gallus mun
ekki gleyma því, sem þú ert að gera fýrir
klaustrið. En gleymdu ekki að skera burtu
titilblaðið af Virgli, þar seín ritað er að sá
skuli bölvaður, er taki bókir.a úr stað sín-
um.”
Það, sem hjártað þráir, er ekki örðugt að
taka að sér sem skylduverk.
“Hlýðniseiður minn,” sagði Ekkehard,
“segir mér að gera vilja yfirboðara minna
óttalaust og tafarlaust, án hálfvelgju og mögl-
unar.”
Hann beigði kné sín fyrir ábótanum og
hélt síðan til klefa síns. Margt hafði hann
reynt síðan síðari hluta dagsins í gær. Svo
vill oft verða. Langt líf líður tilbreytingar-
laust áfram, en svo kemur breyting eftir breyt
ingu. Hann tók að búa sig til fararinnar.
í klefanum voru blöðin úr sálmabókinni,
sem rituð hafði verið og síðan skreytt með
hinni fögru dráttlist snillingsins Folkards.
Ekkehard hafði verið falið það verk að skrýða
upphafsstafina á hverri blaðsíðu með dýru
gulllaufi, sem ábótinn hafði nýlega keypt af
kaupmönnum frá Feneyjum, og auk þess átti
hann að draga mjúkar gulllínur á kórónurnar,
sprotana og sverðin, og á skikkjuborðana, til
þess að ganga að síðustu frá myndunum.
Hann tók bókfellið og litina og bar inn
til félaga síns, svo að hann gæti sjálfur geng-
ið frá þessu. Folkard var að draga upp nýja
mynd: Davíð, sem lék á hörpu og dansaði
frammi fyrir sáttmálsörkinni. Hann leit
ekki upp, svo að Ekkehard gekk þegjandi út
og áleiðis til bókhlöðunnar, til þess að sækja
Virgil.
Það kom að honum þunglyndiskast, er
hann stóð þama einn í háhvelfdu herberginu
innan um öll þessi þögulu handrit. Jafnvel
dauðir hlutir, sem máður á að kveðja, virðast
eins og hafa lifandi sál og taka þátt í tilfinn-
ingum manns.
Bækurnar voru hans beztu vinir. Hann
þekkti þær allar og vissi hver hafði skrifað
þær. Mörg ritin voru með hönd vina hans,
sem dauðinn hafði svlft á burt. Hann mint-
ist þeirra....
“Hvað mun þetta nýja líf, sem hefst á
morgun, færa mér?” spurði hann sjálfan sig,
og honum vöknaði um augu. En nú kom
hann auga á litla Skýringabók, bundna í
málm.sem hinn helgi Gallus.sem ekki kunni mál
ýskuna, sem töluð var við Constancevatnið,
hafði ritað í þýðingar á nauðsynlegustu setn-
ingum og orðum, er presturinn í Arbon hafði
kent honum.
, Ekkehard fór að hugsa um, hve lítinn
undirbúning stofandi klaustursins hefði haft,
er hann kom sem ókunnur maður meðal heið-
ingja, og um þaö, hvernig guð og hugrekki
hans sjálfs hefðu bjargað honum úr öllum
háska. Ekkehard varð hugrakkari. Hann
kysti litlu bókina, tók Virgil ofan úr hillu og
anéri sér við til þess að fara til baka.
“Hver, sem tekur þessa bók í burtu, skal
hýðast þúsund vandarhöggum; og megi nið-
urfallssýki og holdsveiki sækja á hann!” var
ritað á fyrstu blaðsíðuna. Ekkehard skar
blaðsíöuna frá.
Hann leit enn einu sinni umhverfis sig,
eins og til þess að kveðja bækurnar við vegg
ina. En meðan hann var að því, heyrði hann
skrjáfur, og uppdrátturinn mikli, sem Gehrung
húsmeistari hafði gert á þriggja feta langt
skinn, er Hartmuth ábóti var að hugsa um
að stækka klaustrið, losnaði af naglanum,
féll brakandi niður og þyrlaði upp rykmökk.
En Ekkehard leit ekki á þenna litla atburð sem
fyrirboða neinnar tegundar.
•Hann gekk framhjá opnum dyrum, er
hann var á leið um efri göngin. Hérna var
kompan, sem gömlu mönnunum var sérstak-
lega ætluð. Thieto blindi sat þarna inni.
Klausturbúar virtust ekki hafa neina ó-
beit á því að færa sér þetta fágæta tækifæri
vel í nyt. Það var náðarsamleg mildi í aug
um ábótans, og brytinn mælti ekkert á móti
því, þótt munkarnii færu niður í ríki hans með
tcma brúsa.
Tutilo sat við fjórða borðið og var orðinn
skreltineifur; hann komst vitaskuld ekki
hjá því að segja söguna um ræningjana tvo,
og rödd hans kvað við svo heyrðist um gjörvall
an salinn: “Annar þeirra lagöi á flótta og ég
hann kastaði burt skildinum og spjótinu — ég
hélt á eftir honum með eikarkylfuna mína;
náði í hálsinn á honum, þrýsti spjótinu aftur
í hendina á honum og hrópaði: Ræningja-
fantur, þú skalt verða að berjast við mig----”
En félagar hans höfðu of oft heyrt um
það, hvemig hann hafði kloíið hausinn á mót-
stöðumanni sínum. Þeir tóku þess vegna
fram í fyrir honum og báðu hann að verða for
söngvara einhvers skemtilegs söngs. Þegar
hann loksins kinkaði kolli til samþykkis, þá
ílýttu sumir sér út til þess að sækja hljóð-
íæri. Einn sótti gígju, annar fiðlu með ein-
um streng, sá þriðji dulcimer með málmnögl-
um, sem hann sló á með hljóðfork, en sá
fjórði sótti hörpu með tíu strengjum á. Þetta
síðasta, einkennilega lagaða hljóðfæri var
nefnt saltari, og var litið á það með táknmynd
þrenningarinnar, vegna þess að það var þrí-
hyrnt.
Tutiló fékk fílabeinsstaíinn í hönd, hann
stóð brosandi upp, og þessi ^ráhærði tónsnill-
ingur gaf merkið, en þeir léku lag, sem hann
hafði samið á æskudögum sínum, og munk-
'ariíir hlýddu hugfangnir á. Gerold bryti
var sá eini sem varð dálítið þunglyndur af
þessum þýða söng, því að hann var að fást
við að telja saman tóm fötin og brúsana, og
þessi orð fóru um huga hans, eins og þau
væru textinn við lagið: “Hversu miklu hefir
þessi dagur svelgt upp af vörum og fé?” Hann
sló fætinum hægt til eftir fallandanum í laginu,
þar til síðustu nóturnar dóu út.
Þögull gestur, með hrokkið hár, fölur
yfirlitum, sat við ysta borðið. Hann hafði
liomð frá ítaLu með lest af múlösnum, sem
báru olíu og hnetur yfir Alpafjöll frá Lang-
barðalandi. Hann lét flóð söngsins velta
yfir sig í þunglyndis-þögn.
“Jæja, Giovanni meistari,” sagði Folkard
málari, “hugnast þetta þínu viðkvæma ítalska
eyra. Julian keisari líkti söng forfeðra voira
eitt sinn við garg viltra fugla, en oss hefir
farið mikið fram síðan. Lætur það mýkra í
eyrum þér en söngur svansins?”
“Mýkra — en söngur svansins,” svaraði
gesturinn eins og í draumi. En hann stóð því
næst á fætur og gekk á braut. Enginn, sem
í klaustrinu var, fékk nokkuru sinni að sjá
það, sem hann ritaði í dagbók sína um kveld-
ið.
“Þessir menn hinu meginn við Alpafjöll-
inn, geta aldrei framleitt neina hugþekka feg-
urð, er þeir hefja upp rödd sína, svo heyrist
til himins. Vissulega er ruddaskapurinn úr
vínþrungnum börkum þeirra villimannslegur;
öll náttúran fær hroll í sig, þegar þeir reyna
að ná mýkt í róminji með því að hækka fyrst
röddina og lækka síðan; hljóðið er líkast því
er vagnhjól renna yfir frosna jörð.”
Spazzo fanst vel við eiga að láta skemti-
legan endir verða á söngnum, sem hafði byrj
að svo vel. Hann læddist því út í garðinn og
þaðan yfir í húsið, þar sem Praxedis og hinar
stúlkurnar höfðust við, og sagði: “Þið eigið
að koma tafarlaust til hertogafrúarinnar.”
Stúlkurnar hlógu mikið að búningi hans,
en komu svo með honum yfir í matarsalinn.
Og enginn varnaði þeim inngöngu.
“Veiztu hver orðið hefðu laun dansinS?”
spurði Sindolt ungan munk, sem virtist vera
mjög hnugginn yfir því, h’vemig komið væri.
Munkurinn starði þegjandi á hann.
“Sindolt bar til hendurnar á þann hátt, að
það gat ekki átt við neroa eitt:
“Hýðing.”
5. KAPÍTULI
BURTFÖR EEKKEHARDS
Hertogafrúin og fylgdarlið hennar stigu á
hestbak snemma næsta morguns og hugðu á
heimför. Ábótinn hafði ekki sótt málið fast,
er hún afþakkaði alla viðhöfn í sambandi við
burtförina, og ,það hvíldi mikil þögn yfir
klaustrinu við skilnaðinn. En ábótinn var
þó sjálfur þarna viðstaddur, því honum var vel
Ijóst hvað við átti og kurteisin krafði.
Tveir bræður voru með honum. Annar
þeirra hélt á fögrum kristalsbikar, silfurbún-
um, og í silfrinum glóði á fagra gimsteina og
smaragða. Hinn hélt á litlum vínbrúsa. Á-
bótinn helti dálitlu af víninu á bikarinn, óskaði
fcinni tignu frænku sinni góðrar ferðar og b,að
hana að drekka sér til en geyma síðan bikar-
inn til minja um þennan fund þeirra.
En hann liafði aðra gjöf með sér til von-
ar og vara ef þessi skyldi verða talin ónóg.
Það var líka silfurgripur, ekki ásjálegur hið
ytra — líkast brauðhleif að útliti. En hann
var fullur af gullpeningum. Ábótinn faldi
þessa síðari gjöf undir kápu sinni, svo að
eigi bar á.
Heiðveig hertogafrú tók við bikarnum,
sem henni var réttur, og lét sem hún drykki
af honum, en rétti hann svo til baka og mælti:
“Fyrirgefðu mér, kæri frændi, en hVað á kiona
að gera með bikar? Mér er allt önnur skiln-
aðargjöf í huga. Varst þú ekki að tala í
gær um lindir spekinnar? Gefðu mér bók
eftir Virgil úr safni þínu.”
“Þú ert að gera að gamni þínu, eins og
þú ert vön!” sagði Carló ábóti, sem hafði búist
við mikilsverðari bón. “Hvað átt þú að gera
við Virgil, sem ekki kant mál hans?”
“Vitaskuld verður þú að gefa mér kennara
með bókinni,” svaraði hertogafrúin alvarlega.
En ábótinn hristi efablandinn Viöfuðið.
“Hvenær hefir það orðið siður, að læri-
sveinar St. Gallusar væru gefnir sem skilnað-
argjafir?”
“En frúin svaraði samt sem áður: “Þú
verður að skilja mig. Ljóshærði dyravörður-
inn á að vera kennari minn, og á þriðja degi
hér frá, og eigi síðar, verður Mann og Virgil
að vera komnir að dyrum hallar minnar
Gleymdu því ekki að í mínum liöndum hvílir
úrskurðurinn um deilumál klaustursins við-
víkjandi löndunum í Rínardalnum og um
einkaréttindi þess í Svabíu, og heldur ekki því,
að eklii er óhugsandi, að ég fáist til þess að
reisa klaustur fyrir lærisveina St. Benedikts
á snösinni á Hohentwiel____Vertu sæll, herra
frændi!”
Craló ábóti gaf bróðurnum raunamædd-
ur merki um að bera kaleikinn aftur inn í
gripadierbergið. Heiðveig hertogafrú var
svo náðug að rétta honum hendina, Spazzo
veifaði hatti sínum, hestarnir prjónuðu, og fylk
inginn hélt heimleiðis á hægu brokki.
Heljarmiklum blómvendi var þeytt inn á
milli gestahópsins frá varðmannsturninum.
Það var sannarlega tröllaukinn vöndur.því að í
honum voru eigi færri en sex sólarblóm, að
ekki sé talað um ótölulegan grúa annara
jurta. Enginn tók hann upp, qg hestarnir