Heimskringla - 23.01.1929, Blaðsíða 2

2. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 23. JAN., 1929.
Þurfum við
SYKURVATN?
eg
A mínum yngri árum, meöan
fór til kirkju. sumpart af hlýðni vit5
móður mína, sumpart til skemtunar
sjálfum mér, að komast í strákahóp
og fljúgast á, skildi ég lítiö af ,því,
sem presturinn sag'ði, en þaö var eins
og mér fyndist litiö til um þaö. Mér
fannst það eðlilegt, aö ég skildi ekki
þetta, sem kallað var guös orö. Aö
vísu var ég spurður út úr ræðunni,
en lítið mun ég hafa getaö sagt, er
ég var ungur, og þar viö sat.
Eftir aö árin færöust yfir mig, og
ég hefði átt að þroskast aö skilningi,
rak ég mig á sömu vandræðin, er
ég fór til kirkju. Eg skildi ekki
“guðs orðiö.” Um margra ára
skeið fylgdist ég samt sem áöur með
straumnum og sótti kirkju, þó langt
væri frá því aö ég fvndi sálubót.
Eg fór þangaö í svipuðum tilganigi
og á danssamkomu: að finna kunn-
ingjastúlkur mínar aö máli; og ef
vel lánaðist, fékk ég samfylgd úr
kirkjunni og koss. Nú er ég kvong-
aður, og er hættur að brjóta þau
boðorð. Eftir að ég var kominn á
það skeið, gat ég beitt allri athygli
minni að ræðu prestsins, þegar ég fór
í kirkju. Árangurinn er i stuttu
máli sá, að ég er hættur að sækja
kirkju. Sem sagt, aldrei orlðið
arðsins var.
Mér hefir fundist það eigi ósenni-
legt, að það, sem birt væri á prenti
úr þeirri átt, þ. e. frá prédikunar-
stólnum, myndi vera helzt það, er
skaraði fram úr á því sviði, og hefi
ég nú um nokkur undanfarin ár lesið
stólræður þær, er birst hafa i íslenzku
blöðunum hér vestra. Þótti mér
um stundar sakir, sem geislar morg-
unsólar gægðust yfir sjóndeildar-
hringinn, þá er fyrstu ræður séra R.
E. Kvarans fóru að birtast í Heims-
kringlu. Má ég þar tilnefna ræðu
hans um altarissakramentið, sem
mun hafa verið ein af þeim fyrstu,
er hann birti, skrifuð af frjálsri
hugsun og hispurslaust.
í minni einfeldni liugðist ég hér
sjá rofa fyrir degi, og af því ég ann
dagsbirtunni meira en myrkrinu
hlakkaði ég til að eiga hana’ í vænd-
um. En það varð aldrei nema fyrsta
dagsbrúnin.
Einn af leyndardómum kirkjusið-
anna er það, að ræðu prestsins má
ekki “dæma” (criticize) í kirkjunni.
Sjálfsagt eru það eftirstöðvar þess
skilnings, að prestlærðir menn einir
bæru skyn á guðsorð. En þar sem
þessu er nú algerlega snúið við, og
prestar eru þeir menn, sem minnst
skyn bera á guð, (hér eru margar
undantekningar) virðist sem sjálfsagt,
að leyfa frjálsar umræður eftir
messu, og spurningar, sem leitt gætu
til qukins skilnings, því ekkert vafa-
mál er það, að slík aðferð er nauð-
synleg til skilnings, nauðsynleg ti!
að festa betur í minni það sem sagt
hefir verið —ef það hefir þá nokkuð
verið sem óbrjálaður mannlegur heili
getur melt — og nauðsynlegt til örf-
unar kennimönnum, að flytja ræður
sínar á rökföstum grundvelli, og á
ótvíræðu máli, ag i enn öðru lagi, til
þess að gera þessar samkomur frjáls-
legri: gera þær eins og til dæmis
fyr.irlestrasamkomur, þar> sem sú
kurteisi er sýnd, að leyfa málfrelsi
hverjum er óskar. Hafa þær í nú-
tíðarforrni, en ekki mörg hundruð ára
>nilu formi.
stundað
ég femgið
Eg hefi þessi síðustu ár
landbúnað. Eitt ár hefi
góða uppskeru; meðaluppskeru annað
ár, en uppskerubrest öll hin árin. Eg
hefi beðið með þolinmæði eftir því,
að þetta lagaðis(, og bíð enn. Eg
hefi á sama tíma beðið eftir þvi, að
meira rofaði til á því sviði, er ég
áður nefndi og sól hækkaði nokkuð
á loftven það er líkast þvi, að Jósúa
hafi komið' til sögunnar og skipað
sólinni að standa kyrri.
Margs getur maður sér til. þá er
huigsað er, og naumast mun þeirri
hugsun varist, að einhver “Jósúa”
hafi hér komið í spilið, þvi enn lít
ég svo á, að séra Ragnar niyndi hafa
haldið beint í horfið á hinni mjög
þýðingarmiklu braut til meiri upp-
lýsingar, ef ekkert hefði hindrað.
Til þeirra manna er telja sig “frjáls
lynda” í trúarefnum (en frjálslyndi
i trúarefnum hef ég ekki skilið enn-
þá, því hálmstrá hjálpar eþki drukn-
andi manni, hann þarf skip,) vil ég
leyfa mér að segja það, að breyting í
þessa átt er frjálslynd, og í fullu
samræmi við — að ég hytgg grund-
völl þann, er sú kirkja er reist á,
seirn kastað hefir af sér klafa allra
bundinna játninga. Því óneitanlega
er það í rétta átt, að leita í áttina
til sannleikans. En þess verður þó
ð gæta, að langt er enn i land, og
ekki sæmir að lina róðurinn, ef
nokkur alvara er innanborðs. Vonast
ég til, að frjálslyndir menn taki mér
það ekki illa upp. þótt ég tali hisp-
urslaust til þeirra, því hér er talað
af góðvild en ekki illvilja. Og meðan
ég þá dvel við ytri venjur kirkjunn-
ar, get ég ekki varist því, að minn-
ast á sálmasömginn, sem í flestum
tilfellum er ómögulegur. T fyrsta
lagi eru valdir sálmar, sem þannig
eru úr garði gerðir, að eins vel mætti
kyrja á kínversku. Vera má, að höf
undar þeirra hafi verið “innblásnir,”
en það hjálpar okkur lítið til skiln-
ings. Til hvers er svo” söngflokk-
ur, þegar öllum í kirkjunni er leyft
að syngja ? Nei, “leyft” er rangt,
“þvingað” er betra. Þeir, sem orga
ámáttlegast, eru taldir guðhræddast-
ir. I>essi aðferð er auðvitað ágæt,
þar sem söfnuðurinn er að búa siig
undir að kasta sér niður og velta sér,
en ég skil aldrei hvernig almennur
kirkjusöngur getur verið aðlaðandi.
Mér finnst liann skrílslegur. Sé um
góðan söngflokk að ræða — sem
flestar kirkjur leitast við að hafa—
og góðan organista, er það oftar en
hitt, sú eina unun, sem maður hef-
ir af ferðinni; og er þá illt til þess
að vita, að henni sé spillt, og meira
en það; að maður fyllist af: “shut up,
you fool,” til næsta bekkjarnauts,
það er að segja, ef maður er þá
nokkuð smekkbetri sjálfur.
Eg býst við, að sumum finnist að
þeir þurfi sörig og þurfi bænir, þó
oftast muni það bara ímyndun. En
rangt væri að amast við þvi, að
þeir, sem þurfa söng, þ.e.a.s. þurfa
að syngja sjálfir — og það mun að
miklu leyti vera sá sami hópur er
þarf bænahalds — fái það. En
hitt er jafn rangt, að þvinga aðra
til að hlusta á slíkt. Ætti þess
vegna að skifta þessu þannig, að
bænasamkomur væru haldnar sér, og
ræðuhöld sér. Það er furða, hvað
menn endast til að viðhafa bænafleip-
ur, sem þó ætti að vera fullkomlega
reynt að því, að vera árangurslaust.
Má vera, að sá atburður, að kirkju
þing sé “sett” án bænalesturs, sé í
þá átt, að hætta við þessa eldgömlu
siðvenju sem stafar auðvitað frá
þeim tímum, er guð var mjög grimm
ur, mjöig voldugur, mjög drembilát-
ur konungur, hátt uppi; uppi í þess-
ari hvelfingu, sem þá var þak yfir
flatri jörðunni, i hásæti úr guili, með
kórónu á höfði, með horn íram úr
enni, með sverð í hendi, þar sem
“ógn var í oddi en í eggjum dauði,
hugur i fal, en heift i skafti.” Auð-
‘að þurfti að krjúpa á kné fyrir
þessum konungi, eins ög öllum öðrum
konungum. ef hann átti að Iíta i náð
sinni niður til mannsins. Eftir því
sem konungar urðu mildari, urðu þeir
kröfuminni að lágt væri lotið. Dugði
þá að sitja í s*ti sínu og byrgja
augun. Org nú er konungurinn orð-
inn svo mildur, að hann leyfir að hul
unni sé lyft af augunum. Frjáls-
lynd kirkja er ekki “frjálslynd,” fyr
en þetta er skilið. Þykir mér, sem
nokkuð horfi í þá átt nú ,og meir en
áður hefir átt sér stað. Er liinn áð-
urnefndi atburður loforð um slíkt,
og þá mikiö frekar sá atburður, að
nú er byrjað að skýra guðshugmynd-
ina af skynsemi, sbr. ræðu séra
Benjamíns Kristjánssonar í Heims-
kringlu, 28. nóvember. En eitt af
því, sem er mér óskiljanlegt í kirkjti
frjálslyndra manna eru “textarnir.”
Þeir eru undantekningarlaust úr
ritningunni. Og því þá? Þa'rf
prestur “texta?” Má vera. En
þarf hann að vera úr biblíunni ?
Því ekki heldur úr daglegu lífi okk-
ar, sem við gerum allt of litla til-
raun til að skilja.heldur en úr daglegu
lífi Gyðiniga, fyrir mörg þúsund ár-
um siðan'?
o>
9
Stofnað 1882.
Löggilt 1914.
D.D. Wood& Sons, Ltd.
KOLA KAUPMENN
Vér þorum að hætta mannorði voru og veleeneni
á viðskiftin
SOURIS—DRUMHELLER
FOOTHILLS, SAUNDERS CREEK
POCAHONTAS, STEINKOL,
KOPPERS, SOLWAY EÐA FORD KÓK
ALLAR TEGUNDIR ELDIVIÐAR.
Not - Gæði - Sparnaður
Þetta þrent hafið þér upp úr því að skifta við oss
SÍMI: 87 308 Ross Ave. and Arlington Str.
Vér færum yðuir kolin hvenær sem þér viljið
Mér virðist. sem þetta úiuni stafa
frá þeim tímum, sem almenningur
trúði á innblástur biblíunnar, og kom
saman til kirkju, í þeim tilgangi, að
fá útskvringar á því merkilega orði,
því þá var almenningur ekki læs.
Nú er öðru máli að gegna. Nú er
almenningur Iæs. svo hver og einn
getur lesið fyrir sig, og þá auðvitaö
eins biblíuna, sem aðrar sögur.
“Frjálslyndir” menn lesa ritning-
una á sama hátt qg aðrar sögur, þann
ig að "já” meinar oftast já og
"nei” nei. Öðru máli var að gegna
meðan prestarnir einir voru læsir á
þetta guðsorð, presturinn einn gat
lesið úr aldri sköpunarverksins. Eg
spyr því ennþá: því taka “frjáls-
Iyndir” prestar endilega texta sína
úr ritningunni ?
Eitt af því allra nauðsynlegasta
fyrir mannkynið er að þekkja sam-
tið sína, en næstum engin tilraun er
gerð til þess, og hefir aldrei verið.
Menn grúska í hið löngu liðna. ag
þykjast ekki skilja samhengi atburð
anna, fyr en svo langt er um liðið
að engin not er hægt að hafa af
þeim eldgömlu dæmum. Menn geta
skilið samtíð sina, en það þarf glöggt
auga til þess, og það ætti að vera
verkefni “frjálslyndra’’ presta, og úr
samtíðinni ættu þeir að taka texta
sína. Texta, sem hægt er að útskýra
| á ótvíræðu máli. 0|g kem ég þá að
því, er í raun og veru liratt þessari
ritgerð af stað, þótt efni hennar hafi
lengi verið mér i huga, en það er
ræða sú,'er birtist í Heimskringlu 19.
desemlier, eftir Rev. Clayton Brown,
B.D., Th.D. hvað sem það meinar.
Mig langar ekki til að þurfa að hugsa
til þess, að séra Friðrik af einskærri
ást eða aðdáun fyrir ræðunni hafi
tekið sé.r það fyrir hendur að þ’ða
hana. Heldur hitt, að höfundurinn
sé eitt af þessum aðlaðandi góð-
mennum, sem næstum því hrífa
menn til sín formálalaust.
Maður nokkur hét Halldór. og var
vinnumaður á efri Dálksstöðum í
Eyjafirði. Hann var vitfirrtur
mjög með köfluný en ekki áberandi
vitlaus hinn tímann. 1 köstunum
heimtaði hann meðöl, og engin með-
öl vildi hann sjá, sem ekki voru frá
frú Valgerði á Laugalandi. Hún
var hans átrúnaður, og þaðan varð
hjálpin að koma. En það var langt
frá Dálksstöðum fram í Laugaland,
og hvumleitt mjög um heyskapartíma
að þurfa að taka mann og liest frá
vinnu, til slíkrar ferðar, svo annað
var reynt. Meðalið var bruggað
heima, úr vatni, sykri og brennivíni.
Síðan var einn af vinnumönnunum
ettur á hestbak í viðurvist Halldórs,
og reið hann svo dálitla krókaleið
á engjarnar; kom síðan eftir hæfilega
langan tíma með iglasið, og fékk Hall-
dóri. Honum batnaði æfinlega.
Mér kemur ræða Rev. Clayton Brown
B.D., Th.D.. o. s. frv., svo fyrir
sjónir, að hún geti máske læknað
einh-vern "Halldór” og það er það
bezta, sem um hana verður sagt.
Ekki ætja ég að skrifa ritdóm um
þessa ræðu, en á örfá atriði í henni
ætla ég að minnast, og á ég ekki von
á, að það hneyksli “frjálslynda” menn
þó ég snerti kæðafakl þessa kenni-
manns. Til að byrja með, er mér
fyrirsögnin ráðgáta: “Fæðing guðs-
sonarins.” Hélt ég að nú liefðu
fornfræðimgar uppgötvað eitthvað
merkilegt, en við lesturinn verða
það vonbrigði. og ræðan er, “minm
Jesú,” eða svo myndi mér finnast
tilhlýðileg fyrirsögn. En svo gerir
minnst um fyrirsögnina. ef eitthvað
væri sagt i ræðunni, sem bætti upp
en litið er um það. Ræðan er orða-
fjálgleikur frá upphafi til enda. í
henni er ekkert sagt sem miðar til
úrlausnpr á þessu þrætuefni kirkju-
flokka um faðerni Jesú. En þar sem
ræðan er tilraun til skýringar á því
atriði, Og þar sem engin skýring er
gefin, sem heilbrigð skynsemi getur
fært sér í nyt, er ræðan að minu
áliti “tóm orð.” Og tóm orð eru
auðvitað verri en engin orð. Þau
'tefja fyrir. Hvað þýðir það, að
faðerni Jesú sé “veigamesta atriðið ?’
Er í raun og veru faðerni nokkurs
manns skuggi eða geisli á brcvtni
hans? “Frjálslyndir” menn halda
auðvitað fram mannakynbótum, en
á sama tíma viðurkenna þeir frá-

w PIIRITV
g| PLOUR
I Moré Bread and Bread
'S'h*}') | and Better Pasíry too.
2 A\.
NWny ffSHfl
wm
iwjám
USE IT IN ALL YOUR BAKING
Nils Karleby
bærleik þeirra manna, sem frábærir
eru, þótt ekkert faðerni geti þeir
helgað sér. “Frjálslyndir” menn
telja Jesús mann. Og' þvi þá að
bendla hann við annarlegt faðerni
en aðra menn ? Það er um tvennt að
ræða í okkar trúarbrögðum í þessu
efni.. Annaðhvort er Jesús Gu<f,
eða hann er maður. Ennþá sem
komið er hafa vísindin ekki kannast
við — svo mér sé kunnugt — að
kona geti orðið þunguð, án sam-
fara við mann. Þess vegna fellur
það alveg úr sögunni, að “frjáls-
lyndir” menn ge‘i aðhyllst það á
nokkurn hátt. “Frjálslyndir” menn
láta vísindi koma í stað trúar. Þvi
eru þa “frjálslyndir” menn að brúka
allra handa vöflur um þetta atriði ?
Því ekki að vera hreinskilinn, og
segja hispurslaust það, sem, manni
býr í brjósti'? Því þá að breiða
fyrir sólarljósið ? Almenningur
verður alltaf i þoku, meðan tvöfeldni
er brúkuð. “Það eru ailir sammála
um það, að Jesús sé Guðssonnr,”
sagði presturinn á einum stað.
Til hvers er fáni frjálslyndis, fáni
visindaransókna látinn blakta yfir
byggingu. þar sem svona er lágt
undir loft?
Það var ekki tilganigurinn að elta
mikið ólar við þessa ræðu, en eitt-
hvað á þessa leið hefði ég orðað það,
ef ég hefði verið í kirVjunni, og
haft málfrelsi. Og tel ég víst að
næsta afmælisræða prestsins hefði
orðið nokkru skiljanlegri, með dá-
litið “mannlegri” fyrirsögn. Minni
Krists Jósefssonar til dæmis, þar sem
einhverjum æfiatriðum væri lýst,
sem hægt væri að færa sér í nyt nú
á timum. Nema svo sé, að “frjáls
lyndir” nienn þurfi ennþá “sykur-
vatn” frá frú Valgerði.
Valdi Júhanncsson.
Nýjungar í jafnaðarstefnum.
Engin þjóðmálastefna hefir vakið
eins mikla athygli á síðustu áratugum.
eins qg jafnaðarstefnan, og engin
eins miklar deilur. En þegar þess
er gætt, hversu margt er skrifað og
skrafað um þessi efni og hversu há-
værar deilurnar eru oftast, þá er það
merkilegt hversu lí'ið allur þorri
manna veit með sannindum um þessi
efni. Þjóðmálaþekkingín er miklu
minni en þjóðmálaáhuginn. Það
eru að mestu leyti yfirborðsatriði
málanna, sem menn þekkja, slagorð-
in úr dægurdeilum flokkanna, en
eðli málsins og innstu rök eru allt of
mörgum hulin. Öfrjósamar og ó-
viturlegar flokkadeilur eiga nokkura
sök á þessu og kæruleysi alls almenn-
ings. Það er að visu heldur enginn
hægðarleikur, oft1 og tíðum, að átta
sig á öllum þeim stefnum eða “ism-
um,” sem haldið er að fólki. Ti!
dæmis eru það nú orðnar a!l margar
stefnur og nokkuð sundurleitar, sem
allar kalla sig jafnaðarstefnur. Og
ennþá fleiri eru þær stefnur, og ó-
líkari, sem einkenna sig einna helzt
neð því, að þær séu andstæðar bylt-
ingu, eða umrótskenningum jafn-
ðarmanna.
Uti um heiminn fer nú víðá’ fram
alvarleg og ákveðin endurskoðun á
gömlum verðmætum og slagorðum
flokka og þjóðfélagshugmynda, Lög-
rétta hefir áður skýrt frá ýmsu í
þessa átt. Einna merkastar eru í
þessum efnum ýmsar hreyfingar inn
an alþýðufiokkanna, eða meðal ungra
jafnaðarmanna, víða um lönd. A-
hugasamir flokksmenn hafa tekið
ýmsar kenningar stefnanna til athug-
unar í Ijósi þess veruleika, sem prak-
tisk þátttaka í þjóðmálunum hefir
varpað á þau. Þessi endurskoðun
hefir að ýmsu leyti snúist upp í all-
harða gagnrýni á ýmsum skoðunum
Marx og hinna eldri jafnaðarmanna,
þótt hið mikla gildi hans fyrir grund
völlun og framgang stefnunnar sé
viðurkennt og mennirnir séu gall-
harðir flokksmenn eftir sem áður.
En nýtt umhverfi og ný viðfangsefni
krefjast nýrra úrlausna og nýrra að-
ferða. Það er að visti heldur ekki
yngri mennirnir, sem eru cinir urrr
þetta. Það er alkunnugt, hversu
harðvítugir mar.gir liinir gömlu ensku
jafnaðarmanna eru í garð bolshevism
ans, sem telur sig hinn sanna “marx-
isma,” enda hafa komunistar nú ný-
lega verið reknir úr alþýðuflokknum
enska. McDonald, leiðtogi enskra
jafnaðarmanna, hefir einhverntima
komist svo að orði, aö “marxism-
inn væri allur saman skakkur.”
En fræðileg endurskoðun jafnað-
arstefnunnar hefir þó ekki aðallega
Fljótasta og: áreióanlegasta meT5al-
IÍ5 vlt5 bakverkjum og ölium nýrna-
og blöörusjúkdómum, er GIN PILLS.
Þær bæta heilsuna meö því at5 lagr-
færa nýrun, svo aö þau leysl sitt rétta
verk, aö sígja eitrinu úr blóbínu.
BOc askjan hiá lyfsala yt5ar.
136.
FORD COKE
—All Sizes—
Western Gem Coal
Lump, Stove and Nut Pea
THE
WINNIPEG SUPPLY
& FUEL CO. LTD.
Tel. 876 15 — 214 Ave.Bldg.
PJER SE M NOTIÐ
TÍMBUR
KAUPIÐ A F
The Empire Sash and Dcor
COMPANY LIMITED
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. Gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
**M
SÍMI 57 348 SfMI 57 348
DOMINION LUMBER AND FUEL CO. LTD.
Verzlar með allskonar tegundir af Timbri og Efnivið
fyrir byggingar, jafnt smáar sem stórar. Hefir jafnan
á reiðum höndum allskonar eik, furu, giuggakarma o.
s. frv.
Allur trjáviður þur og vel vandaður.
667 Redwood Avenue
WINNIPEG MANITOBA.
►«o