Heimskringla - 20.03.1929, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 20. MARZ, 1929
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSÍÐA
það sem gerst hefir á þessari “skálm-
öld,” sem staöiö hefir meðal vor,
þegar bræöur hafa barist, virðist vit
og sanngirni krefjast þess, aö nú sé,
af öllum forkólfum þessa máls, snú-
iö sér aö því einu augnamiði aö
gera allt sem unt er til að auka sóma
ættjarðarinnar. Með því á ég ekki
viö það eitt aö varpa ljóma á grund
feöra vorra svo að aðrar þjóöir sjái
vegsemd hennar, heldur einnig þaö,
og ég vil segja fyrst og fremst það
aö Vestur-Islendingar sjálfir, ynjgri
og eldri, fái sem mesta og bezta
fræöslu um hátíðina sjálfa á Is-
landi og allt sem aö henni lýtur svo
að þeir skilji hvernig á henni stend-
ur. Eg tel þetta með öllu óvið-
jafpanlegt tækifæri til að gefa yngri
kynslóöinni einhvern skilning á kyn-
stofninum, sem hefir gefið henni til-
veru. Á því er henni þörf. Aldrei
áður hefir oss gefist kostur á þessu
eins vel Qg nú.
Vér þurfum ekki að <láta þetta
verða Sturlungaöld sem endar. með
því að sélja sig í hendur Noregskon
ungi.
Öldurnar freyða,. hafgolan hressir,
Fjallkonan rís úr ægi blám. Með
Eggert Ölafssyni segi ég:
Náttúran er söm að sjá
sækist skipavegur
leiðarsteinninn fjöllum frá
flaust að landi dregur.
Allar skepnur yndishót,
inna mínu geði,
höfrungarnir hlaupa mót
hefja dans og gleði.
Landsins fu,gl um fiskatún
finnur hrelling öngva
heldur móts oss hafs á brún
hefja kvak og söngva.”
Þó skipin séu tvö sé ég að Fjall-
konan er ein, og Eggert Ölafsson,
sem elskaði hana með fölskvalausri
ást, hann er einn. Þó skipin séu
tvö horfir allur skarinn á þeim á
sömu móður. Sami stafurinn C, verð-
ur líka yfir báðum skipunum.
Vestur-Islendingar, ég fer ekkert
fram á það, að þér leggiö niður vopn,
en ég skora á yður alla, sem drengir
vilja heita, að nota þau ekki, nema
i neyð, til að höggva hver að öðrum,
heldur til að berjast drengilegri bar-
áttu fyrir Island og íslenzka þjóð.
I þessu máli sjáið þér Fjallkonuna.
og hana eina rísa upp úr hafinu. Ef
þér missið aldrei sjónar á því augna
miði, ná feilin aldrei að þurka út
göfugan árangur.
I því sem menn hafa verið að
fjandskapast við Þjóðræknisfélag
Vestur-Islendinga hefir óneitanlega
kent ekki lítillar óbilgirni, enda hefir
hún orðið mörgum málum Islendinga
að fjörlesti. Að vísu má finna
félaig’sskap vorum margt til foráttu,
en ég veit ekki af nokkru félagi sem
er gallalaust, og kannast vel við að
Þjóðræknisfélagið er það alls ekki.
En það er tilfellið með þann félags-
skap, ekki síður en annan, að hann
er það sem meðlimirnir láta hann
vera. Ef mönnum finst, að forkólf
um þess hafi mistekist ættu þeir
hinir sömu að láta sér ekki lynda
það eitt að hylja sig skugganum og
kasta á það steinum. Þeir ættu að
ganga, sem djarfir, hreinir drengir í
félagið og vinna að þvi af alefli að
lagfæra það sem miður fer.
I því sambandi dettur mér í hug
saga ein sem sögð er um Abraham
Lincoln. Borgarastríðið mikla i
Bandaríkjunum' stóð yfir, en hann
var forseti. Kom þá, sem oftar,
stór nefnd, sem hafði margt og mik-
ið út á það að setja hvernig hann
færi með stríðsmálin. “Vinir mín-
irsagði hann, “ef Blondin væri nú
að ganga á kaðli yfir Niagara foss-
inn og bæri með sér allt það gull
sem þið ættuð, væruð þið þá alltaf
að setja út á, hvernig hann færi að
því, til dæmis: “Blondm, þú hallar
þér ekki nógu mikið til vinstri, eða til
hægri, eða þú ert of beinn, eða þú
horfir ekki rétt ?’’ Nei, þið gerðuð
ekkert slikt. Þið mynduð ;gefa hon-
Um tækifæri.”
Tiækifærið sem Þj'óðræknisfélagið
þarf er sameining kraftanna. Það
er hugarburður einn að menn geti
ekki unnið þar saman. Vestur-Is-
lendingar eiga þar sameiginlegt mál,
og engu málefni væri það tjón að
þar væri unnið i fallegu samræmi.
Nú vil ég stinga upp á mannjöfn-
uði hér vestra nokkuð með öðrum
hætti en nefnt hefir verið hér að
framan. Eg vil að allir Vestur-ls-
lendingar' stofni til samkeppni. Vil
ég. að enginn skori sig undan að
taka þátt í henni. TCappið verði í
því fólgið, að sérhver reyni að kom-
ast á hæsta tind, sem unt er að ná,
í sanngirni, drenglyndi. óeigingjarnri,
fölskvalausri ást til landsins þar sem
vér lifum og störfuin og að hvert ein
asta barn Fjallkonunnar varpi með
framkomu sinni Ijóma á islenzkan
uppruna sinn.
I
Eg get ekki að því gert, að ætíð
þegar ég er að hugsa um íslenzku
lindina, sem laugað hefir sál mína,
finnst mér ég standa á heligurp reit.
Þess vegna fæ ég ekki annað betra
til að enda mál mitt með en þetta:
“Ö, Guð, ó, guð, vér föllum fram
og fórnum þér brennandi, brennandi
sál,
Guð faðir, vor Drottinn frá kyni til
kyns.
og, kvökum vort helgasta mál;
vér® kvökum og þökkum í þúsund ár,
þvi þú ert vort einasta skjól;
vér kvökum og þökkum með titrandi
tár,
því þú tilbjóst vort forlaga hjól.”
----------x— ■ .
Frumherjar
(Frh. frá 1. bls.
ákveðnum rökum á helztu kostina í
kvæðum og sögum byrjandans. Þ<ýr
eru ennfremur, oftast, marklausir, af
því þeir eru^ örsjaldan óhlutdrægir.
Hver klíku-ritstjóri hælir því hástöf-
um, sem helzt er líklegt að styrkja
málstað flokksins á málfundum eða
—fyringefið mér ef ég guðlasta — á
sóknarnefndar samkomum.
Jón Trausti átti ekki sjö dagana
sæla hjá ritdómendum i byrjuninni.
Það hefði óneitanlega verið á-
nægjulegt, ef íslenzka “krítíkin”
hefði fundið eitthvað þróttmikið og
þroskavænlegt i fari þessa efnis ung-
lings. Það hefði réttlætt hana á
DYKRS & C1.HANKRS CO„ LTD.
grjöra þurkhretnsun samdægurs
Bæta og gjöra vit5
Sími 370«! Whmipeg, Man.
degi dómsins, ef hún hefði hjálpað
honum í byrjuninni, leiðbeint honum
njeð góðfúsum aðfinnslum, örfað
hann með öfundarlausri viðurkenn-
ingu.
Mlér ofbýður oft hrottaskapurinn
í hegðun manna, þessi djöfullega
dómharka og þessi miskunnarlausu
meiðvrði um annara hag ag hyggju.
Það er þarflaust að telja sér trú um
að annað eins geti átt sér stað i
þroskuðu þjóðfélagi. Alstaðar á
þetta illa við en einna skaðlegast þó
í þrælslegum ritdómum, um tilraunar
s’örf þeirra, sem þrátt fyrir erfiða
aðstöðu, vilja auðga vorar fáskrúð-
ugu bókmenntir.
Eg sé ekki hvernig nokkur sið-
mentaður maður getur leyft sér að
óvirða annara hugsjónir, eða dæma
gálauslega um gáfnafar unglinga. I
huga mér er það stórum verra en
líkamlegar meiðingar og litið betra
en mannsmorð. Auðvitað eru rétt
mætar aðfinnslur sjálfsagðar. en þær
eiga að vera mannúðlegar, sprottnar
af meðbróðurlegum kærleika, sem
þráir það öllu fremur að sjá æskuna
vaxa til fullkomnunar.
Mér finnst talsvert öfugstreymi í
hugsun Islendinga. Þeir grobba
mjög af gáfum sínum, en eru þó
nianna ófúsastir til að viðurkenna
ýfirburða hæfileika einstöku kyn-
bræðra sinna. Aftur á móti falla
þeir i stafi fyrir öllu, sem hefir hlotið
frægðarorð i öðrum löndum, og verði
einhver landi fyrir því láni að hljóta
“loflega umigetningu” í erlendu blaði
endurómar allt ísland af fagnaðar-
söngum. Mér finnst við ættum að
verða fyrstir til þess að viðurkenna
vora nienn og kannast við það sem
vel mögulegan möguleika að við get-
um staðið öðrum jafnfætis að and-
legu atgerfi.
Við skulum taka dálítið dæmi.
*
Walter Scott er álitinn, með réttu,
einn af helztu rithöfundum Breta
en ég get þó ekki séð, að hann taki
Jóni Trausta svo níjög frain í skáld-
skapnum, en samt grunar mig að enn
séu þeir menn til á íslandi, sem blátt
áfram finnst það fíflska að jafna
þeim saman. Af hverju? Einung-
is af því að þeir igeta ekki trúað,
svona undirniðri, að Frónbúar kom-
ist jafnlangt og fremstu skáld stór-
þjóðanna. Til þess að afla sér álits
heirna, reyna þess vegna margir ung
ir íslenzkir höfundar, að líkjast hin-
um útlendu “snillingum,’’ sem allra
mest, verða nokkurskonar vasaútgáf-
ur af Hamsun, Sinclair Lewis, Up-
ton Sinclair og Wells.
Vitaskuld hefir Trausti sínar tak-
markanir og sína galla, en þrátt fyr-
ir það, álit ég hann mikið skáld og
ég dáist að manndómi hans — þeim
manndómi, sem lét hann menlast í
fjósinu út’á Melrakkasléttu, þeim
manndómi, sem gaf honum þróít til
sjálfstæðis þrátt fyrir aðkast og öfund
manna.
Hiann er einn af uppáhalds höf-
undum þjóðarinnar, þó sumir vilji
naumast viðurkenna það, af því ment
uðu mennirnir hafa sitt hvað sagt
um ritverk hans.
Sagt er, til dæmis, að hann skrifi
aðeins hversdagssögur um hversdags
menn (mikið skelfing langar mig til
að brúka verulega kjarngóða islenzku
en verð samt að haga mér skikkan-
lega). Átti hann, máske, að skrifa
einhverja dómadags vitleysu um sendi
herrann frá sólinni, sem hreinskiln-
innar vegna vildi ekki klæðast í
nokkra spjör. (Sbr. sendiherrann
frá Júpiter.J
Jú, Trausti skrifaði sögur um hvers
dagsfólk með ættarkosti og eðlis-
bresti vors kyns. En þetta frum-
stæða ættareðli var mótað og bjálfað
\ eldi lifsreynslunnar. Hann orti,
með öðrum orðum um nútiðar Islend
inga, um mannlifsmyndir veruleik-
Þér fáið fleiri
brauð og’ líka betri,
ef þér notið ___
RobínHood
FIiOUR
Ábyggileg peninga trygging
í hverjum poka
ans en ekki hugmynda-vanskapnaði
málrófsmannsins.
En hvaða stoð er að skrifa bækur
um hversdaigs menn? Höfum viö
ekkf ótal útgáfur þeirra daglega fyr-
ir augunum? Jú, að vísu, en það
cr margt, sem hindrar oss í að eigu-
ast alsanna mynd af nágrönnutium.
Við erum svo nærri þeint, að okkur
hlýtur annaðhvort að líka við þá vel
eða illa, en það eru aðeins einstöku
göfugmenni, sem kannast við kosti
óvina sinna eða hafa réttlæti til að
dæma yfirsjónir vina sinna ráðvand
lega.
Fáir eignast því fullkomna nianr.
þekkingu af eigin athugun, *en beztu
mannlýsingarnar er oftast að íinna
á góðum skáldsöigum. I daglegri
umgengni sjáum við aðeins hina ytri
hlið athafnalífsins, en skáldin hitast
við að gera okkur grein fyrir orsök-
um athafnanna i þroskun hvatann.i.
Skáldsögurnar eru æfisögur hins
innra lífs. Þær herma frá þeim,
þjáningum, sem hjartað líður, þeirri
hrifningu, sem gagntekur andann,
þeim hugmyndum, sem í huganum
þróast. En . skáldskapurinn vet öur
að vera mönnunt skiljanlegu", eigi
hann að verða þeint nytsamiegu- til
náms. Ef hann villist út írá a|lri
mannlegri lífsreynslu, er hann aðeins
hljómmikill málmur og hvellandi
bjalla.
Trausti orti sögur um hversdags-
fólk og daglega viðburði í sjóbúð-
um, sölutorgum og hreppsfundum,
en það var einhver hressandi ntóður í
máli hans, einhver örfandi ntann-
dómsbragur á allflestum sögupersón-
unum. Undir skinnstakknum sló
ástriðuþrungið hjarta og búrkonan
geymdi viðkvæma og vonhlýja sál.
Manni verður undireins þelhlýtt til
þeirra, og lesarinnj fylgir sögunni
með athygli og áhuga. Lundin var
föst, greindin góð, enda þótt hugur-
inn væri ekki ákaflega háfleygur.
Tilfinningarnar voru ríkar, enda þótt
þær blossuðu sjaldnast upp í augna-
bliksofsa hins istöðulausa, en þær
entust og þess vegna var það ó-
maksins vert að gera þær sér að vin-
um.
Skáldið sýndi hina skáldlegu hlið
þjóðlifsins og sannfærði alla sann-
gjarna rnenn um þau ntikils varðandi
sannindi, að Islendinigar þurfa ekki
að sækja sér hrífandi yrkisefni til
útlanda. Ástin er alltaf jafn róm-
antisk, hvort sem hún á upptök sín
i samkvæmissölum Parísarborgar eða
fiskireitum' Hafnarfjarðar. Sjóferð
á gufuskipi fram með frónskum
ströndum, er engu óskáldlegri en
gondóluleiðangur í Feneyjum. Og
það má yrkja alveg eins fögur ljóð
um íslenzka smala, sem svissneska
hjarðsveina.
Ekkert verður fagurt né hrífandi.
fyr en listin hefir lostið það með
töfrasprota. Við þá snertingu fellir
heimurinn sín ytri efnisklæði og
birtist i sinni innri eðlismynd; og
sjá, jafnvel steinninn verður yndis-
leg imynd þróttarins, og blómin
brosa ásthlýtt, eins og vordraumur
lífsins i muna mannsins.
Skáldið getur lýst hversdags hlut-
um, svo þeir verði dýrðlegir, og al-
gengum mönnum svo þeir verði hríf-
andi.
Yfir flestum sögum Trausta hvílir
léttur, laðandi lifsfögnuður og hin
frum-norræna hugsun, að hamingjan
fáist fyrir erfiðið. Að hafa dug til
áræðis, þrótt til framkvæmda en
bregðast aldrei í mannraunum er
auðsjáanlega þær manndygðir, sem
hann metur mest.
Eg hef sagt að Trausti hafi notið
mikillar lýðhylli. Eg held einna
helzt af því að mannlifsmyndir hans
eru svo sannar. Alþýðan þekkir
þar sjálfa sig, eins og hún er i innsta
eðli sinu þó eigin slysni og atvikin
þafi brákað það og breytt því á ýms-
an hátt. íslenzka þjóðin hefir tek-
ið skáldið sér að hjarta, og hún mun
sjá um að heiður hans fari ekki
minkandi í framtiðinni. Eins og
nú standa sakir trúi ég líka alþýð-
unni einna bezt til þess að meta lífs-
gildi þjóða.
(Framh.)
/
Fjær og nær
Á föstudaginn lést hér á almenna
sjúkrahúsinu, Jóhannes Sigurðsson
Nordal, frá Árborg, sonur Sigurðar
Nordal. Geysir, og konu hans.— Jó-
hannes heitinn var maður á bezta
aldri, og liafði sér einskis næins
kennt fyr en þess, er nú dró hann
mjög snögglega til dauða. Eftir-
lifandi ekkja hans, Jóhanna, er dóttir
Jósefs og Kristínar Schram í GeysiS
byggð.-^ Jarðarförin fór fram að
Árborg í gær og jarðsöng dr. Rögnv.
Pétursson er fór þangað norður á
mánudaginn.
Yfirlýsing
Þeir, sem kynnu að vita um heim
ilisfang dóttur minnar, Mrs. T. B.
Hawkins, áður Winnie Reykjalin, eru
vinsamlega beðnir að gera mér að-
vart við fyrstu hentugleika. Siðast
þegar ég vissi til, var hún búsett að
Oakland, California.
Jón Reykjalín,
C/o General Hospital,
Selkirk, Man.
sem þú kaupir þaí. '
þá geturðu altaf og
algjörlega reitt þig á
Magic Baking
Potvder
af því, að þa3 inni-
bcldur ekkert álún,
1 e3a falsefni aí nokk
A urrí t’gund ///
m BOIÐ TlL 1 C ANADA
MACIC
BAKINC
POWDER
Nýar Vor -
Yfirhafnir
Vér höfum óheyrilega mikið úrval af öllu því ný-
asta í vor-yfirhöfnum.
Láttu ekki bregðast að sjá
“YORK MODELIД
Ver8 $18 til $45
Stiles & Humphries <
Winnipeg's Smart Mens Wear Shop
261 Portage Ave.( Next to Dimgwalls)
Ætlið þér að byggja
í vor?
Vér höfum tekið upp nýja aðferð, sem bæði er
þægileg og hagkvæm — sparar þeim bæði fé og tíma,
sem ætlar sér að byggja.
VJER LEGGJUM ALLT TIL
—möl, við ,stál, járnvöru, mál og innanhús-skraút
o. s. frv. Notið þessa aðferð. Verð vort er gott..
Varan send eftir þörfum. Engum tíma tapað.
Hvers virði þessi aðferð er var greinilega sýnt síð-
astliðið sumar. Notið tækifærið. Símið 322, biðjið
um Lumber Department. —Þriðja gólfi, H. B. C.
(lomimtttt
INCORPORATEÐ 2~? MAY 1670.

U N G A R i Ungrar úr eggjum af ágætu kyni borga sig vel. Þegar ] 1 þeim er snemma ungað út verpa þeir snemma næsta haust; og . 1 þá er verð eggja hátt. Við getum sent þér unga frá Winnipeg, , 1 Saskatoon, Regina eða Calgary út ingunarstöðvum vorum. Við , ábyrgjumst þá í bezta standi þegar þú færð þá. White Leghorns j ] eru 18c hver, Barred Rocks 19c, White Wyandottes 20c hver. j Pöntun ekki sint ef fyrir minna er en 25 ungum. Ef marg&r j , sortir eru keyptar og 25 af hverri er hver ungi 16 cent. [ 32. blaðsíðu catalogue frítt, með öllum upplýsingum við- i i víkjandi hænsnarækt. i Skrifið eftir þvi tilt HAMBLEY WINDSOR HATCHERIES LTD. ! ! 601 Logan Ave., Winnipeg, Man.