Heimskringla - 20.03.1929, Blaðsíða 6

6. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. MARZ, 1929
EKKEHARD
Saga frá 10. öld.
eftir I. von Scheffel.
Hertogafrúin hörfaði til baka, gjörsam-
lega agndofa af undrun, og glampinn í aug-
um hennar var því líkastur, sem hún hefði
löngun til þess að hrinda munkinum ofan í
djúpið fyrir neðan.
“Ekkehard!’’ mælti hún, “þú ert barn —
eða fífl!’’
Hún snéri sér við og gekk ofan hlíðina
með snöggum og þóttamiklum skrefum, steig
á bak hesti sínum og reið svo ofsahratt aftur
til Hohentwiel að nærri lá, að fylgdarsveinn-
inn missti sjónar af henni.
Ekkehard skildi ekkert í atburðinum.
Hann strauk hendinni um brá sína í fullkom-
inni undrun, eins og hann væri að strjúka
burtu mistur, og hélt síðan hægt heim í kast-
alann.
En um nóttina er hann sat í turnherberg
inu sínu og hugsaði í næturkyrðinni um at-
burði dagsins, sá hann glampa í fjarska.
Hann gætti betur að og ,sá þá eldsloga innan
um furutrén á Hohenkraen. Skógarkonan
hafði heimsótt í síðasta. sinni væntanlegt
bænahús St. Heiðveigar.
-------------x-------------
10. Kapítuli
JÓL
Þykkjan, sem sezt hafði að í huga her-
togafrúarinnar þetta kvöld á Hohenkraen,
hvarf ekki í marga daga á eftir. Það er ekki
svo auðvelt að afsaka falska hljóma — ekki
síst fyrir þá, sem sjálfir hafa valdið þeim.
Og Heiðveig hertogafrú sat nú í marga daga
inni í dyngju sinni og í mjög lélegu skapi.
Virgil og málfræðin fengu að eiga sig, og hún
gerði að gamni sínu við Praxedis og gabbaðist
að skólakennurum í Konstntínópel, og virtist
nú þykja það glens betur viðeigandi en áður.
Ekkehard spurði hvort hann ætti ekki að hald-
a áfram kenslustundum sínum, en hertoga-
frúin afsakaði sig. “Eg hefi höfuðverk”,
sagði húp, jðg Ekkehard lét í ljós samúð sína
og fanst líklegt að hráslaginn í haustveðrinu
ylli þessu.
Hann kom oft á dag til þess að grenslast
eftir heilsu húsmóðurinnar, og hertogafrúin
gat ekki varist að láta sér þykja til um um-
hyggju hans.
“Hvernig er hægt að gera sér grein fyrir
því”, sagði hún við Praxedis, “að svo mikils
meira skuli geta verið vert um mann, en ytri
háttsemi hans og framkoma sýna?”
“Það stafar af skorti á tilfinningu fyrir
þokka”, svaraði gríska stúlkan. ‘‘Mér hefir
oft virst þessu öfugt farið í öðrum löndum,
en hér virðist fólk vera of latt til þess að láta
insta eðli sitt brjótast út í ytri hreyfingum og
háttsemi. Eg geri það - en þeir! þeir vilja
heldur hugsa en sýna í verkum, og þeir halda
að allur heimurinn hljóti að geta lesið á enn-
um þeirra það, sem er að gerast fyrír innan-í
hugskotinu.”
“En annars erum við yfirleitt iðjusöm”,
sagði frú Heiðveig með sjálfsánægju.
‘‘Vísundarnir starfa líka allan daginn",
var rétt komið fram á varir Praxedis, en hún
lét sér nægja í þetta sinn með það eitt, áð
hugsa það. *
En annars var Ekkehard í mjög rólegu
skapi og ánægður. Honum kom aldrei til hug-
ar, að hann hefði svarað heftogafrúnni á o-
viðeigandi hátt. Hann hafði í raun og veru
verið að hugsa um þennan stað í Ritningunni
og gat ekki áttað sig á, að það væri ekki æfin-
lega sem hentugast að vitna í biblíuna, er
svara skildi vingjarnlegu viðmóti- Hann
virti hertogafrúna, en ðllu fremur sem tákn
þess, sem háleift er, en sem konu . Honum
liafði a'.drei hugkvæmst, að háleitar verur
krefjast tilbeiðslu, og enn sfður hafði honum
komið til hugar, að hin liáleitasta persóna
getur stundum metið mikils ást þeirra, sem
henni eru mikið lægri. Hann þóttist skynja,
að hertogafrúin væri að vísu ekki í sem allra
beztu skapi, en hann huggaði sig við þá al-
meunu niðurstöðu, aó örðugra væn að vera
daglega samvistum við hertogafrú en við
bræðurna í St. Benedikts. Hann eyddi tím-
anum við lestur Pálsbréfanna, er hann hafði
fundið í bókum Vincentiusar. Spazzo gekk
fram hjá honum með enn meiri lítilsvirðingar-
svip en venja var til.
Heiðveig hertogafrú komst að þeirri nið-
urstöðu, að bezt myndi fara á því að hverfa
aftur til þess ástands, sem áður hafði verið.
"Það var vissulega fögur útsjón, sem við
höfðum á Hohenkrahen þarna um kveldið, er
við horfðum yfir til Alpanna,’’ sagðj hún dag
einn við Ekkehard. “Þekkir þú veðramerkin
hér á Hohentwiel? Þegar Alparnir sýnast
mjög skýrir nálægt, þá er veðrabreytingin í
loftinu. Við höfum haft leiðindaveður síð-
an þann dag. Við skulum byrja á Virgli aft
ur.”
Ekkehard sótti með mikilli ánægju Virgil
sinn í þunga málmbandinu, og þau héldu á-
fram náminu. Hann las og þýddi fyrir þær
aðra Æneid-kviðuna, um fall Tróúuborgar,
um viðarhestinn og slægð Sinonns, og hin
hræðilegu afdrif Laocons. Þá las hann um
bardagann á náttarþeli, örlög Cassandras,
dauða Priasar og flóttann.
Heiðveig hertogafrú hlustaði sýnilega
með miklum áhuga á þessa hrífandi sögu. En
ekki var hún alveg ánægð með hvarf Kreusar,
eiginkonu Æneasar.
“Hann hefði ekki þurft að skýra Dido
drotningu frá þessu í svona löngu máli,”
mælti hún, “því að ég efast um, að lifandi kon-
an hafi látið sig skifta miklu þessa löngu leit
að þeirri, sem týnst hafði. Því, sem liðið er,
er lokið.”
Og nú færðist veturinn yfir landið. Him-
ininn var drungalegur og dimmur, þoka huldi
fjarlægar hæðir. Fjallatindamir, sem næstir
voru, færðu sig í snjómöttla sína, og brátt fór
dalur og slétta að dæmum þeirra. Ising fest-
ist á bjálkunum uppi undir rjáfrinu, og átti að
fá að vera þar í friði mánuðum samian. Gamla
linditréð í hallargarðinum hafði farið að eins
og forsjáll maður, sem selur Gyðingi í hehd-
ur fötin sín, og hafði hrist a fsér visin laufin
handa vindinum að leika séb að. Stórir
haugar höfðu safnast saman og andvarinn
feykt þeim í burtu. Krúnkandi krákur voru
komnar úr skógunum umhverfis og sátu á
greinum og biðu þess að beini væri fleygt út
úr eldhúsinu. Einn daginn sást einn af þess
um dökku bræðrum eiga erfitt með að flug-
ið, eins og eitthvað væri að vængnum á hon-
um. Ekkehard átti af tilviljun leið um hall-
argarðinn, en krákur flaug gargandi burt, er
hann kom auga á hann. Hann hafði einu
sinni áður á æfi sinni séð munkakufl, og end-
urminningarnar voru ekki skemtilegar.
Vetrarnætur eru langar og dimmar. Við
og við glóðu norðurljósin og leiftruðu á himn-
inum. En bjartara en norðurljósin skín í
hjarta mannsins minningin um nóttina, er
englar stigu niður til fjárhirðanna, er sátu yf-
ir hjörð sinni, og færðu gleðitíðindin: Dýrð
Guði í upphæðum og friður á jörðu og vel-
þóknan meðal mannanna.
Á Hohentwiel var mikið um undirbúning
fyrir jólin og viðbúnaöur um vinsamlegar
gjafir. Árið er langt, og margir þeir dagar,
er fólkið hefir tækifæri til að sýna hvert öðru
smávegis greiðvikni og góðvild; en germönsk-
um huga er %vo háttað, að hann þarf sérstak-
an dag til þeirra hluta, og fyrir því urðu þær
þjóðir fyrstar til þess að hefja siðinn að gefa
jólagjafir. Góðsamur hugur hefir sín eigin
lög að fara eftir.
Heiðveig hertogafrú lét málfræðisnámið
því nær algerlega á hilluna um þetta leyti; í
skálum kvennanna var mikið unnið að saum-
skap og hannyrðum, og hnyklar með gullnum
þræði og dökkar silkipjötlur lágu víðsvegar.
Eitt sinn er Ekkehard kom þar inn að óvör-
um, hljóp Praxedis í veg fyrir hann og rak
hann út aftur, en hertogafrúin flýtti sér að
fela einhvern saumaskap í körfu.
“Forvitni Ekkehards var vakin og hann
komst að þeirri frekar eðlilegu niðurstöðu, að
verið væri að undirbúa gjöf handa sér. Hanrt
hugsaði um það, hvernig hann gæti launað
velvildina, og hann ákvað með sjálfum sér, að
beita öllum sínum lærdómi og snild við það
verk. Hann sendi þess vegna boð til Fol-
kards, vinar síns og kennara í St. Gall, og bað
hann að senda sér bókfell og liti ásamt pensl
um og dýrmætu bleki. Folkard gerði eins og
hann var beðinn um, og margar nætur á eftir
sat Ekkehard í klefa sínum og hugsaði djúpt
um smíði kvæðis á latínu, sem tileinka átti
hertogafrúnni og votta henni viðeigandi holl-
ustu. En það var ekki eins auðvelt verk og
hann hafði búist við.
En tilraunin var á þá leið, að hann byrj-
aði á sköpun heimsins og ætlaði sér að stikla
á stórviðburðum, þar til kæmi að ríkisstjórn
hertogafrúarinnar í Svabíu. En hann var
ekki kominn lengra en að Davíð konungi eftir
að hann hafði ritað nokkur hundruð vísuorð,
og með sama framhaldi var iíklegt að kvæðinu
yrði lokið fyrir jól þremlur árum síðar.
Næst hugkvæmdist honum að skýra frá
öllum konum, sem sökum fegurðar eða valda
hefðu sett mark sitt á heiminn, byrja með
Semiramis drottningu og minnast á Amasons-
meyjarnar, hina hugp^úðu Judit og Saplpó,
hið unaðslega skáld; en honum til mikillar
armæðu uppgötvaði hann, að er penni hans
yrði kominn að hertogafrúnni, þá myndi vera
gjörsamlega ógerningul' að finna orð til þess
að dásama hana með. Hann varð þess
vegna mjög hnugginn og í miklum vanda.
‘‘Hefir þú gleypt kongdló, þú perla meðal
prófessora?’’ spurði Praxedis hann eitt sinn
er hún mætti honum með þennan armæðu-
svip.
"Þú hendir gaman að mér,” sagði Ekke-
hard raunamæddur — og sagði henni svo und-
ir þagnareið, hvað að væri.
Praxedis gat ekki að sér gert að hlægja.
‘‘Eg sver það við þrjátíu og sex þúsund
bindi bókasafnsins í Konstantínópel,” sagði
hún, “að þú ætlar þér að fella heilan skóg,
þegar ekki er þörf á öðru en fáeinum blóm-
um í blómvönd. Hvers .vegna ritar þú ekki
eitthvað einfalt, lærdómslaust og fallegt, eins
og elskan þín hann Virgil hefir gert?” og
hljóp svo leið sína.
Ekkehard hélt aftur til herbergis síns.
“Eins og Virgil!” hugsaði hann með sjálfum
sér, en í Æneasarkviðunum var ekkert þessu
líkt. Hann las nokkur kvæði, og var að
velta þeim fyrir sér, þegar snildarhugsun skaut
upp í huga hans.
“Nú veit ég það!” hrópaði hann. “Hið
elskulega skáld skal votta henni hollustu
sína!”
Hann tók sér penna í hönd og skrifaði
kvæðið niður, eins og Virgil hefði birtst hon
um í einmanalegum klefanum, látið í ljós
gleði sína yfir því, að söngvar hans skyldu enn
lifa í Þýzkalandi, og vottað þakklæti sitt hinni
tignu frú, sem varið hefði tíma sínum til þess
að kynnast þeim. Hann hafði lokið við er-
indin á fáeinum mínútum.
Nú var næst að athuga í hvaða formi
kvæðisgjöfin skyldi framborin. Ekkehard
langaði til þess að rita það á bókfell og skreyta
með fagurri málningu, og hann hugsaði sér
gaumgæfilega hvernig myndinni skyldi hátt-
að. Hertogafrúin sat í hásæti níeð kórónu
og veldissprota; Virgil hneigði sig fyrir fram
an hana, klæddur í hvíta skikkju og með lár-
viðarsveig um ennið; á hægri hönd honum
stóð Ekkehard, auðmjúkur á svipinn, eins og
lærisveini sómdi, og sýndi henni á sama hátt
vott, virðingar sinnar.
Hann fór nákvæmlega eftír ströngum
reglum hins ágæta Folkards, og teiknaði fyrst
uppkast að myndinni. Hann hafði e'tt sinn
séð mynd í sálmabók í klaustrinu, þar sem
æskumaðurinn Davíð stóð frammi fyrir Abi-
melek konungi. Hann neitaði því persón
urnar á líka lund og þar hafði verið gert.
Hertogafrúin var stærri en Virgil, svo að nam
þykt tveggja fingra, og Ekkehard á myndinni
var töluvert styttri en heiðna skáldið. List,
sem er nýfædd, sýnir tign og mikilleik á ytn
hátt, er hana skortir önrtur tæki.
Honum tókst þolanlega með myndina á
Virgli, því að St. Gall klaustrið hafði ávalt
haldið fast við aðferð gömlu meistaranna og
teiknað búnað og menn á einn og sama við-
urkenda hátt. Honum heppnaðist einnig
með myndina af sér sjálfum, það er að segja,
hann neitaði rnynd af krúnurökuðum manni
í munkaklæðum. En hann var í hræðilegum
vanda staddur með að sýna drotningarlegan
vöxt kvenmanns, því kvenmannsmynd, jafvnel
heilagrar móðir Maríu, hafði aldrei fengið að
komast í listasafn klaustursins.
Hann mundi vel eftir inyndunum af Dav-
íð og Abimelek, en þær komu hér að engu
haldi, því að skikkjur þeirra náðu ekki nema
ofan að kné, og hann vissi ekki hvernig hann
átti að halda fellingunum áfram. Svo nú
sóttu áhyggjurnar aftur ákaft á hann.
‘‘Hvað er nú að?” spurði Praxedis einn
daginn.
‘‘Kvæðinu er lokið,” sagði Ekkehard.
“en það vantar annað.”
“Hvað getur það verið?”
“Flg þarf að fá vitneskju um, hvernig
klæði kvenmanns falla að fögrum limum henn
ar,” svaraði Ekkehard dapur í bragði.
“Þú ert hvorki mieira né minna en ósæmi-
iegur í tali, dygðablómið þitt,” sagði Praxedis
ávítandi.
Ekkehard útskýrði vandkvæði sín ná-
kvæmar, og þá hreyfði gríska stúlkan sig til,
eins og hún ætlaði sér að lyfta upp á honum
aujgnalokunum. “Lúktu upp augunum!”
sagði hún, “og líttu umhverfis þig.”
Ráðið var einfalt, en þó var það þeim
nýtt, sem fengið hafði leikni sína einungis
við einmanalegt nám í klefa sínum. Ekke-
hard athugaði ráðgjafa sinn lengi og vand-
lega.
‘‘Það gagnar mér ekki," mælti hann.
‘‘Þú ert ekki í drotningarskikkju.”
Gríska stúlkan sá aumur á hinum dapra
listamanni.
“Bíddu,” sagði hún, “hertogafrúin er
niðri í garðinum. Eg skal varpa yfir mig há-
sætisskikkju hennar og það ætti að leiða þig
í allan sannleika.”
Hún skaust burtu og kom fáum mínútum
síðar með þunga purpuraskikkjuna, faldaða
gullfaldi, á herðunum. Hún gekk hægt og
tignarlega um herbergið, og greip ljósastiku af
borðinu. Með þetta sem veldissprota gekk
hún fram fyrir munkinn, og bar höfuðið hátt.
Ekkehard hafði tekið fram bókfell og
ritblý.
“Snú þér lítið eiþt að Ijósinu,” sagði
hann ákafur og tók þegar að keppast við að
teikna myndina. Og f hvert skifti, sem hann
leit á hina fögru fyrirmynd, horfði hún á hann
glampandi augum. En Praxedis varð litið út
um gluggann, er drættir Ekkehards tóku að
gerast hægari, og hóf skyndilega máls í upp.
gerðar róm:
“Með því að keppinautur vor um ríkis-
völdin er í þann veginn að fara úr kastala-
garðinum og hætta er á að hann komi oss að
óvörum, þá skipum vér svo fyrir, að viðlögðu
lífi yðar, að þér ljúkið við uppkastið áður en
augnablik er liðið.”
‘‘Þakka þér fyrir,” mælti Ekkehard og
lagði frá sér ritblýið. Praxedis gekk nær til
þess að líta á verk hans.
"Hvílík sviksemi!” hrópaði hún. ‘‘Það
er ekkert höfuð á myndinni!”
“Eg þurfti ekkert annað en fellingarn-
ar,” svaraði Ekkehard.
“Þú hefir látið gæfu þína ganga þér úr
greipum,” hélt Praxedis áfram í sama gam-
anrómnum. ‘‘Hefðir þú teiknað andlitið sam
vizkusamlega, hver veit nema vér hefðum þá
gert þig að patríark í Konstantínópel, sem
vott vorrar konunglegu velþóknunar.”
‘‘Fótatak heyrðist fyrir utan og Praxedis
brá af sér skikkjunni og lagði hana yíir hand-
legg sér, rétt í því að hertogafrúin kom inn í
herbergið.
‘‘Ertu aftur farinn að nema grísku?"
spurði hún Ekkehard, í dálítið ávítandi róm.
“Eg var einungis að sýna honum hinn
dýra stein, sem er á skikkjuhnefslu frúarinn-
ar,” mælti Praxedis; “úthöggna höfuðið er
svo fallegt, og meistari Ekkehard hefir svo
mikla þekkingu á og mikinn smekk fyrir forn-
gripum. Hann lauk miklu lofsorði á and-
litið....”
Jafnvel Adifax var að búa sig undir jól-
in. Vonir hans um að finna fjársjóð höfðu
þorrið að mjklum mun, og hann lét sér nú
mest hugað um staöreyndirnar umhverfis
sig. Hann fór oft um náttmál ofan að Aacli-
árinnar, er rann í hægðum sínum eftir dalnum
og ofan í vatnið. Hálffúin trébrú lá yfir
ána, og rétt hjá brúnni var holt pílviðartré.
Adifax sat á verði margar stundirnar og hafði
sterkan staf í hendi. Hann var að sitja um
otur. En aldrei hefir heimspekingi í leit
eftir fyrstu orsök allrar tilveru fundist verk
sitt örðugra en þessum litla geitnasmala fanst
oturveiðin vera. Því að mlörg neðanjarðar-
sund láu úr háum bakkanum og ofan í ána,
og oturinn þekkti þau öll, en Adifax þekkti
aðeins eitt þeirra. Drengurinn sagði oft við
sjálfan sig, skjálfandi af kulda: “Nú hlýtur
hann að koma,” og hann liafði ekki fyr hugs-
að þetta en hann heyrði skvamt langt upp með
ánni, þar sem vinur hans oturinn, hafði laum
ast upp í öruggri fjarlægð til þess að draga
andann. Adifax laumaðist gætilega á hljóð-
ið, en uppgötvaði þá það eitt, að oturinn hafði
velt sér á bakið, og lét sig fljóta með mestu
spekt með straumnum.
í eldhúsinu í Hohentwiel var slíkt umsýslu
og umrót, að líktist því að verið væri í tjaldi
hershöfðingja kveldið fyrir orustu. Heiðveig
hertogafrú tók sjálf til starfa með þjónustu-
fólkinu. Hún var með hvíta svuntu í stað
þess að bera hásætisskikkjuna sína, og stóð
mitt á meðal þeirra og deildi út mjöli og hun-
angi, pipar og kanel til þess að bæta smekk
deigsins.
“Hvaða form eigum við að nota?” spurði
hún. “Ferhyrninginn með höggormunum?”
‘‘Nei,” svaraði hertogafrúin, ‘‘stóra hjart-
að er fallegra.”