Heimskringla - 10.04.1929, Síða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEI MSKRINGLA
WINNIPEG, 10. APRÍL, 1929'
IBcímskrin^la
(StofnaH 1886)
Krmnr mt 6 hrerjuiti mlf>Tlkude*l.
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
8B3 »K 855 SABOENT AVF. , WIN.XII'KO
TAI.S1 M 1: 8« 537
V«rV bl&Vslns er $3.00 árgangurlnn borg-
l«t fyrlrfram. AJlar borganlr sendlst
THE VIKING PRESS LTD.
ÍIGFÚ8 HALLDÓRS tiá Höfnurn
Rltstjórl.
HtanAnkrlU (II hlnfVnlnsi
THHJ VIKING PIUCSS, Md., «•!
tltan Ankrlftf (II rltfntfJAranni
RDITOIi HEIMSKIUNGLA, Boi 81«B
WlfVNIPEG, MAN.
8106
"Heimskrlngla ls pnblished bj
The Vlklnic I'reaa I«td.
and prlnted by
CITV PRIIMTING PIJBGISHl-NG CO.
Saricentf Avf.« Wlnnlpe*, Mnn.
Telephonei .86 .%3 T
WINNIPEG, 10. APRÍL, 1929
A víð og dreit
UM SJÖ SYSTRA MÁLIÐ
0
Fylkisstjórnin vann sig-ur í þinginu
þriðjudaginn 2. apríl, eins og skýrt er frá
á öðrum stað hér í blaðinu, með aðstoð
liberala, eftir að hafa orðið að leita á
náðir þeirra. Hve haldgóður sá sigur
yerður, kemur ekki í Ijós fyr en við næstu
fylkiskosningar, er sennilega fara ekki
fram, úr því sem nú er komið sambandi
stjórnarflokksins og liberala, fyr en hið
venjulega kjörtímabil er á enda.
En því miður er ekki hægt að segja,
að þetta hafi verið sigur framsóknar-
stefnunnar í fylkinu, að kveða niður til-
lögu Mr. Queen um það, að skipa þing-
rannsóknarnefnd til þess að rannsaka
Sjö-systra samninginn milli fylkisstjórn
arinnar og W. E. félagsins, eða, máske
réttara sagt, allan aðdragenda þess
samnings. Stjórnin hefir fullyrt, hvað
eftir annað, að hún hefði aðeins og ávalt
haft velferð fylkisbúa fyrir augum, og að
hún hefði ekki hið minnstá óhreint í
pokahorninu í sambandi við samninginn.
Samkvæmt þeirri fullyrðingu fáum vér
eigi annað séð, en að hún hefði átt að
taka tillögu Mr. Queen feginshendi.
Rannsóknarnefndin. er starfað hefir und-
anfarið, hefir takmarkaðra starfssvið en
svo, að hún geti öllum kurlum til graf-
ar komið. En almenningur á heimtingu
á því, að svo sé gert. En komi aldrei að
því, eins og nú lítur út fyrir, þá hlýtur
hjá mörgum manni, jafnvel þeim, er vel
hafa treyst stjórninni til að sjá hag
fylkisins borgið, að vakna efi um það, að
traust stjórnarinnar á afstöðu sinni
hvíii á jafn óskeikulum grundvelli og hún
fullyrðir. Og sá efi vex frenáur eh rén
ar, eftir því sem honum gefst lengri
tími til þess að búa um sig. Menn,
sem fást við stjórnmál, ættu að bera það
skyn á sálarlíf manna, að vita það, að
þetta er jafnan óhjákvæmileg afleiðing,
og hefir'orðið banabiti margri stjórn, er
stuðst hefir við meira ofurefli, en Brack-
enstjórnin hefir nú að baki sér. Hvers
vegna ætti þá nokkur stjórn að stofna
sér í slíka hættu, er hún, samkvæmt full
yrðingum sínum, hlýtur að vita að enga
nauðsyn ber til þess?
* * *
Sé nú einhver efi vaknaður, þar
sem sízt skyldi, (í herbúðum stjórnar-
andstæðinga gengur hann auðvitað Ijós-
um logum) um afdráttarlaust traust
stjórnarinnar og þingfylginauta hennar,
á óbifandi málstað, þá miðar ekki deyfð
eða hálfvelgja stjórnarþingmanna á því
að verja samninginn í allra áheyrn, til
þess að rýra þann efa. Stjórnin ætti
að skilja það, að mörgum hlýtur að þykja
grunsamlegt, að nálega enginn af þing-
mönnum hennar verður til þess að mæla
samningnum bót. Menn skyldu þó
halda, er um svo afar þýðingarmikið
miál er að ræða, að þingmönnum stjórnar
innar væri það ljúf skylda, að bera eigi
einungis skjöld fyrir hana í þessari löngu
og háskalegu hólmgöngu, heldur einnig
höggva og leggja ótrauðlega henni til
varnar. Aðgerðaleysi þeirra mættu
þeir þó vel skilja, að mörgum þætti til
þess benda, að annaðhvort séu stjórnar-
þingmenn næsta ófróðir um þenna samn
ing, er haldið var leyndum fyrir þeim,
meðan hann var á döfinni: ófróðir um
gildi hans, borið saman við önnur hugs-
anleg úrræði, og þau fordæmi um opin-
bera virkjun, sem kunn eru, eða þá að
þeir kjósi fremur að fylgja stjórninni en
að leita ákveðinnar sannfæringar með
opnum augum. Hvorttveggja er óálit-
legt, og hið síðara einkum háskalegt
hv&rjum þingmanni. Háskalegt gagn-
vart kjósendum — ef illa fer; háskalegt
gagnvart sjálfum sér, hvernig sem fer.
* * *
Nauðsynin, að rannsóknarnefnd í
slíkum málum sem þessu hafi fullkomið
starfssvið og vald, hlýtur að vera öllum
ljós. Alveg sérstaklega liggur það !
augum uppi, samkvæmt vitnisburði Mr.
A. W. McLimont í Los Angeles, hvílík
pauðsyn er á því, að sú endurskoðun á
yiðskiftabókum W. E. félagsins fáist, er
félagið nú kemst upp með að neita þver-
lega. Samkvæmt þeim vitnisburði
hafði Mr. McLimont jafnan fé á reiðum
höndum, eftir vild, til þess að tryggja
félajgi sínu “góÖvild” flokka og stofn-
ana, eftir því sem hann áleit nauðsyn-
legt, að leggja þeim til í hvert sinn. En
ómögulegt var rannsóknarnefndinni að
fá nokkra vitneskju um reikningsfærslu
þessara útgjalda, né um það hvað langt
þau næðu.
Það hlýtur að vera meira cn lítiö
'þægilegt fyrir framkvæmdarstjóra að
hafa þessa aðstöðu gagnvart félaginu er
hann veitir forstöðu. En Mr. McLimonc
hafði auðvitað fullt samþykki fé'úgsstjór í
arinnar til þess að ráðstafa þessum iit-
gjöldum, að sinni vild. Frá hans sjór>
armiði og félagsstjórnarinnar er þet
algerlega réttmætt; fullnægjandi báðum
þeim aðilum. /En það fullnægir ekki
glmenningi. Almenningur á heimtingu
á því, að Tyft sé hulunni, að rannsakaður
sé í yztu æsar “góðvildar”-kaupreikning-
ur Winnipeg Electric félagsins og allir
aðrir viðskiftareikningar, er lúta að
bralli þess við flokka og stjórnmálamenn,
ekki sízt þegar tekið er tillit til hinnar
ægilegu vitneskju er fengist hefir við op
inbera rannsókn í Bandaríkjunum um
mútukaup vatnsvirkj.-hringsins þar á
stofnunum og lærdómsbókahöfundum, en
sá hringur stendur vafalítið í sambandi
við vatnsvirkjunarhringana eða hringinn
hér í Kanada.
* * #
Mörgum mun þykja það eftirtektar-
vert við atkvæðagreiðsluna, að þingmað-
ur liberala í St. George kjördæmi, Mr.
Skúli Sigfússon greiddi atkvæði með til-
lögu Mr. Queen, og þá á móti leiðtoga
sínum og flokksbræðrum. Hvort hann
hefir gert það af því að hann er sömu
skoðunar og hér er áður látin í ljós, að
stjórnin hefði átt að reka skýlaust laf sér
all^r grunsemdir um það að hún viti
ekki málstað sinn að öllu leyti öruggan,
eða af hinu, að hann hafi aflað sér þeirr
ar vitneskju, að kjósendur hans séu yfir-
leitt á því, að ótakmörkuð rannsókn ætti
*fram að fára um þessi mál, að minníta
kostí, ef þeir eru þá ekki samningnum
mótfallnir, skulum vér eigi fullyrða neitt
um. En sennilegra þykir oss þó, að
hann hafi greitt átkvæði sem hann gerði
með hliðsjón af vilja kjóslenda. En
hvort sem er, þá er afstaða hans sérlega
lofsverð, ekki sízt ef vér skyldum eiga
hér kollgátuna. Er oss því skyldara, og
þá því meiri ánægja að viðurkenna þetta,
sem það er kunnugt, að vér vorum ekki
kosningu hans meðmæfltir, sökum þess,
að vér höfum jafnan álitið aö hag fram-
sóknarflokksins og þá um leið kjósenda
í St. George, hefði verið betur borgið,
með því að kjósa jafn ákveðinn fram-
sóknarmann og séra Albert E. Kristjáns-
son.
Mr. Sigfússon hlýtur að hafa treyst
hald sitt á kjósendum við þessa atkvæða
greiðslu, hvort sem hann sýndi hér þann
kjark og það sjálfstæði, er þarf til þess
að fylgja sannfæringu sinni í berhögg
við íeiðtoga sinn og flokk, eða hann mat
meira vilja kjósenda sinna en augnabliks
vilja forystumanna flokksins; skilur það,
að hann er fyrir kjósendurna, en kjósend
ur ekki fyrir hann.
/ * * *
“Hafi bændaflokkurinn nokkurn-
tíma átt sér leiðarljós, þá var það eignar
og ráðstöfunarréttur almennings á auðs-
uppsprettum. Og það er auðmýkjandi
að vera beðinn að koma til þess að verá
viðstaddur líkskoðun þess.’’
Fyrir þessi ummæli og önnur hellir
‘‘Free Press’’ sér yfir Mr. Pratt, fylkisþing
manninn frá Birtle, og fyrir þá afstöðu
er hann tók að segja sig úr stjórnar-
flokknum, er hann áleit að flokkurinn
hefði gengið á bug við eitt allra þýðing-
armesta atriðið í stefnuskrá sinni.
Pólitízkt sjálfstæði er frekar fágæt-
ur gripur hér í Kanada. Það þarf
kjark og karlmennsku til þess að láta
ekki breyta sér úr flhkksmanni í klíkiH
þjón. Vanalega ^tyðjast þeir, er völdin
hafa við auðsveipa jábræður alls þess er
leiðtogunum dettur í hug. Það er helzt
þegar einhver flokkur kemst í minni-
hluta að einstakir meðlimir hans fá eitt
hvert svigrúm til þess að láta í ljós einka
skoðun sína. Þegar flokkuriniy kemst
að völdum, eru þeir menn helzt verðlaun
aðir, er næst komast skynlausum skepn.
urii í auðsveipni sinni við “yfirvöldin,”
svo að það má teljast með táknum og
stórmerkjum, þá örsjaldan það ber við,
að flokksmaður greiði atkvæði móti
stjórn sinni, í einhverju máli, er nokkru
varðar. Veittu atfylgi þitt þeim, er
við völdin sitja, hvort sem þú í hjarta
þínu álítur. þá á réttri leið eða rangri; dug
lega eða framkvæmdarsnauða; heiðar-
lega eða klækjótta — og þú munt sálu-
hólpinn verða, á metorða- og mann-
virðingakvarða þessa heims að minnsta
kosti. Farðu ávalt eftir því sem þú
veizt réttast og sannast — og þér mun
útskúfað verða af “flokknum.”
Það er mikið til um það, að ‘‘fáir
eru vinir hins fallna.” En sem betur
fer þá er það þó ekki algildur sannleik-
ur, og sízt meðal þeirra, er hneigjast að
frjálslyndum stefnum. Frjálslyndir
menn álíta ekki endilega þann mann
dauðan, er “fallið’’ hefir, í ónáð flokks
ins, á einhverju músarbragði leiðtog-
anna. Gallinn er sá, að verulega frjáls-
lyndir menn eru um of fámennir og
sundraðir. En stundum rísa þeir þó úr
sætum til stuðnings þeim, sem “fallið”
hefir. Og þegar þeir ná jafn auðveld-
lega saman, sem kjósendur í fylkiskjör-
dæmi eiga kost á, þá getur auðveldlega
svo farið, að það verði “flokkurinn,’’ en
ekki ‘‘hinn fallni,” er skaðann bíður.
“Free Press” og ýmsir aðrir sama
sinnis, hella ótæpt úr skálum fyrirlitn-
ingar sinnar yfir Mn_ Pratt. Hvílíkur
fíflsháttur af honum! Hverju skyldi
hann svo sem fá til leiðar komið, flokks-
laus og einmana á þingi?
Beinasta svarið við þessu, er það,
I að þingmaður, er hefir kjósepdur að
baki sér, er aldrei einmana, hverju sem
rignir á þinginu, ög því síður magnlaus.
Hann getur komið kjósendum sínum að
fullu gagni , og fylkinu, eða ríkinu, fyr-
ir því, stundum meira, stundum minna.
Því svo er um óháða menn yfirleitt, og
alveg sérstaklega um óháða þingmenn
að þeir eru salt þess jarðvegs, er þeir
reyna að rækta til bóta. Ef þeir aðeins
hafa þann stuðning að baki sér, er
tryggir þeim opinbert málfrelsi, þá eru
áhrif þeirra að öðru jöfnu langt um víð-
tækari en flokksþjónanna. Menn hlusta
með meiri athygli á orð þeirra, af því
að frá þeirra hendi vita menn sér von
djarfmannlegri og hlutlausari greinar-
gerðar um helztu áhugamál Sín. —
X X X
Og þá má ekki í þessu sambandi
láta hjá líöa að minnast þeirrar afstöðu,
er Mr. Joseph T. Thorson tók í aðdáan-
legri ræðu, er hann flutti í sambands-
þinginu 28. febrúar síðastliðinn, í tilefni
af yfirlýsingu innanríkisráðherrans, Mr.
gtewart. Vér getum hér aðeins minnst
á það atriði í ræðunni, er víkur að hug-
leiðingum vorum hér að framan, og lát-
um oss nægja, að tilfæra þessi orð Mr.
Thorson:
“Herra forse‘i!
A mánudaginn var skýrði innanríkisráðherra
frá því, að eftir að hafa náð sambandi við
eins marga Manitobaþingmenn og sér hefði
verið mögulegt um' sumarið, hefði hann komist
að því, að sú andstaða, er svo ótvírætt hefði
komið í Ijós hér á síðasta þingi væri að mestu
Ixafin. Með tilliti til þessara ummæla, og til
þess að skjalfesta óívírartt afstöðu niína, álít
ég það skyldu mína að segja, að mótmæli mín á
ieigu Sjö-systra fossanna i hendur einkafélags-
hagsmuna var hin sama frá upphafi til enda.
Eg veit að sú var afstaða háttv. þingm. frá
S.-Winnipeg -Mr. McÐiarmid). Víst er, að
allir sambandsþingmenn frá Winnipeg, hvort
heldur liberalar eða verkaflokksmenn stóðu i
sameinaðri andstöðu gegn samningnum frá upp-
hafi til enda, og að mér er ekki kunnugt um að
einn einasti maður úr þeint hóp hafi slakað til
hið minnsta.”
Mr. Thorson ber svo ótvírætt
lof fyrir þessa frammistöðu, að
óþarfi er að fjölyrða um það.
Hann hefir sýnt það, að hann
metur meira sannfæringu sína
og trúmennsku gagnvart kjós-
endum sínum en svo, að hann
sitji hjá, sem þögull jábróðir
leiðtoga sinna, þótt um töluvert
alvarlegt ágreiningsefni sé að
ræða. Enda fór Dr. J. S.
Woodsworth eitthvað á þá leið
orðum um hann nýlega hér í
Winnipeg, að Mr. Thorson hefði
ávalt gert allt er í mannlegu
valdi hefði staðið, annað en að
segja skilið við flokk sinn, til
þess að andmæla Sjö-systra
samningnum.” En að grípa ti!
þess úrræðis hefir ekki þýtt
fyrir Mr. Thorson, enda enginn
ætlast til þess af honum. Því
Sjö-systra málið horfir býsna
öðruvísi við frá flokkssjónar-
miði í sambandsþinginu, en hér
í Manitoba. Vér álítum að Mr.
Thorson hafi ekki getað betur
gert en hann gerði, og hann
má áreiðanlega vera býsna ör
uggur um það, að þegar að
næstu kosningum kemur, þá
muna kjósendur hans honum
trúmennsku hans og drengi-
lega framkomu.
Ýmsir kunna að vera þeirr-
ar skoðunar, að Mr. Thorson
hafi með þessari drengilegu
frammistöðu varpað steini í
framtíðai braut sína. Vér hyggj
um að tíminn muni leiða hið
gagnstæða í ljós. Vér vitum að
vísu ekki hvernig innanríkis-
íáðherranum, eða öðrum leið-
togum hefir í augnablikinu orð
' ið innanbrjósts við þessa yfir-
lýsingu. En það er lítill efi á
því, að Mr. Thorson muni hafa
vaxið fremur en rýrnað í aug
um þeirra fyrir vikið, er þeir
athuguðu málavexti. Því vér
°rum sammála einum merkasta
V.-íslendingi, er sagði, er þetta
barst í tal, að svo reyndur og
duglegur stjórnmálamaður, sem
Mr. Mackenzie King, myndi
auðveldlega skilja þá skaphöfn,
er ræður afstöðu Mr. Thorson
gagnvart kjósendum.
Og þegar við þá skaphöfn
bætast afburða liæfileikar á
ýmsa lund til þátttöku í opin-
berum ^málum, þá vqgri það ein
kennilegt ef leiðtogarnir skynj
uðu ~það ekki hvílíkur styrkur
er í atfylgi slíks liðsmanns og
hvílíkt flokkstjón, að færa sér
ekki að fullu í nyt slíka hæfi-
leika. Því ekkert getur flokks
leiðtogi heimskulegar gert —
né glæpsamlegar, liggur við að
segja — gagnvart þeim mál-
stað, er hann berst fyrir, en að
afræi'kja þá fylgismenn sína, er
mest hafa til að' bera, þola þeim
eigi málfrelsi um sérskoðanir1.
er þá á stundum kann að greina
á við leiðtoga sína, um eitt-
hvert mál eða úrlausnarleið. ef
þeir í grundvallaratriðum eiga
yfirleitt samleið með flokknum.
* * *
Þótt hér sé borið maklegt
lof á þá þingmenn, sem víst er
um að hafa í þessu máli haft
karlmannlegt áræði til þess að
taka að einhverju leyti opin-
bera andstöðu gegn leiðtogum
sínum samkvæmt sannfæringu
sinni, þá vildum vér um leið
sem ákveðnast reyna að fyrir-
byggja allan hugsanlegan mis-
skilning um það, að með því
liggi endilega sá skilningur til
grundvallar, að allir aðrir þing
menn, er öðruvísi greiddu at-
kvæði, hafi gengið á bug *við
sannfæringu sína. Vafalaust
eru í þeim flokki ýmsir ágætir
menn, er af jafn öruggri sann-
ffæringu hafa greitt atkvæði
/sem þeir gerðu. Menn hljóta að
harma það, og reyna að benda
á það ef þeir álíta að aðrir
samherjar hafi tekið skakka
stefnu að fyrirhuguðu, sam-
eiginlegu marki, en að bregða
þeim þar fyrir um þýlyndi eða
svik við sannfæringu sína, nær
ekki riokkurri átt, nema ákveðn
ar sannanir liggi fyrir hendi.
I fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið kk
viðurkenndiu jneðuL viö bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna rriörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúS
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Þær sannanir hafa enn ekki
komið fram, og finnast von-
andi ekki. Og þá líka von-
andi af því, að þær eru ekki
til. —
------x------
0PIÐ BRÉF
Til G. T. Afhclstan
íilfros, Sask..
1. apríl 1929.
Gamli góökunningi !
Þökk fyrir bréfið þitt í Hein.s-
kringlu. En þú gleymdir aö setja.
þar address þitt, svo ég verö enn á
ný að fara með þessar linur í blaö-
iö. Annars hefÖi ég slcrifað þér
lieina leið “í gegnum póstinn.” Verst
að ég get naumast búist við að nokkr
um lesendum blaðsins sé þasgð í að
við séum að jagast í dálkum þess.
Eg tók vel eftir síðasta orðinu i
bréfi þínu, steindrcpið. Samtíð
andans mestu manna hefir ætíð þótzt
viss um að hún heíði “steindrepið”
þá. En viti menn ! verk þeirra hafa
stungið upp höfði, og framtíðin leitt
það í Ijós, að þó þeir væru orpnir
moldu, lifðu þeir samt. Hvorki þeir
sjálfir, né þiff, getið drepið þá; því
i þeim Jifir sá eldur sem vermir kyn-
slóðirnar gegnum aldaraðir. Og
Láxness er einn af þeim, Tryggvi
minn.
Eg vissi varla hvort mér féll það
betur eða verr, að þú ert orðinn
hálf smeikur við lesturinn. Eg veit
vel að ef við einskorðum okkur í
hugsun, verður miklu þægilegra að
fá í soðið. Heldur þú ekki að hann
Vilhjálmur ok/kar Stefánsson hefði
“haft meira upp úr því” að gangast
fyrir hvalveiði í norðurhöfunum, en
að asnast um ísana þar nyrðra eins
og “höfuðsóttar-kind ?” En þeir
eru svona þessir menn, Vilhjálmur
og Halldór. Þeir fara sína leið.
Koma upp með allra handa bölvaða
vitleysu, og trufla góða horgara, eins
og til dæmis “Manninn sem þekkti
Coolidge.” Þeir kollvarpa því sem
Vilhjálmur hefir svo vel nefnt
"Standardization of Error;” og þeg-
ar svo langt er gengið í ósvífninni,
þá er ekki til neins að reyna að
koma vitinu fyrir þá. Þess vegna,
Tryggvi minn, skulum við skrifast á
í lokuðum umslögum. Annars lof-
aði mér eintjver því, að við sæjumst
innan skamms. Og þætti mér það
gaman. Því deilur okkar geta
aldrei komist í hálfkvisti við það,
sem lúterskir menn og únítarar, að
ég tali nú ekki um labbakúta og
spenamenn, leggja frá sér að Lög-
bergi” eða jafnvel þvert og endilangt
um “Heimskringluna.”
Rlessaður! Þinn,
J. P. Pálsson.
----------x----------
ísland fiskiforða-
búr Evrópu
Bftir Earl Hanson
Ö
(Grein þessa sendi hinn igóðkunni
íslandvinur, Banda'rikjámaðurinn
Earl Hanson, verkfræðingur og rit-
höfundur, Heimskring'lu gáðfúslega
til birtingar. Lesendur Hieimskr.