Heimskringla - 10.04.1929, Blaðsíða 6

6. HLAÐSÍÐA
HEI MSKRINGLA
WINNIPEG, 13. ARÍL, 1929
EKKEHARD
Saga frá 10. öld.
eftir I. von Scheffel.
‘‘í þýzkum löndum var mér ráðlagt að
gleypa marin augu úr krabba, blönduð með
moldinni af gröf St. Markúsar, og öllu átti að
skola niður með góðum sopa af víninu, sem
ræktað er hérna við vatnið okkar. Enn var
það árangurslaust. Og nú er ég orðinn sárs
aukanum vanur og mjúk tunga Mummolíns
sleikir það versta í burtu. Komdu hingað
Mummolín minn, þú hefir aldrei svikið mig.”
Hann varp öndinni þungt og þagði en
strauk hundinn.
‘‘Erindi mitt,’’ hóf Ekkehard mál sitt, en
öldungurinn gerði honum bendingu og
mælti —
Hafðu enn dálitla þolinmæði. Það er
ekki gott að tala matarþurfi. Þú hlýtur að
vera hungraður. “Hungrið fer ekki að lög-
um," sagði djákninn, er hann sá gesti sína éta
fimm eða sex silunga, en skilja þann minnsta
eftir handa honum. Sá, er afskifti hefir
haft af heiminum, gleymir þessu ekki gjarna.
Rauching, matbú þú.”
•
Rauching fór inn í afhelli, sem var bú-
inn út fyrir eldhús. Margvísleg fæða var
geymd í úthöggnum hillum hellisins. Eftir
fáein augnablik stóð hvítur reykurinn upp um
rifuna á klöppinni, sem notuð var sem reyk-
háfur, og suðunni var bráðlega lokið. Stein-
stétt var notuð fyrir borð, og á hana var sett
aðalfæða máltíðarinnar, stór gedda. En þessi
gedda var gömul; því var líkast, sem höfuðið
væri mosavaxið, og fiskurinn var seigur eins
og leður. Rauching bar einnig fram vín-
brúsa, en það vín hafði komið frá Sippling-
en hæðunum, og jafnvel fram á þennan dag
er Sipplingenvínið frægast fyrir það, að það sé
súrasta víntegund, sem framleidd sé í nám-
unda við vatnið.
‘‘Jæja, hvað veldur því, að þú ert hingað
kominn á minn fund?” spurði öldungurinn, er
þessari óbrotnu máltíð var lokið.
‘‘111 tíðindi. Húnarnir eru að ráðast inn
í landið. Áður en langt um líður, munu hóf-
ar hesta þeirra traðka jörð Svabíu.”
‘‘Gott!” hrópaði öldungurinn upp fyrir
sig. “Þetta er þeim mátulegt. Koma nor-
rænir menn líka að norðan?”
‘‘Þú talar undarlega,” mælti Ekkehard.
Það var sem eldur glóði í augum gamla
mannsins.
“Þótt óvinir ættu að spretta upp úr jörð-
inni eins og gorkúlur, þá eigið þér það skil-
ið, þér og drottnar yðar! Rauching, heltu í
giasið þitt. Húnarnir eru að koma — neque
enim!” Nú fáið þið að éta grautinn, sem
drottnar yðar hafa saltaö fyrir yður. Mikið
og voldugt ríki hafði verið stofnað, er náði
frá Ebró til Raab og alla leið upp að landa-
merkum Danmerkur, og svo vel var þess
gætt, að rotta hefði ekki getað laumast inn
án þess að tryggir varðmenn hefðu hand
samað hana. Og þetta ríki hafði hinn mikli
Karlamagnús—”
‘‘Sem guð blessi,” mælti Rauching inn í.
‘‘...sett á öruggan fót. Ættflokkarn-
ir, sem eitt sinn höfðu sigrað Róm, voru sam-
einaðir í heild, eins og vera bar. Á þeim
dögum hnipruðu Húnarnir sig innan um
bikkjur sínar á mosanum á Dónárbökkum.
Veðrið var ekki hagstæltt fyrir þá. Þeir
höfðu ekki fyr gert tilraun til þess að mjak-
ast áfram, en tinvburherbúðum þeirra í Pan-
nonia var útrýmt, svo engin merki sáust eft-
ir, því svo grimmilega réðust Frankarnir á
þá. En tignum mönnum þessa ríkis hafði
skilist, að ekki gæti sérhver þeirra verið
höfðingi veraldarinnar. En fyrir þá sök
reyndu þeir þetta í smærri stíl, hver í sínu
heima. Undirferli, uppreist og drottinsvik,
það átti betur við þá, og þeir ráku frá ríkjum
hinn síðasta af afkomendum Karlamagnúsar,
sem réði yfir heimsveldi. Hann, sem er tákn
hins sameinaða ríkis, verður að éta brauð
sitt smurt — og nú hafa þessir höfðingjar, sem
heldur vildu bastardinn Arnúlf og eigin hé-
gómaskap, fengið Húnana á hæla sér, og
gömlu tímarnir eru að koma aftur, gömlu að
farirnar, sem Attila konungur málaði. Hefir
þú séð myndina’ í höllinni í Milan?”
‘‘Á henni var rómverski keisarinn málað-
ur í hásæti sínu, en við fætur hans^höfðingj-
ar Skýþa. Einn dag kom Attila ríðandi
framhja, sá myndina, hló og mælti: ‘‘Þetta
er rétt, aðeins er þörf á einni smábreytingu.”
Og hann lét setja andlitssvip sinn á manninn
í hásætinu; en hinir, sem lágu við fætur hans
og heltu gullskattinum úr pokum sínum, urðu
líkir rómverskum keisurum.”
“Þessa mynd má enn sjá í dag."
“Þú ert að hugsa um liðna atburði,”
mælti Ekkehard.
“Liðna atburði!" tók öldungurinn upp
eftir honum. ‘‘Það, sem mér kemur við,
hefir ekkert nýtt gerst síðustu fimmtíu ár-
in, nema skortur og eymd. Gamlar sögur!
Þeim er vel, sem enn minnast þeirra, því
hann mun sjá hvernig syndir feðranna koma
niður á börnunum og barnabörnunum. Veiztu
fyrir hverja sök Karlamagnús eitt sinn út-
heiti tárum? Þeir höfðu komið til hans til
að segja honum frá árás norrænna Víkinga.
“Meðan ég er á lífi,” hrópaði hann, “er þetta
leikur einn, en ég kvíði vegna barna-barna
minna!””
“Vér höfum enþá keisara og keisara-
dæmi,” mælti Ekkehard.
‘‘Jæja, hafið þér í raun og veru keisara?"
sagði öldungurinn, og saup á súra Sipplingen
víninu. “Eg segi ekki annað en það, að ég
óska honum til hamingju. Hornsteinarnir
eru brotnir í sundur og húsið er að hrynja.
Ekkert ríki fær staðist með hrokafullum að
alsmönnum. Þeir, sem ættu að hlýða, ríkja,
og sá, sem ætti að ríkja, verður að flaðra fyr-
ir þeim í stað þess að stjórna. Mér finnst
ég hafa heyrt getið um einhvern, sem hafi
fengið smásteina frá auðmjúkum þjónum sín-
um í staðinn fyrir skatt, og að höfuðið af hin-
um tigna manni, sem átti að innheimta skatt
inn, hafi verið með í grjótpokanum. Og
hver hefir hefnt fyrir það verk?”
‘‘Keisarinn er að berjast í ítalíu og afla
sér þar frægðar,” mælti Ekkehard.
“Ó, ítalíu, ítalíu!” hélt öldungurinn á-
fram, ‘‘hún verður þyrnir í þýzku holdi. Það
var eina yfirsjónin, sem Karlamagnús gerði
nokkuru sinni. Það var óheilladagur, er þeir
settu kórónu á höfuðið á honum í Róm, og
enginn hló eins hjartanlega og sá, er þá sat
í stóli St. Péturs. Hann þurfti á hjálp vorri
að halda — en hvað kemur oss Italía við?
Líttu á. Er það að ástæðulausu, að fjalla-
vegurinn hefir veriö reistur allt til himins.
Allt landið hinumegin heyrir Miklagarði til, og
það með réttu. Grísk sjægð má sín meira
þar, en þýzkur þróttur. En eftirkomendur
Karls gátu ekkert betra gert, en að sjá um að
þessarar yfirsjónar gætti ávalt. Þeir hafa
hörfað frá því góða fordæmi, er hann gaf
þeim; og þótt margt kalli að í austri og
norðri, verða þeir að flana til Italíu, eins og
stór segulsteinn væri falinn í hæðunum að
baki Rómaborgar. Oft hefi ég hugleitt þetta
e{ni, og undrast hvað gæti hafa rekið oss
svona langt í ranga átt. Og hafi það ekki verið
fjandinn sjálfur, þá getur það sannarlega
ekki hafa verið annað, en ofmikið af góðu
víni.”
Ekkehard var orðinn raunamæddur af
máli öldungsins. Hann tók eftir því og
mælti—
‘‘Láttu ekki tal manns, sem þegar er
grafinn, hafa áhrif á þig. Við hérna í hell
inum fáum ekki neinu breytt, en sannleikur-
inn hefir oft átt hæli í dýflissu, er heimskan
reið á spretti um landið.”
“Grafinn maður?” spurði Ekkehard.
“En engu að síður verður þú að drekka
með honum,” sagði öldungurinn í gamni.
‘‘Nauðsyn bar til, að heimurinn skyldi telja
mig dauðan, því að þrautirnar í höfðinu og
vondir fantar hafa valdið því, að nafn mitt
hefir fallið í óvirðing. Nei, ekki þarftu að
stara svona á mig, litli munkur. Settu þig
hiður á steinbekkinn og ég skal segja þér
skrítna sögu. Og þú getur breytt henni í
ijóð og sungið þau við gígju þína...”
‘‘Einu sinni var til keisari, sem fáar átti
ánægjustundir, því að keisaradæmi hans var
stórt og sjálfur var hann stór og feitur og
þjakaður af höfuðverk a!la ríkisdaga sína.
Fyrir því valdi hann sér höfuðráðgjafa, og það
var stórgáfaður maður, og gat hugsað betur
en húsbóndi hans, því að hann var magur og
grannur eins og spýta, og hafði engan höfuð-
verk. Hann var af lágum stigum, sonur
srniðs, en kéisarinn hóf hann upp úr ófrægð-
inni, helti yfir hann velgjörðum og fór að ráð-
um hans í hvívetna. Já, hann gerði jafnvel
skammarlegan frið við vikingana úr norðrinu
samkvæmt ráðurn hans, því ráðgjafinn sagði
að þetta skifti litlu máli og að hann hefði um
merkari mál að hugsa, en að hirða um skær
ur við sjóræningja. Og þessar sömu vikur
fór ráögjafinn til drotningar keisarans og kom
sér í mjúkinn hjá henni með gígjuleik sínum.
Og hann náði einnig tangarhaldi á meira en
einni dóttur tígins manns og gerði að lokum
samsæri við óvini keisarans. Og þegar að
lokurn keisarinn kallaði saman mikið þing
til að koma skipulagi á allt, sem aflaga fór,
þá stóð þessi granni ráðgjafi fremstur í flokki
til þess að mæla á móti honum; ræðu sína
hóf hann með orðunum ‘‘neque enim” og
sýndi þeim fram á, að þeir yrðu að velta keis-
aranum úr stóli. Og með höggormsslægð og
eitri talaði hann gegn sama friðnum við vík-
ingana, er hann hafði sjálfur samið, svo að
öll samkundan féll frá sínum rétta höfðingja,
eins og visin lauf, er haustvindar hrista trjá-
toppana. Og þeir hrópuðu um það, að dagar
hins feita manns væru á enda og sviftu hann
ríkisstjórn. Með þrefalda kórónu hafði hann
riðið inn í Tribur, en hann fór þaðan án þess
að geta talið nokkurt sína eign annað en föt-
in, sem hann var í, og í Mains stóð hann fyrir
framan höll biskupsins og var þakklátur fyr-
ir að honum var réttur súpudiskur út um
glugga dyravarðarins. Nafn hins góða ráð-
gjafa var Luitward frá Vercelli — megi guð
launa honum samkvæmt verðskuldun hans
og drotningunni Richardis og þeim öllum
saman!
“En þegar fólkið í Svabíu sá aumur á
þessum vesalings útlaga og gaf honum svo-
lítinn landsskika, til þess að hann skyldi
ekki svelta, og var síðar að því komið að taka
upp vopn til að verja réttindi hans, þá sendi
Luitward morðingja til þess að leita hann
uppf. Það var óveður þá nóttina við Nied •
ingen. Stormurinn sleit greinarnar af trján
um í skóginum og hristi gluggana með háv-
aða, og ríkislausi keisarinn, sem ekki gat
sofið vegna þjáninga í höfðinu, hafði klifrað
upp á þakið til þess að láta storminn kæla
heita brá sína, þegar þeir brutust inn til þess
að drepa hann. Eg get sagt þér, að það er
skemtileg tilfinning að sitja uppi á þakinu í
kuldanum og hafa verki í höfðinu og hlusta
á raddir manna fyrir neðan, sem harma það
að hafa ekki fundið mann til þess að kyrkja
hann eða hengja hann uppi yfir brunninum.
Þeim er bezt að deyja sem skjótast, er eitt sinn
hefir lifað til þess að hlusta á það.
‘‘Og M'eginhart feiti í Neidingen hafði
dottið ofan úr tré og látist rétt um sama
leyti, svo við létum hann á líkbörur og létum
það berast út um landið, að dauðinn hefði
líknað hinum afsetta keisara. Það er sagt,
að það hafi verið tilkomumikil skrúðganga, er
þeir báru líkamann til Reichenau; himininn
laukst upp og varpaði ljósgeisla á börurnar og
það hefir víst verið áhrifamikil ræða, sem
þeir fluttu, er þeir lögðu hann til hvíldar
hægra megin við altarið.
“Hann hafði verið þjáður með því að
svifta hann heiðri sínum og ríki að tilhlutun
himinvaldanna til þess að hreinsa og reyna
sál hans; Hann hafði borið það með þolin-
mæði, og ástæða var -til þess að vona, að
drottinn myndi launa honum með kórónu, er
frá honum hafði verið tekin.
•
“Þannig prédikuðu þeir í klausturkirkj-
unni í Reichenau, en höfðu litla hugmynd um,
að hann var einmitt á þessari stundu, sem
þeir héldu að þeir væru að leggja hann í gröf-
ina, að flytja sig í einveruna í Heiöarhelli,
takandi með sér eignir sínar og kvikfé, en
skiljandi eftir bölbænir yfir heiminum.”
Gamli maðurinn hló. ‘Hér vantar ekki
kyrðina og næðið, og hægt er að hugsa um
forna daga. Lyftu upp glasi þínu og við
skulum drekka liinum dauðu til! Og sjálf-
ur var Luitward svikinn. En þó svo sé, að
keisari hans verði að bera gamla hettu í stað
gullkórónu á höfði, og þótt hann verði að
drekka súrt þrúguvínið frá Sipplingen í stað
hins gullna Rínarvíns, þá er hann þó á lífi, en
hinn magri náungi dauður og allt hans kyn
fyrir löngu. Og stjörnurnar munu sanna,
að þrátt fyrir allt muni það reynast rétt, sem
spáð var við fæðingu hans, að hann myndi
yfirgefa þennan vesæla heim í styr og hávaða
orustunnar. Húnarnir eru að koma! Kom
þú einnig brátt, gleðilegi endir alls!"
Ekkehard hafði hlýtt á með mikilli at-
hygli.
‘‘Drottinn, hversu undursamlegir eru veg
ir þínir!” mælti hann, og ætlaði að krjúpa á
kné frammi fyrir öldungnum og kyssa á
hönd hans, en hann vildi það ekki.
“Allt þetta er fyrir löngu um garð geng-
ið. Minstu þess að------”
“Þýzkaland hefir framið mikla rang-
sleitni gagnvart þér og ætt þinni,” mælti
Ekkehard, en öldungurinn greip fram í fyrir
honum.
“Þýzkaland? Eg ber engan kala til
landsins. Eg vona að það vaxi og blómgist,
{ friði fyrir fjandmönnum, og ég vona að það
eignist höfðingja, sem geri það virt meðal
þjóðanna, en ha0 a|drei höifuðverk sjáffurf
er víkinga ber að garði, né hafi mann að nafni
Luitward frá Vercelli fyrir ráðgjafa. En
þeir sem skiftu á milli sín klæðum hans og
kastað hafa hlutum um föt hans.......”
‘‘Megi himininn refsa þeim með eldi og
brennisteini!” sagði Rauching út í horni.
“Hvaða boð frá þér á ég að flytja frú
minni,” spurði Ekkehard, er hann hafði lok-
ið úr bikar sínurn.
‘‘Þú átt við í sambandi við Húnana?”
spurði öldungurinn. "Vissulega er það ein-
falt mál. Segðu hertogafrúnni að fara út í
skóg og aðgæta hvað broddgölturinn geri, er
óvini ber að. Hann setur sig í hnút og
stingur út broddum sínum, og sá er viss með
að særast, er reynir að leggja hendur á hann.
Nóg er af spjótum í Svabíu. Farið eins að.
Og ekki getur það skaðað neinn munkinn,
þótt hann taki sér vopn í hönd. Og vilji frú
þín hlýða á fleiri ráð, þá skaltu segja henni
einkunnarorðin sem ríkja í Heiðarhelli. Rauch
ing, hver eru þau?”
“í tólf feta fjarlægð eða við kljúfum á
þér hausinn,” svaraði Rauching.
,‘Verði rætt um frið, þá skaltu segja
henni, að öldungurinn í Heiðarhelli hafi eitt
sinn samið smánarfrið en muni aldrei gera
það aftur, jafnvel þótt honum væri jafn illt
í höfðinu, eins og honum var þann dag.
Heldur vildi hann söðla hest sinn með eigin
höndum 6r hann heyrði herlúðurinn gjalla —
syng messu yfir sál hans, ef þú ert á lífi eftir
síðustu ferð hans.”
Öldungurinn hafði talað með frábærum
áhuga og hita. En nú misti hann allt í einu
valdið á rödd sinni, hann tók andköf, og hann
lét höfuðið hniga ofan á bringu um leið og
hann stundi þungan. ‘‘Enn einu sinni er
það komið,” mælti hann.
Rauching flýtti sér til hans til þess að
aðstoða hann, gaf honum vatn að drekka, en
gat ekki linað þessa áköfu ásókn sjúkdóms-
ins.
‘‘Við verðum að reyna lyfið,” mælti Rauch
ing.
Hann velti þungum steini fram úr skoti
í hellinum; var steinninn nærri jafn hár
manni og höggnar á hann einhverjar mynd-
ir. Þeir höfðu fundið þetta í hellinum —
gamlar mlnjar um fyrri hallarbúa. Rauching
reisti steininn upp við vegginn. Efri endinn
á honum var ekki allsendis ólíkur manns-
höfði, sem væri með biskupsmítur. Rauching
tók sér kvistóttann lurk í hönd, rétti gamla
húsbóndanum annan, og lét nú höggin rigna
yfir þesa steinmynd, en mælti um leið, hægt
og sönglandi, eins og hann væri að fara með
helgan lestur: ‘‘Luitward frá Vercelli: svik-
ari og hórkarl, neque enim! nauðgari nunna
og skríðandi fantur, neque enim!”
Höggin féllu þungt og hægt og hægt fæi-ð
ist bros yfir fölnaða ásjónu öldungsins. Hann
stóð upp og tók líka að berja steininn með
sínum máttvönu örmum.
‘‘Ritað er, að biskup skuli lifa óaðfinnan-
legu lífi,” mælti hann í sama róm og Rauch-
ing. ‘‘Taktu þetta fyrir friðinn við víking-
ana! Og þetta fyrir að tæla Richardis
drotningu! Og þetta fyrir daginn á þing-
inu í Tribur, og þetta fyrir að kjósa Arnúlf
fyrir keisara! neque enim!”
Hellirinn bergmálaði af höggunum, en
steinmyndin stóð föst undir barsmiðinni.
Sársaukinn í höfði gamla mannsins virtist
linast eftir því sem hann hitaði betur sína
gömlu hefndartilfinningu, er hann hafði nært
sitt auma líf á öll þessi ár.
Ekkehard fannst naumast hann geta
trúað þessu, sem hann var að horfa á, og hon
um féll það mjög óþægilega. Hann stóð
upp og kvaddi.
‘‘Eg býst við að þú hafir haft gaman af
gamla fíflinu þarna uppfrá,” sagði ráðsmaður
inn í Sernatingen við hann, er hann færði
honum hestinn hans. “Trúir hann því
enn, að hann hafi mist kórónu og ríki? Ha!
Ha!”
Ekkehard reið heimleiðis. Grænt gras-
ið var að skjóta upp kollinum í birkiskóginum
og boðaði vorið, sem var að koma. Ungur
munkur frá Reichenau var líka á ferð um
veginn. Söngúb hans kvað við, djarfur og
glaðlegur, í einmanalegum skóginum—
‘‘Fortis juventuá, virtus audax bellicia,,
Vestra per muros audiantur carmina,
Et sit in armis aeterna vigilia,
Ne fraus hostilis hæc invadit mænia.
Resultat echo comes: Eja, vigila!
Per muros eja dicat echo vigila!”
Þetta var söngurinn, sem næturverðirn-
ir sungu í Modena í ítalíu, þegar Húnarnir
sátu um borg biskupsins. Munkurinn hafði
staðið á verði við hlið St. Germanianus þrem
ur árum áður, og hafði oft heyrt hvininn í
örfum Húnanna. Þegar meðvitundin um
nálægar orustur liggur eins og i loftinu, þá
vakna gamlir söngvar í minningu manna.