Heimskringla - 12.06.1929, Blaðsíða 7

'WINNIEG, 12. JÚNÍ, 1929
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
Þúsund ára hátíð
Alþingis.
(Frh. £rá 3. bls.)
og1 sterkir, bæí5i andlega og efnis-
lega. Hinumegin eru veikbyggSir
vesalingar, sem engu geta af sér
hrundiö. SíSan síga þessar ólíku
fylkingar saman í orustu. AuSvitaö
er vörnin engin hjá þeim veikbyggSu,
og hinir leika þá eins grátt og vondir
menn einir hafa skap til a8 leika þá,
sem minni máttar eru. Svona
skáldverk eru stevk og áhrifamikil
vantraustsyfirlýsirig á mennina og
allar þeirra athafnir. Hin sí-unga,
en seinfara framsókn mannkynsins,
nieð alla sína hágöfgi, sjálfsafneitun
og blóöfórnir í þjónustu betra mann-
félaigsskipulags, er aö engu virt.
Lífsgildib er misskilið og afskift.
En listgildiS málar brot af verstu
tegund þessa lifs, og segir svo nieft
sinum frábæra sannfæringarkrafti:
‘Svona er allt mannlífiö.”
AndstSeöur við þessa tvo höf-
unda, er séra Matthías Jochumsson.
Hann er minni lista- o;g samræmis-
maöur á sina andlegu smíöisgripi.
En hann gefur lífsgildinu allt tæki-
færi. Ilann sýnir þvi oft svo mikla
lotning, aö hann gleymir listgildinu.
— Og þá er hann máske stærsta og
ogleymanlegasta skáldiö, og vantar
hann þó óvíöa stæröina.
Guttormur J. Guttormsson er svo
eftirtektavert skáld, aö ég get ekki
annaö séð, en að Vestur-ísl. beri
heilög skylda til, sem mönnum aí
norrænum þjóðstofni, sem alltaf er
hrósaö fyrir bf’Amenntaskygni, að
veita honum sérstaka athyigli áöur
en þaö er of seint, svo að iðrunin
nái ekki sömu heljartökum og hún
hefir náö á íslendingum yfirleitt
fyrir vanrækt á Sig. Breiðfj., Bólu-
Hjálmari, o. fl.
Skáld er stórt orö. Þaö er mis
brúkað eins og mörg önnur. Margir,
sem þaö er fest á, eru ekki veröir
að bera þaö. Þaö er djörf staö-
hæfing, en þó slæ ég henni út sem
hæsta spilinu á hendinni, að G. J.
Guttormsson sé eina vestur-íslenzka
skáldið, sem Vestur-Islendingar eiga,
og hafa átt, að Magnúsi Bjarnason
undanskildum og Jakobínu Johnson.
St. G. St., Sig. Júl. Jóhannesson,
Jón Runólfsson, Káinn, Þ. Þ. Þ.,
Einar Páll o. f 1., komu með gáfuna
að heiman.-
iG. J. G. ólst upp í þessu landi,
þar sem brezk og bandarísk áhrif —
sterkustu þjóðaráhrif i heimi, beygja
með heljarafli allir góöar gáfur til
fylgdar viö sig.
En svo mikið er frumafl gáfu
þessa unga manns strax, aö cfan-
nefnd áhrif brotna á henni eins og
öldur á kletti úti í hafi.
Mönnum, stm Iært hafa islenzku
hjá góöum skólakennurum, er íylli-
lega ljóst, að þaö er enginn leikur
aö ná góðu valdi á íslenzku máli.
Og af öllum þeim fjölda, sem það
hafa þreytt, eru það aðeins fáir,
sem veröa eftirlætislxirn íslenzkrar
timgu í hugsun og formi Það er
næstum því dularfullt fyr.irbrigöi, aö
fátækur verkamaður, sem enigann ís-
lenzkukennara haföi nema dagl. mál
— sem ungu fólki á þeim tímum
þótti jafnvel minkunn aö tala, af
því það var islenzka en ekki enska,
—skyldi yrkja kvæði á íslenzku, sem
langlífust munu veröa i vestur-ísl.
bókmenntum af öllu, sem hér hefir
verið skrifað.
Ungur fór Guttormur aö yrkja.
Eg man að ég las sögu eftir hann í
ljóðum — þá unglingur—, sem gerö-
ist hér vestanhafs. Það kver vakti
töluverða eftirtekt á þeim árum í
Þingeyjarsýslu, og hefir sú sýsla
verið talin að geta metið skáldrit
betur en jafnvel nokkur annar hluti
íslands.
Siðan hefir Guttormur ort í blöð
og tímarit, mest i bundnu máli, bæöi
austan hafs og vestan, en bækur hafa
ekki komið út eftir hann aö ég- viti,
aðrar en ofannefnt kver og stutt
ljóöabók, “Bóndadótturina” rétt, og
önnur aö ritdómarar heima á íslandi
hafi engan méðbyr gefið henni. Þvi
miöur sá ég engan ritdóm um hana,
og er mér það mál ókunnugt að öðru
en frásögn. Hitt þykist ég fullviss
um, að sá dómur, eða dómar, hafi
verið álitnir Salómonsdómur, eins
og oft hefir hent í þeim sökum. Er
þá Iítt fært að fást um orðinn hlut.
Finnist höfundinum hann ekki fá
rétta einkunn, er enginn vegur ann-
ar en að biða átekta. Oftast kem-
ur uppbótin ekki fyr en höfundurinn
er dauður, og er það of seint. En
víst er um það, að tíminn er mörgum
ritdómurum vitrari, þó að hann sé
ekki eins snar i snúningum með að
kveða upp dóma, og komi ekki fyr
en möngum árum seinna.
Eg geng þess ekki dulinn, að nú
er tíminn að koma, sem hefir and-
legan þroska til þess að meta
“Bóndadótturina” rétt, og önnur
kvæði Guttorms. Valda Jsví 'þan
straumhvörf, sem ég gat um snemnta
í þessari grein, að lífsglklið sæklr
fram jafmhliða llstgildl. Til skanMis
tíma hafa Islenzkir ritdömarar verið
einsýnir á þessu sviði. En á með-
an þeim er báðurn ekki gerð jöfn
skil, verða engir ritdómar réttir,
hversu snjallt sem þeir 'eru skrifað-
ir.
”Bónda'dóttirin” hefir þröttmikið
lsfsgildl frá upphafi t’il enda. — rót-
in er hvergi fúin, en ung og sigræn.
Allir litlr ertt litir Hfslns. Hvergi
fölvi dauðans, sem einkennir suma
list í islenzknm skáldskap á seinni
árum, — elnkum ’hér vestanhafs, ’hjá
þeim, sem komu með gáfu sfna áð
heimam og urðu að slita hana upp
úr sínum eðlilega jarðvegi og gróð-
ursetja hana i ameriskri mfflld.
Það er orðiö þreytandi að sjá
gömul, Hstræn form utan um marg-
endurteknar hugsanir, sem einu
sinni báru líf' og liti, en eru nú orðn-
ar fölar og kaklar eins og dauðinn;
—það er eins oig smurt lík — fag-
urt á að líta — en er þó búið áð
tapa öllu—öllu—, sinni eigin lifandi
sál.
\ð lifa fram fyrir sig, er að lifa.
lifinu. — að lifa aftur fyrir sig er
að deyja dauðanum. — —
Gáfa Guttorms er alin hér upp.
Hún þolir Manitolia-frostin niiklu
og sterku sumarhitana — og ber
vitni um sjálfa sig.
Mér er kappsntál, — ekki af per-
sónnl. ástæðum, heldur af því að ég
þrái að öll beztu og sterkustu ís-
lenzk þjóðerniseinkenni hér vestra
dafni—, að augu allra Vestur-Is-
Iendinga opnist fyrir því, hversu
mikla gersemi við eigum mitt á með-
al okkar, þar sem er skáldgáfa Gutt-
crnis J. Guttormssonar. Hún er ís-
lenzkrar ættar vestur í Canada, en
"home made”. Það orð er bezta
tryggingin fyrir mestu verðmæti í
þessu landi, þó að ekki sé það skáld-
legt.
Líti maður yfir ‘‘Bóndadóttur-
ina,” sést fljótt, að til grundvallar
liggur sá sannleiki, sem er undirstaða
allra gáfna, það er hugrekki. En
fjölhæfni skáldgáfunnar er svo mik-
il, að vel sæmir stórskáldi. Enginn
verður afreksmaður andans, þó að
hann geti leikið á einn eða tvo
strengi hinnar miklu alheimsvitund-
ar og mannlegs lífs.
Hugsjónagáfu G. J. G. er fljótt
hægt að sjá i hinu frábæra kvæði
“Eldflugan.” Hver maður, sem
veitt hefir athvgli eldfluigu í kol-
svörtu náttmyrjkri, hlýtur að sjá,
hve meistaralega hugmyndirnar eru
dregnar á dýpstu svið mannlegs
sálarlífs.
Látið
CANADIAN NATIONAL—
CUNARD LINE
I sambandi við The Jcelandic Millennial Celcbration
Conmnittee.
Dr. B. J. Brandson,
H. A. Bergman, S. K. Hall,
Dr. S. J. Jóhannesson .G. Stefansson
E. P. Jonsson A. C. Johnson,
Dr. B. H. Olson J. H. Gíslason,
S. Anderson, Jonas Palsson,
A. B. Olson, P. Bardal,
G. Johannsson M. Markusson,
L. J. Hallgrimsson, W. A. Davidson.
Annast um farðir yðar á hina
ÍSLENZKU—
Þúsimd ára Alþingishátíð
REYKJAYIK
JÚNT - - - 1930
íslendingar í Canada, eins og
landar þeirra, sem dvelja vítSs-
vegar annarsstatiar fjarri fóst-
urjöróinni, eru nú meir en
nokkru sinni áöur farnir aö
hlakka til þúsund ára Alþingls-
hátíöarinnar í Reykjavík, í
júnímánuöi 1930. ísland, vagga
lýtJveldisins, eins og vér nú
þekkjum þaö, stofnaöi hiö elzta
löggjafarþing í júnímánuöi áriö
930. í>aÖ er ekkert islenzkt
hjarta, sem ekki gleöst og slær
hraftara viö hugsunina um þessa
þúsund ára AlþingishátSÖ, sem
stjórn Islands hefir ákveöíö aö
halda á viöeigandi hátt.
Canadian National járnbrauta-
kerfiö og Cunard eimskipafélag-
iö vinna í samlögum aö því, aö
flytja íslendinga hundruöum
saman og fólk af íslenzku bergi
broti'ð, til íslands til aö taka þátt
í hátíöinni og siglir sérstakt skip
frá Montreal í þessu ákyni. Meö-
al annars, sem á borö veröur bor
ið á skipinu, veröa íslenzkir,
gómsætir réttir. Þar veröa leik-
ir og ýmsar skemtanir um hönd
haföar og fréttablaö gefiö út.
Spyrjist fyrir um vorar sérstöku ráðstafanir
I _------------------ hjá -------------------r--------
W. J. QUINLAN, District Passenger Agenl, Winnipeg.
W. STAPLETON, District Passenger Agent, Saskatoon.
J. MADILL, District Passenger Agent, Edmonton.
CANADIAN NATIONAL UAILAVAYS
eöa einhverjum umboösmanni
CIINARD STKAMSIIIP LINE

rrn
'fi
A
?
I
I
ELKS
Hin þriðja árlega sýning
24. til 29. JÚNÍ
6
DAGAR
BILAR
6
ER GEFNIR VERÐA í VERÐLAUN
6 SÝNINGAR 6
Á ÚTILEIKPALLINUM
Meiri og Betri en Áður

Hvar sem þú kaup-
ir það og hvenær
sem þú kaupir það,
þá geturðu altaf og
algjörlega reitt þig á
Magic Baking
Powder
af því, að það inni-
heldur ekkert álún,
eða falsefni að nokk
urri tegnnd
BÚIÐ TIL í CANADA
MACIC
BAKINC
POWDER
><ér finnst auðsætt, viö athugun,
að G. J. G. hefir mörg þau einkennl,
sem stórskáld þurfa að hafa, aö því
undanskildu, að hann hefir ort mik-
ið minna en stórskáld má yrkja.
Þar er Irfsöntiinni una að ikenna.
— Qg J»ó, et’ af líkum má rá.ða, enn
meira því, að skákisikapur tons, —
með heiðarl. undantekningum auð-
vitað — hefir mætt. hjá ölliun þorra
manna, steinblindmn .augiun. Ett það
hendir fleiri en Jómas Hallgrímsson,
að g-eta ekki talað á sauðajningi.
G. J. G. beitir gáfum sínum á
þann hátt, sem okkar soindurleitu
þjóðernisviðleitni er mest þörf á.
Hæðni hans er alkunn. Hæðni
hefir lengi þótt etnn Ijeziti skufð-
læknir andlagra átumeina. Við eig-
um frægan skurð-lækni Hkamlegra
meinsemda, dr. Brandson. En hlut-
fallslegur jafningi hans á hina hlið-
ina, er Guttormur.
Náttúruskáld eir G. J„ G., sbr.
“Sandy Bar” o. fl.
Eg get ekki stillt mig um að setja
hér eitt erindi úr kvæðinu “Vetur-
inn
“Ægiskjöldinn bera ’ vetrarvöldin
vöku kvöldin löng og hörð,
er sem frjósi aUi og verði að ljósi,
ísinn hrósi sigri á jörð;
kaldir glampar lýsa eins og lampar,
loftið hampar þeim um fjörð;
norðurljósa, logabrunnar gjósa,
lofts við ósa halda vörð.”
Þó að Guttormur virðist vera og
sé bardagamaður, hefir hann inni-
lega og djúpa tilfinningu fyrir þján
ingum þessa IIfs:
"Leyf þeim, draumur, lengi að
njóta
lífsins, sem í vöku brjóta
sklpin -sín í flök og fljóta
fram hjá öllu ! Góða nótt.
þeim, sem fram hjá fegurð lífsins
fara I vöku. Góða nótt!”
Það, sem vakti fyrir mér, með
þvi að skrifa þessar línur, er and-
leg heill vestur-Hlenzka þjóðar-
brot-sins. Eg er í engum vafa um
það að færi Guttormur heim sem
heiðursfélagi þess myndum við fá
það marghorgað með andlegum verð
mætum.
Eg hyigg, að skáldgáfa Guttorms
sé svo heilsteypt, að þó að honum
yrði sýnd þessi sjálfsagða viður-
kenning, sem aðal íslenzka cana-
diska skáldinu, er við eigum, aö hún
myndi ekki verða undirgefin ímynd
aðri þakklætistilfinning, sem skemdi
hana. Eg segi þetta af því, að sú
þakklæti-stilfinding hefir skemt fjölda
ísl. skálda, — beygt þau svo, að
gáfan hefir tapað tign sinni. Eru
það leifar af þeirri róttæku þjóðar-
skoðun, að í raun réttri sé skáld-
skapur leikfang, sem ekki hæfi nema
liðléttingum, sem sé gustuk að gefa
spón pg bita af þeim meiri mönnum !
Allar þjóðir þurfa skáld, því að
þau marka fyrstir manna fyrir braut
um nýrra hugsjóna.
•Við Vestur-flslendingar þurfum
skáld, sem segir okkur sannleikann
og til syndanna.
Við, sem heima sitjum 1930, og
fellum máske tár í laumi, yfir stýfð-
um vængjum, sem ekki geta borið
okkur yfir hafið, ættum ekki síður
að leggja kapp á, að Guttormi sé
boðið heim, — sökum þess, að við
þráum tíðindi að heiman. En eng-
inn er fær að draga upp hugsjóna-
mynd af Islandi nema það skáld, sem
við kjósum til þess.
Þér, sem ætlið heim, — og allir
Vestur-Islendingar! gleymið ekki ís-
lenzka-canadiska skáldimt okkar. Það
þarf að sjá ættjörð sinnar eiigin
gáfu umfram alla aðra menn. Það
mun bera margfaklan ávöxt fyrir
menningarlíf okkar.
Andi skálda lifir hraðara en ann-
ara manna, og þarf meira eldsneyti,
einkum þegar kjörin eru köld. Myrkr
ið verður svartara í þeirra augum,
en annara manna, og ljósið að sama
skapi bjartara, ef þau fá að njóta
þess.
Verið því reiðubúin að draga
skuggann af enni skáldsins G. J. G.
og bjóðið honum til ljóðalandsins
forna. Þar hefir logað á lampa
skáldgyðjunnar í þúsund ár, bæði
nótt og dag.
Það er trúa mín, að þá falli Gutt-
ormur ekki fyrir öriög fram. Ann-
ars má búast við að harmsaigan um
Jónas Hallgrímsson og fleirí skáld,
endurtaki sig og komi yfir okkur og
börn vor.
Guttormur kveður á miðjum aldri:
Hvergi í lundi’ er lauf á anga,
lilja á grimdu engin vex.
N-óttu undir Hður langa,
lífsöns stunda klukka er sex.”
Jónas StcfánSson. frá Kaldbak.
Frá Islandi.
Jslaust á Jslandi
Af Langanesströnd er FB. skrifað
17. apríl;
Utlit er fyrir, að útgerðinni hér um
slóðir verði mikill hnekkir á kom-
andi sumri hversu lítib ístaka hefir
verið hér í vetur. Flestöll íshús
standa tóm, aðeins í einstöku hús
hefir verið flutt á hestum langar leið
ir.
Við Laniganes hefir verið tals-
\rerður fiskur að undanförnu, en er
nú að mestu tekin undan á grunn-
miðunum, en botnvörpungarnir, er
sífelt -sjást úr landi, benda á, að enn
sé þar fiskur, er dýpra kemur.—Einn
bátur á Læknesstöðum er búinn að
fá 25—30 skippund í vetur. — \Ibl.
Tsjótið S^ al-
andi Mjólk-
ur Drykkjar
Þegar þú ert heitur og !
j þreyttur þá fá þér vænan i
| sopa af kaldri
CITY
M/LK
| Hressandi í hitunum sem
| drykkur og nærandi sem
hin hollasta fæða.
Sími 87 647
Vertu viss um að hafa alltaf
nægar birgðir af
HEITU VATNI
Fáðu þér
RAFMAGNS VATS-HITARA
Vér viruni og setjum inn einn þeirra
Fullbúinn fyrir
AÐEINS QQ ÚT í HÖND
Afgangurinn gegn auðveldum skilmálum
Ji Hotpoint Vatns-Hitari .$20.50 í peningum
Red Seal Vatns-Hitari .$19.00 í peningum
Brösun
að auki
ef þarf
WtiuúpeóHijdro,
55-59
PRINCESSST.
Sími
848 132
848 133
ORKUGJAFINN MIKLI
Þegait þú ert þreyttur eða taugaslappu*'
—þá hitaðu þér bolla af
Blue Ribbon Tea
Enginn betri hressing er til né hollari.