Heimskringla - 04.09.1929, Síða 1

Ágeetustu nýtizku lltunar og fftUkrtlu-
unarstofa i Kanada. V«rk unnit) á 1 dftfL
Wlnnipeg —»— Mnn.
Dept. 1.
XLIII. ARGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 4. SEPT., 1929
NÚMER 49
HELZW' Pétureson xJR
« horns st, - CITY
KANADA
LEIÐARLOK
Lífsins þegar leið er runnin,
Launin tekin, verkin unnin,
Ljósin dags á burt, úPbrunnin
og breiðist yfir koldimm nótt.
Ljúft er þá að leggjast niður
í legstað hægan brjóst þín viður
Aldna móðir. Unaðs friður
Anda mínum vaggi rótt.
Friður, sem að friðar manni
Ferðalúnum. Góða nótt.
Hugur lyftist hátt um geima,
Helgar myndir lítur sveima.
Englar guðs hvar eiga heima
Engin finnst þar tímans nótt.
Efnisiböndin eydd og slitin,
Uppljómaður gnæfir vitinn
Hátt, sem brýtur bjarta litinn
Og breytir doða í lífsins þrótt.
Vitinn, sem að vísar manni
Veg að finna. Góða nótt.
Lát mig faðir lúinn sofna,
Líkamann, með bringu rofna,
Leysast upp í duft og dofna,
því dauðlegt allt má hverfa skjótt.
Eg bið hljótt að andinn megi
Áfram halda þína vegi,
Og á hinsta æfidegi
í örmum þínum hvílast rótt.
Alfaðir um aldir alda
Andann þroska! Góða nótt.
—B. B.
Hroðalegur eldsvoði varð hér í
Winnipeg aSfaranótt sunnudagsins.
Klukkan rúmlega hálf þrjú um nótt-
ina varS elds vart í Medway Court,
fjölhýsi á Edmonton stræti rétt norS-
an viS Portage. Kom eldliSiS á
vettvang um fimm mínútum seinna,
og mátti þá byggingin heita alelda.
Sáust konur, menn og börn á hlaupum
oig reiki viS glugga og á svölum á
ýmsum stöSum í byggingunni, kall-
andi á hjálp. BjörguSust sumir út
um dyrnar; allmörgum var bjargaS
út um glugga, eSa af svölum; ýms-
ir hentu sér ofan á strætiS undan eld
og reyk, jafnvel af þriSju og fjórSu
hæS, en sumt af íbúunum komust
aldrei úr herbergjum sínum, heldur
ýmist köfnuSu þar í reyknum eSa
brunnu inni, án þess aS nokkurri
björg yrSi viS komiS. Fórust alls
átta manns í eldinum; hinn niundi
dó á mánudaginn af meiSslum; fjór-
ar manneskjur eru enn í hættu staddar
af meiSslum viS aS hlaupa á strætiS
úr mikilli hæS, en fimm manneskjur,
er meiddust, eru úr allri hættu. Verst
úti urSu tvær fjölskyldur, Edwards
og Appleby er bjuggu i 14. og 10.
íbúS. Mrs. Madge Edwards brann
inni, ásamt tveim börnum sínum,
Marjorie og Gordon, 14 og 9 ára
gömlum. Mr. Alfred Appleby í 10.
íbúS brann inni ásamt dóttur sinni,
Irene, 11 ára gamalli, en Mrs. Apple-
by og önnur dóttir 'þeirra hjóna,
Alice, 14 ára gömul, meiddust svo
af því aS stökkva niSur á strætiS
áSur en fallneti varS viSkomiS, aS
nokkur tvísýna er á lífi þeirra. M*un
þetta vera einhver hroSalegasti elds-
voSi er nokkuru sinni hefir átt sér
staS hér í Winnipeg.
Rt. Hon. J. H. Thomas, innsiglis-
vörSur og atvinnumálaráSherra, í
ráSuneytinu brezka, kom hingaS til
Winnipeg á mánudaginn, á ferS sinni
um Kanada, er áSur hefir veriS get-
iS um hér í blaSinu. JafnharSan
og Mr. Thomas var hingaS kominn,
settist hann á ráSstefnu viS Sir Henry
Thornton, forstjóra þjóSbrautakerfis-
ins (C. N. R.) og hafa þeir vitanlega
rætt um innflutningsmál og afstöSu
iþjóSbrautanna til þeirra, aS því er
atvinnuleysingja á Bretlandi snerti.
En hvaS þeim hefir fariS á rnilli í
þeim efnum hefir hvorugur gert upp-
skátt, enda hefir Mr. Thomas skýrt
fregnritum kanadiskra blaSa frá því
aS lítiS sé á sér aS græSa í frétta-
skyni, meS því aS hann sé hingaS
kominn fyrst og fremst til þess aS
hlusta og athuga, en ekki til þess aS
skrafa.
Frá Halifax var símaS á mánudag-
inn, aS þá um nóttina hefSi látist af
meiSslum, er hann hlaut af bílslysi,
Hon. John F. Mahoney ráSherra
náma og náttúrufríSinda í Nova
Scotia. Rann strætisvagn á bíl ráS-
herra, er hann keyrSi sjálfur. Mr.
Mahoney var 4 ára aS aldri.
Hitarnir héldu áfram síSustu viku
óslitiS aS kalla mátti; og var sérstak-
lega afarheitt í vikulokin, og á sunnu
daginn, er 98° voru í skugga hér í
Winnipeg. MögnuSust skógareldar
um fylkiS við þessa veðráttu og hef-
ir þykk reykjarsvæla hvílt hér yfir
borginni síðustu dagana, frá skóg-
areldum hér fyrir norSan eigi alllangt,
norSur á milli vatna fyrir vestan
Gimli, meSfram Ár.borgar-járnbraut-
inni, og eins frá eldum norSaustan
viS Winnipegvatn, þar sem meSal
annars hefir staSið hvildarlaus bar-
átta vikum saman að bjarga smá-
bænum Rennie, sem er nálægt landa-
mæruni Manitoba og Ontariofylkja.—
NokkuS létti þaS undir bardagann
viS eldana, aS á aSfaranótt mánu-
dagsins gekk þrumustormur meS
steypiregni sumstaSar yfir næstu hér-
uS Winnipegborg. — Þó náSi þaS
regn ekki aS neinu gagni til Malonton
þorpsins, sem er á Arborgarbraut-
inni, um 52 mílur norSur af Winni-
peg, og er i ntikilli hættu frá eldum,
er komnir voru svo nálægt í gærdag,
að einungis munaði 300 fetum aS þeir
næðu tökum á þorpinu. Er fjöldi
manns þar aS berjast viS aS stöðva
eklhafiS.
FylkisþingiS í Saskatchewan kent-
ur saman á morgun, kl. 3 síSdegis.
Er búist viS harðri sennu þegar í
þinigbyrjun, þar sem stjórnarflókk-
urinn náSi aSeins 28 þingsætum af 63
viS síSustu kosningar, en forsætis-
ráðherra hefir þó ekki sagt af sér
þrátt fyrir ítrekaSar áskoranir og
kröfur Dr. J. T. M. Anderson, leið-
toga conservatíva flokksins er aS vísu
náði ekki heldur meirihluta viS kosn-
ingar, en þykist viss um liðveizlu ó-
háðra og framsóknarþingmanna til
þess aS fella stjórnina frá völdum.
Óvenjulegur og hryllilegur atburS-
ur skeSi í Lowland, Man., á föstu-
daginn. Voru þrjú börn Mr. og
Mrs. Fred Gregoroiciuk, ein heima,
meðan móðir þeirra flutti manni sín-
um mat í vinnu, er stór skógarbjörn
braut upp hurSina, greip elzta barn-
iS, sjö ára gamla stúlku, og hljóp
út nreð hana. Hin börnin flýðu til
nábúa. Er móSirin kom heirn fann
hún húsiS tómt. Er hún svipaðist
eftir börnunum fann hún leifar þær,
er björninn hafSi skilið eftir af lik-
ama elztu dótturinnar. Hin börnin
fann hún síðar hjá nágrönnum.
FlýSi hún húsiS ásamt þeim, en
maður hennar beið. Laugtardags-
kveldið kom björninn aftur, og skaut
þá Gregoroiciuk á hann, en særði hann
aðeins svo hann slapp. HéraSslög-
reglunni var þegar gert viSvart, og
hófu lögreglumenn þegar leit aS
birninum. Fundu þeir hann aðfara-
nótt sunnudagsins, og reyndi hann
þegar aS ráðast á þá. Mátti hann
sín þó ekki fyrir ofurefli riffilvopn-
aðra manna og varð aS hníga aS
velli. Var þetta óvenju stór björn;
um níu fet á lengd og 420 pund á
þyngd.
Samkvæmt síðustu fréttum frá land
búnaSareftirlitsmanni C. P. R., er
kornsláttur að mestu leyti búinn; þ.
e. a. s. urn 80% af öllum kornekrum
í Vestur Kanada slegnar.
MeS hinni auknu viSartekju og
pappírsgerS og því aS rafafls notkun
hefir vaxiS stórkostlega á heimahús-
um á síSari tíS, hefir rafafls frani-
leiðsla í Kanada meir en tvöfaldast
á síSastliSnum fimm árum. Hin
margvíslegu rafáhöld í heimahúsum,
sem nú tíSkast, og verðlækkun á raf-
aflinu sjálfu, eru orsökin til hinnar
auknu notkunar heima fyrir. A síS-
astliðnu ári óx framleiSslan um 11%
yfir áriS 1927, er þá nant 16 billion
kilowiatt stundum.
Yfir árið 1928 var rafafl er svar-
aði 1,588,000,000 kilowatt stunda,
selt frá Kanada inn í Bandaríkin, eða
einn tíundi hluti allrar framleiSslunn
ar. Af þessari upphæS voru 454,156,
000 kílowatt stundir leiddar frá orku
verinu viS Niagarafossana og inn til
austur ríkjanna.
Heimilisnotkun hefir vaxiS, bæSi
með fjölgun heimila er rafafl nota og
svo meS því aS meira er notaS á
hverju heimili en áður. Samkvæmt
skýrslum stjórnarinnar eru nú 1,120.-
Helga Jóhannesson
Myndin hér aS ofan er af ungfrú
Helgu Jóhannesson, er í vor hlaut
silfur-verSlaunapening hljómlistaskól-
ans í Toronto fyrir iiSluleik, þann,
er gefin er árlega í ‘'lntermediate”
deild hljómlistaskólans, þeim nem-
endum, er sérstaklega skara fram úr
í þeirri iþrótt. Hlaut hún 91 stig
í aSaleinkunn.—
Unsgfrú Helga Jóhannesson, sem nú
er aðeins 17 ára aS aldri, er dóttir
þeirra hjóna Halldórs Jóhannesson-
ar, trésmíðameistara og frú Ragn-
heiðar Þorbergsdóttur Fjelsted, 848
Banning stræti. BæSi eru þau
hjón ættuð úr Borgarfirði syðra.
Halldór trésmíSameistari er sonur
Jóhannesar Magnússonar, bónda a'S
Gufá í BorgarfirSi. Er systir hans
á lífi heima á Islandi: GuSfríSur,
gift GuSmundi Þorvaldssyni á Litlu
Brekku. Eru nú í sumar rétt 30
ár liðin siSan hann fluttist hingaS
vestur. — Frú RagnheiSur er dóttir
Þorbergs Fjelsted (bróður Andrésar
heitins á HvítárvöllumJ er síSast bjó
á Jörva í KolbeinsstaSahreppi í
Mýrasýslu, áSur en hann fluttist
hingaS vestur. Eru synir hans GuS-
mundur Fjelsted, bóndi aS Gimli, fyr
verandi fylkisþingmaður í Manitoba
og nafnkunnur samvinnumaSur, og
Jón Fjelsted, klæðskeri í Reykja-
vík. Giftust þau Halldór og Ragn-
heiSur hér vestra. — Ungfrú Helga
er lærisveinn Mr. Thorsteins John-
stone fiSluleikara. — Öskar Heims-
kringla þessari ungu og sérstaklega
efnilegu stúlku allra heilla á fram-
tíðarbrautinni.—
637 heimili lýst með rafljósum í
Kanada. Flest eru þau í Ontario
hlutfallslega, eða 42 af hverju hundr-
aSi er raflýst eru um land allt. Næst
keinur Quebec meS 28 af hundraði,
Þá British Countbia, Manitoba, Al-
berta og Saskatchewan. Einkum
hefir rafafls notkun í British Colum-
bia aukist, stórkostlega, á síSari ár-
um.
Frá Islandi.
Nám Islemkra stúdenta
1928—1929
Samkvæmt gögnum þeim, sem Upp-
lýsingaskrifstofa Stúdentaráðsins hef-
ir j’fir aS ráSa, voru samtals 209 is-
lenzkir stúdentar viS nám veturinn
1928—29. þar af 144 hér á landi, 140
í Háskóla Islands og 4 viS undirbún-
ingsnám i lvfjabúSum, en 65 voru i
skólum erlendis, háskólum og sér-
skállum. Veturinn 1927—28 voru
152 stúdentar innritaSir við Háskól-
ann, en 51 erlendis. Hefir því stú-
dentum Háskólans hér fækkaS, en
þeim fjölgaS, sem sótt bafa frarn-
haldsmenntun sína til erlendra skóla.
Mest 'hefir fjölgunin orðiS viS þýzka
skóla.
Eftir löndum skiftust stúdentar
svo: 1927—28: ísland 152, Dan-
mörk 29, Þýzkaland 10, Frakkland 9,
Noregur 2, Svíþjóð 1. 1928—29:
Island 144, Danmörk 28, Þýzkaland
20, Frakkland 8, England 3, Noregur
2, SviþjóS 1.
I Sviss, Austurríki og Bandaríkj-
unum er 1928—29 einn stúdent í
hverju landi, enginn veturinn áSur.
Eftir námsgreinum skiftust stú-
dentar svo:
I. tsland:
1927—28: GuSfræSi 30, lögfræSi
40, læknisfræði 64, Isl.-fræSi 18, und-
irbúningsnám í lyfjafræSi 3. —
1928—29: GuðfræSi 20, lögfræSi 39,
læknisfræði 69, ísl.-fræSi 12, undir-
búningsnám í lyfjafræSi 4.
II. Erlendis:
LæknisfræSi 5, tungumál, ný 8,
tungumál, gömul 1, saga 3, heimspeki,
sálarfræSi 2, uppeldis- og mannfræSi
3, dýra- og grasafræði 2, veSurfræði
1, stærðfræði, sjörnufræSi 4, eðlis-
fræSi, efnafræði 2, tryggingar- og
hagfræSi 5, alþjóðaréttur 1, verzlun-
arfræði, námsskeiS 3, verzlunarfræði,
reglulegt háskólanám 1, tannlækning-
ar 3, dýralækningar 2, landbúnaSar-
nám, skógrækt 1, rafmagns-verkfræði
6, byggingarverkfræSi 2, verksmiSju
verkfræði 2, véla-verkfræSi 1, húsa-
byggingar 4, leikfimi 1. Aukanáms
greina er ekki getið.
Próf: 30 stúdentar tóku burtfarar-
og embættispróf, 21 í Háskóla Islands,
9 frá erlendum skólum. Einn stú-
dent hætti viS nám ytra og lét innrita
sig til Háskólans.
Eftir prófum skiftast kandidatar
svo: 6 guðfræSingar, 8 lögfræðing-
ar, 6 læknar, 2 verkfræðingar, í ísl.
fræðum, sögu, dýrafræSi og trygg-
ingum einn í hverri grein, í öðrum
greinum samtals 4.—ísland.
Ak. 27. júlí.
Hafís liggur nú stöSugt á Húna-
flóa vestanverSum og fyrir Horni.
VerSa skipin, sem um þær slóðir sigla,
meira og minna vör við hann. Gull-
foss sigldi gegnum is í 6—7 stundir.
Einn af veiðibátum Samvinnufélags
íslendinga var 12 tíma aS komast
gegnum ísinn. Drottningin rak sig
á jaka, en sakaði lítt eða ekki. En
verst varS þó Nova úti. Hún rakst
svo illilega á hafísjaka, aS mikill leki
kom upp á skipinu. StóS allmikill
sjór í farrúminu, þegar til IsafjarSar
kom. Þoka er sífellt yfir ísnum,
og gerir leiðina enn torveldari.
BlíSskaparveSur er nú á degi
hverjum, og uppgripasíldarafli. Til
skams tíma .hefir síldin aðallega veiðst
á Húnaflóa og fyrir VestfjörSum.
En síSustu tvo dagana hefir verið á-
gæt veiði hér í firSinum utanverS-
um og umhverfis f jarðarmynnið.
Horfir nú til vandræSa meS markaS
fyrir síldina, þvi bræSsluverksmiSj-
urnar mega heita yfirfullar. Alls
mun vera búiS aS leggja upp í bræSsl-
ur nálægt 140 þúsund mál á rúmlega
þriggja vikna tíma. Togaraflotinn,
sent fiskar í bræðslurnar vestra hefir
algerlega hætt veiSum í viku. Hér
nyrSra hafa skip stundum orðiS aS
bíSa tvo sólarhringa eftir losun, og
surnir ísfirsku bátarnir hafa losað afla
sinn i síldatþró inn á ísafirði.
BorgfirSingar eru nú byrjaSir
byggingu nýs héraðsskóla í Reykholti.
Á hann aS verSa svo búinn á næsta
ári, aS hægt verði aS hefja þar skóla-
störf. Verður þá Hvítárbakkaskól-
inn vafalaust lagður niður. Þann
skóla, ásamt jörðinni Hvítárbakka,
keyptu héraSsbúar af SigurSi Þórólfs
syni, sem stofnaSi skólann og starf-
rækti hann um langt skeiS. Reyk-
holt er að vísu afskekktara í héraS-
inu en Hvítárbakki. En söguleg
helgi staðarins, ásamt jarðhitanum,
s em þar er nægilegur til afnota fyrir
stóran skóla, gerir nýja skólastaðinn
svo sjálfsagSan, aS héraSsbúar fylkja
sér nú einhuga unt færsluna, og
leggja fram mlkiS fé til aS fram-
kvæma hana. — Aður eru þeir búnir
aS leggja á sig miklar fjárhagslegar
byrSar, skólans vegna.—Verkarn.
Frá Hœstarétti
Eggert Briem hæstaréttardómari
hefir veriS kjörinn dómstjóri Hæsta-
réttar næsta dómsár.—Island.
Rektorsembœtti laust
Rektorsembætti M,enntaskóans hef
ir veriS auglýst laust til umsóknar.
“Ægir”
Nýja gæsluskipiS “Ægir” kom
hingaS til lands 14. júlí. ÞaS er
mjög vandaS aS sjá, enda kostar þaS
tæpa miljón krónur. ÞaS brennir
aSeins olíu. Og verður þaS vafa-
laust ódýrara í rekstri þeirra hluta
vegna.
Gæsluskipin eru nú orSin þrjú:
Þór, ÓSinn og Æigir. Mun það
öllum gleðiefni að gæsluskipaflotinn
er orðinn þetta stór, því aS rnikils þarf
viS.
“Ægir” kom hingaS með þýzkan
togara. Tók “Ægir” hann í land-
helgi fyrir sunnan land. Togarinn
var sektaður um 12,500 krónur. Skip-
stjórinn áfrýjaði dóminum til hæsta-
réttar.
réttar.—Island.
Moldsteypuhús.
Hafist er handa til þess aS aihuga
hvort hér séu skilyrði fyrir
nwldsteypu-byggingar
Fyrir nokkrum árum kom ASal-
steinn Hialldórsson hingaS til lands
eftir margra ára utanlandsveru. AS-
alsteinn er maður athugull og áhuga-
sarnur um nytjamál. Hann hafSi
komiS auga á byggingaraSferS þá, er
hann hefir nefht moldsteypu.
ByggingaraSferS þessi hefir á síS-
asta áratug rutt sér allmikiS til rúms
í Evrópu. ASferSin er gömul mjög,
en var óvíSa notuS urn skeið, unz
fjárekla og vandræSi manna um og
eftir ófriSinn, urSu til þess aS marg-
ir fóru aS gefa henni gaum á ný.
En þá fór sem oftar. Flestir höfSu
ótrú á þessari “nýung” sem í raun og
veru engin nýung var, og töldu þaS
bábiljur einar, að hægt væri aS steypa
eSa hlaða húsveggi úr samanþjapp-
aSri mold eða leir.
A NorSurlöndum hafa verið gef-
in út leiðbeiningarrit urn aSferð
þessa, og námsskeiS haldin. Þetta
hefir ASalsteinn kynt sér og aflað
sér leiSbeininga, unz hann í haust sem
leiS byggði sér kartöflu-geymsluhús
i Reykhúsum í EyjafirSi meS aSferS
þessari.
Hann og fleiri snéru sér síðan til
búnaSarþingsins síSasta, um þaS aS
BúnaSarfélagiS afli sér upplýsinga
um þetta mál. Og nú hefir félagiS
fengiS hingaS norskan mann, Lieng
aS nafni, sem hefir fengist viS mold-
steypu í Noregi, og ætlar aS ferðast
hér um landið, rannsaka hvernig
mold er hér til slíkra bygginga, og
byggja smáhýsi til reynslu á stöku
staS.
Sem stendur, er Lieng austur á
SámsstöSum í Fljótshlíð, viS bygg-
ingu eina þar. Ætlar hann ef til
vill aS byggja viðar hér sySra, en
fer þaðan landveg til NorSurlands
og athugar ntold til bygginga þar
sem hann kemur.
Moldin sem hann nær til í Fljóts-
hlíðinni er leirlítil, og samloðun því
ekki mikil i henni, er ekki sýnilegt
annað, en byggingarefni sé hvar sem
er. En líklegra þykir, aS eigi fái
hann haldgott efni úr mýramold og
eldafjallaösku, eins og þar, en betur
reynist jökulleirinn, sem víða er viS
hendina á NorSurlandi.
Hvernig sem árangurinn verSur af
för Liengs, þá er eitt víst, aS hér er
tekiS upp mjög eftirtektarvert mál
fyrir bygging lands vors, mál sem
eigi má hætta viS, fyrri en fullrann-
sakaS er i öllum atriSum.
—MorgunblaSiS.
ÚR BÆNUM
HingaS kom á mánudagskveldiS frá
Langruth og Lonely Lake, Mr. Ingi-
rnundur Erlendsson. Hann kom
hingaS til aS leita sér ráSa viS augna
depru hjá dr. Jóni Stefánssyni. Allt
sæmilegt kvað hann aS frétta úr
þeim byggðarlögum, er hann þekkti
til; nýting orðið ágæt á uppskeru Og
bætt þannig upp vaxtarrýrSina;
myndi líkast aS 'bændur fengju ekki
mikiS rninna fyrir uppskeru sína nú
en í meSalári.