Heimskringla - 06.11.1929, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 6. NÓV., 192»
Hdtnakringla
(Sto/nuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PHESS, LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
Verð blaðsíns er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
SIGPÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjóri.
Utanáskrift til blaðsins:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til ritstj&rans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” ls published by
The Viking Press Ltd.
and printed by
THE MANITOBA MINER PRESS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 6. NÓV., 1929
Sendingin komin aftur
Þegar það varð hljóðbært hér, að
dr. Brandson og H. A. Bergman, K.C-,
hefðu bitið höfuðið af skömm rógburðar-
starfseminnar gagnvart Heimferöarnefnd-
inni,með því að senda skrökpésa hins síðar
nefnda, sérprentunina úr Lögbergi, heim
til íslands, komst Heimskringla meðal
annars svo að orði um þann afreksþátt
þeirra fóstbræðra:
Það vita allir og skilja hér vestra, aS svo
illa, sem “sjálfboðarnir” höfðu hagað bardaga-
aðferð sinni, þá var bréf Mr. Bracken, er fylgdi
á hæla bréfsins frá Mr. Gardiner, fullkomið rot-
högg á málstað “sjálfboðanna.” Hann er nú
svo gjörtapaður hér, að vonlaust er að berjast
fyrir honum lengur. Og því er nú igripið til
örþrifaráðsins. Þess vegna er nú gripið til þess
í vanmegnugri bræði, að gera síðustu og hörð-
ustu atrennuna með því að rægja forsætisráð-
herra þessa fylkis, heiðursgest Islands, heima á
íslandi, ásamt Heimfararnefndinni. Til þess er
þessi Lögbergsgrein rituð, og til þess er verið að
senda sérprentunina úr Lögbengi, pésa Hjálmars
A. Bergmans, K. C., heim til Islands, þenna pésa,
þar sem hver rangfærslan stjakar annari, spjald-
anna á milli, að ógleymdum viðbætisóþverranum,
nieð öllum mannorðsskemmingunum.
----Til þess að svala þessari hefnigirni skal
ekki í það horft, þótt pési lögmannsins eða jafnvel
Lögberg sjálft, kynni að verða til þess, að kveikja
þann eld milli Austur- og Vestur-íslendinga, sem
vanséð er máske að slökktur yrði, fyr en um
seinan, að allt, sem íslenzkt er hér vestra, væri
visnað fyrir örlög fram, í brunaþurk bræðrarígs
og tortryggni; ..En hvað gerði það svo sem
til, þótt þetta færi allt í kaldakol, ef pésinn lög-
mannsins gæti aðeins náð tilgangi sínum heima,
svo að hefndarþorsta hans og þeirra stallbræðra
yrði svalað hér vestra?. Eftir því sem lengra
hefir liðið, og “sjálfboðarnir” hafa tapað hér
vestra, hafa þeir kappsamlegar beint starfsemi
sinni að því, að rægja nefndina heima á Islandi.
Vér vitum að vér eigum þar einn hug með öðr
um nefndarmönnum, að vér bíðum rólegir úr-
slitanna. Vér munum ókvíðnir hlíta vitnis-
burði þeirra Islendinga, er bezt þekkja oss og
starfsemi vora, í ræðu sem riti, að því er við
kemur Islandi, hvað sem hver labbakútur kann
framar að reyna og rægja oss nú og að eilífu.
Heimskringla átti hér kollgátuna,
eins og hver sæmilega viti borinn og ó-
brjálaður maður, sem að nokkru leyti er
kunnugur aðstæðum, hefði átt að geta
sagt sér sjálfum, þrátt fyrir allar blekun-
artilraunir vissra kaffihúsa-kolkrabba, er
mest hafa svalað sér á allskonar óhróðurs-
og lygasögum um Heimferðarnefndina,
starfsemi hennar, og allar þær hremming
ar er hún ætti í vændum.
Já, Heimskringla átti kollgátuna. Vér
gengum ekkert gruflandi að því hvernig
menn heima myndu líta á þetta geðslega
drengskaparbragð þeirra dr. Brandson og
H. A. Hergman, K.C., að gefa út þenna
pésa til bræðrarógs heima á íslandi.
Alveg nýlega bárust oss í hendur um-
mæli tveggja stórblaða í Reykjavík, í til
efni af því að þeim hafði þessi rógpési
sendur verið. Annað iilaðið er “Tím-
inn,’’ aðal málgagn íslenzku stjórnarinn-
ar, en hitt, dagblaðið “Vísir,’’ eitt helzta
blað hins nýmyndaða Sjálfstæðisflokks,
stjórnarandstæðinga. Báðar greinarnar
eru ritstjórnargreinar, og við ritstjórn
beggja blaðanna eru ágætir menn, er ver-
ið hafa hér vestra, að því er vér bezt vit-
um. En ummælin eru á þessa leið:
"Tíminn’ 12. okt., 1929:
“Saga hcimfcrðarmálsins”
nefnist rit, seni Hjálniar A. Bergnian, lög-
fræöingur í Winnipeg hefir samiö og gefið út.
Hefir T'manum borist rit þetta, enda niun það
vera sent í stórskömtum út um allt land. Fyrir-
sögn ritsins segir til um efni þess hörmulega
ósamlyndis og stórrifrildis, sem geysað hefir
meðal landa okkar Vestanhafs á annað ár út at
heimferðarmálinu. Hjálmar Bergman hefir ver-
ið einn höfuðdeiluaðili og er því ekki að vænta
þess, að hann, í riti þessu, greini óhlutdrægt frá
málsefnum öllum, meðan hiti bardagans er sem
mestur. — Tímanum hefir jafnan virzt að þessar
deilur hefðu minna tilefni en svo, hð landar
vestra mættu við því að setja varanlegan blett á
glæsilega landnámssögii sína með slíkum stór-
deilum út af svo sárviðkvæmu máli, sem heim-
sókn til ættlandsins 1930. Fjárbeiðni virtist í
öndverðu styðjast við litlar ástæður, því íslend-
ingar vestra eru margir nokkuð fjáðir, örir á fé
og rausnarsamlegir í tiltektum er i*ik tilefni gef-
ast. Hinsvegar munu fáir Islendingar hér
heima verða auðtrúa á það, að mikill sé munur
þjóðrækni landa okkar vestra, ef verulega reyndi
á og munum við bera mikið og gott traust til
þeirra í því efni yfirleitt. Munu Islendingar
heima verða tregir til að taka afstöðu í þessu ó-
frægilega deilumáli vestra. Hinsvegar _ mun
fíestum vera sú ein kend í brjósti, að vilja geta
af alhug og sem hjartanlegast fagnað heimsókn
lancía okkar og harma það, að Islendingar vestra
hafa látið svo merka hátíð í lífi sínu kafna að
hálfu leyti fyrirfram i slikum illindum sín á milli.
— Vill blaðið T'tminn frábiðja sér allan áróður
landa vestra um að leggja dóm á þetta eittka-
mál þcirra og vottar, fyrir sitt leyti, Hjálmari
Bcrgman fulla óþökk fyrir sendinguna*
“Vísir,” 10.. okt.;
■ HeimferðarmáL Vestur-lslendinga
Vísir hefir, eins og önnur blöð hér á landi,
leitt hjá-sér deilur Vestur-Islendinga út af “Heim-
ferðarmálinu,” heimsókn þeirra hingað til lands
á næsta ári. Ekki er það fyrir þá sök, að oss
hafi staðið á sania um þær deilur. Þær hafa
verið oss hrygðarefni. Tilhlökkunin til að sjá
landa vora vestan að hér með oss er svo eindreg-
in, að það veldnr miklum óþægindum, að fyrir-
huguð ferð þeirra hingað skuli hafa orðið tilefni
til ófræginga gegn ýmsum góðum mönnum.
Hér heima hefir mönnum veitt örðugt að
skilja þessa deilu að fullu. Hún byrjaði, að
því er oss minnir á áhyggju-yfirlýsingu um það,
að hér á landi myndi það vekja tortrygni, að
fengist hefði styrkur til undirbúnings heim-
ferðarinnar frá stjórnarvöldum í Kanada. Hér
myndi verða litið svo á sem þessi styrkur væri
veittur til undirróðurs undir vesturflutninga.
Bráðlega kom það í Ijós, að hér á landi datt
cngum manm slíkt í hug*
Samt var þessi grýla enn ekki niður kveðin
Síðar var farið að leitast við að sanna það,/ að
þessar fjárveitingar hefðu einmitt verið veitta1-
i því skyni að örfa menn til flutninga héðan af
landi. Því til staðfestingar voru gefin út bréf,
sem farið höfðu milli íórmanns Heimfararnefnd-
arinnar og forsætisráðherrans í Manitoba —
bréf, sem í vorum augum sönnuðfí ekkert í þá
átt, sem þeim var œtlað* Öllum mönnum sem
vestanblöðin sjá, er kunnugt um það, að þetta mál
vakti deilur, sem æskilegt hefði verið, að fyrir
einskis manns augu hefðu komið.
Eins og þegar hefir verið tekið fram, hefir
tnönnum hér á landi virst örðugt að átta sig á
þessunt deilum. Mennirnir, sem bornir eru þeim
sökum, að þeir ætli að koma aftan að oss, undir
yfirskini vináttu og frændsemi, með útflutninga
undirróður, eru allir mikið þekktir menn. En
sérstaklega eru þeir að því þekktir hér á landi
að leggja kapp á að efla sæmd og hag Islands.
Svo mikla ástundun hafa þeir sýnt í því efni, að
það verður seint fullþakkað af vorri hálfu. I
augunt manna þér á landi fór því nokkuð fjarri,
að þessir nienn væru liklegir til svikráða við Is-
land. Meðal annars fyrir þessa sök hefir þessi
deila verið oss óskiljanleg. Hún hefir í vorum
augum verið svo algerlega vestur-islenzk, að oss
hefir virst sjálfsagt að varast að taka nokkurn
þátt í henni.
Að hinu leytinu fanst oss það skylda að láta
blað vort flytja bréf það frá forsætisráðherran-
um í Saskatchetvanfylki, sem prentað var hér í
blaðinu á sunnudaginn. Það má ekki minna vera
en að gestir, sem vér bjóðum á hátiðina að ári,
eigi kost á að leiðrétta hér á landi óverðskttldað
ámæli, sent á þá hefir verið borið út af hátiðahaldi
voru. Og ekki er það heldur nema sanngjarnt,
að birtar séu hér á landi sannanir fyrir algerðu
sakleysi heimfararnefndarinnar, úr því að þær eru
komnar fram. Vér bendum á eftirfarandi línur
úr bréfi forsætisráðherrans. Þær taka vitan-
lega af öll tvímæli:
‘Tjpgar fjárveitingin til nefndarinnar til
skipulagskostnaðar var til umræðu ' í þinginu,
fékk hún einróma stuðning þingsins. Meðmæla-
ræður ýmissa helztu þirtgmanna allra flokka báru
það ótvÁæ't með sér, að tilgangurinn var einasta
sá, að heiðra og sýna samúðarvott þessum ein-
stæða, sögulega viðburði, með því að stuðla að
*Auðkennt hér
þvi, að þessi leiðangur íslendinga frá þessu
fylki mætti sem bezt takast.”
Með þesari yfirlýsing forsætisráðherrans
virðist oss sem öllum ófrægingum út af fjárveit-
ingum í Kanada til heimfararnefndarinnar hefði
átt að geta verið lokið. I stað þess er nú send-
ur hingað til lands sérstakur ritlingur, sem ekki
virðist hafa annað augnamið en að kasta þung-
um steini á þá menn, sem unnið hafa að heim-
ferðinni nieðal Vestur-Islendinga fyrir hönd
Þj óðræknisfélagsins. Sagt er, að þessum ritlingi
eigi að útbýta ókeypis hér á landi. Vér teljum
það illa farið, að þessum deilum skuli vera haldið
áfram og þorum að fidlyrða, að ásakanirnar
vekja hér ekkcrt bergmál, og að áhrifin af þeim
eru öfug við það, scm tíl er cctlast*—Vísir.
* * *
Óbilgjarnir galdramenn sendu fyr á
tímum uppvakninga, er þeir höfðu sært
til sem grimmast og magnað sem ótuktar-
legast, út um sveitir til þess að vinna sem
mest tjón. En ætíð fór svo, að þegar
kunnátta þeirra, er sendingin var ætluð,
var meiri en þess eða þeirra er sendu, þá
var skolla vísað heim aftur í föðurgarð og
þá gekk hann stundum af upphafsmanni
sínum dauðum. Og öllum þótti það makleg
málagjöld.
Svo hefir hér farið. Sendingaró-
þverrinn, er þeir dr. Brandson og H. A.
Bergman, K. C., hjálpuðust að koma heim
til íslands er nú kominn á háls þeim aft-
ur. Og hún hefir farið að, því leyti líkt
að og gömlu sendingarnar, að hún hefir
kyrkt síðustu líftóruna, — svo vesæl sem
hún var, hafi þá annars nokkuð verið
eftir,—úr þeim orðstír, er þeir félagar hafa
getið sér í þessu máli, frá því er dr. Brand-
son illu heilli fór á stað í Lögbergi fyrir
rúmu hálfu öðru ári síðan.
Fáránlegur bœklingur
um Island
(Framh. frá 1. síðu).
Þegar til Reykjavíkur kemur, er frá því skýrt
að farþegjar verði hýstir í tveimur opinberum
nútíðarbyggingum, er í séu rafljós, heit og köld
vatnsleiðsla og útsýni veiti ágætt yfir höfnina.
Ekki er þess getið hverskonar nútiðarbyggingar
þetta eru, sem svo eru óvanalega innréttaðar í
Reykjavík að i þeim skuli vera bæði rafljós og
vatnsleiðsla! Þess er heldur ekki getið hvað
öll þessi dýrð á að kosta farþegjana, er þau
hlunnindi éiga að öðlast að fá að búa í þessum
óvanalegu nútíðarhúsum við bunandi vatns-
krana og rafljósadýrð um hinar albjörtu mið-
sumarsnætur. Þess er aðeins getið að “hálfs-
mánaðar veru í Reykjavík og á Þingvöllum hafi
verið ráðstafað á hóflegu verði,” (moderate
rates).
Þá er sagt frá því að höfuð skemtanirna’-
(main program) fari fram í 30 mílna fjarlægð
við Reykjavík, á hinum sögulega ÞingvaUaveUi
(historic plain of Thingvellir), og megi svo ráð-
stafa ferðum þangað að farið sé í loftinu eða á
bílum. Hátíðina, segir ritið, setur konungur
Danmerkur og Islands, “acting as the King of
Iceland,” (sem þýðir nokkurnvegin nákvæmlega
“sem settur konungur Islands”).
Þetta mun nú vera hið helzta sem sagt er um
hátiðina og ferðina, því megin efni ritsins ei
varið til þess að fræða menn urn landið og þjóð-
ina. Byrjar fræðikaflinn á því að segja frá
stofnun Alþingis hins forna og er atburði þeim
lýst á þessa leið:
“Það var fyrir þúsund árum síðan, á einum
sumardegi á árinu 930 A. D., að víkingahöfð-
ingjar hvaðanæfa utn allt Island, ríðandi á hinun
traustu íslenzku klárlingum sinum, komu þrum-
andi gegnum gjá Almannagjáar. A hinum fagra
græna velli Þingvalla, umkringdum af purpura
litum eldfjöllum, reistu þeir búðir sínar. Hér
stofnsettu þeir Alþingi, alþingi hins nýja lýð-
veldis Islands, hið fyrsta sinnar tegundar norðan
Mundinfjalla.”
A frummálinu hljóðar þessi klausa svo:
"It was a thousand years ago on a summer’s
day in 930 A. D. that Viking chieftains from
all over Iceland came thundering through the
igorge of Almannagja, riding their sturdy Ice-
landic ponies, on the beautiful green plain of
Thingvellir they set up their booths. Here they
established the Althing, Parliament of the New
Republic of Iceland and the first of its kind
noríh of the Alps.”
Ekki tók það nú lengi, eða langan umhugsun
arfrest að koma þessu í framkvæmd. Þessir
gömlu karlar hafa ekki verið að tvínóna við það
sem þeir ætluðu að gera. Aðalverkið var auð- I
vitað að reisa búðirnar og þá var öllu lokið.
Lýsingin er fjörug og glögg fyrir þá sem ekkert
þekkja til sögunnar, og ekki of ítarleg. Gern
dr. Grímur Thomsen sízt betur, er hann lýsir
'heilii sjóorustu í einni vísu. Það má nærri
geta, að það vérður ekkert barna meðfæri að sýna
þetta næsta sumar, og framleiða þrunnirnar.
*Auðkennt hér.

Benedikt Gröndal eldri þyrfti að vera
risinn upp úr gröf sinni og kominn til
að yrkja um það, eins og árunum um
Frostatól Árna Böðvarssonar, er fældi
allar landvættir.
Þá er Reykjavík, höfuðstaður lands
ins, kynt fyrir lesendunum. Að vísu
er lýsingin ekki aðsópsmikil, en gagn
tæk, ekki síður en saga Alþingis.
Skýrt er frá því að nafnið þýði
“Smoke Bay.” I fornri landafræði
stóð það einhversstaðar, fyrir þrjátíu
árum síðan, svo ekki sé lengra vitnað
aftur, né til annara heimilda en enskra,
að nafnið táknaði “Steam
Town” og drægi bærinn nafn af laug-
ununi sem þar eru fyrir innan. En
auðvitað er verið að rita um bæinn
nú á tímum og mun sú merking
sjaldnar vera lögð í orðið “reykur”
að það þýði “gufa.” Er því nafn-
inu haldið við nútíðarmerkingu og
“gufu” þar með snúið í reyk. Skot-
ið er inn í þar sem getið er úm
“reykinn” að í nánd við bæinn séu
heitir hverir og sumar opinberar bygg
ingar í bænum hitaðar með gufunni
sem leggi _upp af þeim (“several of
the public buildings are heated by the
steam which rises from them.”). Þá
er þess lika igetið að í sumum sveit-
um baki konur’brauð þannig, að þær
grafi það í jörð við hverina. Ekki
er þeirri brauðbakningu lýst frekara,
lesaranum gefið tækifæri til að hugsa
sér hana sem honum lízt og draga þar
af þær ályktanir sem hann vill uni
menningu þjóðarinnar.
Reykjav. er sögð að vera nútíðarbær
(“an up-to-date city”) og því til sönn-
unar monti hún af tveimur hreyfi-
myndahúsum (“boasting of two mov-
ing picture houses”), nokkurum tizku
búðum (smart shops) söngpalli,
er notaður sé við útihljómleika, í-
þróttavelli (stadium) og útvarpsstöð.
“Þjóðbókahlaðan og safnið,” segir rit-
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
ið, “geymir margar bókmenntalegar
og sögulega gersemar, og annað safna
er þar er reist var af borgurunum til
sýningar á verkum hins fræga ísl.
myndhöggvara Einars Jónssonar.”
Ekki tilgreinir ritið þessar gersemar,
en lýkur að segja frá Reykjavík með
þessum orðum: “Tréskerinn við at-
vinnurekstur sinn, er rnjög merkjanleg
ur í Reykjavík. Ríkarður Jónsson
er frðmsti túlkur þeirrar listar nú á
tímurrl og spegla verk hans %ögu og
umhverfi Islands.”
Þá er lýsing Þingvalla ekki sízt.
Nafninu Almannagjá er snúið á ensku
og þýðir nú “Cleft of all Men,” sem
ef útlagt er aftur á íslenzku þýðir:
“Rifa allra Manna.” Hefir höfund-
ur ekki skilið orðið “almanna,” er á
ensku þýðir “Public” og hefir svo
BORQARAR
Þetta Eru “Betri Borgarstjórnar,,
Bæjarráðsmannaefnin
Önnur Kjördeild
Luce, F. M. Maybank, Ralph
Roberts, A. J.
Þriðja Kjördeild Fyrsta Kjördeild
Barry, J. A. ^ndrews, H. Bert
Calof, Rockmil Borrowman LP.
bimonite, C. E.
Ákveðið nú hvern þér eigið að kjósa í kjördeild yðar
í þeirri röð er þér óskið
Nefndarstofur — önnur Kjördeild
624 ELLICE AVE., 504 LOGAN AVE.
Nefndarstofur
Þriðja Kjördeild
839| MAIN ST.
1422 MAIN ST.
Selkirk and McGregor
Nefndarstofur
Fyrsta Kjördeild
892 PORTAGE AVE.
5291 OSBORNE
Á bak við þessa frambjóðendur stendur
WINMPEG CIVIC PROGRESS ASSOCIATION
sem hefir fyrir mark og mið:
1. Að telja færa, réttsýna og ötula menn á það að bjóða
bæjarstjórninni þjónustu sína.
2. Að styðja með ráðum og dáð slíka frambjóðendur.
3. Að vekja borgarana til meiri afskifta af bæjarmálum
allan ársins hringinn.
4. Að ná mönnum á kjörstað — “Að telja hvern mann
á að greiða atkvæði.”
ÞAÐ MÁ TAKAST
Allir borgarar sem æskja eftir betri borgarstjórn — sem
vilja framgang Winnipegborgar — sem vilja meiri velgengni
meðborgara sinna, hafa ábyrgðarskyldu til þess að greiða
ekki einungis atkvæði sjálfir heldur telja nábúa sína á það
líka.
THE WINNIPEG CIVIC PROGRESS ASSOCIATION
“Sé það Winnipeg í hag, þá erum við með því.’’
Sameinist og Fylgist Með Þessari Borgaralegu Hreyfingu
Nefndarmiðstöð:
280 FORT ST. TEL. 80 327
KLIPPIÐ ÞETTA ÚR OG GEYMIÐ YÐUR TIL MINNIS