Heimskringla - 06.11.1929, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 6. NÓV., 1929
HEIMSKRING LA
7. BLAÐSÍÐA
Réttaferð fyrir 60 árura
gæfus'kirmssneplinum, íneí hnappeld-
ufia í hendinni.
(Frh. frá 3. bls.)
gönml, og um glóöarauga eöa plástur
á tiefi var aldrei aö tala, hvernig sem
viö strákarnir reyndum aö etja þeim
sanran; það var mest, ef smárispur
komu á skailann á Eyfa gamla, eða
ef viö strákarnir máluðum andlitið á
Elsu gömlu með rauðum farfa, þegar
hún hafði sofnað út frá sumblinu.
En t— nú ætlaði ég að sigla hærri
byr, og fara í réttirnar, eins og full-
orðna fólkið; og þar vonaði ég, að
eitthvað, mundi gerast sögulegt, eitt-
hvað, sem í frásögur yrði færandi á
eftir.
Mér fanst þetta sumar aldrei ætla
að líða; ég'var farinn að telja dag-
ana fram að réttunum; og loksins kom
sá sárþráði tími. Daginn fyrir rétt-
irnar var dumbungsveður, sem ekki
spáði góðu réttadaginn. Eg vakti
fram eftir, gat ekki sofnað fyrir ferða-
hug; loksins sofnaði ég þó, og svaf
fram undir venjulegan fótaferðatíma.
Þá þaut ég upp með andfælum. Rétta-
dagurinn sárþráði var upp runnin; en
“galli var á gjöf Njarðar”; það var
landsynningsrok og lemjandi rigning.
Eg heyrði, að faðir minn var að tala
um, að það væri ekkert vit að lofa
stráknum að fara í þessu veðri; það
yrði innan stundar ekki þur þráður á
honum, og þetta var auðvitað alt satt.
— Eg fékk ákafan hjartaslátt og það
sló út um mig köldum svita; rétta-
ferðin var að ganga mér úr greipum.
Glóðaraugum og nefplástrum brá eins
og leiftri fyrir í huga minum; mér
fanst alt vera að forganga. Eg þaut
í einhverju ofboði upp úr rúminu og
hrópaði: “Eg' fer hvernig sem veður
er !” Foreldrar mínir létu undan, er
þau sáu hvað ég só'.ti réttaferðina
fast ; höfðu þau orð á, að ef mér yrði
kalt, þá mætti senda mig heim með
þeim, sem fyrstir fséru úr réttunum.
Eg lét það gott heita, en hugsaði með
sjálfum mér, að ég skyldi hafa ein-
hver ráð með, að fara ekki úr rétt-
unum með þeim fyrstu, hvernig Sem
veðrið yrði.
Svo klæddi ég niig í skyndi og fór
1 það skársta, sem ég átti til; hvenær
skyldi slíka hluti við hafa, ef ekki
1 þessa ferð! Lakast var, að engin
var regnkápan; ekki var það tiltöku-
mal; þeir áttu ekki regnkápur á þeim
árum, sem rikari voru.
En reiðskapnum var svo háttað, að
C'g sat á gæruskinni, girtu með snæri,
reið við bandbeisli og hafði hnapp-
eldu i hendinni til að hefta með hest-
mn, meðan verið væri að rétta; og
þegar ég reið úr hlaði, þá var ég sæll
°g glaður, svo ekki hefir fremur
verið í annan tíma á langri æfileið,
um veðrið hugsaði ég ekkert.
Nú fara ungir og igamlir í réttirnar
1 “luxusbílum”, margir vaföir pels og
silki; en — ég fullyrði, að fólkið
þetta er ekki sælla eða glaðara en ég
var i þetta sinn fyrir 62 árum, er ég
reið úr hlaði móti landsynningsstorm-
Jnum og regninu, regnkápulaus, á
Þær eru undarlegar skapi farnar,
Systurnar Sæla og Anægja; ganga
máske úr vistinni á ríkismannaheimil-
inu, en setjast að hjá einhverjum kot-
ungnum, tendra þar ljós í hverju horni
og breyta lága hreysinu í dýrðlegusiu
konungshöll.
Það er ekki auðveldara að höndla
þær en að smala sauðnautum á Græn-
landi.
Nú verður að nefna fleiri menn til
sögunnar.
Maður hét Grímur og var á Hólmi
hér fyrir ofan Reykjavík; hann var
fátækur barnamaður, en fremur öl-
kær; við vín var hann hávaðamaður
með afbriigðum. Sonur hans Brynj-
ólfur, sem hér var í Rvík., dáinn fyrir
nokkrum árum; líkur var hann föður
sinum í sumum greinum. Reykjavík
var að vísu lítill bær fyrir 60 árum;
en gárungarnir sögðu líka, að það
heyrðist til Gríms um allan bæinn, er
hann væri að binda og láta upp á
drógarnar sínar á Austurvelli.
Þá verður og annan mann til að
nefna, hann hét Jón Sveinsson og var
á Elliðavatni, bróðir Benedikts Sveins
sonar, hins mikla og merka stjórn-
málamanns. Jón var af öllum talinn
drengur góður, hann var viðkvæmur
tilfinningamaður og söngmaður góður,
en — sem fleirum á þeim tímum
! þótti honum “sopinn tg'óður”; aldrei
hevrði ég neinn mann minnast hans
til annars en góðs.
Eg þekti Jón lítið eitt og þó'ti
vænt um hann. Hann kom eitt sinn
til foreldra minna á sumardag og var
þá við öl, litið eitt. Meðan hann sat
inni, slóð hestur hans á hlaði, bund-
inn við hestastein,. Er viðstaða Jóns
lengdist, leysti ég hestinn, lét hann
i bíta í varpanum og hélt í tauminn.
j Þegar Jón kom út, þá hyrnaði yfir
! honum; klappaði hann mér blíðlega,
gaf mér treimark og beiddi guð að
blessa mig. Með treimarkið í lófan-
um þóttist ég ríkari en Krösus og hét
Jóóni i huganum ævarandi vináttu.
í annað sinn kom Jón til foreldra
minna; það var á vetrardag, og var
hann þá náttlangt. Við húslesturinn
um kveldið var hann beðinn að byrja;
og gerði hann það íúslega. Söng hann
á undan sálminn: “Nú gengur sól að
gyltum beð.” Er mér í barnsminni,
hve milt og blítt hann söng þetta fall-
ega lag; og hins minnist ég ekki síður,
að ég sá tár læðast niður vanga hans,
er hann söng síðustu ljóðlínur í
fyrsta erindinu :
“Guð minn, Þjónn þinn. Færir
þér af hjarta hér það hefir hann eina,
Þúsundfaldar þakkir hreinar.”
Nú er þar til að taka, sem fyr var
fráhorfið, að ég fór í Kambsrétt þenna
umrædda dag; gekk þar alt sem í
sögu segir fram uin miðjan dag, og
bar ekki til tíðinda. En svo verð ég
þess alt í einu var, að það er byrjað
eitthvert uppþot og hávaði í almenn-
ingnum. Eg smaug eins og köttur
gegnum mannþröngina og inn í miðj-
ASK FOR
DrvGingerAle
ORSODA
Brewers Of
COUNTRY CLUB'
BEER
COLDEN GLOW
ALE
BANQUET ALE
XXX STOUT
BREWERV
OSBORN E & M U LVEY- Wl N NIPEG
PHONES 4MII 4530456
PROMPT.DELIVEHV
TO PERMIT HOLDERS
an hópinn, og hugðist að sjá vel og
rækilega, hvað á seyði væri. Þeir
voru þar þá að hnakkrífast, og komnir
að því að berjast, Grímur á Hólmi og
i
vinur minn Jón Sveinsson á Elliða-
vatni, og báðir allmikið við vin.
Höfðu þeir svipur á lofti, og leit út
fyrir fjörugan og harðan bardaga, og
að hvorugur mundi annan spara. —
En áður en þeir næðu að rjúka saman,
kom réttarkongurinn og rak þá út úr
almenningnum, og aha með þeim, sem
ekki voru að draga fé sitt. Haslaði
hann þeim orustuvö'll á Htilli flöt
fyrir sunnan og austan réttirnar.
Þangað fóru þeir, Jón og Grímur, —
en ekki orðalaust, — og heill kirkju-
söfnuður með þeim; því að fleiri en
mig langaði til að sjá, hver leikslok
yrðu á viðskiftum þeirra; gerðist þá
svo mikið háreysti, að enigin heyrð-
ust orðaskil; en hávaði og bægsla-
gangur Gríms tók þó yfir alt; þótti
mér hann mundi líkur berserkjum.
þeim i fornöld, sem engin járn bitu, og
sem óðu fram organdi og bitu í skjald •
arrendur. Varð ég nú dauðhræddur
um Jón vin minn, ef hann ætti að
ganga til vígs móti þessu trölli. —-
Grímur lét hið dólgslegasta, er á
hólminn kom; hafði hann að vopni
stóra svipu með jámhólkum á, og
klaufhamri á öðrum enda. Lét hann
svo um mælt, að Jón mundi ekki þola
mörg högg þeirrar járnskeftu. — Jón
hafði aftur i hendi lipra og létta
látúnsbúna svipu, sem auðsjáanlega
hafði aldrei verið ætluð til bardaga.
En hann var samt “hvergi hræddur
hjörs í þrá”, og varð ekki uppnæinur
fyrir hávaða og stóryrðum Gríms.
Varð Jön skjótari til áhlaups og lét
svipuólina ríða um höfuð Grími bæði
ótt og títt, svo Grími dapraðist sókn-
in. Lét Jön jafnframt svo um mælt,
að Grimur mund'i mestur í munninum.
— En áður en úr skæri um það, hvor
sigur bæri af hólmi, þá hlupu ein-
hverjir gárungarnir á mannþyrping-
una kringum hólmgöngumennina;
féllu þeir Jön og Grímur um koll í
því kuTdabrölti, og aðrir á þá ofan,
og var þar með hólmgöngu þeirra
lokið. Fékk í þessari hríð enginn
glöðarattga og enginn þurfti plástur á
nefið. Var ég mjög' glaður, er ég sá,
að Jón minn Sveinsson var sloppinn
heill og ósár úr þessari heljarslóðar-
orustu.
Þegar leið á daginn, tóku menn að
smátinast úr réttunum; stormur og
hreytmgsrígníng hafði verið allan dag-
inn; voru þvi flestir fúsir orðnir til
heimfarar, Eg var orðinn bæði kaldur
og svangur; Ijóminn, sem áður hafði
verið i huga mínum yfir glóðaraug-
um og heftiplástrum, og annari slikri
réttagleði, var allmikið tekinn að
fölna; ég var orðinn óþægilega sann-
færður af revnslunni um það, að
“raun er að vera rassvotur”, eins og
ég hafði heyrt gantla fólkið segja;
en staðráðinn var ég í því, að bera
ntig karlmannlega, þó rigningarvatn-
ið rynni i lækjum niður eftir bakinn
á mér; það skyldi enginn hafa gaman
af þvi, að ég færi að vola; ekki væri
annað en bíta á jaxlinn og 1>erja sér.
Eg hafði komist á snoðir um það,
að á leiðinni heirn úr réttunum stæði
til að koma við í MJðdal, og þóttu
mér það góðar fréttir. Þar bjuggu
mesitu sæmdar og gæðahjón, Guð-
mundur og Vigdis; er hann fyrir
nokkrum árum dáinn; en hún er enn
á lífi, háöldruð, komin að fótum fram.
— Það væri nú ekki ónýtt, að fá má-
ske í Miðdal heila köku og vel við
henni og brenniheitan kaffibolla á
eftir; og til þessara góðgerða við
kaldan ag svangan strák vissi ég vel,
að Vigdís í Miðdal var manna visust.
En svo var fleira í höfðinu á ntér.
Gamall maður var i sveitinni, sem
mig langaði mikið til að sjá. Hann
var orðinn gleyminn og oft mjög
annars hugar; hafði ég heyrt af hon-
uni sögur, sem mér þóttu mjög skemti-
legar. Einu sinni reið hann til kirkju
sem oftar: hafði hann svipu í hend-
inni, er hann fór að heiman. Hann
kom við á næsta bæ; þar skildi hann
eftir svipuna, en tók_ í hönd sér ausu,
sem lá á bæjarveggnuni. — Síðan kom
hann á annan bæ í sörnu ferð; þar
skildi hann eftir ausuna, en tók í
hennar stað klaufhamar, sem lá á
kálgarðsveggnum. Með klaufhamar-
inn í hendinni kom hann til kirkjunn-
ar; þótti gamansa’ma fólkinu hann
víglega búinn í jafn friðsamlegt ferða-
lag. Þennan mann sá ég ekki i rétt-
unum, þó ég hefði augud hjá mér;
en vel gat skeð, að ég hitti hann í
Miðdal í heimleið, og var óvíst að
ætla á, hvað hann kynni að hafa í
hendinni!
En svo var fleira á að lita, ef komið
yrði í Miðdal.
A þessum árum var kláðamálið t
algleymingi; var hnakkrifist út af því
á öllurn mannfundum; lá iðulaga við
handalögmáli, er æstum niðurskurða-
mönnum lenti saman við lækninga-
menn. Nú átti einmitt að ræða um
einhverjar kláðaráðsstafanir heima í
Miðdal eftir réttirnar; máttu þar bú-
ast við fjörugum og hörðum umræð-
um og aðgangi, ekki sízt þar sem
ýmsir af bændum höfðu tekið úr sér
hrollinn í réttunum og höfðu undir
kvöldið “dálitið í krummanum.”
Þá bjó í Leirvogstungu Gísli faðir
Sveins, sem þar býr nú; var hann af :
öllum kallaður “Gisli í Tungu.” Gísli
var gæðadrengur hinn mesti, og af-
brag'ðs gáfumaður, léttur og glaður í
lund, og hrókur alls fagnaðar, hvar
sem hann var kominn. Hann var einn
af allra merkustu mönnum sveitar-
innar á þeim tímum, enda lengi
hreppstjóri í Mósfellssveitinni með
Sírnoni Bjarnasyni í Gröf.
Þegar við komum að Miðdal undir
kvöldið, var þar kominn fjöldi bænda
úr allri sveifinni; ég tróð mér inn í
stofuna með öðrum, og var þar há-
reysti mikið. Bændur voru að háríf-
ast út úr einhverjum kláðaráðstöfun-
um: rnargir voru að drekka kaffi, og
gáfu hverir öðrum óspart út í það,
var allmikill æsingur kominn í marga.
— Gísli í Tungu var langbest máli
farinn þeirra, sem þarna voru inni;
enda talaði hann hátt og snjalt, ag var
auðheyrt, að honum var mikið niðri
fyrir og hann kominn í talsverðan
hita. ' l’egar hann kom með áherslu-
orðin og meginsetningarnar mergjuð-
ustu, þá barði hann saman hnefunum
og hoppaði upp í loftið. En svo var
húsum háttað, að lágt var undir loft,
en bitar undir lofti með hvössum
brúnum. Eitt sinn, er Gísli hnykti á
ræðunni, og hoppaði upp, þá rak hann
skallann í eina bitabrúnina; sprakk
þá fyrir á höfðinu og blæddi úr. Þeg-
ar Gísli kendi sársaukans, þá greip
hann báðum höndum um höfuð sér,
rétti hendurnar síðan fram, og var þá
blóð í báðum lófum, ag það ekki svo
litið.
Það datt bylur af húsi, og varð
steinhljóð i stofunni; allar umræður
féllu niður; bændur fóru að stinga
pitlum sínum niður i úlpuvasana, koma
sér út og kveðja; fundurinn varð vist
niðurslöðulaus, eins og margir um-
ræðufundir í kláðamálinu á þeim tím-
um. En um meiðsli Gísla i Tungu var
það að segja, að þau reyndust sára-
lítil, sama sem engin, sem og fór bet-
ur; aðeins hafði sprungið fyrir á
skallanum og dreyrði úr.
Eftir að alt þetta var um götur
gengið, kom ég inn í búr hjá Vigdísi
og fékk þar bestu góðgerðir, sem ég
satt að segja hafði orðið mikla þörf
fyrir. Siðan hélt ég heim og háttaði
jafnharðan ofan í rúm. Reyndist það,
eins og spáð var um morguninn, að
það var ekki á mér þur þráður frá
hvirfli til ilja.
En þegar ég var að sofna um kveld-
ið, og leit yfir þenna merkilega og
viðburðaríka dag, þá þóttu mér það
samt talsverð vonbrigði, að ég hafði
ekki séð neinn náunga með glóðar-
auga eða plástur á nefinu, og ekki
hitt karlinn minn með klaufhamarinn
eða ausuna í hendinni í svipu stað.
Lesb. Mbl.
þér sem
notiff
TI M B U R
KA UPIÐ
AF
The Empire Sash & Door Co, Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
FAWCETT
Lofthitunar, viðarbrenzlu miðstöðvarvjel, með tilheyrandi
hitaleiðslu pípum eða án þeirra.
Tilbúin í sex stærðum
rúmtak 10 til 100,000
tenings fet.
Hafa verið búin til
í Kanada í meir en
60 ár
Fawcett viðarbrennslu miðstöðvarvélar hafa að baki sér sextiu ára æfingu þeirra er hitunaráhöld búa
til, og hefir alls þess verið nákvæmleiga gætt er þýð ingu hefir í sambandi við húshitun, svo að þeir sem
þær nota njóti sem mestra þæginda og eldiviðarsparnaðar.
Maður getur ekki vænst meiri tryggingar fyrir þægindin á heimilinu en með því að kaupa góðar
viðarbrennslu miðstöðvar hitunarvélar, sem í meira en sextíu ár hafa aukið á þægindi og vellíðan þúsunda
heimila í Kanada.
Manufactured by ENAMEL & HEATING PRODUCTS Ltd., Sackville, New Brunswick
For Sale bv ) C. GOODMAN, Tinsmith, Toronto and Notre Darne
I C. JOHNSON, Tinsinith, 642 Burnell St.
MACDONALD’S
Fine Qii
Bezta tóbak í heimi fyrir þá,
sem búa til sína eigin vindlinga.
Gefinn með
ZIG-ZAG
pakki af vindlingapappír
HALDID SAMAN MYNDASEDLUNUM
13»