Heimskringla - 13.11.1929, Page 2

1. BLADSIÐa
HEIMSKRINGL A
WINNIPEG, 13. NÓV., 1929
Skrautlist á Islandi
og Asmundur Svcinsson
Eftir Kr. Albertson
MorgunblaðiS hefir flutt mynd af
Sæmundi fróða á selnum, hinni glæsi-
«
lega, svipsterku og sviphreinu högg-
mynd Asmundar Sveinssonar, sem
tekin var á haustsýninguna miklu í
París — og væntanlega verSur meS
tíð' og tíma sett fyrir utan stúdenta-
garðinn í Reykjavík. Mýndinni
fylgir grein um listamanninn eftir
Hverjum
Hlýðirðu?
í annað eyrað hvísla pen-
ingarnir: “Eyddu mér.” t
hitt eyrað hvísla dollaram-
| ir: “Geymdu mig.” Hverj-
| um viltu hlýða. Meiri hluti
veraldar hlustar á fyrri
sönginn. En hver einasti
efnamaður, og þeir er kom-
ist hafa áfram, hafa hlýtt
röddinni er sagði: “Geymdu
mig.’’ Sparið meðan þér
getið; þá munið þér eiga
eitthvað þegar þér getið
ekki lengur gparað.. ,
Province of Manitoba
Savings Office
Donald og Ellice Ave. og
984 Main St.
WINNIPEG, MAN.
Snildar Bakari
“Eg fæ bezta skorpu við að
nota 2 matskeiðar minna í boll-
* ann af “Purity,’’ en af venjulegu
bökunar eða linhVeitismjöli.
Flettu það þurt. Fyrir sérstak-
lega ljúffenga skorpu skal nota
helming smjörs og helming
svínafeiti.”
Vinnur stöðugt verð-
laun
Sendið 30c fyrir 700
Forskrifta Matreiðslu-
bók
t „..... . . , . .
Westem Canada
Flour Mills Co. Lt(
Winnipeg, Man.
Calgary, Alta.
PURITJf
FL'OUR
frú Björgu C. Þorláksson, þar sem
vel og hlýlega er frá honum sagt,
eingöngu sem myndhöggvara. Mig
langar að segja gerr frá þessum lista-
manni, tel aS það megi tæpast dragast,
af ástæðum, sem fram munu koma í
grein minni.
I.
Af yngri listamönnum, sem ég hefi
kynst, hefir mér þótt A. Sveinsson
hafa víðtækastan. skilning á hlutverki
íslenzkrar myndlistar í nútíSinni,
sterkastan hug á aS beita sér þar sem
þörfin væri mest fyrir listfengi hugar
og handar. Ber fyrst til þess, aS
hann er gæddur þeirri ást til ís-
lands, sem ein er nokkurs virSi nú
á dögum og ekki er fólgin í því aS
illyrðast við Dani, heldur í hinu aS
unna fremd og þróun íslenzkrar þjóS
menningar og vilja leggja henni HS
sitt í verki. Þá er og hitt, að hann
hefir numið og menntast undir hand-
leiSslu og í samvinnu við ágætustu
myndlistarmenn Svía, en óvíða mun
hinn yfirgripsmikli skilningur nýrri
tíma á því, hve vítt sé óðal listarinn-
ar, vera meira í hávegum hafður né
hafa boriS fegurri ávexti en einmitt
í SvíþjóS.
Öldum saman hafa auður og list
haldist í hendur. Engnm datt i hug
að húsgögn og híbýli hinna fátæku
gæti orSið eSa ætti að vera fall-
gæti eða orSið eða ætti að vera fall-
egt. Á síðari tímum hefir rutt sér
til rúms ný skoðun í þessum efnum.
Þeir listamenn, sem andi nútímans,
andi vaxandi mannréttinda hinna fá-
tæku, vaxandi samúSar meS vilja
undirstéttanna til aS'lifa í hollustu og
menningu, hefir sterkast gripið, hafa
fundið skyldu listanna til aS víkka
sviS sitt. Hlutverk þeirra er ekki
framar þaS eitt, aS reisa fagrar hall-
ir og kirkjur, aS prýSa gosbrunnum
og höggmyndum borgargarða ög
bæjarsviS ,að þekja málverkum
veggi efnaSri stéttanna, — heldur og
meSal annars að teikna hentug og
smekkleg húsgögn og fallegar bygging
ar við hæfi hinna efnaminni. Og
þessi þjóSfélagsIega nauðsyn hefir
einmitt runnið uipp fyrir mönnum
um sama leyti og almenn þróun list-
anna fjarlægðist íburð og útflúr og
hneigSist aS hreinu, óbrotnu og stór-
feldu formi — ekki sízt í byggingar-
list. Hin nýja viðleitni í listinni
stendur á tveim öflugum stoSum, ann-
ari þjóðfélagslegri, og hefir þegar
skapaS stórvirki víSa um heim.
íslendingar eru fátæk þjóð, sem
nú er að byrja að byggja yfir sig úr
varanlegu efni. Þótt fé sé af skorn-
um skamti, 'getur hún byggt fallega,
bæði til sveita og í bæjum, ef hún vill
færa sér i nyt þann styrk, sem vilji
hennar til smekkvísi ætti í máttugri
hreyfingu í listþróun nútímans.
Þetta skildi Á. Sveinsson fljótt,
þegar hann kom út til þess aS nema
höggmyndalist — og þaS nám eitt
íullnægði honum ekki. Hann sá að
einmitt á því augnabliki íslenzkrar
menningarsögu, sem við lifum, var
byggingarlistin sú myndlistanna, þar
sem okkur reiS mest á kunnáttu og
hæfileikum. ÞaS var hægt aS skifta
um málverk á veggjunum og taka
burtu styttu af stalli og setja aSra í
staSinn hvenær sem er, — en húsin
sem nú verSa reist úr steinsteypu á
tslandi standa um aldir. — Og hon-
um var ljóst að það var nauSsyn á
fleiru en húsgerSarmeisturum ef til
dætnis Reykjavík ætti að vera fall-
egur bær, aS það var nauSsyn á
samvinnu milli þeirra og annara
listamanna.
Hann tók að leggja fyrir sig skraut-
list, jafnframt höggmyndalistinni
Þar er ef til vil lekki úr vegi aS fara
nokkrum orðum um hlutverk skraut
listarmannsins (dekoratörsins), vegna
þess hve lítiS hefir verið ritaS um
þessi efni á íslenzku. OrSjS skraut
má ekki skiljast hér í venjulegri og
þrengstu tnerkingu orSsins. ÞaS má
jafnvel segja, að skrautlist nútímans
hallist einmitt að skrautleysi, aS ein-
földu, óbrotnu formi. Verkefni
skrautlistarmannsins er ekki eingöngu
að búa til hámyndir (relief) á út-
veggi, gosbrunna í görSum, o. s. frv.
— heldur yfirleitt allt sem aS því
lýtur, aS gera hús og heimili feg-
urri, hiS innra og ytra, setja svip
á sviS og torg í bæjum o. s. frv. Ef
| til vill skýrist santvinna hans við
byggingarmeistara bezt meS dæmum.
Bæjarskipulag mælir til dæmis svo
fyrir að hér skuli vera torg, og
j húsameistari ákveður stíl þeirra
bygginga, sem um það lykja. SíSar
I fer fram samkeppni um höggmynd,
: er standa á á torginu. Nú koma
fram myndir sem geta verið ágætar,
þó aS þær fari ekki vel á þessum
staS. Hér kemur skrautlistarmaS-
urinn til sögunnar og vakir yfir því,
aS myndin, sem reist verSur, sé í
samræmi viS byggingarstílinn við
torgið. Annað dæmi: Húsameist-
ari reisir hús, skilur viS þau, svalir
og veggi autt og skrautlaust — og
fyrir framan er garSur. Siðar
skreytir skrautlistamaSurinn brunn-
inn í garSinuni, veggsvalir, dyraum-
búnaS, ef til vill rrteS einföldum smá-
munum, sem þó gera húsið svip-
ríkara — en gætir þess umfram allt
að frumstill þess haldist hreinn. Hann
teiknar eSa velur húsgögn og ábreið-
ur í samræmi við list og lögun vegg-
flata og glugga, ræður formi á stig1-
um og handriSum o. s. frv. MeS
þessu móti einu, og fyrir stöðuga
samvinnu beggja aSila, húsameistara
og skrautlistamanns, verður garður og
hús, allt heimilið eitt samræmt lista-
verk.
Persónulegur
Boðskapur
Til Skattgjaldenda í Winnipeg:
Fyrir alla muni ímyndið yður ekki að
gufuhitunar aukalögin (Steam By-Law)
sem vér erum að mæla með við yður, sé
málefni, staðbundið aðeins við lítið svæði,
eða snerti aðeins fáeina borgara, er notað
getað Miðstöðvar Hitunina til þess að hita
byggingar sínar.
Samþykkt þessara aukalaga gerir
oss mögulegt að selja alla auka orku vora
framleidda í Slave Falls crkuverinu, og
eykur því ekki einungis tekjur Hydro,
heldur stoðar stbrlega að því að mögu-
legt sé að halda jafnlágu rafmagnsverði
og nú er.
Af þessum ástæðum er það lífsspurs-
mál fyrir hvern viðskiftamann Hydro, að
þessi aukalög verði samþykkt.
Atkvæðagreiðsla um þessi aukalög
fer fram föstudaginn 22. nóv. — Greiðið
atkvæði með þeim og fáið nábúa yðar til
hins sama.
Yðar einlægur.
Framkvæmdarstjóri.
J Ásmundur Sveinsson stundaöi nám
þrjú ár samtímis á tveim deildum
listaskólans i Stokkhólmi, höggmynda
I deild og skrau.flistardeild. Eftir
j það vann hann með ýmsum húsgerðar
I meisturum sænskum og meðal ann-
ars að skreytingu hinnar nýju söng-
hallar í Stokkhólmi. Hann hefir
bæði gert teikningar að einstökum
myndum í skreytingu byggingarinn-
ar og eins mótað.
Á þessu ári er hann væntanlegur
heim til Islands.
II.
Heirna á Islandi langar menn til
að sigla, í útlöndum hlakka menn ti!
að koma heim. En það er blandin
gleði íslendingi að dvelja ytra, og
hitt engu síður að koma heini.
Islendingur getur varla gepgið svo
skref í útlöndum, að hann hljóti ekki
Hér er Leiðin að
Lækna Kviðslit
riMlur.mimlcu; lleiuialicknliiv: Sem
Hver Mnfiiir Cíetnr \ntaft vili
II ver.sk.vns Kvlli.Mllt, MHrn
10'fta Hlnna
AUÐREYNT ÓKEYPIS
í>úsandir kvitlslitinna manna og;
kvenna munu fagna því, afi ná-
kvæm lýsin^ á því hvernig Collings
kapteinn læknatSi sig sjálfur af
kvit5§liti báðumegin, sem haft5i
haldið honum rúmföstum árum sam
an, verður send ókeypis öllum er
eftir henni skrifa.
Sendit5 aóeins nafn yt5ar og heim-
ilisfang til Capt. W. A. Collings,
Inc., Box 100-C, Watertown, N. Y.
í>a?5 kostar yóur ekki eyrisvirði og
getur verió vir?5i stórfjár. Hundru?5
manna hafa þegar vottað lækningu
sína efnmítt me?5 þessari ókeypis
tilraun. Skrifið tafarlaust — Nu—•
áður en þér leggió þetta bla?5 frá
y?5ur.
að minnast fátæktar þjóðar sinnar
— allt sem hann sér fagurt og
merkilegast minnir á hana, — um
leið og það gleður, auðvitað. Evr-
ópa veit ekki tal sinna halla og stór-
hýsa, sem staðið hafa í aldir —fjöldi
þeirra er ónotaður, því að nóg er af
þessu — en eftir að tslendingar hafa
búið á annað þúsund ár í landinu
sínu má enn telja á fingrum sér þær
byggingar, sem ríki og bæir hafa
reist og er til frambúðar. — Höf-
uðstaðurinn á ekki ráðhús, háskólinn
fær inni í nefndarherbergjum Al-
þingis, sem áður voru, ekkert setur er
til fyrir æðsta fulltrúa ríkisvaldsins,
með veizlusölum, o. s. frv. I öllum höf
uðstaðnum — öllu konungsríkinu
ekki ein falleg gata! Maður situr
í Ieikhúsi ytra og hugsar heim: Þar
er leiklistin til húsa í Iðnó, fólkið
situr í hitasvækju á laustyn trébekkj-
um, hver situr ofan á öðrum, hver
stígur ofan á annan, þrekvirki að
komast í sæti eða úr því. Maður
situr á mannfundi og hugsar heim:
Stúdentafundur í Bárubúð, líka laus-
ir trébekkir, auðir fjalabekkir, mál-
aðir. Ráðherrar og þingmenn tala,
menntamenn, rithöfundar. En allir
sitja í yfirhöfnum með snjóblautar
skóhlífar á fótunum, trefil um háls-
inn undir uppbrettum frakkakraga.
—Salurinn í Bárubúð stillir ekki
hugina til virðingar, snyrtimennsku
— það er tæpast til önnur skýring
á þessu. Gáfaðir menn tala, virð-
ingarmenn konungsrikisins tala til
háskólaæskunnar og hinnar menntuðu
stéttar — og samt sem áður...........
men verða ekki gentlemen á því að
sækja stúdentafundi, af því að þeir
eru haldnir í Bárunni. — Islenzk
menning á ekki þak yfir höfuðið.
Maður kemur heim til Islands, i
' höfuðstaðinn: Það er eins og manni
sé gefið utan undir, þegar maður
fer að skoða bæinn aftur. Þetta
undarlega stílleysi og svipleysi.....
Sambland af tveim bæjum, timbur-
búsabæ og nýrri bæ úr steinsteypu.
Fríkirkjan er mynd af heildarsvip
bæjarins: bárujárnsbákn með útúr-
byggingu úr steinsteypu. Reykja-
I vík breytist að ví'su til hins. betr r
með ári hverju, myndarlegum húsum
fjölgar, en enn er ekki lengra komið
en svo, að það er raun að ganga um
bæinn fyrir hvern þann sem einhvern
tíma hefir séð — (fallegan bæ þarf
ekki til) — nei, einhvern annan bæ,
einhvern bæ í menningarlandi.
Erlendis hefi ég komið í borgar-
hverfi, þar sem göturnar voru svo
þröngar að ekki komst vagn inn í
þær, þar sem auðséð var að herberg-
in myndu vera dimm, kytruleg, ó-
vistleg, óholl. En þessir bæjarhlutar
voru frá miðöldum! Engum myndi
leyfast að byggja svona nú á dög-
um. Reykjavík er hinsvegar nýr
bær, einhver nýjasti bær í álfunni;
og þó úir og grúir af timburhúsum,
sem ekki er hægt kinnroðalaust að
bjóða útlendum gestum inn í: A
efri hæð er aðeins ein uppganga —
skúrmegin. Stíginn svo þröngur að
ekki er hægt að mætast í honum,
handrið sem lætur undan ef tekið er
í það, stigapallur, sem ekki er hægt
að þverfóta á — og inn í stofuna er
gengið gegnum soðningarlyktina í
eldhúsinu. Herbergin lág undir loft
og þröng, veggirnir svo þunnir að
hver andardráttur heyrist gegnum
þá, rigningarvatn í gluggunum, drag-
súgur um alla íbúðina. Náðhús
úti í porti innan um hænsnastíur og
öskutunnur og úldnar fiskleifar —
og allt í kafi í for í bannsettri ótíð-
inni!
Mér er hulin ráðgáta hvar Islending
ar hafa lært að ganga svona frá
manna bústöðum. Eg hefi hvergi
rekist á fyrirmyndina.
* * *
Þegar maður hugsar um þetta allt.
hlýtur að gripa menn þakkarhugur
til allra sem hafa reisa látið eða
barist fyrir að reistar yrðu prýðileg-
Miklu meira slit og langt um
meiri ánægja með skófatnað
sem merktur er með
“Bláa Bekknum
y?
DOMINION
Búinn til
í Kanada
Notaður um
Víða Veröld
Um mörg ár höfum vér búið til hina
beztu tegund af rubber skófatnaði
sem til er í veröldinni.
Þér getið nú á augnabragði þekkt
þessa tegund úr. Vér höfum merkt
hana með bláum rubber bekk með
nafninu “Dominion.”
Allur rubber skófatnaður sem er með
“Bláa Bekknum,” er eins fullkominn
og frekast verður gert. Hann er langt
um slitmeiri sökum þesg að hann er
búinn til úr hinu bezta efni, og
þykkri á þeim stöðum þar sem skór
vilja fyrst slitna. Hann er þægilegur
fyrir fótinn og beztu kaupin fyrir
peningana.
Vörur
Dominion Rubber Co., Ltd.
Stofnað 1882
Löggilt 1914
Hitað hafa heimili í Winnipeg
síðan “82”
D. D.Wood& Sons, Ltd.
VICTOR A. WOOD HOWARD WOOD LIONEL E. WOOD
President Treasurer Secretary
(Piltarnlr nem öllmn reyna nfi lióknnnt)
KOLogKÖK
Talsími: 87 308 Þrjár símalínur
CANADIAN NATIONAL RAILWAYS
JARNBRAUTA OG SKIPA FAR-
BREF TIL ALLRA STAÐA í HEIMI
Sérstakar Ferðir Til Ættjarðarinnar
Ef þú ert að ráðgjöra að fara heim í vetur þá findu farseðlasala Canadian National Rail-
ways. Það borgar sig fyrir þig. Canadian National umboðsmenn eru reiðubúnir að að-
stoða þig í ÖHu þar að lútandr. Það verða rnargar aukaferðir heim til ættlandsins á þessu
hausti og vetri og
Canadian National Railways selur farbréf á öll Atlanzhafs línuskipin og gengur frá öllum
samningum þar að lútandi.
Odýr Farfeiréf yfir Desember ftil Allra Mafnsíaða
Attu Ættingja Heima á Gamla Landinu
sem Vilja Komast til Canada?
SJE SVO, og þú ætlar að hjálpa þeim til að komast hingað
til lands þá líttu inn hjá oss Vér önnumst allar slíkar ráð
stafanir.
ALLOWAY & CHAMPION
JÁRNBRAUTA UMBOÐSMENN
UMBOÐSMENN ALLRA UNUSKIPA FJELAGA.
667 Main Street, Winnipeg Sími 26 361
FERÐIST ÁVALT MEÐ
CANADIAN
NATIQNAL
RAILWAYS
Farþcgwn mœtt við lending á útleið og heitnleið