Heimskringla - 08.01.1930, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. JAN., 1930
12}4
1
3
Alþingishátíðin
á Þingvöllim
Dagskrá Hát'iðarncfndar — Frásögn
Magnúsar Kjaran
1. dagur
(fimmtudaginn 26. júní 1930J
Kl.
9 Guðsþjónusta:
Athöfnin taki 30 mínútur og
fari fram í gjánni fyrir norSan
fossinn.
9% Lógbergsganga:
Menn safnast saman undir fána
síns héraðs á flötunum suður
af GróörarstöSinni og ganga
þaöan í fylkingu aö Lögbergi
10j4 Hátiðin sctt:
1. Þingvallakórið syngur: Ó
guö vors lands.
2. Forsætisráöherra setur há-
tíöina.
3. Hátíöaljóðin sungin (fyrri
hlutinn).
\\yi....Alþingi sett:
(eöa þingfundur ef þingi hefir
veriö frestað). Forseti sam
einaös þings heldur ræöu.
Hátíðaljóðin sungin
(Síöari hlutinn).
Matarhlé.
Móttaka gesta á Lögbergi:*
1. Forseti sameinaös þings
býöur gesti velkomna.
2. Fulltrúar erlendra þinga
flytja kveðjur af Lögbergi.
Hverjum fulltrúa ætlaöar
fimm mínútur.
4 l/i Hljómleikar, sögulegir.
6 Miðdegisveisla.
9 lslandsgUma.
2. dagur
10 Minni Islands
flutt á Lögbergi.
Kappreiðar í Bolabás.
12 Matarhlé.
2. Þingfundur.
2% Vestur-lslendingmn fagnað á
Lögbergi.
Vestur-Isl. flytja kveöjur á
Lögbergi.
3j/2 Söguleg sýning.
A1/í Hljómleikar, nýtízku.
6 Matarhlé.
8 Fimleikasýning,
úrval, 16 stúlkur og 16 piltar.
3. dagur
10 Þingjundur, þingi slitiö.
11 Einsöngur.
1 Matarhlé.
3 Fimleikasýning, 200 manna.
4 Landskórið syngur.
5 Sögulcg sýning.
6 Matarhlé.
8
Hátíðinni slitið á Lögbergi af
forsætisráðherra.
Frá kl. 9—11 á hverju kveldi: hér-
aðsfundir, bændaglíma, viki-vakar,
bjargsig, rímur kveðnar, söngur,
hljóöfærasláttur, dans.
Sunnudagur
Kl. 12 lokaveizla fyrir fulltrúa
allra stétta í landinu.
Morgunblaöiö haföi tal af Magnúsi
Kjaran í gær og spuröi hann um ým-
islegt viðvíkjandi hátíðinni, og ein-
stökum liðum dagskrárinnar.
Hann sagöi meðal annars:
í gjánni, þar sem guðsþjónustan
á aö vera, er drangur einn tilvalinn
fyrir prédikunarstól; útbúnaður
verður þar enginn. Tröppur 'hafa
veriö gerðar niður í gjána í sumar,
til þess að mannfjöldinn eigi hægt með
aö komast þangað. Rúm er í gjánni
fyrir 30 þúsund manns.
Lögbergsgöngunni verður þannig
hagað, að hvert hérað hefir sinn fána,
og skifta menn sér á völlunum þann-
ig, aö hver skipar sér undir fána
héraðs síns. Um skrúðgöngu í
venjulegri merkingu getur ekki verið
að ræða. Lögreglan stjórnar göng-
unni. Er gert ráð fyrir að 100 lög-
regluþjónar verði þarna. Forystu
lögreglunnar á Bjarni Bjarnason
skólastjóri að hafa á hendi. Verður
hið væntanlega lögreglulið æft hér
í vetur.
Söngstjórn hátíðarinnar hafa þeir
á hendi Páll ísólfsson og Jón Hall-
dórsson. Stjórnar Páll söng hátiða
ljóðanna.
Sennilega þyikir of umstangsmikið
að setja þing að Lögbergi, því við
þingsetninjgiu er svo tafsamt um-
stang. Þvi er líklegra að þegar
þingfundir hins reglulega þings hætta
í vor, þá verði þingi ekki slitið, held
ur fundinum frestað þangað til í
hátíðinni.
Þegar rætt er um Lögberg í dag-
skrá hátíðarinnar, þá er átt við Lög-
berg það sem kent mun verða við
Eggert Briem. Ræðumaður stendur
á þeim kletti og snýr sér að gjánni,
en þingmenn sitja á palli, er reistur
verður neðan við klettinn i gjánni.
Skamt frá palli þeim verður skáli
eða tjald fyrir hljómsveit og söng-
menn. Á fyrsta þingfundinum flyt-
ur forseti sameinaðs íþings aðal há
tiðaræðuna.
Gestir landsins, um 100 að tölu, mat
ast í veizluskála Valhallar. Þar
rúmast 200—250 manns undir borð-
um. Með íslenzku þingmönnunum
og konum þeirra o. f 1., má búast við
að þar verði daglega sá mannfjöldi.
I miðdegisveizlunni 1. hátiðardaginn,
er ætlast til að verði fulltrúar ýmsra
félaga og atvinnufyrirtækja svo og
blaðamenn, als um 500 manns. Verð-
ur þá opnuð ein hlið Valhallarskál-
ans, og borð uppsett í hliðstæðu
tjaldi.
M. Kjarval fullyrðir, að matar-
birgðir verði nægilegar, og greið af-
greiðsla á þeim handa öllum mann-
fjöldanum. Verða veitingatjöldin
flötunum vestan við hæðina sem
Valhöll stóð á áður en hún var flutt
rétt austan við Öxará. Brú verður
sett þar á ána 30 metra breið.
Fulltrúar munu verða þarna frá
20 erlendum ríkjum.
Islandsglíman verður háð á palli
er verður reist á sama stað og
verið hefir, þegar íþróttasýningar
hafa farið þarna fram, fyrir neðan
gjábrekkuna vestur af gömlu konungs-
stöðum. Verður pallur þessi 25x50
m. stór. Þar verða allar íþrótta
sýningar, og auk þess dans á kveld
Georg Brandes
-Ö\
no^ð'
*< M'" borl„ sa-"6"
u. ***»**£!**""*
8REWED IN
WESTERN
CANADA
FOR OVER
4-0 YEARS
STOCK
ALE
SHEAS WINNIPEG BREU/ERY LIMITED
in. Áhorfendur sjá vel á pallinn úr
brekkunum fyrir ofan.
Óvíst er enn hver flytur minm
íslands að Lögbergi 2. hátiðardag-
inn.
Samtimis verða kappreiðar háðar
Bolabás. Þangað er aðeins tíu min-
útna gangur frá tjaldborginni
Bolabás er skínandi fallegt, og til-
valið kappreiða og áhorfendasvæði
frá náttúrunnar hendi. Hvergi verð-
ur um sérstakan inngangseyri að
ræða, að því sem tilgreint er í dag-
skrá hátíðarinnar, nema að kappreið-
unum. Þar verður 1 kr. inngartgs-
eyrir.
Á þingfundinum 2. daginn á að sam
þykkja einhver þau lög sem mikils-
varðandi eru fyrir þjóðina og eftir
tekt vekja utan lands og innan. Senni
lega verða lögin undirskrifuð af kon
ungi þarna á Þigvöllum. Ætlast er
til þess, að Vestur-Islendingar sem
þarna verða, gangi í fylkingu að Lög-
bergi er þeim verður þar fagnað
Hverjir tala þar er óvíst enn.
Sögulega sýningin, sem síðan verð
ur haldin, á að tákna það, að Þor-
steinn Ingólfsson setur Lögréttu, og
gengst fyrir því að Hrafn Hængsson
er kosinn lögsögumaður, og hann
vinnur eið að baugi. Búist er við,
að um 50 manns taki þátt í sýningti
þessari. Æfingar byrja eftir ára
mót.
Fimleikana sér íþróttasamband ís-
lands um. Sennilega stjórnar Björn
Jakobsson sýningu úrvalsliðsins 2.
hátíðardaginn, en Jón Þorsteinsson
fjölmennu sýningunni daginn eftir.
Þingfundurinn siðasti á að verða
örstuttur.
Að honum loknum er ætlast til að
5—6 beztu söngmenn landsins syngi
einsöngva í hljómskálanum og fái
hver þeirra tíu mínútur.
Sögulega sýningin þann dag á að
sýna lögsögu á Lögbergi o. fl.
Héraðsfundunum verður 'hagað
eins og- ibúar héraðanna óska eftir.
Verða þeir vitanlega margir haldnir
samtímis á hverju kveldi. Bænda-
glimurnar verða háðar á iþróttapall-
inum áður en dansinn byrjar. En
vikivakarnir verða siennilega stignir
uppi í gjá norðan við fossinn.
Hljóðfærasláttur verða víða sam-
tímis á kveldin. Bjargsig er hægt
að sýna á þrem stöðum í Almanna-
gjá. Komið hefir til orða að sýna
sund, a. m. k. dýfingar í Öxará.
I lokaveizlunni á sunnudaginn verða
fulltrúar allra stétta í landinu. Á
veizla sú m. a. að tákna það að hér
sé um aþýðlega eða réttara sagt al-
þjóðlega hátíð að ræða.
Læknafélagið hefir lofað að sjá um
læknaverði á hátíðinni. Lyfjabúð
verður þar og banki og pósthús.
Símastöðvar verða settar upp hér og
þar, með miðstöð þar sem Valhöl!
var. Þar verður og bækistöð blaða-
manna. Nýr simaþráður verður
lagður héðan til Þingvalla og enn-
fremur ný lina frá Ölfusárbrú til
Þingvalla.
Með veginum austur verða verðir
margir til þess að sjá um að um-
ferðin fari fram eftir settum reglum.
Þessir menn eiga að geta gert við,
annast smávægilegar bílabilanir. All-
ir verða bilarnir undir sameiginlegri
stjórn og mun Björn Ólafsson kaup-
maður taka stjórn þeirra að sér.
Búist er við að takast megi að
hafa svo marga bila í takinu að
flytja megi 1,000 manns milli Reykj
avikur og Þingvalla á klukkusttmd.
—Morgunblaðið.
Georg Brandes andaðist i Kaup-
mannahöfn 19. febrúar, 1927. Með
honum gekk til moldar einhver um-
svifamesti maður í andlegu lífi Norð-
urlanda um langt skeið, vopnfimur og
oft óvæginn bardaga- og barnings-
maður og listfengur og margvís fræði
maður. Hann hafði látið til sín
taka ógrynni málefna og manna um
viða veröld, og lagt til flestra mál-
anna eitthvað, sem gagn eða gaman
er að, þó misjafnlega gildismikil séu
ritstörf hans, eins og að líkindum læt-
ur og lauslega haldið á ýmsu eða yf-
irborðslega.
Brandes átti að baki sér óvenjulega
fjölbreyttan starfsferil. Þegar hann
lézt nú i hárri elli (hálfníræður,
fæddur 4. febrúar 1842), hafði hann
fengist við ritstörf í um 60 ár sam-
fleytt og svo að segja aldrei fallið
penni úr hönd allan þann tíma, síðan
fyrsta bók háns kom út 1866. (Om
dualismen i vor nyeste filosofi). Um
eitt skeið þessara tima um og eftir
1880—90 mátti hann heita nær ein-
valdur höfðingi og átrúnaðargoð fær-
ustu mannanna í andlegu lifi Norður-
landa og oft fór frægð hans víða um
lönd. En annars lifði hann margar
stefnur og mörg umskifti, lifði i erj-
um og ófriði, varð fyrir margskonar
árásum, sá áhrif sin fara þverrandi
og skoðanir sinar að litlu metnar
margar, en breyttist jafnframt sjálf-
ur nokkuð með tímanum, en hélt ó-
skertum áhuga sínum og vígahug til
hins siðasta.
Brandes var á fyrstu árum sinum
einkum undir áhrifum Kierkegaard’s
og svo Hegelsstefnunnar, var áhang-
andi Bröchners móti guðfræði Mort-
ensen’s og heimspeki R. Nielsen’s,
sem samræma vildi trú og vísindi og
var þá í listfræði sinni einnig fylgj-
andi Heiberg, eins og algengast var.
En um 1865 fer þetta að breytast fyrir
áhrif frá Taine og Stuart Mill og
festast hinar nýju skoðanir við ut-
anferðir 'hans. 1871 byrjar hann
svo háskólafyrirlestra sína í Kaup-
manahöfn, sem talið er að tímamót
marki og- síðar urðu efni eins aðal-
rits hans, Hovedströmningerne. Ekki
hélst hann samt við í Danmörku og
fór enn utan. Enda hafði honum
verið synjað háskólaembættis, sem
hann þótti eiga rétt á. Hreppti það
maður, sem dáinn var einnig nokkru
á undan honum, Paludan, sem að vísu
var ekki rithöfundur eða brautryðj-
andi á borð við Brandes, en var þó
stundum ómaklega atyrtur; og hefir
skrifað fróðlegar bækur um erlend
áhrif á danskar bókmenntir. Nókkr-
um árum síðar kom Brandes aftur
heim til Danmerkur og var gerður að
launuðum heiðursprófessor 1901 þeg-
ar vinnstrimenn komust til valda. Upp
frá því fór að verða friðsamara um
hann en fyr og naut hann á síðustu
árum vinsælda og virðinga, þó fyrir
árásum yrði hann fyrir ýmislegt í
síðustu bókum sínum, einkum um
Krist og Pétur postula, er hann áleit
helzt að væru helgisagnaverur, sem
aldrei hefðu lifað. Hefir Lögr. áð-
ur sagt frá ýmsum bókum Brandesar
og greinum þegar þær koma út.
Helztu rit Brandesar auk þeirra
sem fyr getur, eru um Taine, La-
salle og Disraeli og einkum um Shake-
speare frá fyrri árum. Hneigðist
hann ávalt að því meira og meira
eftir því sem árin liðu að rannsaka
“det store menneske, kulturens kilde,”
eins og hann kvað sjálfur að orði,
einkum eftir að hann kyntist Renan
og Nietzsche. Reit hann á síðari
árum sínum stórar bækur um Goethe,
Voltaire, Cæsar og Micelangelo. Jafn-
framt tók hann mikinn þátt i málum
samtíðar sinnar, skrifaði eftirtektar-
verðar greinar um ýms alheimsmál á
ófriðarárunum og hélt ósleitilega á-
fram að dæma og oft að fordæma
andlega lífið heima fyrir í Danmörku.
í einni af síðustu greinum sínum
komst hann til dæmis svo að orði um
danskar listir, að þær væru annað-
hvort “stum kunst eller dum kunst.”
(þögul list eða bögulistj.
íslenzk mál lét Brandes nokkuð til
sín taka. Ekkert heillegt hefir hann
þó um þau skrifað, enda brast hann
þekkingu á íslenzka tungu. Hvatti
hann Dani til þess að kynna sér ísl.
bókmenntir, ekki einungis hinar fornu,
heldur einnig hinar nýju, til dæmis
E. H. Kvaran og Gest Pálsson. Sagði
hann til dæmis einhverju sinni, að
Njála ætti að vera til á hverju dönsku
heimili og aldrei hefðu danskar bók-
menntir skapað svo karlmannlegar
persónur, sem þar væri lýst eða náð
slíkri snilli í lýsingum. Hann minnti
Dani einnig á það, að ýmsir menn,
sem þeir hefðu hlotið af hvað mesta
frægð, eins og Thorvaldsen og Niels
Finsen 'hefðu verið Islendingar. Is-
lenk menning hefði verið aðals>bréf
Dana gagnvart umheiminum.
Þetta hindraði það þó ekki, að
sjálfur flokkaði Brandes Islendinga
meðal Dana í ritum sínum. Og á
stjórnarfarslegri sjálfstæðisbaráttu ís-
lendinga hafði hann lítinn skilning og
litla samúð með henni, og dró þar
dár að henni, þó öðrum þræði ávítaði
hann Dani fyrir illa meðferð á Is-
lendingum. Islendingar voru í hans
augum merkileg en hálf kyrkingsleg
þjóð í menningarlegum og stjórnar-
farslegum tengslum við Danmörku,
þjóð sem Danir mættu “for sin vær-
digheds skyld slet ikke undvære” eins
og hann komst einu sinni að orði.
Ýms góð áhrif hefir Brandes haft
á íslenzka menntamenn til hvatningar
og aukins víðsýnis. Og hvað sem
líður ýmsum einstökum skoðunum
hans og verkum mun hans verða
minnst sem eins hins fjöl'hæfasta og
eldlegasta manns í menningarlifi sam-
tíðar sinnar.—Lögr.
Kristján í Stóradal
\ ________
Hinn 28. maí, 1866 andaðist einn
hinn merkasti bóndi Húnvetninga,
Kristján Jónsson í Stóradal. Ekki
mun láts hans hafa verið minnst í
blöðum eða tímaritum, enda var færra
um þau þá en nú, en víst er um það,
að Kristján hefir verið svo merkur
maður, að vel er þess vert, að nafn
hans gleymist ekki með öllu. Þeir
eru nú fáir orðnir fyrir mold ofan,
sem heyrðu hann og sáu og því er
hver siðastur um að geta hans, ef
leggja á til grundvallar sagnir þeirra
manna, sem voru komnir svo til vits
og ára, er hann lézt, að þeir segi
frá samtíðar-viðburðum.
Árið 1858 var fyrirskipað af amt-
manni, að skera skyldi allt geldfé í
Húnavatnssýslu vestan Blöndu. Nið-
urskurður þessi átti að fara fram á
þorra þá um veturinn. Margir bænd-
ur hlýddu vita skuld sárnauðugir
þesu hvatvíslega valdboði, sem efa-
samt þótti, hvort studdist við lög.
Kristján í Stóradal snérist þannig við
þessu valdboði, að nafn hans var þá
margra munni í Norðlendingafjórð-
ungi og víðar á landinu og er það
aðalefni þessara lína, að segja frá
hversu hann tók í þetta mál. Frá-
sögnin hér á eftir er að mestu tekin
úr sveitablaði Svínavatnshrepps, en
rituð er hún af Guðmundi bónda
Þorsteinssyni í Holti í Svínadal, sem
nú er því nær 82 ára og man þvt
eftir niðurskurðinum:
“Margir voru tregir til að skera.
Þá voru margir miklir sauðabændur
í Svínavatnshreppi og mun Kristján
í Stóradal hafa verið fjárríkastur,
því að hann átti 270 sauði fullorðna,
enda var hann allra manna tregast-
ur til að skera, svo að ráðgert var
að valdskera hjá honum. Að hon-
um hafði verið farið með góðu og
illu, en hvorugt bar árangur, enda
var honum ekki lagið að láta undan.
Um þorralok 1858 var svo komið,
að hann gat átt von á á hverjum degi,
að valdskorið yrði hjá honunt. Var
nú úr vöndu að ráða, því að ekki
ætlaði hann að láta undan. Hann
tekur þá til að láta járna hesta, láta
hey í poka og segir heimilisfólki
sínu, að hann ætli til Skagastrandar
ti! að sækja tunnur og salt og rnunt
hann svo skera sauðina þegar heitrt
komi. Á laun lætur hann flytja
heyið og annað, er til langferðar
þurfti í Stóradalssel, sem er undir
Auðkúluheiði. Enginn vissi utn
þetta nema hann, ráðskona hans og
Sveinn sonur hans. Hafði Kristj-
án þá hugsað sér að reka sauðina a
góu um veturinn suður í Árnessýslu,
þó hann þekkti þar engann mann og
ætti þar ekkert víst fyrir sauðina,
er suður kæmi.
Á Mosfelli í Svínadal bjó þá Bene-
dikt Jónsson, tengdasonur Kristjáns,
alþekktur dugnaðarmaður í ferðum-
Honum sendir Kristján orð og biður
hann að finna sig og vera vel útbúinrr
til fata. Ekki vissi Benedikt hverju
þetta sætti, en fór þó. Hafði nú
allt verið flutt í Svínadalssel, sem
til ferðarinnar þurfti og sauðirnir
hýstir þar nóttina áður en á stað
var farið. Snemma morguns var
svo lagt á stað suður Auðkúluheiðí
og Kjalveg og segir ekki af ferðum
þeirra fyr en þeir koma í Biskups-
tungur. Hittu þeir þar fyrstan
manna Sigurð Greipsson í Haukadal,
hinn mesta rausnarbónda og þótti hon
um undarlega við bregða, er menn
komu með fjárrekstur norðan Kjöl
um þetta leyti árs, en þá mun hata
verið mikið liðið á góu. Gestunum
var tekið hið bezta og spyr Kristján
þér sem
notið
TIMBUR
KA UPIÐ
AF
The Empire Sash & Door Co, Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ANÆGJA.
Stofnað 1882
Löggilt 1914
Hitað hafa heimili í Winnipeg
síðan “82”
D. D.Wood& Sons, Ltd.
VICTOR A. WOOD HOWARD WOOD LIONED E WOOD
President Treasurer Secretary
(Plltnrntr »ein ftlluro rrjnn hQ tWVknant)
KOLogKÓK
Talsími: 87 308 Þrjár símalínur