Heimskringla - 08.01.1930, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 8. JAN., 1930
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSÍÐA
SigurS, hvort hann þekkti þar eng-
an, sem hefSi getu og kjark til þess
'a® taka á móti manni rneð 270 sauði.
SigurSur var skjótur til svars og
sagðist engan þekkja að sér frá-
gengnum. Varð það svo að sam-
komulagi milli þeirra, að Sigurður
fekur við sauðunum með þeim skil-
malum, að Sveinn sonur Kristjáns
yrÖi þar eftir og gætti þeirra. Sauð-
irnir voru í Haukadal um sumarið
1 strangri gæzlu, en um haustið voru
þeir reknir til Reykjavíkur og seldir
þar. Kristján galt vel fyrir hjálp
Sigurðar og voru þeir hinir mestu
vinir eftir þetta.
í förinni suður voru með Kristjáni
þeir Sveinn sonur hans, Benedikt
twigdasonur hans og vinnumaður
Kristjáns, Sigurður að nafni, bróðir
^enedikts.”
orðheppinn og skjótur til svars, en
sérstaklega hversu fast hann fylgdi
fram sínu máli. Var sagt um hann,
að hann kynni ekki að beygja sig.
Ekki vildi hann sætta sig við með-
ferð amtmanns á niðurskurðamálinu
og heimtaði skaðabætur. Varð amt-
maður að leita til stjórnarvaldanna
dönsku um þetta og er svar deildar-
innar prentað í tíðindum um stjórn-
armálefni íslands. -Svarið er dag-
sett 28. júlí 1859. í því er Kristj-
áni vísað til þess að höfða mál, ef
hann vilji, en ekki veit sá, sem þetta
ritar, um að af því hafi orðið.
Kristján var jarðaður að Svína-
vatni 12. júní 1866 af Jóni prófasti
Jónssyni á Auðkúlu. Var veizla
mikil eftir hann gerð og fylgdu flestir
bændur sveitarinnar honum til graf-
ar.
Af þessari stuttu frásögn má sjá,
Kristján hefir enginn miðlungs-
Waður verið. Það þarf riiikinn kjark
°g áræði til þess að leggja leið um
heiðar með nær 300 sauði á góu, og
skilja þeir það bezt, sem vita hve
löng þessi leið er og veðurhörð, ef
illa vill til. Er freistandi að segja
nokkru ger frá slíkum manni, en fyrir
ýmsa hluta sakir verður það þó ekki
fTert hér sem skyldi. —Vörður.
Kristján var fæddur á Snærings-
stöðum í Svínadal 1793, og var að
Sogn kominn í beinan karllegg frá
Jóni Arasyni biskupi. Hann fór
u°gur að búa, fyrst á Mosfelli, þá
a Snæringsstöðum og síðast í Stóradal.
Meðal barna hans má nefna Kristj-
an föður Jónasar héraðslæknis á
Sauðakrók, Svein, föður Jónasar frá
Alppsölum í Skagafirði, nú á Akur-
og séra Benedikt á Grenjaðar-
stað. Fleiri börn átti hann, þótt
tess sé ekki hér getið.
Kristján var meðal ríkustu bænda.
Plest féð í Stóradal á hans búskapar-
árum mun hafa verið um 1280 aö
hausti, þar af 300 sauðir eldri en 2
Vetra, 150 yngri. 500 ær og gim.br-
ar- Hross átti hann þegar flest var
rúmlega 100 og voru flest grá eða
hyít. I fjósi voru 15 nautgripir og
yfir 30 manns í heimili.
Sumar nokkurt þótti honum ullar-
Verð lágt og seldi hann þá enga ull.
^®sta ár hækkaði verðið og seldi
bann þá tveggja ára ull. Þá var
þvegin ull í Stóradal í hálfan mánuð
samfleytt dag og nótt. Flutti hann
þá ullina til Skagastrandar í 2 ferðum
°S hafði í hvorri ferð 12 hesta lest
°g voru allir hestarnir gráir. Var
þess tekið hve falleg sú lest var.
Eftir niðurskurðinn gaf Kristján
100 lömb í 2 hreppa sýslunnar, sem
harðast höfðu orðið úti vegna vald-
h°ðsins um niðurskurð. Sýnir þetta
a® hann var enginn smámunamaður
°g að það var ekki eingöngu fjártjón-
rS. sem olli því, að hann rak sauði
SlUa austur í Árnessýslu.
Ymsar smásögur geymast enn og
Sanga manna í milli um Kristján og
sýna þærj ag maðurinn hefir verið
—Svíndœlingur.
Kapphlaup kynþáttanna
Eftirfarandi er ágrip af fyrirlestri,
sem danski mannfræðingurinn Jens
Rosenkjær ekki alls fyrir löngu hefir
haldið um þetta efni. Þótt vér Is-
lendingar séum þannig settir, að vér
ekki — enn sem komið er — höfum
áhyggjur af þessu máli, sem stöðugt
er og munu verða meðal ískyggileg-
ustu fyrirbrigða fyrir ýms ríki Evr-
ópu og fyrir yfirráð hvítra manna í
heiminum, þá getur það verið gott
fyrir oss að hugsa málið og fá að vita
hvert stefnir í heiminum:
....“Eftir öllu að dæma stöndum
vér, sem nú lifum, í byrjun nýs tíma-
bils. Ennþá einu sinni hafa þjóðir
og kynþættir rifið tjaldsúlur sínar
upp og flytja sig. Hér á Norður-
löndum höfum vér litið að segja af
vandamálum sem rísa þar sem kyn-
þættir mætast. í Danmörku búa
nokkrir annara þjóðar menn —Þjóð-
verjar — innan endimarka ríkisins, og
í Svíþjóð og Noregi Finnar — og
auk þess höfum vér nokkra dropa af
blóði annars kynþáttar — Gyðinga —
á meðal vor, en allt þetta hefir í raun
og veru litla þýðingu, þegar það er
borið saman við viðhorfið eins og
það er annarsstaðar.
Þegar vér til dæmis lítum á hið
víðlenda brezka ríki, þá er þar aðeins
einn hvítur maður af hverjum sjö
íbúum.
Hinir hörundsdökku kynþættir eru
eins og hækkandi þjóðbylgja. Hinar
mörgu og merkilegu nýju uppfynd-
ingar hafa minnkað allar vegalengd-
ir, þær eru þegar hverfandi; það
voru hinar miklu vegalengdir, sem
einkum skyldu kynþátt frá kynþætti
fyrrum, en nú þegar þær eru yfir-
unnar mætir hugsjón hugsjón, líf-
skoðun lífskoðun, maður manni, vara
vöru og allt þetta keppir við hvað
annað meira en áður voru dæmi til.
Þegar David Livingstone hvarf í
hinum ókunnu víðáttum Suður Afríku
og Stanley lagði á stað til þess að
leita hans, var það tveggja ára ferð
TIL ÍSLANDS 1930
NÝIR SAMNINGAR
hafa verið gerðir af Heimfararnefndinni viS
Canadian Pacific félagið
“SS MONTCALM” (16,400 Tonn) I
er nú ráðið til Islandsfararinnar 1930 og
Siglir Frá Montreal kl. 10 f. h. 14. Júní
Beina leið til Reykjavíkur
Nefnd yðar, er þessu hefir nú fengið ráðstafað vill brýna
fyrir yður, að—
Sérstök lest er fengin frá Winnipeg til Montreal.
Sérstakar skemtanir verða um borð á lest og skipi.
Svo margir hafa nú tryggt sér far með niðurborgunum, að
enginn efi er á því að ferðin verður hin veglegasta.
Sérstök vildarkjör hafa fengist meðan dvalið er í Reykja-
vík—$52.80 í 14 daga að meðtöldu fæði og húsnæði.
Fulltrúi nefndar yðar, sem nú er staddur í Reykjavík, er
að semja um aukaferðir um landið fyrir heimfarendur að
lokinní hátíðinni.
Eftir kaupum á farbréfum, upplýsingum og öllu aðlútandi
ferðinni snúi menn sér til—
W. C. Casey, General Agent, Can. Pac. Steamships.
R. G. McNeillie, General Passenger Agent,
Canadian Pacific Railway, eða
J. J. Bildfell, formanns Heimfararnefndarinnar,
34 C. P. R. Building. Sími 843410.
Canadían Paclfíc
Sama Atlætið — Canadian Pacific — Á Sjó og Landi
Gjafir frá Islandi til
Jóns Bjarnasonar skóla
(Forseti hins lúterska kirkjufélags,
séra K. K. Ólafsson, hefir vinsamleg-
ast beðið Ileimskringlu að flytja þessa
grein eftir “Sameiningunni.”)
Eitt af því, seni vakti athygli mína
á ferðalagi mínu á íslandi síðastliðið
sumar, var, hve glöggur skilningur
fyrir hann og förunauta hans, og ótal
torfærur og yfirvinna, áður en þeim
tókst að brjótast inn í miðju hins
myrka meginlands, þangað sem Liv-
ingstone dvaldi. Á þessum degi þýt-
ur þráðlaust skeyti þaðan á 1-40 sek-
úndu og ber boð til vor.
Jörðin er minni nú en þá. Vega-
lengdirnar eru vfirunnar, og þjóð-
irnar í austri standa augliti til aug-
lits með þjóðunum í vestri. — Þetta
er eitt af táknum vorra tíma.
Tækjum vér yfirlit yfir kvnþætti
jarðarinnar og skiftum þeim í 4 höf-
uð kynþætti, þann hvíta 540 milj.,
þann gula 600 milj., þann brúna
4*00 miljónir, og þann svarta
200 milj., þá vitum vér að það er
sá hvíti, sem drotnar — enn sem
komið er. Ef vér nú hugsum oss
öllu yfirborði jarðarinnar til lands
og sjós skift í 9 jafna reita, þá eru
3 af hinum 9 reitum land hvítra
manna og undir stjórn þeirra, 5 af 9
er land dökkra manna undir stjórn
hinna hví‘u og aðeins 1 af 9 er land
dökkra manna undir stjórn þeirra
sjálfra.
Þannig sjáunt vér að 8-9 af yfir-
borði jarðarinnar lýtur yfirráðum
hvítra nianna. En af íbúunum eru
5-9 dökkir, sem lúta valdi hinna
hvítu; og aðeins 1-9 eru dökkir menn
undir .eigin stjórn. Þetta er sigur-
ganga hins hvíta kynþáttar yfir jörð-
ina.
Fvrir aðeins 1.000 árum síðan náðu
\ N a fr is PJ iöl Id
.. —
þar ríkir almennt á ástæðum Vestur-
íslendinga. Það sem ósanngjarnt
hefir verið sagt í vorn garð af ein-
stökum mönnum, hefir ekki fest ræt-
ur hjá mörgum. Hefir þar samúð
og hleypidómalaus dómgreind komið
að liði. Þó að bréfaskriftir séu
ekki eins tíðar á milli og æskilegt
væri, og þó að blöðin héðan að vest-
an eigi ekki að fagna almennri út-1
breiðslu á ættlandinu, þá eru þar j
furðu margir, sem fylgjast með í því,!
sem hér er verið að gera og þykir .
vænt um allt, er þeir frétta af frænd- i
um sínum hér vestra, og ber vott J
um framsókn þeirra og m-enningar- j
legan þrótt. Og vægt fanst mér j
vera tekið á því, sem að er hjá okkur
Vestur-íslendingum. Miklu meiri
tilhneiging til að meta en dæma.
Eðlilega er þar sérstaklega gefinn
gaumur því, sem fréttist héðan um j
félagsmál okkar og ræktarsemi við j
feðra-arf og tungu. I Norðurálf-
unni er nú víða mikill áhugi á ís- 1
lenzkunámi. Fjölda ntargir Þjóð-1
verjar, Englendingar og Skotar
leggja sig nú eftir að læra íslenzku,
og eru alls ekki hikandi með tilliti
til þess, að það hafi gildi. um Þetta
þykir Islendingum eðlilega vænt. Og
þá er ekki furða að þeir hafa gát á
því með Vestur-íslendingum, sem
bendir til að þeir einnig telji það
menningarlegan gróða, að halda við
sem lengst íslenzku rnáli og sambandi
við íslenzkar bókmenntir og íslenzka
þjóð. Islendingum þykir vænt um
kennara í íslenzku eða fornnorrænu
við háskólann í Leeds á Englandi,
sem, þrátt fyrir það, að hann er upp-
runninn frá British Colutnbia i Kana-
da og var Rhodes verðlaunamaður
þaðan, er slíkur áhugamaður um allt
íslenzkt, að liann talar íslenzku lýta-
laust sjálfur og vekur nú sterka hreyf-
ingu á Englandi í þá átt að styðja
að íslenzkunámi á þeim grundvelli
meðal annars, að iþekking á íslenzku ,
sé nauðsynleg hverjum manni, er
læra vill ensku til hlítar, en líka vegna
þess gróða, sem það veiti að kynnast
á
yfirráð hvítra manna einu sinni ekki
yfir alla Evrópu. Fyrir 400 árum I
höfðu þeir náð yfirráðum yfir nokkr- þjóðinni og bókmenntum hennar
um hluta Ameríku og Asiu, en í dag eigin máli. En ekki síður er það
drotna þeir yfir 8-9 af allri jörð- ! kært íslendingum að v.ta, að Kanada-
inni.
Nú er þessi sigurganga ekki ein-
jmenn og Bandarikiamenn af íslenzk-,
I utr> ættum séu áhugamenti um íslenzkt ■
ungis stöövuð — þegar hún hefir far- 1 mál °g íslenzka menning. Sú tryggð
ið yfir mestan hluta hnattarins hlýtur , snertir meir í hjaTtastað, þar setn bræð
hún að stöðvast af sjálfu sér — en 1 ur eiga í hlut. F.nda fann ég til
hreyfingin gengur nú í gagnstæða þess» að eftir öllu þessháttar var
spurt með þeim áhuga, er gaf greini-
Þann fyrsta fyrirboða þess, er koma : 'ega til kynna, að mönnurn stoð ekki
skyldi, fengum vér árið 1905, þegar á sama um hverjar fréttirnar væru. |
hið litla Japan sigraðist á hinu vold-1 Ekki hefir farið fram hjá íslend-
uga Rússlandi. Þá dáðumst vér að inSum heima sá mikH Þáttur. er
þrautseigju Japana. En þeim þar j kirkjan og kirkjulegt starf hefir átt'
austurfrá fór að skiljast, aö hinn 1 ÞV1 með Vestur-Islendingum, að
hvíti maður enganveginn var ósigr- hah'a vl® íslenzkri tungu, og sam-
anlegur, hugsanir og tilfinningar kom bandi viö a,,t islenzkt- Meö >vi er (
ust á hreyfingu, og þær eru afl, sem ekki veri® ab Refa 1 sk>n- ab marSir
standa að baki allra framkvæmda. jheima ekki hafi sJón á Þ.vöingu
Þar næst hófu Evrópuþjóðirnar kirkÍuleSa starfsms frá annari hlið,
sjálfsmorðingjaverknað sinn með en hinni Þjóðernislegu. En um það
heimsstyrjöldinni. Þar voru 800,000 eru tæPast tviskiftar sko«anir. a«
Indverjar með á vígvöllunum, og þeir kirkían hefir átt 5 Þvi veiSamestan
stóðu hvítum mönnum i engu að baki, Þáttinn' aÖ halda viö íslenzkunni
þar sem vegið var með vopnum. Þau fram aS Þessu' Enda hef,r Þa« farlS
áhrif sem þessi indversku hermenn saman 5 f,estum tilfellum’ a« for-
hafa flutt með sér til austurlanda hafa gnoSumenn hins kirkÍulega starfs
sjálfsagt verið meiri og sterkari, en hafa verib menn’ er lika hata ver,S
vér almennt gerum oss ljóst. sérstakir áhugamenn um lslenakan
Nú verðum vér vitni til þess, að hiö ÞÍd»ararf °g tungu. T.l að nefna
nýja Kína fvrir alvöru hefir fæðst einungis hina framliðnn, má benda á
á síðustu árutn. Og einmitt þar Imenn eins dr- Jón Bjarnason tg
hafa hinir gulu séð hinn hvíta mann séra Fri8rik Bergmann’ sem bá8,r
í dýpstu rriðurlægingu, sem fyrirlitna i voru kunnir aS Þvi’ ekki siSur heima
undirstétt í hinum hræðilegu stórbæj-,á ættjörðinni en hér, að vera forverð-
um, þar sem hvitir menn selja krafta ir islenzkunnar um leið og þeir voru
sína til hinnar auðvirðilegustu vinnu kirkjulegir íeiðtogar. Eðlilega hefir
og hvítar konur líkama sína til Þvi kirkÍan °S is,enzk Þjóðrækni
nautna | veri8 taldar samferða hér hjá lönd-
Þeir hafa séð hinn hvita mann í um okkar’ heima á ættjörðinni.
falli hans, og þetta fall hefir gefið | Nú er það ein stofnun meðal Vest-
þeim þor til að hrista hlekki hinna ur-Islendinga, sem beint gerir kröfu
hvítu af sér. ! til að vera reist á þeirn tveimur hug-
I Ameríku mætum vér hinum lægstu sjónum, se.n hér hefir verið bent til
meðal kynþáttanna — svertingjum — 1--------ræktarsemi við kristna trú og
og gagnvart þeim hafa Ameríkumenn íslenzkt þjóðerni. Er það Jóns
syndir á samvizkunni, sem seint verða ' Bjarnasonar skóli. Þó stofnunin sé
bættar. En einnig hér sjáum vér | lítil og fátæk og eigi erfitt uppdrátt-
öll tákn þess, að dökkir menn krefj-jar, þá hefir hún viljað halda hátt
ist jafnréttis við hvíta — og einnig merki trúmennsku við hvorutveggja.
hvítir fara að skilja að svertingjar
eiga heitritingu á fullum mannréttind-
um. — Og t sjálfri Afríku krefjast
einnig hinir svörtu menn sjálfstæðis.
Af öllurn þessum merkjum sjáum
vér, að dagar drottinsvalds hins
hvíta kynþáttar yfir jörðinni munu
brátt verða taldir, hvað sem þá tekur
við ”—Dagur.
I sextán ár hefir skólinn rekið starf
sitt í kyrþey, hvort sem vel hefir
gengið eða illa, og hefir hann náð
með áhrifum sínum til nokkur hundr-
uð ungmenna. Að mæla slík áhrif
eða gildi þeirra, er ekki auðvelt, því
að þau eru greypt í mannssálir og
bera ávöxt í kyrþey. Hafa þeir, sem
(Frh. á 7. bls).
Dr. M. B. Halldorson

401 n»7d Bld*.
Skrlfstofusími: 23674
Stundar sérstaklsga lunffnasjúk-
dóma.
Er a« flnna á skrlfstofu kl 10—11
f. h. o* 2—6 e. h.
Heimill: 46 Alloway Ave.
Talalmi t 33158
DR. A. BLONDAL
602 Medical Arts Bld*.
Talsími: 22 296
Stundar sérstaklegra kvensjúkdóma
og barnasjúkdóma. — ATJ hitta:
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Helmili: 806 Victor St. Sími 28 130
DR. B. H. OLSON
210-220 Mcdleal Arti Blds.
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: 21834
VltStalatiml: 11—12 ogr 1—6.30
Hetmlll: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
Dr. J. Stefansson
118 MRDICAI, AHTS BI.DG.
Horni Kennedy og Graham
Stundar elnirOuffu a tiatn■ - eyrna- |
nef- og kverUa-aJflkdOinn
Er at! hitta fri kl. 11—12 f. h.
08 kl. S—6 e. h.
Talalml: 21834
Heimili: S38 McMUlan Ave. 42«#1
Tnlafnil t 28 880
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIH
614 Somerset Dlock
Portaffe Avenue WINNIPEG
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
DR. C. J. HOUSTON
DR. SIGGA CHRISTIAN-
SON-HOUSTON
GIBSON BLOCK
Yorkton —:— Sask.
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DR. S. G. SIMPSON, N.D., D.O., D.C.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAN.
A. S. BARDAL
«elur líkkistur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnabur sá bexti.
Knnfremur selur hann allskonar
mlnnisvarba og legsteina.
843 SHERBROOKE ST.
Phonei K6 «07 WINNIPEG
TIL SÖLU
A ÖDTRU VERtíl
“FBRNACE” —bætli vlBar 08
kola "furnace” lltlB brúkaB. er
Ul sölu bjá undlrrttuöum.
Gott tæklfærl fyrlr fólk út á.
landl er bæta vllja hitunar-
úhöld á helmlllnu.
GOODMAN * CO.
780 Tnronto St. Slml 28847
MESSUR OG FUNDIR
i kirkju Sambandssafnaðar
Messur: — ó hverjum sunnudegi
kl. 7. e.h.
Safnaðarnefndin: Fundir 2. og 4.
fimtudagskveld í hverjum
mánuði.
Hjálparnefndin: Fundir fyrsta
mánudagskveld í hverjum
mánuði.
Kvenfélagið: Fundir annan þriðju
dag hvers mánaðar, kl. 8 að
kveldinu.
Söngflokkurinnl Æfingar á hverju
fimtudagskveldi.
Sunnudagaskólinn:— A hverjuin
sunnudegi kl. 2.30—3.30 e. h.
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
LógfraSingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsími 24 587
WALTER J. LINDAL
BJÖRN STEFANSSON
lslenzkir lögfræðingar
709 MINING EXCHANGE Bldg
Stmi: 24 963 356 Main St.
Hafa einnig skrifstofur að Lundar,
Piney, Gimli, og Riverton, Man.
E. G. Baldwinson, L.L.B.
LöfcfrætlÍDKur
Renldence Pbone 24206
Offflce Phone 24063
70N MlnlnK Exckanf«
.33« Maln St.
WINNII’EG.
Telephone; 21613
J. Christopherson,
Islenzkur LógfrœSingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitoba.
Mrs. B. H. Olson
TEACHER OF SINGING
5 St. James Place Tel. 35076
Bjömvin Guðmundson
A. R. C. M.
Teacher of Music, OomposftioR,
Theory, Qpupterpoint, Orchot-
tration, Piano, etc.
555 Arlington St.
8tMI 71821
MARGARET DALMAN
TEACHRR OF PIANO
834 BANNING ST.
PHONE: 26 420
Ragnar H. Ragnar
Pianokennari
Phone 34 785
—Kennslustofa—
693 Banning Street
Gunnar Erlendson
Pianokennari
Kennslustofa:
684 Simcoe St.
Talsími
26293
Jacob F. Bjarnason
—TRAN SFER—
Baigive and Faraltire Mirteg
668 ALV EKSTONE 8T.
SlMl 71 888
Eg útvega kol. eldlvtí rael
■annffjörnu veröi, annut flutn-
lnf fram og aftur um bminn.
100 herbergri mefl eöa án b&Va
SEYMOUR HOTEL
verö sanngjarnt
Slml 28 411
C. G. HUTCHISOH, elsa.dl
Market and Klnr II.,
Wlnnlpe* —:— Hu.
DYERS A CI.KANKHS CO„ LTD.
grjöra þurkhrelnsun ■imdeiun
Bæta og gjöra viö
Sfml 37061
Winnlpec, Man.