Heimskringla - 02.04.1930, Side 6

6. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, APRÍL 2. 1930
I hverj im pakka er óvænt gjöf, snotar
rósótt postulíns SKÁL EÐA BOLLI
Robin Hood
pid Oats
.—---
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir---
SIR EDWARD BULWER LYTTON
IV. BÓK
“Ó sonur minn!” sagði hin áhyggjufulla
móðir, “hví skyldi einmitt þú allra sona minna
kjörinn í leiðangur þenna ? Haraldur kann vel
hættur að varast af vizku sinni; Tosti er fjand-
mönnum harður í horn að taka; Gyrðir er svo
ástsæll, að hann vekur aldrei öfund nokkurs
manns, en Hlöðvir svo glaður og reifur, að á-
hyggjur og sorgir hrökkva af honum alla vega,
sem örvar af fægðum skildi. En þú, ástmögur
minn! — bölvaður sé konungurinn er þig kjöri
til þessarar farar, og grimmlundaður er sá
faðir er þannig gleymir ljósi augna minna!’’
“Ver eigi óglöð móðir,” sagði Úlfröður, er
leit upp frá silkikápu, saumaðri páfuglum, er
hann handlék, og systir hans, drottningin, hafði
sent honum að gjöf, og saumað sjálf, því þrátt
fyrir lærdóm sinn var drottning hins guðrækna
konungs fræg fyrir hannyrðir, sem margar aðr-
ar vansælar konur. “Víla þetta eigi fyrir þér
móðir, því fljúga verður unginn úr hreiðrinm
er vængirnir eru fullvaxnir; örninn Haraldur;
drekinn Tosti; hringdúfan Gyrðir og starrinn
Hiöðver. Sjá! fegursta vængi hefi ég þeirra
allra, móðir, og björt sú sól, er skína skal á
' skrautfjaðrir páfuglsins, er hann breiðir úr
þeim."
En er hann sá að gamanyrði hans lokk-
uðu ekki bros fram á varir móður hans, sagði
hann með alvöru: —
i “Gá vel að móðir. Engan kost annan átti
konungur, né faðir minn. Haraldur, Tosti og
Hlöðver hafa ailir embættis að gæta. Verða
þeir fastir, hver í sinni stöðu að standa, sem
styttur ættar vorrar. Og Gyrðir er svo ungur
og svo saXneskur í lund, og svo fylgispakur
Haraldi, að orð er þegar gert á hatri hans til
Normanna, því svo stingur í stúf hatur þeirra
er blíðlyndir eru, sem þessi blái bekkur, er
svartur sýnist á þessu hvíta klæði. En ég —
vor ágæti konungur veit að ég verð aufúsu-
gestur, því allir normannskir riddarar eiska
Úlfröð, enda hefi ég löngum setið við kné
Montgommerí og Grantmesnil, og hlýtt á æfin-
týrin um Göngu-Hrólf, meðan ég lóí< mér að
gullfestum þeirra. Og hinn göfugi hertogi
mun sjálfur slá mig-til riddara, og mun ég þá
koma aftur með gullspora þá, er forfeður þín-
ir, hinir vígdjörfu konungar frá Noregi og Dan-
mörku, báru, áður en kunn var orðin riddara-
mennt. Kyss mig nú móðir, og látum oss
skoða hauka þá hina ágætu er Haraldur hefir
sent mér. Eru þeir velskir — allra hauka
beztir.” —
Gyða hallaði höfði á öxl sonar síns, blind-
uð af tárum. Dymar opnuðust með hægð,
og inn gekk Haraldur jarl, og fölleitur, dökk-
hærður piltur, Haki, sonur Sveins jarls.
En Gyða er allan hugann hafði á Úlfröði.
ástmegi sínum, tók varla eftir sonarsyni sínum,
er fjarri henni henni var uppalinn, heldur flýtti
sér þegar til Haralds. Þar fann hún fró og
öryggi; því Úlfröður leitaði trausts hjá henni,
en hún trausts hjá Haraldi.
“Ó, sonur minn, sonur minn!” hrópaði hún,
“þín er höndin styrkust, þinn hugurinn örugg-
astur, þitt höfuð vitrast af allri ætt Guðina
Fullvissa þú mig um það, að bróður þínum, er
þarna stendur, sé engin hætta búin í höllum
Normannanna!”
“Eigi meir en hér, móðir,” svaraði Har-
a’dur blíðri röddu, og mynntist kærlega við
liana. “Menn segja að Vilhjálmur hertogi sé
grimmur og miskunnarlaus fjandmönnum sín-
um í orustum, en mildur friðsömum mönnum,
gestrisinn og ágætur sínum undirmönnum.
Hafa og Normannar þessir, sín eigin óskrifuð
lög, er meira mega sín en allar siðareglur, og
jafnvel meira en trú þeirra, sem þó er full of-
stækis. Þekkir þú vel þau lög, móðir, því þau
eru að erfðum fengin frá frændum þínum, nor-
rænum mönnum, en þau eru lög drengskapar-
ins, og þeim samkvæmt, er höfuð Úlfröðs svo
öruggt á hálsi hans, sem væri það dýrðlings-
mynd, greipt gimsteinum. Bið þú, bróðir,
einungis friðarkossins, er þú kemur fyrir Nor-
mannahertogann, og er þú hefir hann þegið þér
á brá, þá getur þú öruggari sofið, en þótt allir
gunnfánar Englands blöktu yfir beði þín-
um” (*-l)
(*-l) “Friðarkossinn” var í sérstakri helgi
hafður meðal Normanna, og með öllum riddara-
legustu þjóðum í Norðurálfunni. Jafnvel hinn
lævísasti bragðarefur skirrðist algjörlega við,
hverjum svikum, eða tálbrögðum sem hann
bjó yfir, að svíkja fjandmann sinn með friðar-
kossi til þess að hafa fram sitt mál. Þegar
Hinrik annar gekkst undir það, að ganga tíl
fundar við Tómás frá Becket, (erkibiskup frá
Kantaraborg (1118?-1170) er hann kom frá
“En hversu lengi verða þeir í þessari út-
legð?” spurði Gyða miklu rólegri en fýT.
Haradi seig brún.
“Eigi vil ég til vinna að hughreysta þig með
ósannindum, móðir. Hve löng gíslingin verð-
ur, fer eftir geðþótta konungs og hertoga. Á
meðan annar þykist óttast oss frændur, og
hinn þykist ekki öruggur um þá klerka og ridd-
ara, normannska, er enn eru í ríki voru, eigi
sem hirðmenn, heldur á víð og dreif um landið,
x klaustrum og á jörðum sínum, þá verða þeir
Úlfröður og Haki að dverlja í gistivináttu Nor-
mannanna.”
Gyða vatt hendur sínar.
En ver hughraust móðir; Úlfröður er ung-
ur, og bæði glöggskygn og snarráður. Hann
mun gjörla kynnast hinum normönsku höfð-
ingjum, styrk þeirra og veikleika, og hernaðar-
aðferð þeirra, og hann mun aftur koma, eigi
sem Játvarður konungur, er allt fjáði, er sax-
neskt var, heldur megnugur þess að aðvara oss
gegn tálbrögðum hirðgarpa þessara, er ár frá
ári gerast háskalegri heimsfriðinum. Einnig
mun hann þar ýmsar íþróttir nema, er oss mega
í hag koma, eigi klæðskurðarmennt né hirð-
siðasnið, heldur íþróttir þeirra manna er stofn-
setja mikil ríki og þjóðum kunna að stýra.
Vilhjálmur hertogi er manna glæsilegastur og
vitrastur; kunna kaupmenn vorir margt frá
því að segja, hversu hann eflir með járnhendi
allar listir í ríki sínu, og hermenn kunna það
frá honum að segja, að hann byggir vígi sín
með mikilli kunnáttu og leggur niður fyrir sér
kænleg orustubrögð, eins og múrsmiðir reikna
út steinhvelfingar og hvolflása, þar sem hver
steinninn er hlaðinn öðrum til styrktar og
handaflið er tífaldað með hugviti heilans. Mun
því ungmenni þetta aftur koma fullþroska
maður, er kennt getur gráskeggjum; vitrastur
sinna ættmanna; albúinn til jarldóms og
mannaforráða, sverð og skjöldur Engands.
Syrg eigi, Danakonungsdóttir, að .sá sonur
þinn, er þú elskar mest, skuli meiri þroska
þljóta og meiri vizku nema en aðrir synir
þínir.”
Þessar fortöiur hrærðu hið stolta hjarta
systurdóttur Knúts hins ríka, svo að hún
g’.eymdi því nær hryggð sinni fyrir voninni um
völd og metorð sonar síns ástfólgins.
Hún þerraði tár sín, og brosti við Úlfröði,
og sá hann þegar fyrir sér jafn voldugan Guð-
ina á ráðstefnum, jafn sigursælan Haraldi í
orustum. Fór heldur ekki hjá því, að hinn
ungi sveinn kæmist við af hinni karlmannlegu
og háleitu föðurlandsást, er lýsti sér í orðum
bróður hans, þótt hann á hinn bóginn fyndi
þar glögglega aðvörun og áminningu gegn
þeim áhrifum, er hann hafði orðið fyrir af
normönskum siðum. Hann gekk að jarli, er
hafði lagt armlegg sinn um móðir sína, og
sagði ákveðnar og djarfipgnnlegar en hann
átti að sér, þar sem skapgerð hans var enn
nokkuð á reiki:
“Haraldur, þú gætir með tungu þinni iost-
ið lífi í steina, og yijað þá saxnesku blóði. Eigi
skal Úlfröður frændi þinn ganga niðurlútur af
sneypu, er hann kemur aftur meðai vorra
manna með skorið hár og gullnum riddara-
sporum búinn. Því fari svo að þú efist um
þjóðerni hans af útliti hans, þá skalt þú eigi
annars þurfa en að leggja hægri hönd þína á
hjarta hans, og munt þú þá skjótlega finna, að
þar streymir enskt blóð um æðar við hvert
hjartaslag.”
“Drengilega mælt,” hrópaði jarl, og lagði
hönd sína á höfuð bróður sínum, sem til bless-
unar.
Haki hafði að þessu staðið hjá, og talað
við smámeyjuna Þyri. Kom honurn geigur í
hug og þó lotning í hvert sinn, er hann leit á
hið dökka, þunglyndislega andlit hennar, því
hún hjúfraði sig fast að honum og faldi sína
litlu hendi í hans. En nú gekk hann fram og
staðnæmdist stoltur við hlið Úlfröðs, því orð
hans höfðu fengið mjög á hann, eigi síður en
Haralds jarls fóstra hans, og sagði:—
“Eg er einnig enskur, og á að gæta heið-
urs vor Englendinga.”
Áður Haraldur gæti svarað mælti Gyða:
“Halt þú hendi þinni kyrri á höfði sonar
míns og seg einungis, — ‘þar við legg ég
drengskap minn, að láti eigi hertoginn lausan
Úlfröð, son Gyðu, við réttlátri kröfu, eða sam-
þykki konungs til hans afturkomu, þá skal ég
Haraldur, ef konungsbréf og sendiboði einskis
megna, fara sjálfur yfir um haf og færa aftur
móðurinni son sinn.’ •
Haraldur hikaði.
Sárt álösunaróp, er honum gekk til hjarta,
brauzt frá brjósti móður hans.
“Kaldrifja ert þú o gsíngjarn, eða vilt þú
senda hann í þá hættuna, er þú sjálfur gengur
á bug við?”
Róm, og lofaði þeim endurbótum, er biskup
fór fram á, þá vakti það spámannlegan geig
hjá biskupi, er konungur kom sér hjá því að
kveðja hann friðarkossi.—Höf.
“Þá legg ég þar við dreng-
skap minn,” sagði jarl, “ef
réttmætur tími er liðinn, og
friður er á Englandi, að ef
Vilhjálmur Normannahertogi
heldur, þvert ofan í lögmætar
ástæður og skipanir konungs
gíslum þes.sum syni þínum og
pilti þessum,er mér er þeim
mun annara um sem harmar
föður hans hafa meiri verið
en annara, að ég skal fara
yfir haf, til þess að færa aft-
ur móðurinni son sinn og föð-
urlandinu föðurleysingjann.
Svo hjálpi mér alltsjáandi
Guð; amen, og amen!”
IV. KAPITULI
Vér höfum þess áður getið
í sögu þessari, að meðal hinna
mörgu og ágætu aðsetra, er
Haraldur, átti, var hús eítt
mikið eigi langt frá hinu
forna, rómverska stórhýsi, þar
sem Hildur bjó nú. Og í því
húsi hafði hann nú aðal að-
setur sitt, nema þá er hann
var með konunginum. Ástæð-
una fyrir því, að hann dvaldi
þarna öllum stundum, kvað
hann vera þá, að þar festi
hann helzt yndi, sökum end-
urminninganna um ódauð-
lega hollustu húskarla
hans við hann, er við
þann stað voru bundnar öllum fremur, þar sem
þeir höfðu keypt húsið og erjað akrana í útlegð
hans. Aðra höfuðorsök taldi hann og til: þá
að það hús lá svo skamrnt frá W-estminster-
höllinni, því sá var vilji Játvarðar, að meðan j
bræður hans sátu að sýslum sínum og eignum, j
þá skyldi Haraldur jafnan vera þar sem kon-
ungurinn var. Enda segir hinn mikli íslenzki
sagnaritari, Snorri Sturlason, svo frá: “....ok
unni konungr honum geysimikit ok hafði hann
sér fyrir son, þvíat konungr átti ekki barn.”
Mest bar auðvitað á þessari ástsemd kon-
ungsins til ha»s fyrst eftir það, að þeir frændur
hófust aftur til fornra metorða. Því Haraldur
er allra manna var mildastur og- ráðhollastur,
var hinn mesti friðarstillir, eins og Alráður
biskup, og Játvarður hafði aldrei ýfst við
nokkru í athöfnum hans eða orðum, eins og
við hina aðra þóttamiklu frændur hans. En
það er sannast að segja, að helzta orsökin til
þess að Haraldur undi sér þarna betur en nokk-
ursstaðar annarstaðar, í þessari miklu bygg-
ingu úr óhöggnu timbri, er allan daginn stóð
opin liðsmönnum hans, og til þess að hann
flýtti sér þangað jafnan þeirri stundu fegnastur
er hann slapp úr hallarsölum konungsins í
Wesminster, var hið fagra andit Edith nábúa
hans. Það var sem Haraldur hefði orðið fyrir
örlögmögnuðum áhrifum, frá þessari * ungu
stúlku. Því Haraldur hafði elskað-hana áður
en hann leit hina undursamlegu frumvaxta
fegurð hennar, og með því að hann hafði frá
brnæsku vanist því að gefa sig allan við al-
varlegum störfum, þá hafði hann aldrei gefið
lausan taum ástríðum sínum, í ógöfugum eða
léttúðugum ástmálum, svo sem margir auðugir
iðjuleysingjar gera. Og nú, er hamingjan lék
sem friðsamegast við hann, stóð hann því
berskjaldaðri fyrir yndisleik hennar en öllu
seiðmagni Hildar.
Haustsólin lék um gullslit rjóður í skógin-
um, er Edith sat ein saman á hólnum, við skóg-
lendið og veginn og horfði út í fjarskann.
Fuglarnir sungu og k'.iðuðu, en eigi hlust.-
aði Edith á klak þeirra, og íkornarnir skutust
frá tré í tré og um rætur þeirra, en eigi sat
Edith þar á hauginum til þess að horfa á leik
þeirra. Allt í einu heyrðist hundglamm, er
óðum færðist nær, og hinn stórvaxni greif-
ingjahundur (*-2) Haralds kom í Ijós í einu
skógan-jóðrinu. Þá kom hjartsláttur að
Edith og augu hennar ljómuðu. Og allt í
einu kom Haraldur í ljós milli trjánna, með
hauk á armi og spjót í hendi (*-3)
Og að því má vísu ganga að eigi ljómuðu
síður augu hans, og eigi heiti hjarta hans
minna á sér, er hann sá hver beið hans við
hinn forna haug — ástin, er eigi skeytti um
nærveru dauðans, svo sem verið hefir frá ei-
lífu og æ mun verða! —Hann greikkaði sporið
og hljóp upp brekkuna, e nhundar hans flöðr-
uðu með gjammi og gleðilátum urn Edith. Har-
aldur hristi af hendi sér haukinn, er flögraði
yfir á altari Þórs.
“Seinn ert þú, en velkominn, Haraldur
frændi,” sagði Edith einlæglega um leið og
(*-2) greifingi (badger).
(*-3) Haukur og spjót voru kennimerki hins
saxneska aðals, og var sjaldgæft að sjá sax-
neskan þegn á ferðalagi án þess að hafa hauk-
inn á annari hendi og spjótið í hinni. — Höf.
hún beygði sig til þess að klappa veiðihundin-
um.
“Kallaðu mig ekki frænda,” sagði Har-
aldur, og dökknaði yfir honum.
“Hversvegna Haraldur?”
“'Hversvegná Edith?” endurtók jarlinn
lágt, og bætti við í huga sér, “hún skilur ekki,
barnið, að einmitt 'þessa svoköllúðu frændseini,
langt í ættir fram, mun kirkjan nota til ÞeS<5
að meina okkur eiginorðs.”
Hann sneri sér við og hastaði þjóstugt á
hundana er ólmuðust í kringum hina fögru vin-
konu hans . Hundarnir lögðust sneyptir við
fætur hennar, og hún horfði með nokkurri
undran á jarlinn, er hún sá hversu svipþungu”
hann var.
“Augu þín ávíta mig, Edith, harðara e°
| orð mín hundana!” sagði Haraldur blíðlega-
En ég er skapbráður, en sá maður verður
að stilla sig með valdi, er stjórna vill skaps-
munurn sínum. Kvíðalaus var ég forðum, er
þú sazt barn í knjám mér, og ég batt blóm-
sveiga þér að hálsi, þótt ófimlega tækist sveign-
gerðin, og sagði um leið, að blómin myndu að
vísu fölna en sveigurinn halda, er oíinn væri
af ást.”
Edith laut aftur niður að veiðihundunum
og svaraði engu. Haraldur starði á hana, með
ást og angurblíðu. Fuglarnir sungu og íkorn-
inn vatt sér aftur af grein á grein. Edith tók
fyrst til máls: —
“Guðmóðir mín, systir þín, hefir sent mer
boð, Haraldur, og ég á að fara til hirðarinnar
á rnorgun. Verður þú þar?”
“Vissulega,” sagði Haraldur, í nokkurri
geðshræringu,. “vissulega verð ég þar! Svo
systir mín herir sent eftir þér; veiztu hvers-
vegna?”
“Já, vei þeim degi!”
“Svo er þá, sem ég hefi óttast!” hrópaði
Haraldur í mikilli geðshræringu; “og systir
mín, sem munkalýð þessum hefir tekist
brjála, leggst nú á eitt með konunginum, að
brjóta æðsta lögmál allrar verundar og hi®
mikla boðorð hvers mannlegs hjarta. “Ó!
hélt jarlinn áfram með brennandi mælsku,
meiri e nhonum var eiginleg, e nsem nú staf-
aði bæði frá heilbrigðri skynsemi hans og eld*
heitum tilfinningum, “þegar ég ber saman oss
Saxa, sem nú erum vér, magnstola og ráða-
lausir af hjátrú klerkanna, við forfeður vora,
‘ þá er þeir fyrst tóku kristni, sem einfaldan og
háleitan sanneika, er þeir meðtóku í állri ein-
feldni hans, en ekki sem þann fúasvepp mann-
legrar ^amingju og karlmannlegs frelsis, sem
hann nú er orðinn, við þessar köldu og fjörvana
munkakreddur, er telja það til æðstu dyggða
að rjúfa öll helgustu bönd mannlegra tilfinn-
inga, — og sem hinn niikli Beda (*-4) beisk-
lega en árangurslaust áfeldist, þótt hann sjálf-
ur væri munkur —<já, sannarlega, er ég sé
saxneska menn, sem þý lijá klerkum þessum-
þá hryllir mig við að hugsa til þess hve lengi
þeir muni sem frjálsir rnenn fá varist yfirgangí
einhvers harðstjórans.”
Hann Þagnaði, varp mæðilega öndinni, og
sagði um leið og hann greip þvínær hörkuléga
í handlegg stúlkunnar, og beit á jaxinn um leið:
— Svo þau ætla að gera úr þér nunnu? —
Þú vilt ekki — þú dirfist ekki — þú fremdir
meinsæri í hjarta þínu með slíkum eiði!”
(*-4) Enskur niunkur og nafnfrægur sagna-
ritari (673-735 e. kr.) — Þýð.
/