Heimskringla - 20.05.1931, Side 4

4 BLAÐSJÐ4
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. MAÍ, 1931
Hítntskringla
StofnuB 18SS)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Elgendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
St3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: «6537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst
fyrirfram. AUar borganir sendist
THE S7IKING PRESS LTD.
Ráðsmaður. TH. PETURSSON
Vtanáskrift til blaðsim:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til rilstjórans:
EDITOR HEIVSKRINGLA
853 Sargent A je., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 S'rrgent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 99A
WINNIPEG, 20. MAÍ, 1931___
VERÐA FYLKISKOSNINGAR í HAUST?
Það hefir vakið talsverða eftirtekt með-
al stjórnmálflokka þessa fylkis, að for-
sætisráðherra, John Bracken, hefir nú á
stuttum tíma flutt þrjár ræður um stjórn •
mál Manitoba, í útvarpið, sem á sér
hera öll merki þess að vera kosninga-
undirbúningsræður.
1 í síðustu ræðunni var t. d. marg-endur-
tekin sú viðvörun til kjósenda þessa fylk-
is, að það mundi hvorki skapa hér nýja
jörð né nýjan himinn, að setja conserva-
tíva til valda. Núverandi stjórn bæri eins
og gull af eiri af öllum stjórnum þessa
fylkis að fornu og nýju, og sá kjósandi
væri óvitur, sem léti tælast til þess að
hafna henni, o. s. frv., o. s. frv.
Þó ekki sé á annað minst í ræðu for-
sætisráðherra en þetta, gefur það fulla
ástæðu til að halda, að kosningar séu nær
dyrum, en ætlað hefir verið. Valdabraskið
og atkvæðaveiðarnar í ræðunum, bera
þess ljósan vott. Á síðasta fylkisþingi var
þó alment skilið, að til kosninga kæmi
ekki á þessu ári. Og það var sjálf fylkis-
stjórnin, sem ótvírætt gaf það í skyn.
En nú virðist annað hljóð komið í
strokkinn, og í tilefni af því hafa dag-
blöðin hér spurt forsætisráðherrann að,
hvort kosningar færu fram á þessu ári.
Ef svo væri, geti naumast af því orðið
fyr en í fyrsta lagi í ágúst eða september
í haust. En svarið, sem forsætisráðherra
gaf blöðunum, tekur hvorki fyrir þetta né
staðfestir það.
Andstæðingaflokkum stjórnarinnar þyk
ir því skynsamlegast, að vera við öllu
búnir. Dráttur fylkisstjórnarinnar á að
birta fyrirætlanir sínar, getur líka ein-
göngu átt rót sína að rekja til þess, að
hún ætli sér að koma með kosninga-
fréttirnar andstæðingunum að óvörum,
svo að þeir hafi sem minstan tíma til
undirbúnings. Það eru gamlar kosninga-
brellur, sem ávalt eru nýjar.
En hvað sem gert verður, er nú orðið
altalað, að kosningar muni fara fram í
september í haust.
-------o------
MARKVERÐUR FUNDUR.
Félag Manitoba-liberala hefir ákveðið
að halda fund í Winnipeg 25. og 26. júní
n. k. Segir John C. Davis, formaður fé-
lagsins, að þessi fundur verði einn sá
þýðingarmesti í sögu liberala í Manitoba,
er nokkru sinni hafi verið haldinn.
Þetta er eflaust hverju orði sannara.
Giftingar og jarðarfarir eru þau mál, sem
mannkyninu hafa ávalt verið meiri al-
vörumál en nokkur önnur. Og það eru
málin, sem fyrir þessum fundi liggja.
Undanfarið hefir liberal flokkurinn
daðrað eins og telpa, sem ekki kann neitt
taumhald á tilfinningum sínum, við
Brackenflokkinn. HCefir það ollað áhyggj
um í hópi sumra vina liberala, og þá ekki
sízt stjórnenda félagsins, sem eins og
ástríkir foreldrar vaka yfir heill og
framtíð barnsins síns. En Brackenflokk-
urinn hefir verið upp með sér af fylgis-
styrkleik sínum, og svo stór upp á sig,
að hann hefir ekki til þessa látist sjá,
hvernig ástsjúkt hjartað bærðist í barmi
liberal unnustunnar sinnar. En síðan
draga tók nær kosningum og þeim tíma,
að horfast verður í augu við kjósendur
í sambandi við allar mótgerðir stjórnar-
innar gagnvart þeim ,svo sem Sjö Systra
fossa söluna og Brandon orkuverskaupin,
er nú rödd flokksins eða foringja hans,
farin að mildast og blíðkast yfir útvarp-
ið, og ef að unnustan getur ekki lesið
það út úr orðum hans nú, að hann skoði
hana kossblíðari, en hann hafi áður gef-
ið í skyn, er hún í meira lagi þykkheyrð
og heimsk — fyrir unnustu.
Þannig stendur nú á í stjórnmálunum
fyrir þessum tveimur flokkum. Sé liber-
al-flokkurinn reiðubúinn að setjast sem
brúðurin á brúðarbekkinn með Bracken-
flokknum sem brúðguma, er vel til að
vér eigum von á giftingarveizlu, eftir
hinn markverða fund liberala í júní. —
Meinbugurinn, sem þó er á þeirri gift-
ingu, er sá, að liberalflokkurinn er með
því úr sögunni. ÚtfÖr hans er þá vís. Það
er annað alvöruefni fundarins.
Ýms fleiri mál liggja auðvitað fyrir
fundinum ,en aðalmálið er þetta, hvort
flokkurinn eigi að halda áfram að berjast
fyrir tilveru sinni, eins og hann hefir
áður gert, eða hann eigi að hætta því og
samrekkja Brackenflokknum. Ef fund-
urinn kýs hið fyrra, verður hann að fá
sér flokksleiðtoga. Kjósi hann hið síð-
ara, kemur ekki til þess, því forsætis-
ráðheiTa Bracken er þá sjálfkjörinn hús-
bóndi og leiðtogi.
UM ORÐIÐ CONSERVATIVE.
Síðan núverandi ritstjóri Hkr. tók við
ritstjórn, héfir enska orðið verið notað
yfir nafn conservative flokksins, en ekki
íslenzka þýðingin á því, eða orðið íhalds-
flokkur. Það gerir nú ef til vill *minst
til um orðin tóm, en ástæða vor fyrir
þessu er sú, að oss hefir aldrei virzt þýð-
íng orðsins viðkunnanleg.
í sambandi við ensku sögnina to con-
serve, dettur t. d. engum hér í hug í-
haldssemi, þegar maður heyrir orðið not-
að, heldur vernd eða aðhlynning. En
orðið conservative er af því myndað. —
Vemdunarflokkur eða þjóðmegunarflokk
ur virðist því einmitt vera það á íslenzku
sem flokksorðið þýðir.
Og eftirtektarvert er það, að enginn
flokkur á íslandi gengu nú undir íhalds-
flokksnafninu. Er ekkert líkara en að
þeim hafi ekki fundist orðið eiga við
hugsjónir þær, er flokkarnir tileinka sér.
Sá flokkur þar, sem svara mundi til
conservatíva flokksins hér, nefnist Sjálf-
stæðisflokkur. Þó conservative flokkur-
inn hér gæti á íslenzku heitið sama
nafni, að því leyti til, að hann stendur
öllum öðrum flokkum hér á sjálfstæðara
og sögulegri grundvelli, er það ekki eins
góð þýðing á orðinu conservative, og
ýmsar aðrar er nota mætti, þó lítið beri
á milil að því er hugsjónir snertir. Það
getur og einnig verið að nafn Sjálfstæðis
flokksins heima, eigi meira skylt við
sambandsmál íslands og Danmerkur, eri
eingöngu innanlands mál, sem öðruvísi
stendur á með en mál lands og ríkis
hér.
íslenzka orðið hér yfir flokksheitið,
getur heldur aldrei orðið annað en þýð-
ing á enska orðinu á nafni flokksins. En
eins fyrir það ætti sú þýðing að vera sem
nákvæmust. Og betri þýðingu en orðið
íhald, er svo afar illa nær hugsjóninni,
ætti að vera auðvelt að gera.
Auðvitað eigum vér ekki með þessu
við annað en það, að þýðingin sé rétt.
Að leita að orði, sem aðeins sé sem
skrautrammi utan um nafnið, en hug-
sjón flokksins óviðkomandi, væri mjög
andhælislegt, eins og t. d. nafnið frjáls-
lyndi á Lögbergingum. Slíkt hneyksli
yrði að varast, og heldur mundum vér
halda áfram uppteknum hætti og nota
orðið conservative, en að hlíta því, er
eins væri fjarri veruleikanum.
MANNTALIÐ.
Eins og kunnugt er, hefst manntalið
í Canada fyrsta júní. Það hefir ýmislegt
verið sagt um sumar spurningarnar, sem
lagðar eru fyrir íbúana, og þeir eru marg-
ir, sem ætla að þær séu æði fáfengileg-
ar. En svo er þó ekki. Að svara hverri
spurningu sem réttast, hefir sína þýðingu,
því seinna verður úr því öllu undinn þráð-
ur ómissandi fróðleiks. Spurningar þess-
ar eru prentaðar á öðrum stað í blaðinu.
Eitt meðal annars, sem íslendingar
ættu að gera sér far um í sambandi við
manntalið, er að skýra rétt og satt frá
þjóðernislegum uppruna sínum. Með því
að gera þetta trúlega, verður spurning-
unni svarað, sem svo lengi hefir verið
ósvarað um það, hve margir íslendingar
séu í Canada, eða menn af íslenzku
bergi brotnir. Það hefir mjög legið í
lofti, að íslendingar hér, einkum kven-
fólk, sem til þeirra metorða hefir hafist,
að giftast, eða þó ekki sé nema eiga von
á að giftast enskum, láti þjóðernis síns
ógjarna getið. Hvað góð ástæða, sem til
þess getur verið endrar nær ,er hún svo
lítil, borin saman við það, sem unnið er
við það í sambandi við manntalið ,að þar
ætti enginn að fela þjóðerni sitt, enda
brestur íslenzkt þjóðerni ekki ættgöfgi,
sem hver maður má og mun vera stolt-
ur af, sé hann ekki áni og ættarskömm.
RÖK.
Frh.
Forvitinn: Þú segir að elztu jarðlögin
hafi myndast fyrir hér um bil hálfri ann-
ari biljón ára, en líf hafi komið fram á
þessarf^jörð fyrir einni biljón ára. Fer
eg rétt með þessar tölur?
Fjölkunnugur: Já. Það hafa, eftir því
sem næst verður komist, liðið um hálf
biljón ára frá myndun elztu jarðlaganna
þar til að líf kom fram.
Forvitinn: En hvaða ástæða er gef-
in fyrir því, að líf varð ekki til um leið
og elztu jarðlögin?
Fjölkunnugur: Þessi spurning lýtur í
raun og veru að uppruná lífsins. En um
það eru ennþá skiftar skoðanir. Nokkrir
vísindamenn hafa þá skoðun, að lífið
hafi borist hingað af öðrum hnöttum.
Forvitinn: Hvernig þá?
Fjölkunnugur: Sem sallafínt duft, er
frjóefni hafi haft í sér og borist hafi ut-
an úr geimnum, eða að það hafi verið í
vígahnöttum, er til jarðar hafi fallið.
Forvitinn: Ekki felli eg mig við þessa
hugmynd, og í raun og veru leysir hún
ekkert úr málum, því þá vaknar spurn-
ingin um það, hvernig lífið hafi orðið
til á öðrum hnöttum.
Fjölkunnugur: Það er hverju orði
sannara, enda eru þeir færri á meðal
vísindamanna, er álíta að þetta hafi átt
sér stað.
Forvitinn: Hvaða hugmynd er þá al-
mennast viðurkend um uppruna lífsins?
Fjölkunnugur: Yfirleitt halda vísinda
menn að lífið hafi orðið til hér, og að
orsakir þess séu breytingar efnisins, sem
ávalt séu og hafi ávalt verið að gerast í
þúsundir alda. Og þarna er þá svarið við
spurningu þinni áðan. Þetta er ástæðan
fyrir því að lífið varð ekki til jafn-
snemma og elzta jarðlagið. Þessar efna-
breytingar í jarðlögunum bjuggu loks
jarðveginn undir það, að líf kviknaði í
honum. En hálf biljón ára liðu, áður en
því verki væri lokið. Efnabreytingarnar
urðu auðvitað þeim mun fjölbreyttari,
sem fleiri aldir liðu, því ávalt voru ný
efni og því ný efnasambönd að myndast.
Og að lokum kom fram líf í efni jarð-
laganna, af þessum sífeldu breyting-
um.
Forvitinn: Og hvernig álíta menn, að
hinn fyrsti lífsvísir hafi litið út?
Fjölkunnugur: Fyrstu lifandi verurn-
ar voru ekkert annað en örsmáar agn-
ir, linar og gagnsæjar eins og hlaup
svipaðar marglittum þeim, sem við þekk.
um, að öðru leyti en því, að þær voru
svo miklu, miklu smærri. Smáagnir þess
ar flutu ofan á vatni, í pollum, keldum
og tjörnum, qg var eitt sinn haldið, að
þær hefðu skolast þangað utan af hafi,
einhvern tíma er sjórinn var í nánd við
þessa staði; en við erum nú hræddir um
að sú hugmynd sé helzt til skáldleg um
uppruna lífsveranna. Hitt er líklegra, að
byrjun þeirra eigi rætur að rekja til
efnabreytinga í hinum lausa eða gljúpa
jarðvegi í yztu jarðlögunum á yfirborði
jarðarinnar, eins og tjarnarbörmum, keld
um og pollum.
Forvitinn: Með svona auðvirðilegum
hætti hélt eg aldrei að lífið hefði
byrjað.
Fjölkunnugur: Nei, það hafa að lík-
indum fleiri en þú ekki haldið það. En
hitt er víst, að þó að þú eða eg hefðum
verið sjónarvottar að þessu, hefðum við
ekki tekið vitund eftir þvf. Eigi að síður
er það nú skoðun vísindamanna, að upp-
runi allra lifandi vera, er vér nú þekkj-
um, hafi gerst með þessum hætti, að
meðtöldum manninum.
Forvitinn: Hvernig búast menn við,
að umhorfs hafi verið á jörðinni um
þessar mundir?
Fjölkunnugur? Það hefir ekki verið
neitt skemtilegt hér um að litast á þess-
um tímum. Yfirborð jarðar, eða það sem
var þurlendi af því, hefir verið gróður-
lausar auðnir og klettar. Hvergi gafst
stingandi strá á að líta, og lifandi verur
voru þá auðvitað engar til. Fjöllin, sem
mörg eru mynduð af eldi, voru þá sí-
gjósandi. Þrumuveður, stormar og steypi
regn hafa þá verið daglegir viðburðir.
Og jörðin ruggaði stöðugt af
ægilegum jarðskjálftum.
Forvitinn: Jörðin hefir ekki
verið rieitt aðlaðandi bústaður
á þeim árum. En hvernig stóð
á þessum jarðskjálftum?
Fjölkunnugur: Jörðin hafði
ennþá, ef svo má að orði kom-
ast mikla vaxtarverki. En samt
hefir hún þá að minsta kosti ver
ið orðin biljón ára gömul, því
stjörnufræðingar og jarðfræð-
ingar telja hana nú sem næst
tveggja biljón ára að aldri. —
Veiztu hvernig jörðin sjálf varð
til?
Forvitinn: Eg hefi óljósa
hugmynd um það. En 'mér
þætti gaman að heyra skoðun
þína um það.
Frh.
SINDUR
Hon. R. J. Manion sagði ný-
lega í sambandsþinginu: “Eg
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hio
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. PanL má þær beint
frá Dodds Medicme Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
held að vinur vor, Rt. Hon.
Mackenzie King, hafi síðan
hann tók við stjórnarformensku
flokks síns, lofað meiru en efnt
minna af þeim loforðum, en
nokkur stjórnarformaður í Can
ada hefir fyr eða síðar gert.’
• * *
Því er haldið fram, að til
jafnaðar eyði hver kvenmaður
í Bandaríkjunum $150 fyrir lyf
til fegurðaraukningar. Fyrir
þetta fé væri hægt að mála í
meðallagi stórt íveruhús.
BLINDA RÓSA.
Frh. frá 1. bls.
óljós og hálfkvíðakend til-
finning grúfði yfir huga Gríms
þenna dag, en sem ekki hafði
gert vart við sig áður. Hann
var nú fermdur og hér eftir
ætlað að sjá fyrir sér sjálfur —
spila upp á eigin spýtur. Engri
átt gat það náð að sveitin
legði með hoi^um lengur. En
hugsunin um það að verða nú
að neyta kraftanna á eigin á-
byrgð, var eins og ofurlítill ljós
geisli, sem lýsir æskumannin-
um, þegar sjálfstæðfisn^eðVit-
undin er að vakna. Ritningar-
greinar, áálmasöngur, bæna-
lestur, drengurinn og brimið,
fossinn og Blinda Rósa, vafðist
um huga Gríms hvað innan
um annað, og gerðu hann dof-
inn, svo að hann áttaði sig
ekki fyr en hann fann hendi
lagða á öxl sér. Séra Þorvald-
ur, sem var aldurhnígið ljúf-
menni, stóð við hlið Gríms.
“Eg óska þér til blessunar í
framtíðinni, Grímur minn. Þú
hefir verið prúður piltur og
námfús, og margt bendir til að
í þér búi gott mannsefni. Mér
er sagt að þú hafir verið Blindu
Rósu góður. Það er lánsmerki
og þér mun launast fyrir það.
Guð blessi þig æfinlega, Grím-
ur minn.”
Fyrir utan kirkjudyrnar mætti
Grímur Blindu Rósu; hann tók
í hönd hennar og leiddi hana
heim að bænum.
• • •
Það var margt um manninn
niður við Hvammstangahöfn.
Tilefnið var óvanalegt. Eim-
skip — fyrsta eimskipið, sem
siglt hafði inn á Miðfjörð —
lá á höfninni. Það var tignarleg
sjón, að minsta kosti í þeirra
augum, er nú sáu eimskip í
fyrsta sinni.
Bændurninr voru léttir í
spori og snarir í snúningum.
Þeir vissu það vel, að það var
fyrir þeirra dugnað — kaup-
félagsins — að þetta fríða skip
lá þarna á höfninni, hlaðið vör-
um. Það var talandi vottur um
sameinað átak fjöldans. Skip- j
ið var vorboði í verzlunarmál-
um og velmegun Hvammssveit-
ar. Og það var ys og þys
frammi á skipinu.
Grímur var ráðinn við af-
fermingu, en meðan á undir-
búningi stóð, notaði hann tím-
ann til þess að skoða skipið,
og virða fyrir sér hinn marg-
háttaða útbúnað þess.
Séra Þorvaldur hafði verið
með þeim fyrstu fram á skip-
ið. Hann var sá eini, er talað
gat við skipverja, sem voru
þýzkir. Nú var prestur fyrir
löngu l^prfinn með skipstjóra
eitthvað niður undir þiljur. —
Síðla dags kom séra Þorvaldur
í land með vörubáti. Voru þá
komnar hran;nir af kjössum,
pokum og tunnum um fjöruna.
Affermingin stóð sem hæst.
Prestur gekk hægt frá flæðar-
máli, horfði í kringum sig, sem
hann svipaðist eftir einhverju.
Grím bar að í þessu og velti
hann tunnu upp úr sjónum.
“Ertu ekki orðinn þreyttur,
Grímur minn?’’ spurði prestur.
“Ekki mjög,’’ svaraði Grím-
ur.
“Mundir þú nenna að ganga
heim til mín eftir vinnu?”
Grímur játaði því.
Hvað gat það verið, sem
presturinn vildi honum? Gat
það skeð, að hann vildi fá hann
til heyskapar um sumarið?
Það var þó ekki líklegt, því
völ var vanari manna og þrek-
meiri en Grímur var. En hvað
gat það verið?
Prestur tók Grími vingjarn-
lega og lét hann setjast við
enda skrifborðs síns.
“Hvernig fellur þér vinnan,
Grímur minn?’’
“Vel,” svaraði Grímur.
“Mundi “Mundi þér ekki
þykja gaman að vera sjómaður
á eimskipi — því sem liggur
hér á höfninni?”
Umtalsefnið var óvænt. —
Grími hafði aldrei dottið það
í hug, að hann yrði sjómaður
á eimskipi, og fyr en hann gat
svarað, hélt prestur áfram:
“Skipstjórinn færði það í tal
við mig, hvort hér væri völ á
unglingi til léttiverka á skip-
inu. Sá er þann starfa hafði á
hendi, veiktist á leiðinni og var
skilinn eftir. Þú ert að vísu
ungur, Grímur minn, en ef þú
gætir þín og reynist reglusam-
ur og ráðvandur, þá gæti þeíta
tækifæri orðið þér til góðs.
Eg veit að hafið er oft úfið
og ægilegt. — En svo er líka
stundum Iff mannanna, með
öllum ófullkomleikanum og yf-
irsjónunum. Lífinu hefir stund-
um verið líkt við ólgusjó. Ým-
ist er það umvafið hugljúfum
unaði, eins og lognskygður haf
flötur, sem speglar tign fjall-
anna og festingu himinsins. En
svo býr það líka stundum yfir
sorgum, svo djúpum og myrk-
um, að líkja má við ólgandi
hylji útsæsins. Að standa við
stjórnvöl og stýra skipi hjá
brotsjóum hafsins, hefir löng-
um þótt manndómsverk. Þeim
sem auðnast að fara svo með
líf sitt, að komist geti hjá
boðaföllum freistinganna og
breyskleikans, getur að síðustu
fagnað friðsælu kvöldi á örm-
um sólarlagsins.
Þú hugsar nú um þetta, Grím
t