Heimskringla - 18.11.1931, Side 7

"WINNIPEG 18. NÓV. 1931
HEIMSKRINCLA
7. BLAÐSCÐA
FLÓTTINN FRÁ GULLINU
“Gullið er einkennilegur
Hutur”, sagði danskur vísinda-
og stjórnmálamaður, nýlega.
■“Fyrst gröfum við það upp úr
jörðinni, svo gröfum við það
niður í bankakjallarana og
geymum það þar. Og þegar við
«vo loksins þurfum á gullinu að
lialda þá læsum við gullkistun-
um, svo að enginn getur náð í
gullið”. Gullið á fyrst og fremst
að vera því til tryggingar, að
seðlarnir jafngildi gulli. En
hvert landið á fætur öðru lokar
nú gullhirslunum og afnemur
gullinnlausnina, þegar á það
reynir, hvort seðlamir séu gull-
gildir og menn geti fengið gull
Bandaríkjamanna. — Heims-
kreppan er afleiðing þeirrar
stefnu, sem Frakkar og Banda-
ríkjamenn hafa fylgt í peninga-
og tollamálunum. Þeir hafa
neytt þjóðimar til þess að
greiða hernaðarskaðabætur og
stríðsskuldir. Með verndartoll-
unum hafa þeir þvingað þær til
þess að borga í gulli ekki í vör-
um. Þess vegna hefir gullið
streymt til Frakklands og Banda
ríkja. Þessi tvö ríki ráða nú
yfir næstum 24 alls gulls í
heiminum. Og mikill hluti þessa
gulls liggur ónotaður í banka-
kjöllurunum í Frakklandi og U.
S. A. En í öðrum löndum hefir
gullskorturinn stöðugt aukist.
Gullskorturinn er aðalorsök
vöruverðfallsins, atvinnuleysis-
i stað pappírspeninganna.
Englendingar hafa leyst pund | Jjárhagsvandræðanna og
Ið úr hlekkjum gullsins. Pundið
fór þó strax að falla. Á nokk-
urum dögum féll það 30% niður
úr gullgildi, en hækkaði svo
aftur og er sem stendur um 22
%,, neðan við gullgildið. Enn er
framtíð pundsins óviss. Og þessi
óvissa hlýtur að valda truflun í
viðskiftalífi þjóðanna. En engin
ástæða er til þess að ætla, að
pundið muni falla niður úr öllu
valdi. Þrátt fyrir fjárhagsvand-
ræðin eru Englendingar stöðugt
efnahagslega þróttmikil þjóð,
og geta vafalaust haft hemil á
pundinu. Alemnt er búist við að
pundið muni verða verðfest 15
—20% neðan við hið gamla gull
gildi. Hins vegar er óvíst, hve
nær pundið verður verðfest.
Yfirleitt hefir það vakið á-
nægju í Englandi, að England-
ingar hafa snúið bakinu að gull-
inu. Flestir í Englandi og marg
ir aðrir líta svo á, að þetta sé
eina færa leiðin út úr kreppu-
vandræðunum. Afnám gullinn-
lausnarinnar í Englandi og lækk
un pundsins er í fyrsta lagi
vörn gegn hinum lamandi áhrif-
um, sem gullskorturinn og geng
ishækkun gullsins hefir haft á
atvinnulífið, í öðru lagi árás á
hið vaxandi penngavald gull-
auðugu þjóðanna, Frakka og
allra þeirra erfiðleika, er þjóðirn
ar hafa átt við að striíða síðan
kreppan hófst. Það er því eng-
in ástæða til þess að harma
það, þótt Englendingar reyni að
hnekkja valdi “gullþjóðanna’’
og skapa sér betri lífsskilyrði.
Hér verða ekki taldir upp þeir
kostir eða ókostir, sem lækkun
pundsins hefir í för nieð sér.
Aðeins skal það tekið fram, að
búast má við að lækkun punds-
ins örvi atvinnulífið í Englandi.
Gagnvart érlendum vörum
hefir lækkun pundsins sömu á-
hrif og verndartollar. Erlendur
gjaldeyrir, og um leið erlendar
vörur, hækka í verði í Englandi.
Lækkun pundsins reisir þannig
skorður við innflutningi ónauð-
synlegra vara til Englands og
verndar um leið enska fram-
leiðendur gegn erlendri sam-
keppni. Jafnhliða þessu örvar
lækkun pundsins utanríkisversl-
un Englendinga. — Samkeppn-
isgeta Englendinga vex. Enskar
vörur verða ódýrari erlendis,
þar sem pundið hefir lækkað í
verði. — Englendingar geta því
aflað sér nýrra markaða erlend-
is. Útflutningsverslun Englend-
inga vex og atvinnuleysið í Eng-
landi minkar. Atvinnulausum
hefir þegar fækkað um 11,000
A Thorough School!
The “Success” is Canada's Largest
Private Commercial College, and the
finest and best equipped business train-
ing institution in Western Canada. It
conducts Day and Evening Classes
throughout the year, employs a lárge
staff of expert teachers, and provides
sufficient individual instruction to per-
mit pvery student to progress according
to his capacity for study.

„uty-one ýears, since the founding of the “Suc-
cess” Business College of Winnipeg in 1909, approxi-
mately 2,500 Icelandic students have enrolled in this
College. The decided preference for “Succesis” train-
ing is significant, because the Icelanders have a keen
sense of educational values, and each year the numbei
of our Icelandic students show an increase.
Day and Evening Clasáes
OPEN ALL THE YEAR
The SUCCESS BUSINESS C0LLEGE, Ltd.
PORTAGE AVENUE AT EDMONTON STREET.
PHONE 25 843
síðan pundið fór að falla.
Lækkun pundsins hlýtur að
valda erfiðleikum í öllum þeim
löndum, sem reyna að halda
gjaldeyri sínum áfram í gull-
gildi. — Vöruflutningar þeirra
til Englands minka og Englend-
ingar vinna erlenda markaði frá
þeim. Þess vegna er hugsan-
legt, að margar þjóðir fari að
fordæmi Englendinga og lækki
gjaldeyri sinn, til þess að kom-
ast hjá vandræðuuum og geta
staðið jafnfætis Englendingum,
hvað samkeppnisgetu snertir.
Danir, Norðmenn og Svíar hafa
þegar lækkað gjaldeyri sinn.
Bæði ritið “Economist” og hinn
heimsfrægi hagfræðingur Keyn-
es búast .við að allar þjóðir
nema Frakkar og Bandaríkja-
menn geri að lokum hið sama.
Sá hagnaður, sem Englendingar
hafa af lækkun pundsins, hlýt-
ur að minka, ef svo fer. En
vandræðin í þeim löndum, sem
halda gjaldeyri sínum í gullgildi,
hljóta að aukast, eftir því sem
fleiri þjóðir fylgja fordæmi Eng-
lendinga.
Keynes nefnir þann mögu-
leika, að Bandaríkjamenn og
Frakkar haldi að lokum einir
fast við gullgildið. Keynes spáir,
að þá fari svo, að þessar þjóðir
geti ekki komið út vörum sín-
um, því aðrar þjóðir sem lækk-
að hafa gjaldeyri sinn, undir-
bjóði þær bæði á heimamark-
aðnum og annars staðar.
,Þar að auki ber þess að gæta,
að Frakkar eru aðallánardrott-
inn Englendinga. Mikið af þeim
lánum, sem Englendingar hafa
fengið í Frakklandi, eiga að
endurgreiðast í enskum pund-
um. Frakkar verða því fyrir
miklu tapi ef pundið kemst ekki
aftur upp í hið gamla gullgildi.
Og því lægra sem pundið stend-
ur í hlutfalli við frankann, því
meira verður tapið.
En það væri þó engin endan-
leg úrlausn á kreppuvandræð-
unum, þótt nokkurum þjóðum
takist að örva atvinnulíf sitt og
velta byrðunum á aðrar þjóðir.
En ef til vill getur það, sem nú
hefir gerst í Englandi og á
Norðurlöndum, neytt Frakka og
Bandaríkjamenn til þess *að
slaka til í skulda- og tollamál-
unum og verja gullforða sínum
til þess að auka kaupgetuna og
örva atvinnulífið í heiminum.
Annars er hugsanlegt, að “gull-
snauðu” þjóðirnar reyni að
skapa sér nýtt gjaldeyriskerfi
(vatuatsystem), sem byggist
ekki á gullinu, eins og Keynes
hefir vakið máls á. Og þá
minkar verðmæti gulldyngj-
anna í Frakklandi og U. S. A.
—Khöfn, í sept. 1931. P.
—Mbl.
LAIMDI í ÚTLEGÐ
Svo virðist, sem fslendingar
heima hafi gefið því lítinn
gaum, að út í Þýkalandi býr,
með konu og bömum, ungur
landi vor, sem hefir vakið tals-
verða eftirtekt á sjálfum sér og
um leið á íslandi. Maður þessi
er Jón Leifs, tónskáld og hljóm-
sveitarstjóri. Meðal tónlistar-
mun hann einn íslendingur-
inn ,sem er þekktur hjá fólki,
sem aldrei hefir séð liann —
hefir “nafn” í Þýzkalandi, en
heima vita menn harla lítið,
hvað í honum býr, eða hvað eft-
ir hann liggur nú þegar sem
tónskáld og hljómfræðirithöf-
und; margir vita þó, að hann
hefir safnað ísl. þjóðlögum, að
hann kom sem stjórnandi með
hina frægu Philharmisku hljóm-
sveit frá Hamborg til Reykja-
víkur fyi'ir nokkrum árum og
að liann lenti í blaðadeilum í
Reykjavík, af því að hann á-
ræddi að “kritisera” eitthvað
tónlist Reykvíkinga og leiðbeina
þeim. Akureyringum er hann
kunnur a. m. k- að því að hafa
fyrir nokkru útvegað þeim góð-
an pianokennara að þáverandi
tónlistarskóla þeirra. Alloft hefi
eg orðið þess var hjá þýzku
tónlistarfólki, að það þekti ekk-
ert íslenzkt mannsnafn annað
en Jóns Leifs. Mest mun hann,
enn sem komið er, kunnur af
mörgum greinum, sem hann
hefir skrifað í þýzk tónlistar-
rit, um ýms tónfræðileg efni og
um gömlu fsl. þjóðlögin, gildi
þeirra, uppruna og eðli. (Ekki
veit eg, hvort honum hefir
nokkurn tíma verið boðið rúm
í ísl. tímaritum, sem flytja
greinar um hljómlist.) — Virð-
ist hann hafa samrýmst mjög
anda þjóðlaganna og formi og
skoðar hann þau sem sjálfsagð-
an grundvöll undir tónlist ís-
lendinga, sem er nú án sér-
kenna og frumleiks. Hann hef-
ir getið sér góðan orðstír sem
stjórnandi hljómsveita (“diri-
gent”) og hafa nokkur orkestur
verk hans verið flutt opinber-
lega. Þau hafa vakið mikla
eftirtekt á frumleik og hug-
kvæmni hans sem tónskálds.
Eg hefi haft tækifæri til að
kynnast Jóni nokkuð, fyrst á
Alþingishátíðarmóti íslendinga
í Þýkalandi, sem haldið var f
Travemunde við Austursjóinn s.
1. sumar og síðar á heimili hans
í Rehbrucke við Berlin (Molt-
kestrasse 9). VTar mér ánægja
að áhuga hans fyrir þróun ísl.
tónlistar og alhliða menningar.
Er hann sökum dugnaðar síns
og vandvirkni líklegur til að
hafa mikil og góð áhrif á fsl.
tónlistarlíf, ef hann kæmi heim
og væri gefið tækifæri til starfa.
enda má vafalaust telja hann
okkar menntaðasta og lærðasta
tónlistarmann. Eg segi “okkar”,
því hann er miklu sannari ís-
lendingur og meiri ættjarðar-
vinur en margur, sem heima
býr, og fyrir ísland og ísl.
menningu vill hann lifa og
starfa. Hann er feikna mikill
starfsmaður og bera þess Ijós-
ast vitni afar mikil tónverk
(auk ritverkanna), sem hann
sumpart á í smfðum og sem
hann þegar hefir lokið að fullu
og “instrumenterað” algerlega
sjálfur fyrir stórar liljómsveitir.
— Þessi miklu verk hans skipa
honum á bekk með “heims-
stærðunum”, en þangað hefir
ekkert annað ísl. tónskáld náð.
Hinsvegar hefir hann samið
mjög lítið af sönglögum og
minni tónsmíðum, slíkt er ekki
að hans skapi, þó hefi eg heyrt
nokkur lög eftir hann við ísl.
texta, sem hljóta að verða land-
fleyg á íslandi. Sum lög hans
eru í svo fom-norrænum stíl,
að erfitt er að átta sig á þeim
strax fyrir ókunnuga (en það
eru flestir) því enginn annar
hefir samið lög í þeim stíl, enda
eru gömlu þjóðlögin okkar
fæstum kunn, a. m. k. í fmm-
stílnum. Jón hefir safnað miklu
af þjóðlögunum, sem nú eru al-
veg að falla í gleymsku meðal
alþýðu. — Fleiri hafa fengist
við að safna þessum leyfum
fornmenningar vorrar og telur
Jón starf séra Bjarna Þorsteins
sonar próf. á Siglufirði einkum
hafa verið brautryðjandi og
hafa vakið athygli sína á hin-
um mikla efniviði þjóðlaganna
(sem ekki eru fullrannsökuð
enn) í listræna hljómlist. Jón
hefir þá ekki látið efniviðinn
ónotaðan, heldur smíðað úr hon
um stórvirki sín — listaverk
á sama hátt og Greig sótti yrkis
efni sín í norsku þjóðlögin. En
til þess að þau verði kunn, þarf
að prenta þau og er það dýrt.
Það er ekki vansalaust, hve
íslendingar hafa verið tómlátir
um störf Jóns Leifs og styrkt
hann lítið. Tónlistarmenning
okkar verður þó að grundvall-
ast á íslenzkum skapandi lista-
mönnum, sem yrkja þjóðlega
“musik” af varanlegu, alþjóð-
legu gildi. Hún getur ekki skap
ast eða þróast af “copistum”
né nokkrum túlkandi listannönn
um, sem verða flytja, af því sem
list má kallast, nær eingöngu
útlend verk, bæði innanlands
og utan- Hinir túlkandi lista-
menn verða því að fá í hendur
listræna þjóðlega “musik” ef
þeir ætlast til að eftir þeim
sé tekið sem fulltrúum íslenzkr-
ar tónlistar í útlöndum. Pétur
N afn: spj iöl Id o: |

Dr. M. B. Halldorson
4*1 Bojd ai4(.
akrlfatsfualml: 23674
Stundar liratakltii luncnaijúk-
dóma
llr a« ftana 4 skrifstofu kl 10—13
f. h. o( 2—« o. h.
Holmlll: 4( Alloway Avo.
Talalaati 3.HS8
DR A. BLONDAL
«03 Msdlcal Arts Bld*
Talslmt: 22 2»«
atBBÚur a4rstakl«(a kvonsjúkdóma
o* barnasjúkdóma — A* httta:
kl. 10—1» * k. og 8—5 a k.
■•IbIIIi 50« Vlotor St. Slml 28 180
Dr. J. Stefansson
81« MMDIl'AL A HTS BLDG.
Rornl Rsnnady og Oraham
Staadar Ha(4a(s suafna- oyna-
acf- a( kVrrka-sjOkilÓBta
■r a« hltta frá kl. 11—13 f. h.
o« kl. 2—5 s. h.
Talafuati »834
Hslaslll: «88 McMlllan Avs. 42«»1
MOORE’S TAXI LTD.
Cor. Donald and Ornhans.
| 5« Centa Ttil
Frá elnum staS tll annars hvar
sem er 1 bænum' 5 manns fyrlr
sama og einn. Alllr farþe«ar á-
byrcstir, allir bílar hitatSlr.
Stml 23 siw <8 Itnnr)
Kistur, töskur o (rhús«a«na-
flatnlnyur
Jónsson, okkar mesti söngvari,
hefir verið operusöngvari í 20
ár og margir þekkja hann, en
hve mikill hluti þeirra ætli viti,
að hann sé íslendingur? Að-
eins örfáir, nema þeir, sem
þekkja hann persónulega, af
því að hann hefir vantað ísl.
listaverk að flytja.
Alíslenzk tónlist er nú að
skapast og ná viðurkenningu
mestu hljómlistarþjóðar heims-
ins, í verkum Jóns Leifs. Þau
eru ísl. þjóðinni vegsauki, en
henni er ekki sómi að því að
láta hámentaða, stórfelda lista-
menn lifa við skort og lítinn
skilning sem útlaga í Þýzka-
landi árum saman. Lík
hafa verið örlög sumra ágætis-
manna okkar áður fyrr, en það
ætti að vera nútímanum til við-
vörunnar. Talsverðum fjárhæð-
um er útbýtt árlega á íslandi,
sem eiga að vera til eflingar ísl.
listum og skálpskap, en handa
Jóni Leifs er ekkert afgangs lijá
valdhöfunum; ætti hann þó, e'f
sóma landsins og nauðsyn í
þessu efni væri gætt, að vera á
föstum launum og helzt að kall
ast heim sem fyrst til þess að
frjógva íslenzkt tónlistarlíf,
halda áfram söfnun og rann-
sókn þjóðlaganna og fá góð
lífsskilyrði til að vinna að tón-
smíðum og ritstörfum.
Áhuga og getu til að vinna
ísl. tónlist gagn, vantar Jón
ekki, en áhugann á því virðist
vanta heima. Það verður að
breyta um stefnu, því að tón-
list er ekki ómerkilegt menn-
ingarmál. íslenzkir listamenn
og list-unnendur ættu að
heimta Jón heim og færa sér í
nyt kosti hans og kunnáttu.
Þeir ættu að krefjast handa
honum fastra launa úr ríkis-
sjóð, og sjá svo um, að honum
verða veitt beztu vinnuskilyrði,
svo að sem niest gagn hljótist
af störfum hans og að hann
geti óskiftur helgað sig tónlist-
inni — helzt á íslandi.
Hamborg, 20. sept. 1931.
—ísl- B. K.
Rvík. 21. okt.
Ástralíustjórn hefir heitið eins
sterlingspunds verðlaunum fyrír
hverja únzu af gulli, sem grafin
er úr jörð fram yfir meðaltal
þriggja seinustu ára. Er þetta
gert til þess að halda gullfram-
leiðslunni við, eða auka hana.
Annars mun gullnám liafa verið
stundað af talsverðu kappi þar
í ár, og hvatti það menn mjög
til gullleitar, að í janúar fanst
stærsti gullmolinn sem nokkurn
tíma hefir fundist í Ástralíu.
—Mbl.
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
LógfratSingur
702 Confederation Life Bld(.
Talsími 24 587
W. J. LINDAL
BJÖRN STEFÁNSSON
ISLENZKIH WOFRÆÐINUAB
á oðru gólfi
S25 Maln Street
TaJs. 24 963
Hafa einnigr skrifstofur «8
Lnudar og Gimli og eru þu
aB hltta, fyrsta miðvikudag i
hverjum mánuði.
Telephone: 21613
J. Christopherson.
IsUnskur LögfraSingur
845 SOMERSBT BLK.
Winnipeg, :: Manitoba
A. S. BARDAL
■ •lur líkklstur og annait um útfar-
lr. Allur útbúnatSur «4 boati.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvart$a of Í«ffst«lna.
848 SHRRBROOKE 8T.
PheBei 8« miT WI8NIP««
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DR. 8. O. 8IMPSON, N.D., D.O.. D.O.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Semeraet Blk.
WINNIPEG —MAN.
MARGARET DALMAN
TBACHBH OF P1AN4)
•94 8AI4NING 8T.
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
Islenzkur Tannlæknir.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúsinu.
Sími: 23 742 Heimills: 33 328
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
D«KK8CC aad Fsraltsre MoTla|
762 VICTOR ST.
SIMI 24.500
Aanast allskonar flutninga frmm
og aftur um bæinn.
J. T. THORSON, K. C.
felenxkar l4(frjeiílB(iir
Skrifstofa: 411 PARIS BLDG.
Siml: 24 471
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Tatatmi: 28 889
DR. J. G. SNIDAL
TANNLEKNIK
614 Somerset Blook
Portage Avemne WINNIPEO
BRYNJ THORLAKSSON
Söngstjóri
Sttlllr Pianos og Orgel
Sími 38 345. 594 Alverstone St.