Heimskringla - 16.01.1932, Blaðsíða 4

4. StÐA
H E I M S K R I N r L A
WINNIPEG 16. JAN. 1932.

'pTcimskringla
(StofnuO ÍSSI)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
SS3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537___________
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
RáOsmaSur TH. PEÍTURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 16. JAN. 1932.
HEIMUR VERSNANDI FER.
Frá því er sagt í frétt á fyrstu síðu
þessa blaðs, að tveir þjónar á fjármála-
skrifstofu stjórnarinnar í Manitoba, hafi
nýlega verið dæmdir til fjögra ára fang-
elsisvistar hvor, fyrir að hafa hnuplað
rúmum hundrað þúsund dölum úr fé-
pyngju fylkisins.
Frétt þessi mun setja flesta hugsandi
menn hljóða. Hér er um menn að ræða,
er stjórnarstöðu hafa á hendi, sem svo
ábyrgðarmikil og virðingarverð er, að til
hennar eru þeir einir kvaddir, er full-
komið traust er borið til. Laun við hana
eru einnig þau, er hver fjölskylda fær
vel við unað. Og hýrga mundi þeim heim-
ilisfeðrum þykja það, er í þúsundatali
ganga nú atvinnulitlir og blýþungar á-
hyggjur bera út af því, að geta ekki séð
skylduliði sínu borgið með starfi sínu.
En því verra er til þess að vita, að þeir
menn, sem svo lánsamir eru, að hafa
ekkert af því að segja, en sjá eigi að síð-
ur þær hörmungar daglega fyrir augum
sér, skuli haldnir þeim sýkta hugsunar-
hætti, að grípa til óráðvendni, sem sjálf-
um þeim verður að ærumissi, en skyldu-
liði þeirra til óbætanlegs tjóns og sár-
ustu sorgar.
Fjarri er oss að minnast á þetta sér-
staklega vegna þessara ógæfusömu
manna. Þeir eru þrátt fyrir breytni sína
aumkunarverðir. Ófarir þeirra eru öll-
um hrygðarefni, og ekki sízt vegna
þeirra nánustu. En það er vegna hins,
sem ástæða er meiri til að minnast á
þetta, að það er að verða svo algengt í
opinberu starfslífi þjóðfélagsins, að menn
reyni að sjá hag sínum borgið á ýmsan
annan hátt en með algengri vinnu,
að nærri stappar að orðið sé að þjóðlesti.
Það þarf ekki lengra að fara, en til
síðustu ára til að sannfæra sig um þetta.
Blöð landsins eru enn ekki hætt að tala
um Sjö Systra-fossa hneykslið, eða Be-
auharnoismálið sæla. En þó þessi tvö
hneykslismál, séu öðrum fremur þjóð-
inni efst í huga sem stendur, skyldi
enginn ætla að alt væri þar með talið.
Það úir og grúir í þjóðfélaginu af Holts,
Gundeys, Sweezeys og McDougalds, er
það virðist fyrst og fremst vaka fyrir,
að söisa undir sig hjá' því opinbera þá
hagsmuni, er þeir fá klófest. Ef að tína
ætti alt það upp, stórt og smátt, sem í
þessu efni er að gerast í opinberu starfs-
lífi, yrði það bæði óálitlegt og langt
syndaregistur.
Menn eru orðnir þessu svo vanir, og
hugsunarhátturinn er orðinn því svo
gagnsýrður, að menn virðast ekki þurfa
að láta sér meðulin neitt fyrir brjósti
brenna, sem notuð eru til þess að hafa
þjóðfélagið að féþúfu. Og þó þjóðfélag-
inu sé jafnvel stór hætta af þeim hugs-
unarhætti búin, er lítil rönd við honum
reist af hálfu stjórnanna. Það er ekki
einu ,sinni svo mikið gert til þess að
breyta honum, eins og að koma nærri
altaf hegningu fram á þeim seka, til þess
að sýna, hvað sé þó rétt og hvað sé
rangt. Beauharnois burgeisarnir halda
enn stöðum sínum eftir sem áðui*, eftir
atrennur sínar á velsæmi í þjóðfélags-
málum. Og ekki var heldur nein hætta
á því, að ráðgjafar fylkisstjórnarinnar í
Manitoba, væru ekki aftur í virðingar-
sessi þjóðfélagsins settir, sem þeir ultu
með hneysu og skömm úr fyrir afskifti
sín af Sjö Systra verzluninni. Og því
gátu þó kjósendur ráðið. En hvað ætli
að þeir væru að fást um það þó fulltrúar
þeirra ætluðu að selja sjálfum sér og
meðhluthöfum sínum auðlindir fylkisins,
Ef þetta og því um líkt ber ekki vott
um óheilbrigðan og hættulegan hugsun-
arhátt í þjóðlífinu, er flest orðið að fánýti
sem með sönnum manndygðum hefir til
þessa verið talið, og þar á meðal ráð-
vendni, sem oss hefir verið kent að sé
ein af fegurstu og heilladrýgstu dygð-
um mannsins. Hitt væri ef til vill alveg
eins gróðursælt í jarðvegi hugsunar-
háttarins nú, að kenna, að æðsta tak-
mark mannsins væri, að taka sér refi og
rándýr til fyrirmyndar og ástunda og iðka
eiginleika og framferði þeirra, þjóðfélag-
inu éða samlífi borgarinna til heilla og
hamingju.
Það er margt, sem þrengir að nú á
tímum. En spilling hugsunarháttarins f
einu sem öðru, er þó og verður ávalt
versta bölið. Það er kvartað undan
gengishruni peninga, háum tollum, at-
vinnuleysi, takmörkuðu lánstrausti þjóða,
verðfalli á hveiti, o. s. frv. En gengi
peninga hefir fyr sýkst og komist aftur
'til heilsu. Tolla má einnig lækka eða af-
nema, ef viturlegra þykir. Úr atvinnu-
leysinu má á einn eða annan hátt draga.
Lánstraustið getur einnig aftur batnað
með tíð og tíma og verð bændaafurða eða
hveitis getur einnig hrezt, og hefir jafn-
vel nú þegar batnað að mun. En þegar
rotnun kemur í hugsunarháttinn og öll
viðurkend siðfræði er til síðu lögð, þá
er þjóðinni fyrst stofnað í þá hættu, sem
ilt er að umflýja, og alvarlega og varandi
bölvun hefir í för með sér. En bæta eða
breyta hugsunarhættinum, er þyngsta
þraut hvers þjóðfélags.
Það er eftirtektarvert í sambandi við
þessa tvo áminstu menn, að fé það, sem
þeir drógu sér, er sagt að mestu hafi
verið varið til þess að veðja á hestaverð-
reiðar. Það voru þær sem girntu þá til
þess að fremja þjófnaðinn. Spilavíti eins
og hestaveðreiðar, hveítisölu- og eigna-
markaðsprang, og ótalmargt fleira, eru
starfsemi sem fyllilega má heita snara
á vegum manna. Hún fóstrar þennan
hugsunarhátt, að reyna að komast yfir
fé án þess að hafa nokkuð fyrir því, að
eignast eitthvað án þess að hafa til þess
unnið eða verðskuldað það. Yfir þessar
tálbeitustofnanir leggja stjórnir blessun
sína, þó þeim geti ekki dulist hvaða
fjártapi og volæði þær oft valda. Hugs-
unarhátturinn, hinn sýkti og spilti hugs-
unarháttur, er það, sem þessu heldur
við, af því, að hann sér ekkert athuga-
vert v*ð það. '
Hvers vegna rís ekki þjóðin upp ein-
huga og öndverð gegn öllu því, sem hún
getur ekki annað en verið sannfærð um
að sé til ills eins? Ja, hvers vegna? Os3
var farið að detta í hug, að gera nokkr-
ar heiðarlegar undantekningár og minna
á, að þessi sýki í hugsunarhætti væri ekki
jafnrótgróin hjá öllum. En kemur það
ekki fram í afskiftaleysi alþýðu, að hugs-
unarháttur hennar er einnig gagnsýrður
af því sama, og hugsunarháttur Gundys,
og Sweezys var? Og er það, þó á þessa
menn sé handhægara að benda en aðra,
nema um mun á slægvizku hjá þeim og
almenningi, sem um er að ræða í þessu
efni. Mundi almenningur, ef honum
hrykki vitkænska til á við þá, vera nokk-
uð frábrugðinn þeim? Vér hikum við að
taka nokkurn undan. Svo almennur er
sá hugsunarháttur orðinn, að afla sér
fjár með hvaða brögðum sem hægt er
þar við að koma.
Trúin á falsguðinn, Mammon, hefir
því fest rætur í hugsanalífi þessarar fá-
mennu þjóðar, eigi síður en hjá öðrum
þjóðum, stærri og smærri, þó ðss virðist
stundum eða oftast, sem við séum sem
börn hjá Boga hjá þeim. Og vakni þjóð
þessi ekki t’I fullkominnar meðvitundar
um sinn eigin hugsunarhátt, er henni
sýnu meiri hætta búin af honum fram-
vegis en hingað til.
Þegar til alls kemur, er velferð og heil-
br’gði þjóðfélagsins undir hugsunarhætt-
inum komin. Þegar tímar eru kolsýrðir
eins og nú, er oft talað um að breyta
öllu og bylta við og skapa nýja jörð og
nýjan himinn. En hvað sem öðru líður,
rís ekki sú nýja og betri jörð með nýrri
og fegurri festingu úr sjálvarróti öng-
þveit'sins, fyr en hugsunarhátturinn breyt
ist og rán og gripdeildir eru ekki sett of-
ar því, sem dygðugt er of lofsvert.
BRÉF.
Það er svo oft talað um það, að ís-
lenzku blöðln þyrftu að vera fjölbreytt-
ari að efni en þau eru, að oss fýsir að
teggja orð í belg með þeim, sem áhuga
hafa fyrir þessu, og benda á eitt atriði,
að minsta kosti, sem vér álítum, að
nokkur bót gæti orðið að, ef til greina
væri tekið.
Vér erum sannfærðir um það, að stutt
bréf frá lesendum blaðanna við og við
gætu orð*ð til þess, að gera lesmál þeirra
skemtilegra og fjölbreyttara. Heims-
kringla á því láni að fagna að flytja
fréttabréf úr ýmsum bygðum íslendinga
öðru hvoru, sem flestum er ánægja að
að lesa. Vér göngum út frá því sem vísu,
eða vonum að minsta kosti, að það haldi
áfram, og þeim bréfum fjölgi fremur en
fækki.
En hitt ber sjaldan við að menn skrifi
stutt bréf, er láti í ljósi skoðun þeirra
á einu eða öðru máli, sem á dagskrá er í
það og það skiftið. í útlendum blöðum er
talsvert mikið að þessu gert, og eru þau
bréf oft mjög skemtileg, og skoðanirnar,
sam haldið er fram í þeim, athyglisverð-
ar. Þar er ekki hlaupið úr einu í annað,
en einhverri vissri skoðun eða athuga-
semd brugðið upp, í sambandi við ýms
mál, sem til umræðu hafa verið í blöðun-
um, frá ritstjórunum eða öðrum, eða í
sambandi við fréttir í þeim, sem mjög
nauðsynleg skýring er oft fólgin í á því
sérstaka málefm.
En taka verður fram að bréfín séu
ekki óþarflega löng. Það skrifa ýmsir
vanalega löng bréf, aðrir stutt. Þeirri
reglu má búast við að hver fylgi. Hóf
er þó í þessu eins og í öllu öðru bezt.
En hvað stutt, sem bréfin eru, geta þau
einnig verið nokkurs verð. Menn mis-
skilji þafi samt ekki þannig, að með því
sé átt við, að því styttri sem bréfin séu
því betri, því að það er alls ekki mein-
ingin.
Af ljóðum berast blöðunum firnin öll.
Stundum er hvert kvæði afar langt, og
fyrirliggjandi er oftast mikið, sem ekki
verður prentað. Ekkert lesmál er skemti-
legra til en vel ort ljóð. En að hinu leyt-
inn er fátt óskemtilegra en illa ort
kvæði. Og þegar þau hvorki eru að efni
né orðfæri svo, að séð verði að þau eigi
nokkurt erindi til lesenda, eru þau upp
á von og óvon send blaðinu.
Vér höfum oft óskað þess, að menn
rituðu e>ns mikið í óbundnu máli og
sendu blaðinu. Nokkrir íslendingar, sem
talsvert yrkja, lætur það ekki, en skrifa
aftur afbragðs vel óbundið mál. Bréf
frá tveimur eða þren^ur eldri íslending-
um höfum vér fengið, sem taka langt
fram vanalegu ritmáli, bæði í fegurð og
sérkenn'feik setningaskipunar og Vali
kjarnyrða.
' J3n hvað sem hinum útvöldu líður, ættu
bréf, eins og þau er hér hefir verið minst
á, að geta orðið til þess, að menn víðs-
vegar að töluðu meira saman um almenn
mál en þeir nú gera, eða kyntust að
minsta kosti betur skoðunum hvers ann-
ars. Sá kostur gæti og fylgt þessu, ef af
stað væri með þetta farið.
Eftir birtingu slíkra bréfa verður litið
eins vel og auðið er.
Hver biður um orðið?
Lýsingar af Alaska, h'finu
þar og því fólki, sem þar kýs
að búa, eru mjög góðar. Spáir
hann mikilli framtíð fyrir hrein
dýraraækt, sem nú er komin
vel á veg. Náttúruauðlegð norð-
ursins er nú að draga til sín
athygli í þeim stíl, að vænta
má að Alaska og norðurströnd
Ameríku, verði innan skamms
framtíðarland hinna fram-
gjörnu. Enda kallar höfundur
það “The New Frontier’’.
Eins og aðrir norðurfarar,
ber hann Eskimóum vel sög-
una, segir þá gædda flestum
þeim dygðum, sem hvíta menn
prýða. En lesa má af frásögn
hans, að ekki muni þeir stór-
lega batna af viðkynningunni
við hvíta menn. Þeir læri fljótt
lesti þeirra, en hvít menning
I hafi minni þýðingu fyrir þá.
I Ósjálfrátt ketinir hann hvítu
mönnunum um þetta, skilnings-
leysi þeirra og yfirmenskuskap.
Sem dæmi þess, segir hann frá
því, er Knud Rasmussen, eftir
þriggja ára útivist með tveim
Eskímóum, manni og konu, frá
Grænlandi til Alaska, fyrst
hitti hvíta menn. Þreytt og
svöng og köld náðu þau til
heimilis trúboða nokkurs, er
tók við Rasmussen með alúð-
leik, og setti fyrir hann góðan
mat og drykk, en neitaði að
leyfa félögum hans, Eskimóa-
konunni og manni hennar, sem
með Rasmussen hafði þolað
þriggja ára útivist, að koma inn
í hús sitt, heldur fleygði út til
þeirra næsta óætum kjötbit-
um. Sumir af þeim, er þetta
lesa, munu kanske minnast
þess, hve vel var tekið á móti
þremenningunum, er þau náðu
til stórborga Bandaríkjanna, og
hvernig forsetinn bauð þeim til
veizlu í “hvíta húsinu’’. En
nyrðra neitar trúboði að leyfa
þeim inn í helgidóm sinn, en
er þar þó í þeim erindum að
j færa þeim kristni.
Mér er ánægja að því að
mæla með þessari bók, og að
hvetja sem flesta til að lesa og
tx rv rv’á?
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu i öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
kynnast henni.
B. B.
FYRIRMYNDAR HJÓNABAND
Ræða fyrir minni brúðhjóna.
BÓKARFREGN.
“Northward on the New Fron-
tier”, by D. M. Le Bourdais,
Graphic Publishers, Ottawa, 1931
311 pp. Price $3.50.
Mér er bæði Ijúft og skylt, eins og þar
stendur, að geta þessarar bókar, sem höf-
undurinn hefir vinsamlega sent mér. Er
hún ekk> einungis mjög læsileg, bæði að
skemtun og fróðleik, heldur og eiguleg,
og þar sem að landi vor, hinn góðfrægi
landkönnuður Vilhjálmur Stefánsson, hef-
ir átt góðan þátt í þvf að hún hefir orðið
til, ætti hún að vera ( kkur Vestur-íslend-
ingum sérstakur aufúsugestur. Höfundur-
inn er Austur-Canadamaður af frakk-
neskum ættum, var ritari Vilhjálms um
tveggja ára samfleytt fyrirlestra ferðalag
um Ameríku skömmu eftir stríðið, og varð
svo hugfanginn af norðrinu við þessa við-
kynningu, að hann ásetti sér að fara
sjálfur norður, ef tækifæri byðist. Plnda
er bókin tileinkuð Vilhjálmi, og er mynd
af honum fremst í henni.
LeBourdais sigldi norður sumarið 1924
í þjónustu nokkurra New York blaða. Var
feröinni heitið til Wrangel Island, ef
mögulegt væri að komast 'þangað það
sumar. Er bókin að mestu saga þessa
ferðalags, þó að hún víða komi við önn-
ur mál, en þó sérstaklega við það, sem
titillinn bendir til, glæsileik og auðlegð
hins nýja lands — norðursins. Aldrei
komst Le Bourdais til Wrangel Island,
þótt skipið eyddi tuttugu dögum í það að
reyna að brjótast í gegnum ísinn, sem
umlukti eyjuna. En til Herold Island,
skamt norðaustur af Wrangel, komst
hann, og þar fann hann leifar af einum
hóp þeirra er týndust af Korluk, skipi
Vilhjálms 1914.
Eftir Steingrím Matthíasson,
héraðslækni.
Frá því Adam og Eva hófu
hjúskap sinn, hafa farið mis-
jafnar sögur af hjónabandinu.
Það hefir viljað gefast mis-
jafnlega, ýmist þótt of þræl-
bundið og þreytandi, eða laust
og léttúðugt.
Ef eg, sem er orðinn all-gam-
all, ætti að segja álit mitt um
hjónabandið — svona frá al-
mennu sjónarmiði — þá mundi
eg segja: Hjónaband er alvar-
legt fyrirtæki (business) — en
hitt held eg þó miklu alvarlegra
fyrirtæki, að lifa ógiftur, jafnt
fyrir karla sem konur.
Nú langar mig til, við þetta
tækifæri, að segja ykkur —
kæru brúðhjón, heimamenn og
gestir — frá hjónum, sem etr
nýlega hefi kyiizt. Þau fluttu
hingað til Akureyrar fyrir
nokkrum vikum, og hafa á
þessum stutta tíma kynt sig
svo vel, fyrir sinn fyrirniyndar
hjúskap, að þau hafa öðlas'
mikinn vinahóp.
Þau settust, að uppi í brekk-
unni í grend við mig, eða rétt-
ara sagt í trjágarðinum sunnan
við spítalann. Þar bygðu þau
sér hreiður; því >þetta vóru
þrastarhjón. En skógarþresiir
eru yndislegir fuglar, eins og
margir vorboðarnir hugljúfu, er
heimsækja okkur á vorin og sem
faðir minn kvað um:
“Fljúga sunnan
með sumargeislum
líkir ljúflingum,
léttir fuglar,
beinir vorhugur
bjarta vængi,
en Lofn kyndir
í litlu brjósti.”
Þrestirnir okkar tyltu hreiðr-
inu sínu ofan* á hornstólpa í
garðinum, í hlé við reyniviðar-
hríslu, en þó svo augljóst, að
allir, sem framhjá gengu, sáu
það. Þeir höfðu tylt því svo
tæpt, að drengirnir, sem fundu
það, sáu nauðsyn á að festa það
við stólpann með snæri.
Fimm egg komu í hreiðrið, en
ungar aðeins úr fjórum. Fimta
eggið hvarf, án þess nokkur
vissi hvernig. Líklega hefir það
verið geldegg, og fuglarnir sjálf-
ir komið því burt, en engar
menjar sáust, ekki einu sinni
vottur af skurninu. Reyndar
sáum við heldur ekki neitt skurn
rusl eftir hin eggin, eftir að þeim
var ungað út. Yfirleitt var
hreiðrið allan tímann svo þokka-
legt, að það var sannarlega ó-
flekkuð hjónasæng.
Það var gaman, að fylgjast
með búskapnum; öllum þeim
önnum og þeirri umhyggju, sem
fylgdi, og hugnæmt var að
hlusta á söng makans, þar sem
hann sat uppi á símaþræðinum
rétt hjá og hélt vörð. Ungarnir
vóru loðnir og ljótir í fyrstu, en
fríkkuðu dag frá degi. Og gráð-
ugir vóru þeir, eins og ungar eru
vanir að vera, svo að foreldrarn-
ir höfðu ekki við að færa þeim
maðk í svanginn. En börnin úr
húsunum í grendinni komu þeim
til hjálpar á degi hverjum og var
furða hvað ungarnir gátu tore:-
að stórum dólpungum af ána-
möðkum, án þess að verða
bumbult af, og án þess þörf yrði
á læknishjálp vegna kveisu eða
botnlangabólgu. Eg vil ímynda
mér að foreldrarnir hafa dregið
af skamti handa þeim, þegar
þeir sáu hvað börnin fætðu þeim
mikið, en annars er mesta furða,
hvað fuglaungar, svona yfirleitt,
geta torgað miklu.
Allri umhyggju fylgja áhyggj-
ur og svo var það hjá þessum
þrastarhjónum. í fyrstunni
vóru heimsóknir barnanna þeim
mikið áhyggjuefni, en brátt
vöndust þau við börnin. Verra
var þó, þegar hundurinn minn,
hann Bob, var að slangra nærri
hreiðrinu, en kom þó aldrei
auga á það. Þá settu bæði hjón-
in sig til varnar og flögruðu til
og frá kringum trýnið á Bob
og reyndu að narra hann langt
þurt úr garðinum. En verst var
þegar kettirnir komu, og það
vóru ekki minna en þrír kettir,
sem hvað eftir annað komu á
víxl, til að raska rónni í þess-
ari fugla-paradís. Þeir skriðu
með lævfsi nær og nær hreiðr-
inu, en sýndust aðallega hugsa
sér að fanga sjálfa fuglana, en
ekki ungana. Líklega hafa þeir
heldur ekki séð hreiðrið, annars
hefðu þeir verið fljótir að stúta
blessuðum ungunum. Það var
vist merki, að þegar einhver
kattanna var kominn á vett-
vang, þá urðu þrastahjónin
hrædd og óróleg og hófu mestu
háreysti af kveini og kalli. Þá
fór einhver á kreik og rak k°+*
ina burtu, en stundum vaknaði
eg og aðrir við þessi neyðaróp
að nóttu til og við fórum þá á
fætur til að hjálpa fjölskyldunni
! og reka kattarskrattana burtu.
Til allrar lukku varð kisunum